TED2017
Tim Kruger: Can we stop climate change by removing CO2 from the air?
تیم کروگەر: بە هەڵمژینی گازی دوانەئۆکسیدی کاربۆنی هەوا دەتوانین ڕێگە لە گۆڕانی ئاو و هەوا بگرین؟
Filmed:
Readability: 4.2
1,548,005 views
ئایا دەتوانین چارەی گۆرانی ئا و هەوا بکەین؟ ئەندازیاری ژینگەیی تیم کروگەر دەیەوێت تاقی بکاتەوە بە بەکار هێنانی گازی شلی سروشتی بۆ بەرهەمهێنانی کارەبا بە شێوازێک گازی زیانبەخشی دوانەئۆکسیدی کاربۆنی گەوا هەڵبمژێت. ئەم ڤیدیۆیە سەبارەت بە لێکەوتە و زیانەکانی ئەم پڕۆژەیە. تیم دەیەوێت بە شێوازێکی کردەیی ڕێگەیەکی نوێ بۆ ڕێگە گرتن لە گەربوونی گۆی زەوی بدۆزێتەوە.
Tim Kruger - Geoengineering researcher
Tim Kruger researches geoengineering: techniques to counteract climate change by deliberate, large-scale intervention in the earth system -- either by reflecting sunlight back into space or by reducing the level of carbon dioxide in the atmosphere. Full bio
Tim Kruger researches geoengineering: techniques to counteract climate change by deliberate, large-scale intervention in the earth system -- either by reflecting sunlight back into space or by reducing the level of carbon dioxide in the atmosphere. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
To avoid dangerous climate change,
0
934
2098
بۆ ڕێگەگرتن لە
مەترسیەکانی گۆڕانی ئاو و هەوا،
مەترسیەکانی گۆڕانی ئاو و هەوا،
00:15
we're going to need
to cut emissions rapidly.
to cut emissions rapidly.
1
3056
2539
دەبێت دەست بەجێ دەردانی
گازە زیانبەخشەکان بوەستێنین.
گازە زیانبەخشەکان بوەستێنین.
00:18
That should be a pretty
uncontentious statement,
uncontentious statement,
2
6413
3084
دەبێت ئەمە وەک
ڕاستیەکی حاشاهەڵنەگرى
ڕاستیەکی حاشاهەڵنەگرى
00:21
certainly with this audience.
3
9521
1856
نەخوازراو مامەڵەی لەگەڵ بکرێت.
00:23
But here's something
that's slightly more contentious:
that's slightly more contentious:
4
11401
2924
حەقیقەتێکی تاڵترهەیە
00:26
it's not going to be enough.
5
14349
2056
دانپێدانی ئەم ڕاستیە بەس نیە.
00:29
We will munch our way through
our remaining carbon budget
our remaining carbon budget
6
17249
4081
دەبێت ڕێژەی کەم کردنەوەی
کاربۆن لە بەرگی هەوایی
کاربۆن لە بەرگی هەوایی
00:33
for one and a half degrees
7
21354
1565
بە ڕێژەی 1.5 لە
00:34
in a few short years,
8
22943
2385
چەند ساڵی داهاتوو کەم بکەینەوە.
00:37
and the two degree budget
9
25352
1622
ڕێژەی دوو نمرەیتریش
00:38
in about two decades.
10
26998
1599
لە ٢٠ ساڵی داهاتوو.
00:41
We need to not only cut emissions
extremely rapidly,
extremely rapidly,
11
29401
3933
تەنها وەستانی خێرایی دەردانی گازە
زیانبەخشەکان بەس نیە
زیانبەخشەکان بەس نیە
00:45
we also need to take carbon dioxide
out of the atmosphere.
out of the atmosphere.
12
33358
4131
دەبێت دوانە ئۆکسیدی کاربۆن
لە بەرگی هەوایی زەوی دەربهێنین.
لە بەرگی هەوایی زەوی دەربهێنین.
00:50
Thank you.
13
38882
1156
سوپاس.
00:52
(Laughter)
14
40062
1592
(پێکەنین)
00:53
I work assessing a whole range
of these proposed techniques
of these proposed techniques
15
41678
4745
هەڵسەنگاندنم بۆ کۆمەڵێک
تەکنیکی پێشنیار کراو بۆ ئەم پرۆسەیە
تەکنیکی پێشنیار کراو بۆ ئەم پرۆسەیە
00:58
to see if they can work.
16
46447
1473
کردووە بۆ ئەوەی بزانم
کامەیان کاریگەرترن.
کامەیان کاریگەرترن.
01:00
We could use plants to take CO2 out,
17
48625
3361
دەتوانین سود لە چاندنی دار و بار بۆ مژینی
ببینین ،CO2
ببینین ،CO2
01:04
and then store it in trees,
18
52010
2244
و کاربۆن لە جەستەی دارەکان ،
01:06
in the soil, deep underground
or in the oceans.
or in the oceans.
19
54278
3555
لە قوڵایی زەوی و زەریاکان بپارێزین.
01:09
We could build large machines,
so-called artificial trees,
so-called artificial trees,
20
57857
4324
دەتوانین ئامێری گەورە،
کە پێی دەوترێت داری دەست کرد،
کە پێی دەوترێت داری دەست کرد،
01:14
that will scrub CO2 from the air.
21
62205
2125
بۆ مژینی گازی دوانەئۆکسیدی
کاربۆن لە هەوا دروست بکەین.
کاربۆن لە هەوا دروست بکەین.
01:16
For these ideas to be feasible,
22
64809
2121
بۆ ئەوەی ئەم بیرۆکانە
شیاوی جێبەجێ کردن بن،
شیاوی جێبەجێ کردن بن،
دەبێت دڵنیا بین کە توانای
خستنە کاری ئەم بیرۆکانەیامان هەیە
خستنە کاری ئەم بیرۆکانەیامان هەیە
01:18
we need to understand
whether they can be applied
whether they can be applied
23
66954
2843
01:21
at a vast scale in a way that is safe,
economic and socially acceptable.
economic and socially acceptable.
24
69821
5051
بەشێوازێک کە مەترسیدار نەبێت، لە ڕووی
ئابوری و کۆمەڵایەتیەوە پەسند کراو بێت.
ئابوری و کۆمەڵایەتیەوە پەسند کراو بێت.
01:27
All of these ideas come with tradeoffs.
25
75878
2174
ئەمانە هەموویان ئەگەرن.
01:30
None of them are perfect,
26
78576
1853
هێچ لەم ڕێگایانە بێ خەوش نین،
01:32
but many have potential.
27
80453
1627
بەڵام دەتوانن چارەسەر بن.
01:35
It's unlikely that any one of them
will solve it on its own.
will solve it on its own.
28
83187
3472
ئەستەمە هەر یەک لەم ڕێگەیانە
بتوانن بەتەنها چارەسەری ئەم کێشەیە بکەن.
بتوانن بەتەنها چارەسەری ئەم کێشەیە بکەن.
01:38
There is no silver bullet,
29
86683
1338
ڕێگاکە گوڵ ڕێژ نەکراوە،
01:40
but potentially together,
they may form the silver buckshot
they may form the silver buckshot
30
88045
3686
بەڵام هەموویان بەیەکەوە
دەتوانن ڕێگە چارەیەک
دەتوانن ڕێگە چارەیەک
01:43
that we need to stop
climate change in its tracks.
climate change in its tracks.
31
91755
3900
بۆ وەستانی کاریگەریەکانی گۆڕانی
ئاو و هەوا بدۆزینەوە.
ئاو و هەوا بدۆزینەوە.
01:48
I'm working independently
on one particular idea
on one particular idea
32
96569
3517
من بە تەنها ئیش لەسەر یەک بیرۆکە دەکەم
01:52
which uses natural gas
to generate electricity
to generate electricity
33
100110
3482
گازی سروشتی بۆ بەرهەمهێنانی
کارەبا بەکاردەهێنێت
کارەبا بەکاردەهێنێت
01:55
in a way that takes
carbon dioxide out of the air.
carbon dioxide out of the air.
34
103616
2955
بە شێوازێک کە گازی دوانەئۆکسیدی کاربۆنی
هەوا هەڵدەمژێت.
هەوا هەڵدەمژێت.
01:59
Huh? How does that work?
35
107079
1570
چی؟ ئەمە ڕێی تێدەچێت؟
02:01
So the Origen Power Process
feeds natural gas into a fuel cell.
feeds natural gas into a fuel cell.
36
109345
4681
لە پڕۆژەی ئۆریجن پاوەر،
گازی سروشتی بەکاردێت و دەکرێتە
گازی سروشتی بەکاردێت و دەکرێتە
02:06
About half the chemical energy
is converted into electricity,
is converted into electricity,
37
114441
3901
خانەی سوتەمەنی، نیوەی وزە کیمیاویەکە،
دەگۆڕێت بۆ کارەبا و
دەگۆڕێت بۆ کارەبا و
02:10
and the remainder into heat,
38
118366
2039
نیوەکەیتر بۆ هێزی گەرمی دەگۆڕێت کە
کە بۆ تێکشکاندنی بەردی گەچ بەکاردێت
02:12
which is used to break down limestone
39
120429
2642
02:15
into lime and carbon dioxide.
40
123095
2015
و گەچ و دوانەئۆکسیدی
کاربۆن بەرهەم دێت.
کاربۆن بەرهەم دێت.
02:17
Now at this point, you're probably
thinking that I'm nuts.
thinking that I'm nuts.
41
125697
3372
لەم قۆناغەدا، پێتان وایە شێتم.
02:21
It's actually generating carbon dioxide.
42
129833
2133
دوانەئۆکسیدی کاربۆن بەرهەمدێت.
02:24
But the key point is,
all of the carbon dioxide generated,
all of the carbon dioxide generated,
43
132488
3715
بەڵام ئەوەی گرنگە،
دوانەئۆکسیدی کاربۆنی بەرهەم هاتوو،
دوانەئۆکسیدی کاربۆنی بەرهەم هاتوو،
02:28
both from the fuel cell
and from the lime kiln, is pure,
and from the lime kiln, is pure,
44
136227
3659
لە خانە سووتەمەنیەکان و
بەردی گێچ، پاک و بێ زیانە،
بەردی گێچ، پاک و بێ زیانە،
02:31
and that's really important,
45
139910
1341
ئەمە زۆر گرنگە،
چونکە پێمان دەڵێت کە
دەتوانێن دوانەئۆکسیدی کاربۆنەکە
دەتوانێن دوانەئۆکسیدی کاربۆنەکە
02:33
because it means you can
either use that carbon dioxide
either use that carbon dioxide
46
141275
2589
02:35
or you can store it away
deep underground at low cost.
deep underground at low cost.
47
143888
3761
بەکاربهێنین یان دەتوانین لە ژێر زەوی
بە تێچووێکی کەم هەڵیبگرین.
بە تێچووێکی کەم هەڵیبگرین.
02:40
And then the lime that you produce
can be used in industrial processes,
can be used in industrial processes,
48
148488
5221
و ئەو گەچەی کە بەرهەم دێت دەتوانرێت لە
کاروباری بیناسازی بەکاربهێنرێت،
کاروباری بیناسازی بەکاربهێنرێت،
02:45
and in being used,
it scrubs CO2 out of the air.
it scrubs CO2 out of the air.
49
153733
3556
کە گازی زیانبەخشی دوانە ئۆکسیدی کاربۆنی
هەوا هەڵدەمژێت.
هەوا هەڵدەمژێت.
02:50
Overall, the process is carbon negative.
50
158002
2800
کۆی گشتی پڕۆسەکە دژە دەردانی کاربۆنە.
02:52
It removes carbon dioxide from the air.
51
160826
2356
و کاربۆنی ناو بەرگی هەواش هەڵدەمژێت.
02:56
If you normally generate
electricity from natural gas,
electricity from natural gas,
52
164423
4626
گەر بە شێوەیەکی ئاسایی کارەبا
لە گازی سروشتی بەرهەم بهێنین،
لە گازی سروشتی بەرهەم بهێنین،
03:01
you emit about 400 grams
of CO2 into the air
of CO2 into the air
53
169073
3805
بۆ هەر کیلۆواتێک لە ماوەی یەک کاتژمێردا
نزیکەی 400 گرام گازی
نزیکەی 400 گرام گازی
03:04
for every kilowatt-hour.
54
172902
1509
دوانە ئۆکسیدی کاربۆن دەردەدەین.
03:07
With this process,
that figure is minus 600.
that figure is minus 600.
55
175127
5048
بە هاوکاری ئەم پرۆسە تازەیە
دەردان سالب 600ە.
دەردان سالب 600ە.
ئێستاو مۆلیدەکانی بەرهەمهێانی کارەبا
بەرپرسن لە دەردانی 1/4 ی
بەرپرسن لە دەردانی 1/4 ی
03:13
At the moment, power
generation is responsible
generation is responsible
56
181157
2721
03:15
for about a quarter
of all carbon dioxide emissions.
of all carbon dioxide emissions.
57
183902
3923
گازی ژەهراوی دوانە ئۆکسیدی کاربۆن.
03:20
Hypothetically, if you replaced
all power generation with this process,
all power generation with this process,
58
188643
4963
ئەگەر گشت مۆلیدە ئاساییەکان بەم تەکنیکە
نوێیەی بەرهەمهێنانی کارەبا بگۆڕین،
نوێیەی بەرهەمهێنانی کارەبا بگۆڕین،
03:25
then you would not only eliminate all
of the emissions from power generation
of the emissions from power generation
59
193630
3940
ڕێژەی ئەم گازە زیانبەخشانەی لە ئەنجامی
کاری مۆلیدەکان دروست دەبن دەوەستێنین و
کاری مۆلیدەکان دروست دەبن دەوەستێنین و
03:29
but you would start removing emissions
from other sectors as well,
from other sectors as well,
60
197594
4050
دەست بە هەڵمژینی گازە
زیانبەخشەکانیش دەکەین،
زیانبەخشەکانیش دەکەین،
03:33
potentially cutting 60 percent
of overall carbon emissions.
of overall carbon emissions.
61
201668
4192
دەتوانین ڕێژی ٦٠ لە سەدی دەردانی
گازە ژەهراویەکان کۆتایی پێ بهێنین.
گازە ژەهراویەکان کۆتایی پێ بهێنین.
03:38
You could even use the lime
62
206682
2546
تەنانەت دەتوانین گەچ بۆ پاکردنەوەی
03:41
to add it directly to seawater
to counteract ocean acidification,
to counteract ocean acidification,
63
209252
5300
ئاوی زەریاکان لە ترشەڵۆکەکان بەکاربهێنین،
03:46
one of the other issues that is caused
by CO2 in the atmosphere.
by CO2 in the atmosphere.
64
214576
4052
کە گرفتێکیتری زۆربوونی گازی
دوانەئۆکسیدی کاربۆنە لە بەرگی هەوای زەوی.
دوانەئۆکسیدی کاربۆنە لە بەرگی هەوای زەوی.
03:51
In fact, you get more bang for your buck.
65
219910
2569
زۆر زیاتر لە تێچووەکەی بەدەست دەهێنین.
03:54
You absorb about twice as much
carbon dioxide when you add it to seawater
carbon dioxide when you add it to seawater
66
222503
4275
گەر گەچ بخەینە ناو ئاوی زەریاکان نزیکەی
دوو هێنە دوانە ئۆکسیدی کاربۆن هەڵدەمژن
دوو هێنە دوانە ئۆکسیدی کاربۆن هەڵدەمژن
03:58
as when you use it industrially.
67
226802
1662
وەک لەوەی لە بیناکاریدا بەکار بێت.
04:01
But this is where it gets
really complicated.
really complicated.
68
229118
2244
بەڵام لێرە ئاڵۆز دەبێت.
04:03
While counteracting ocean
acidification is a good thing,
acidification is a good thing,
69
231743
4391
لە کاتێک ڕووبەڕووبوونەوەی ترشەڵۆکی
زەریاکان گرنگە،
زەریاکان گرنگە،
بەڵام زانیاریمان سەبارەت کاریگەریە
ژینگەییەکانی ئەم پرۆسەی ڕووبەڕووبونەوەیە نیە،
ژینگەییەکانی ئەم پرۆسەی ڕووبەڕووبونەوەیە نیە،
04:08
we don't fully understand
what the environmental consequences are,
what the environmental consequences are,
70
236158
3881
04:12
and so we need to assess
whether this treatment
whether this treatment
71
240063
3230
ئێمە دەبێت توێژینەوەی زیاتر بۆ وەڵامدانەوەی
ئایا ئەم ڕێگەچارەیە
ئایا ئەم ڕێگەچارەیە
04:15
is actually better than the disease
that it is seeking to cure.
that it is seeking to cure.
72
243317
3524
لە بوونی گرفتەکە کاریگەرترە.
04:18
We need to put in place
step-by-step governance
step-by-step governance
73
246865
3238
دەبێت هەنگاو بە هەنگاو
04:22
for experiments to assess this safely.
74
250127
2190
تاقیکردنەوە لە سەر سەلامەتی پرۆسەکە
بکرێت.
بکرێت.
04:25
And the scale:
75
253375
1182
ئامانجمان:
بۆ ڕووبەڕووبونەوەی گۆڕانە
مەترسیدارەکانی ئاو و هەوا،
مەترسیدارەکانی ئاو و هەوا،
04:28
to avoid dangerous climate change,
76
256214
1630
04:29
we are going to need
to remove trillions --
to remove trillions --
77
257868
3079
دەبێت چەندەها تڕلیۆن
04:32
and yes, that's trillions with a T --
78
260971
1789
،بەڵێ تڕلیۆن بە پیتی ت دەست پێ دەکات،
04:34
trillions of tons of carbon dioxide
from the atmosphere in the decades ahead.
from the atmosphere in the decades ahead.
79
262784
5163
تڕلیۆن تۆن دوانەئۆکسیدی کاربۆن لە بەرگی هەوای
زەوی لە چەند دەیەی داهاتوو هەڵبمژرێت.
زەوی لە چەند دەیەی داهاتوو هەڵبمژرێت.
04:40
It will cost a few percent of GDP --
think defense-sized expenditure,
think defense-sized expenditure,
80
268739
5195
تێچووی پڕۆژەکە ناگاتە بەشێکی
کەمی گەشەی ساڵانەی ئابوری جیهان،
کەمی گەشەی ساڵانەی ئابوری جیهان،
04:45
lots of industrial activity
81
273958
1966
هەڵی کار دەڕەخسێنێت
04:47
and inevitably harmful side effects.
82
275948
2683
و مرۆڤ لە مەترسی دەپارێزێت.
04:51
But if the scale seems enormous,
83
279085
2067
گەر ئامانجەکەمان گەورە بێتە بەر چاو،
04:53
it is only because
of the scale of the problem
of the scale of the problem
84
281176
2526
چونکە ڕێژەی ئەم گازە زیانبەخەشە
04:55
that we are seeking to solve.
85
283726
2128
لە بەرگی هەوایی زۆر زۆرە.
04:57
It's enormous as well.
86
285878
1513
بەشێوەیەکی سەرسوڕهێنەر گەورەیە.
05:00
We can no longer avoid
these thorny issues.
these thorny issues.
87
288923
3016
چیتر ناکرێت ئەم گرفتە
مەترسیدارانە پشت گوێ بخرێن.
مەترسیدارانە پشت گوێ بخرێن.
05:03
We face risks whichever way we turn:
88
291963
2572
ڕوو لە هەر شوێنێک دەکەین
دووچاری ئەم ئاریشەیە دەبین:
دووچاری ئەم ئاریشەیە دەبین:
05:06
a world changed by climate change
89
294559
1947
بەهۆی کاریگەریەکانی گۆڕانی
ئاو و هەوا جیهان گۆڕاوە
ئاو و هەوا جیهان گۆڕاوە
05:08
or a world changed by climate change
and our efforts to counter climate change.
and our efforts to counter climate change.
90
296530
5417
لەگەڵ ئەوەشدا
هەوڵەکانمان بۆ ئەم کێشەیە گۆڕاوە.
هەوڵەکانمان بۆ ئەم کێشەیە گۆڕاوە.
خۆزگە ئەم
ڕاستیە ئاواژە دەبوو،
ڕاستیە ئاواژە دەبوو،
05:14
Would that it were not so,
91
302656
1332
05:16
but we can no longer afford
to close our eyes, block our ears,
to close our eyes, block our ears,
92
304012
3949
بەڵام چیتر ناتوانین چاومان دابخەین و
05:19
and say la-la-la.
93
307985
1569
بڵین هیچ نیە.
05:21
We need to grow up and face
the consequences of our actions.
the consequences of our actions.
94
309578
3782
دەبێت ژیر بین و خۆمان
لە بەرپرسیاریەتی نەدزینەوە.
لە بەرپرسیاریەتی نەدزینەوە.
05:25
(Applause)
95
313756
5121
(چەپڵەڕێزان)
05:30
Does talk of curing climate change
undermine the will to cut emissions?
undermine the will to cut emissions?
96
318901
5498
ئایا ویستی چارەسەری کاریگەریەکانی
گۆڕانی ئاو و هەوا
گۆڕانی ئاو و هەوا
بە مانای کەمکردنەوەی دەردانی گاز دێت؟
05:37
This is a real concern,
97
325077
1837
ئەمە زۆر گرنگە،
05:38
so we need to emphasize the paramount
importance of reducing emissions
importance of reducing emissions
98
326938
4848
پێویستە بە ڕژدی ئیش لەسەر گرنگی
وەستانی دەردانی گازە زیانبەخشەکان بکەین
وەستانی دەردانی گازە زیانبەخشەکان بکەین
05:43
and how speculative these ideas are.
99
331810
2506
بەبێ ڕەچاو کردنی کەموکوڕی ڕێگەچارەسەرکان.
05:46
But having done so,
we still need to examine them.
we still need to examine them.
100
334340
3355
لەگەڵ ئەوەشدا دەبێت کاریگەریەکانی
ئەم ڕێگەچارەسەرانە ڕوون بکرێنەوە.
ئەم ڕێگەچارەسەرانە ڕوون بکرێنەوە.
05:50
Can we cure climate change?
101
338161
1825
ئایا دەتوانین گۆڕانی ئاو
وهەوا چارەسەر بکەین؟
وهەوا چارەسەر بکەین؟
05:52
I don't know, but we certainly
can't if we don't try.
can't if we don't try.
102
340706
3338
نازانم، بەڵام بە دڵنیایەوە ئەگەر
هیچ نەکەین هیچ بە دەست ناهێنین.
هیچ نەکەین هیچ بە دەست ناهێنین.
05:56
We need ambition without arrogance.
103
344729
2708
ئێمە دەبێت خولیامان هەبێت و
خۆنەویستانە کاربکەین.
خۆنەویستانە کاربکەین.
05:59
We need the ambition
to restore the atmosphere,
to restore the atmosphere,
104
347917
3271
دەبێت خوولیای چارەسەری گرفتەکانی
بەرگی هەوامان هەبێت،
بەرگی هەوامان هەبێت،
06:03
to draw down carbon dioxide
105
351212
1818
لە بەرگی هەوا CO2 دەبێت ڕێژەی
06:05
back to a level that is compatible
with a stable climate and healthy oceans.
with a stable climate and healthy oceans.
106
353054
4707
بۆ ئاستێکی سروشتی و گونجاو لەگەڵ کەشێکی
ئارام و تەندروستی زەریاکان بگێڕێنەوە.
ئارام و تەندروستی زەریاکان بگێڕێنەوە.
06:10
This will be an enormous undertaking.
107
358257
2494
ئیشێکی هێجگار قورسە.
06:12
You could describe it
as a cathedral project.
as a cathedral project.
108
360775
3346
پڕۆژەیەکی زۆر گەورەیە.
06:16
Those involved at the outset
109
364145
1982
پێویستی بە پلاندانانە
06:18
may draft the plans
and dig the foundations,
and dig the foundations,
110
366151
3356
لەوانەیە پلانمان هەبێت و
دەست بە بناغەش بکەین
دەست بە بناغەش بکەین
06:21
but they will not raise the spire
to its full height.
to its full height.
111
369531
2863
بەڵام گەر گونجاو نەبێت
هەرگیز پلانەکە ناگاتە ئامانج.
هەرگیز پلانەکە ناگاتە ئامانج.
06:24
That task, that privilege,
112
372418
1959
ئەم ئیشە و شەرەفە
06:26
belongs to our descendants.
113
374401
1860
بۆ نەوی دوای ئێمە بڕاوەتەوە.
06:28
None of us will see that day,
but we must start in the hope
but we must start in the hope
114
376801
3420
ئێمە ئەو ڕۆژە نابینین،
بەڵام نابێت بێهیوا بین
بەڵام نابێت بێهیوا بین
06:32
that future generations
will be able to finish the job.
will be able to finish the job.
115
380245
2877
کە نەوەی داهاتوو ئەم کێشەیە
چارەسەر دەکەن.
چارەسەر دەکەن.
06:36
So, do you want to change the world?
116
384442
2648
ویستی گۆڕینی جیهان هەیە؟
06:40
I don't.
117
388114
1150
من ئەم ویستەم نیە.
06:41
I do not seek the change the world,
118
389904
2229
بە نیازی گۆڕینی زەوی نیم،
06:44
but rather keep it as it's meant to be.
119
392157
2435
بەڵکو دەمەوێت بەو شێوەیە مانادار و بەنرخە
بمێنێتەوە کە هەیە
بمێنێتەوە کە هەیە
06:47
Thank you.
120
395641
1151
سوپاس.
06:48
(Applause)
121
396816
5256
(چەپڵەڕێزان)
06:54
Chris Anderson: Thanks. I just want
to ask you a couple of other questions.
to ask you a couple of other questions.
122
402096
3582
کریس ئاندرسن: دەمەوێت چەند پرسیارێک بکەم.
06:57
Tell us a bit more about this idea
of putting lime in the ocean.
of putting lime in the ocean.
123
405702
3439
زانیاری زیاترمان سەبارەت
بە فڕێدانی گەچ بۆ ناو زەریاکان بۆ بخە ڕوو.
بە فڕێدانی گەچ بۆ ناو زەریاکان بۆ بخە ڕوو.
07:01
I mean, on the face of it,
it's pretty compelling --
it's pretty compelling --
124
409165
2507
لە ڕاستیدا، ئەمە سەرنج ڕاکێشە
07:03
anti-ocean acidification --
125
411696
2194
دژە ترشی زەریاکان
07:05
and it absorbs more CO2.
126
413914
2635
هەڵدەمژێت. CO2 و گازی
07:08
You talked about,
we need to do an experiment on this.
we need to do an experiment on this.
127
416573
2542
ووتت:
دەبێت لێکۆڵینەوەی زیاتری لێ بکەین.
دەبێت لێکۆڵینەوەی زیاتری لێ بکەین.
07:11
What would a responsible
experiment look like?
experiment look like?
128
419139
2213
ئایا لێکۆڵینەوەیەکی بێ زیان چۆنە؟ و چیە؟
07:13
Tim Kruger: So I think you need to do
a series of experiments,
a series of experiments,
129
421376
2962
تیم : پێم وایە دەبێت زنجیرەیەک
لێکۆڵینەوە لەم بارەیەوە بکرێت،
لێکۆڵینەوە لەم بارەیەوە بکرێت،
دەبێت هەنگا و بە هەنگاو و
لەسەر نموونەی بچووک ئەنجامبدرێت.
لەسەر نموونەی بچووک ئەنجامبدرێت.
07:16
but you need to do them
just very small stage-by-stage.
just very small stage-by-stage.
130
424362
2602
هاوشێوەی پڕۆسەی داهێنان
و بەرهەمهێنانی دەرمان،
و بەرهەمهێنانی دەرمان،
07:18
In the same way,
when you're trialing a new drug,
when you're trialing a new drug,
131
426988
2286
07:21
you wouldn't just go
into human trials straight off.
into human trials straight off.
132
429298
2486
نابێت ڕاستەوخۆ لەسەر مرۆڤ تاقیبکرێتەوە.
07:23
You would do a small experiment.
133
431808
1948
تاقیکردنەوەیەکی بچووک دەکەین.
07:25
And so the first things to do
are experiments entirely on land,
are experiments entirely on land,
134
433780
3592
تاقیکردنەوە سەرەتاییەکان لە سەر
وشکانی ئەنجام دەدرێت،
وشکانی ئەنجام دەدرێت،
07:29
in special containers,
away from the environment.
away from the environment.
135
437396
3582
لە ناو بارهەڵگرەکان، دوور لە ژینگە.
07:33
And then once you are confident
that that can be done safely,
that that can be done safely,
136
441002
3479
هەر کاتێک دڵنیا بووین کە
هیچ مەترسیەکی نیە،
هیچ مەترسیەکی نیە،
دەگەینە قۆناغی داهاتوو.
گەرلە مەترسیەکان
گەرلە مەترسیەکان
07:36
you move to the next stage.
137
444505
1331
07:37
If you're not confident, you don't.
138
445860
1672
دڵنیا نەبین واز لە بیرۆکەیە دەهێنین.
07:39
But step by step.
139
447556
1150
هەنگاو بە هەنگاو.
07:41
CA: And who would fund such experiments?
140
449260
2354
کریس: کام لایەن پارە بۆ
ئەم پڕۆژە تەرخان دەکات؟
ئەم پڕۆژە تەرخان دەکات؟
07:43
Because they kind of impact
the whole planet at some level.
the whole planet at some level.
141
451638
3875
چونکە کاریگەریەکانی
لە گشت جیهان بەرچاو دەبێت.
لە گشت جیهان بەرچاو دەبێت.
07:47
Is that why nothing is happening on this?
142
455537
2526
ئایا بەهۆی بێ پارەییە کە
تا ئێستا هیچتان نەکردووە؟
تا ئێستا هیچتان نەکردووە؟
07:50
TK: So I think you can do small-scale
experiments in national waters,
experiments in national waters,
143
458087
3821
تیم: پێم وایە دەکرێت تاقیکردنەوەی بچووک
لە سنوری ئاوە نێودەوڵەتیە بکەین،
لە سنوری ئاوە نێودەوڵەتیە بکەین،
07:53
and then it's probably the requirement
of national funders to do that.
of national funders to do that.
144
461932
5045
بۆیە دەبێت بەخشەرە نێودەوڵەتیەکان
پارە بۆ ئەم تاقیکردنەوانە تەرخان بکەن.
پارە بۆ ئەم تاقیکردنەوانە تەرخان بکەن.
07:59
But ultimately, if you wanted
to counter ocean acidification in this way
to counter ocean acidification in this way
145
467001
5052
بەڵام بۆ ڕووبەڕووبونەوەی
ترش بوونی زەریاکان
ترش بوونی زەریاکان
08:04
on a global scale,
146
472077
1471
لە ئاستی جیهاندا،
08:05
you would need to do it
in international waters,
in international waters,
147
473572
2254
پێویستە لە سنوری ئاوە
نێودەوڵەتیەکان لە لایەن
نێودەوڵەتیەکان لە لایەن
08:07
and then you would need to have
an international community working on it.
an international community working on it.
148
475850
3720
کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی پاڵپشتی بکرێت.
کریس: تەنانەت ئاوە هەرێمیەکان، بە زەریا و
ئاوە نێودەوڵەتیەکان بەستراونەتەوە.
ئاوە نێودەوڵەتیەکان بەستراونەتەوە.
08:11
CA: Even in national waters,
you know, the ocean's all connected.
you know, the ocean's all connected.
149
479594
3053
08:14
That lime is going to get out there.
150
482671
1717
ئەم گەچە دەچێتە ئەوێش
08:16
And people feel outraged
about doing experiments on the planet,
about doing experiments on the planet,
151
484412
2972
و خەڵک بەم جۆرە تاقیکردنەوانە قەڵس دەبن،
08:19
as we've heard.
152
487408
1389
،ئێمە تەنها بیستوومانە،
08:21
How do you counter that?
153
489385
1663
چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەمە دەکەن؟
08:23
TK: I think you touch on something
which is really important.
which is really important.
154
491072
2979
تیم: ئاماژەت بە شتێکی گرنگ کرد.
08:26
It's about a social license to operate.
155
494075
2416
پێویستمان بە مۆڵەتە تا
تاقیکردنەوەکانمان ئەنجام بدەین.
تاقیکردنەوەکانمان ئەنجام بدەین.
08:28
And I think it may be
that it is impossible to do,
that it is impossible to do,
156
496515
3736
بەڵام ئەمە ئەستەمە،
08:32
but we need to have the courage to try,
157
500275
2440
بەڵام دەبێت بوێر بین تا ئەم کارە بکەین،
08:34
to move this forward,
158
502739
1290
قۆڵی لێ هەڵ بکەین،
08:36
to see what we can do,
159
504053
1334
بزانین چیمان پێ دەکرێت،
08:37
and to engage openly.
160
505411
1365
و ڕاستەوخۆ کارەکە بکەین.
08:38
And we need to engage with people
in a transparent way.
in a transparent way.
161
506800
3021
پێویستە بەبێ پێچ و پەنا
مامەڵە لەگەڵ خەڵک بکەین.
مامەڵە لەگەڵ خەڵک بکەین.
پێویستە پێش هەر
تاقیکردنەوەیەک ئاگاداریان بکەینەوە.
تاقیکردنەوەیەک ئاگاداریان بکەینەوە.
08:41
We need to ask them beforehand.
162
509845
2006
پێم وایە گەر داوای مۆڵەتیان لێ بکەین،
08:43
And I think if we ask them,
163
511875
1749
08:45
we have to be open to the possibility
that the answer will come back,
that the answer will come back,
164
513648
3620
نابێت ترسمان لە وەڵامی نەرێنەیی وەک:
08:49
"No, don't do it."
165
517292
1205
،نەخێر بوەستن، هەبێت.
08:50
CA: Thanks so much.
That was really fascinating.
That was really fascinating.
166
518920
2278
کریس: زۆر سوپاس.
زۆر سەرنج ڕاکێش بوو.
زۆر سەرنج ڕاکێش بوو.
08:53
TK: Thank you. (Applause)
167
521222
2079
تیم: سوپاس
(چەپڵەڕێزان)
(چەپڵەڕێزان)
ABOUT THE SPEAKER
Tim Kruger - Geoengineering researcherTim Kruger researches geoengineering: techniques to counteract climate change by deliberate, large-scale intervention in the earth system -- either by reflecting sunlight back into space or by reducing the level of carbon dioxide in the atmosphere.
Why you should listen
While it is essential that we reduce global carbon emissions, that isn't going to be enough to avoid dangerous climate change. Research into proposed geoengineering techniques could prove vital in the fight to protect our planet. At the Oxford Geoengineering Programme, Tim Kruger aims to assess the range of proposed geoengineering techniques to determine which, if any, could be both technically feasible and benign environmentally, socially and ethically.
Kruger, a James Martin Fellow at the University of Oxford, is a co-author of "The Oxford Principles," a draft code of conduct for geoengineering research. It calls for geoengineering to be regulated as a public good, for public participation in decision-making and for disclosure of research and open publication of results.
In addition to his work at Oxford, Kruger is also CEO of Origen Power, which is developing a process that uses natural gas to generate electricity in a way that removes carbon dioxide from the atmosphere.
Tim Kruger | Speaker | TED.com