TED2018
Charles C. Mann: How will we survive when the population hits 10 billion?
Чарлс С. Mан: Како ќе преживееме кога бројот на жители ќе достигне десет милијарди?
Filmed:
Readability: 5
2,753,413 views
Се проценува дека до 2050-та на земјата ќе има десет милијарди луѓе. Како ќе успееме да ги обезбедиме основните потреби и притоа да ги избегнеме најлошите последици од климатските промени? Во својот умен и мудар говор, Чарлс С. Ман, ги објаснува предложените решенија и ни открива дека одговорите се кај двата табори: волшебници и пророци. Истовремено, тој дава сопствено видување за најдобриот начин за опстанок.
Charles C. Mann - Science journalist
Charles C. Mann calls himself "a fella who tries to find out interesting things and tell others about them." Full bio
Charles C. Mann calls himself "a fella who tries to find out interesting things and tell others about them." Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
How are we doing?
0
698
1150
Како сме?
00:14
No, no, no, by that, I meant,
1
2650
1565
Сакам да кажам,
00:16
how are we, homo sapiens "we" ...
2
4239
1681
како сме ние, хомо сапиенси- „ние“.
00:17
(Laughter)
3
5944
1008
(Смеа)
00:18
doing as a species?
4
6976
1151
Што правиме како род?
00:20
(Laughter)
5
8151
1010
(Смеа)
00:21
Now the typical way
to answer that question is this.
to answer that question is this.
6
9185
2451
Вообичаено вака одговараме
на ова прашање:
на ова прашање:
00:23
You choose some measure
of human physical well-being:
of human physical well-being:
7
11660
3125
Се зема некоја мерка
за човечката благосостојба:
за човечката благосостојба:
00:26
average longevity,
average calories per day,
average calories per day,
8
14809
2698
просечна долговечност,
просек на калории дневно,
просек на калории дневно,
00:29
average income, overall population,
that sort of thing,
that sort of thing,
9
17531
2642
просечни приходи, број на жители
и слични податоци.
и слични податоци.
00:32
and draw a graph of its value over time.
10
20197
2910
Потоа се црта графикон на нивните
вредности во даден период.
вредности во даден период.
00:35
In almost every case,
you get the same result.
you get the same result.
11
23131
2466
Речиси секогаш ги добиваме
истите резултати.
истите резултати.
00:37
The line skitters along
at a low level for millennia,
at a low level for millennia,
12
25621
2691
Линијата се провлекува
во мали вредности со милениуми,
во мали вредности со милениуми,
00:40
then rockets up exponentially
in the 19th and 20th century.
in the 19th and 20th century.
13
28336
3436
а потоа има забележителен скок
во 19-ти и 20-ти век.
во 19-ти и 20-ти век.
00:44
Or choose a measure of consumption:
14
32535
2621
Или се зема мерка за потрошувачка:
00:47
consumption of energy,
consumption of fresh water,
consumption of fresh water,
15
35180
2349
потрошувачка на енергија, на свежа вода,
00:49
consumption of the world's photosynthesis,
16
37553
2071
потрошувачка на фотосинтенза во светот
00:51
and draw a graph of its value over time.
17
39648
2222
и се црта линија на нивните вредност.
00:53
In the same way, the line skitters along
at a low level for millennia,
at a low level for millennia,
18
41894
4072
На ист начин,линијата покажува
мали вредности со милемиуми
мали вредности со милемиуми
00:57
then rockets up exponentially
in the 19th and 20th century.
in the 19th and 20th century.
19
45990
4008
и потоа нагло скокнува
во 19-ти и 20-ти век.
во 19-ти и 20-ти век.
01:02
Biologists have a word for this: outbreak.
20
50731
2346
Биолозите имаат термин за тоа:
нараснување.
нараснување.
01:05
An outbreak is when
a population or species
a population or species
21
53894
2613
Нараснувањето се случува
кога населението или еден вид
кога населението или еден вид
01:08
exceeds the bounds of natural selection.
22
56531
2055
надминува граница на природна селекција.
01:10
Natural selection ordinarily
keeps populations and species
keeps populations and species
23
58610
3016
Природната селекција ги одржува
жителите и видовите
жителите и видовите
01:13
within roughly defined limits.
24
61650
1682
во грубо одредени граници.
01:16
Pests, parasites, lack of resources
prevent them from expanding too much.
prevent them from expanding too much.
25
64130
4211
Штетниците, паразитите и недостигот на
извори ги штитат од прекумерно ширење.
извори ги штитат од прекумерно ширење.
01:20
But every now and then,
a species escapes its bounds.
a species escapes its bounds.
26
68365
3439
Но,од време на време некоја
врста ги надминува границите.
врста ги надминува границите.
01:24
Crown-of-thorns starfish
in the Indian Ocean,
in the Indian Ocean,
27
72116
2392
Морската ѕвезда трње во Индискиот Океан,
01:26
zebra mussels in the Great Lakes,
spruce budworm here in Canada.
spruce budworm here in Canada.
28
74532
3580
зебрестите школки во Големите Езера,
боровиот четник овде во Канада.
боровиот четник овде во Канада.
01:30
Populations explode,
a hundredfold, a thousandfold,
a hundredfold, a thousandfold,
29
78136
3143
Бројот се зголемува, стотици пати,
илјадници пати,
илјадници пати,
01:33
a millionfold.
30
81303
1206
милиони пати.
01:35
So here's a fundamental
lesson from biology:
lesson from biology:
31
83023
2542
Главната поука од биологијата е следнава:
01:37
outbreaks in nature don't end well.
32
85589
2188
нараснувањата во природата
не завршуваат добро.
не завршуваат добро.
01:40
(Laughter)
33
88126
1150
(Смеа)
01:41
Put a couple of protozoa
into a petri dish full of nutrient goo.
into a petri dish full of nutrient goo.
34
89660
3920
Ставете неколку микроогранизми
во стаклен сад со хранливо желе.
во стаклен сад со хранливо желе.
01:46
In their natural habitat, soil or water,
their environment constrains them.
their environment constrains them.
35
94276
3872
Во нивното природно живеалиште,
почва или вода, средината ги ограничува.
почва или вода, средината ги ограничува.
01:50
In the petri dish, they have
an ocean of breakfast
an ocean of breakfast
36
98896
2375
Во стаклениот сад тие имаат
храна во изобилство
храна во изобилство
01:53
and no natural enemies.
37
101295
1366
и ниту еден непријател.
01:54
They eat and reproduce, eat and reproduce,
38
102685
2508
Јадат и се множат, јадат и се множат,
01:57
until bang, they hit
the edge of the petri dish,
the edge of the petri dish,
39
105217
2259
и БАМ! Удираат по работ на стаклениот сад,
01:59
at which point they either
drown in their own waste,
drown in their own waste,
40
107500
2435
и тогаш, се дават во својот измет,
02:01
starve from lack of resources, or both.
41
109959
1905
или умираат од недостиг на храна.
02:03
The outbreak ends, always, badly.
42
111888
2708
Нараснувањата секогаш завршуваат лошо.
02:06
Now, from the viewpoint of biology,
43
114953
2433
Според гледиштето на биологијата,
02:09
you and I are not fundamentally different
than the protozoa in the petri dish.
than the protozoa in the petri dish.
44
117410
3942
вие и јас не сме многу различни
од микроорганизмите во стаклениот сад.
од микроорганизмите во стаклениот сад.
02:13
We're not special.
45
121884
1587
Не сме посебни.
02:17
All the things that we, in our vanity,
think make us different --
think make us different --
46
125598
3136
Сè што надмено мислиме
дека нè прави различни -
дека нè прави различни -
02:20
art, science, technology, and so forth,
they don't matter.
they don't matter.
47
128758
2766
уметост, наука,технологија
и слично, не важат.
и слично, не важат.
02:23
We're an outbreak species,
48
131548
1269
Ние сме вид кој нараснува
02:24
we're going to hit the edge
of the petri dish, simple as that.
of the petri dish, simple as that.
49
132841
3455
ќе удриме по работ на стаклениот
сад на истиот начин.
сад на истиот начин.
02:28
Well, the obvious question:
Is this actually true?
Is this actually true?
50
136320
2857
Очекувано прашање е: Дали е тоа вистина?
02:31
Are we in fact doomed
to hit the edge of the petri dish?
to hit the edge of the petri dish?
51
139766
2667
Дали сме осудени да удриме
по работ на стаклениот сад?
по работ на стаклениот сад?
02:34
I'd like to set aside
this question for a moment
this question for a moment
52
142457
2269
Ќе го тргнам настрана прашањето за миг
02:36
and ask you guys another one.
53
144750
1524
и ќе ве прашам нешто друго.
02:38
If we are going to escape biology,
how are we going to do it?
how are we going to do it?
54
146298
3071
Ако ја избегнеме биологијата,
како ќе го направиме тоа?
како ќе го направиме тоа?
02:42
In the year 2050,
55
150242
1588
Во 2050-та,
02:43
there will be almost
10 billion people in the world,
10 billion people in the world,
56
151854
2495
ќе има околу 10 милијарди луѓе во светот
02:46
and all of those people will want
the things that you and I want:
the things that you and I want:
57
154373
3139
и сите тие ќе го сакаат
она што вие и јас го сакаме:
она што вие и јас го сакаме:
02:49
nice cars, nice clothes, nice homes,
58
157536
3277
убави коли, убава облека, убав дом,
02:52
the odd chunk of Toblerone.
59
160837
1523
и необичниот вкус на Тоблероне.
02:55
I mean, think of it:
Toblerone for 10 billion people.
Toblerone for 10 billion people.
60
163064
2491
Размислете: Тоблероне
за 10 милијарди луѓе.
за 10 милијарди луѓе.
02:57
How are we going to do this?
61
165579
1573
Како ќе го изведеме тоа?
02:59
How are we going to feed everybody,
get water to everybody,
get water to everybody,
62
167176
2840
Како ќе обезбедиме храна и вода за сите,
03:02
provide power to everybody,
avoid the worst impacts of climate change?
avoid the worst impacts of climate change?
63
170040
3389
струја за сите, како ќе го избегнеме
влијанието на климатските промени?
влијанието на климатските промени?
03:05
I'm a science journalist,
64
173453
1777
Како научен новинар,
03:07
and I've been asking these questions
to researchers for years,
to researchers for years,
65
175254
3339
со години им го поставувам
прашањето на истражувачи,
прашањето на истражувачи,
03:10
and in my experience, their answers
fall into two broad categories,
fall into two broad categories,
66
178617
3977
и нивните одговори можат
да се сврстат во две категории,
да се сврстат во две категории,
03:14
which I call "wizards" and "prophets."
67
182618
1959
кои ги викам „волшебници“ и „пророци“.
03:16
Wizards, techno-whizzes,
68
184994
1814
Волшебниците, техно-волшебниците,
03:18
believe that science and technology,
properly applied,
properly applied,
69
186832
2808
веруваат дека правилно применетата
наука и технологија
наука и технологија
03:21
will let us produce
our way out of our dilemmas.
our way out of our dilemmas.
70
189664
2624
ќе ни овозможат да ја надминеме дилемата.
03:24
"Be smart, make more," they say.
71
192312
1677
„Биди умен, прави повеќе“-велат.
03:26
"That way, everyone can win."
72
194013
1651
„Така, секој е победник.“
03:28
Prophets believe close to the opposite.
73
196537
2182
Пророците веруваат во спротивното.
03:31
They see the world as governed
by fundamental ecological processes
by fundamental ecological processes
74
199790
4091
Гледаат дека светот е предводен
од основните еколошки процеси
од основните еколошки процеси
03:35
with limits that we
transgress to our peril.
transgress to our peril.
75
203905
2758
до граници кои ризично ги надминуваме.
03:39
"Use less, conserve," they say.
76
207206
2016
„Троши помалку, штеди“-велат.
03:41
"Otherwise, everybody's going to lose."
77
209246
2071
„Инаку, сите ќе изгубат.“
03:44
Wizards and prophets have been
butting their heads together for decades,
butting their heads together for decades,
78
212261
3428
Волшебниците и пророците
со децении бијат копја,
со децении бијат копја,
03:47
but they both believe that technology
is key to a successful future.
is key to a successful future.
79
215713
3683
но и двете страна веруваат дека успехот
во иднина зависи од технологијата.
во иднина зависи од технологијата.
03:51
The trouble is, they envision
different types of technology
different types of technology
80
219420
3047
Проблемот е што тие гледаат
различни видови на технологија
различни видови на технологија
03:54
and different types of futures.
81
222491
1778
и различна иднина.
03:56
Wizards envision a world of glittering,
hyperefficient megacities
hyperefficient megacities
82
224995
5133
Волшебниците замислуваат свет на
блескави, хиперефикасни метрополи
блескави, хиперефикасни метрополи
04:02
surrounded by vast tracts
of untouched nature,
of untouched nature,
83
230152
2962
опколени со пространства
на недопрена природа,
на недопрена природа,
04:05
economies that have
transitioned from atoms to bits,
transitioned from atoms to bits,
84
233138
2620
економии кои преминале од атоми на битови,
04:07
dematerialized capitalist societies
85
235782
2041
нематеријални капиталистички општества
04:09
that no longer depend
on exploiting nature.
on exploiting nature.
86
237847
2229
независни од експлоатирање на природата.
04:12
Energy, to wizards,
comes from compact nuclear plants;
comes from compact nuclear plants;
87
240755
2642
Енергија ќе произведуваат компактни
нуклеарни централи;
нуклеарни централи;
04:15
food from low-footprint farms
with ultraproductive,
with ultraproductive,
88
243421
2842
храна од еко-фарми со ултра продуктивни,
04:18
genetically modified crops
tended by robots;
tended by robots;
89
246287
2808
генетски модифицирани култури
одгледувани од роботи;
одгледувани од роботи;
04:21
water from high-throughput
desalination plants,
desalination plants,
90
249119
2516
вода од високо-капацитетни
погони за пречистување
погони за пречистување
04:23
which means we no longer
exploit rivers and aquifers.
exploit rivers and aquifers.
91
251659
3126
што значи нема да ги експлоатираме
реките и водните површини.
реките и водните површини.
04:27
Wizards envision all 10 billion of us
92
255208
1834
Волшебниците нè замислуваат
04:29
packed into ultradense
but walkable megacities,
but walkable megacities,
93
257066
2643
во густо населени метрополи,
но лесно проодни,
но лесно проодни,
04:31
an urbanized world
of maximum human aspiration
of maximum human aspiration
94
259733
2674
урбанизиран свет со целосна
хумана димензија
хумана димензија
04:34
and maximum human liberty.
95
262431
1428
и целосна слобода.
04:36
Now, prophets object to every bit of this.
96
264557
3508
Пророците го побиваат сето тоа.
04:40
You can't dematerialize
food and water, they point out.
food and water, they point out.
97
268089
3155
Велат, не можеме да ја
дематеријализираме храната и водата.
дематеријализираме храната и водата.
04:43
They say, you can't eat bits,
98
271557
2136
Велат, не можеме да јадеме битови,
04:45
and industrial agriculture has already
given us massive soil erosion,
given us massive soil erosion,
99
273717
3524
а индустриското земјоделство веќе
предизвика масивна ерозија на земјата,
предизвика масивна ерозија на земјата,
04:49
huge coastal dead zones
and ruined soil microbiomes.
and ruined soil microbiomes.
100
277265
2921
огромни, пусти крајбрежни зони
и уништени микробиоми.
и уништени микробиоми.
04:52
And you wizards, you want more of this?
101
280210
1947
А вие, волшебници-сакате да чуете уште?
04:54
And those giant desalination plants?
102
282181
2418
Оние гигантски погони
за прочистување на водата?
за прочистување на водата?
04:56
You know they generate
equally giant piles of toxic salt
equally giant piles of toxic salt
103
284623
2969
Знаете дека произведуваат
огромни купишта отровна сол
огромни купишта отровна сол
04:59
that are basically
impossible to dispose of.
impossible to dispose of.
104
287616
2268
која не може да се отстрани.
05:02
And those megacities you like?
105
290424
2184
А метрополите кои ви се допаѓаат?
05:04
Can you name me
an actually existing megacity
an actually existing megacity
106
292632
3065
Кажете една метропола
која вистински постои денес
која вистински постои денес
05:07
that really exists in the world today,
except for possibly Tokyo,
except for possibly Tokyo,
107
295721
3224
и која не е средиште
на корупција и нееднаквост,
на корупција и нееднаквост,
05:10
that isn't a cesspool
of corruption and inequality?
of corruption and inequality?
108
298969
3079
со исклучок, можеби на Токио?
05:15
Instead, prophets pray for a world
of smaller, interconnected communities,
of smaller, interconnected communities,
109
303055
6636
Затоа, пророците посакуваат помал
свет со меѓусебно поврзани заедници,
свет со меѓусебно поврзани заедници,
05:21
closer to the earth,
110
309715
2166
кои се поблиску до земјата,
05:23
a more agrarian world
of maximum human connection
of maximum human connection
111
311905
3017
еден аграрен свет
во кои луѓето ќе се поврзани,
во кои луѓето ќе се поврзани,
05:26
and reduced corporate control.
112
314946
1903
а корпорациската контрола ќе се намали.
05:30
More people live
in the countryside in this vision,
in the countryside in this vision,
113
318142
2731
Многу луѓе живеат надвор
од градовите на овој начин,
од градовите на овој начин,
05:32
with power provided by neighborhood-scale
solar and wind installations
solar and wind installations
114
320897
3341
со регионално покриени
извори на сончева енергија и ветер
извори на сончева енергија и ветер
05:36
that disappear into the background.
115
324262
1809
чии инсталации се некаде во позадина.
05:38
Prophets don't generate water
from giant desalination plants.
from giant desalination plants.
116
326698
3706
Пророците не произведуваат вода
од гигантски погони за пречистување.
од гигантски погони за пречистување.
05:44
They capture it from rainfall,
117
332044
2508
Тие ја добиваат од врнежите,
05:46
and they reuse and recycle it endlessly.
118
334576
2469
пак ја користат
и ја рециклираат бесконечно.
и ја рециклираат бесконечно.
05:49
And the food comes
from small-scale networks of farms
from small-scale networks of farms
119
337069
4420
Храната доаѓа од малите
групи на фарми кои се фокусираат
групи на фарми кои се фокусираат
05:53
that focus on trees and tubers
120
341513
1906
на дрвјата и хранливите корења
05:55
rather than less productive cereals
like wheat and rice.
like wheat and rice.
121
343443
3738
наместо на помалку продуктивните
житарки како оризот и пченицата.
житарки како оризот и пченицата.
06:01
Above all, though, prophets envision
people changing their habits.
people changing their habits.
122
349286
3699
Пред сè, пророците замислуваат
свет во кој луѓето ќе ги сменат навиките.
свет во кој луѓето ќе ги сменат навиките.
06:05
They don't drive to work,
they take their renewable-powered train.
they take their renewable-powered train.
123
353009
3110
Нема да возат коли туку ќе патуваат
со воз на обновлива енергија.
со воз на обновлива енергија.
06:08
They don't take 30-minute
hot showers every morning.
hot showers every morning.
124
356143
2507
Нема да се тушираат по пола саат наутро.
06:10
They eat, you know,
like Michael Pollan says,
like Michael Pollan says,
125
358674
2461
Ќе јадат, како што вели Мајкл Полан,
06:13
real food, mostly plants, not too much.
126
361159
3895
вистинска храна, повеќе растителна
и не прекумерно.
и не прекумерно.
06:17
Above all, prophets say
submitting to nature's restraints
submitting to nature's restraints
127
365825
3508
Пред сè, пророците сметаат дека
повинувањето кон природата
повинувањето кон природата
06:21
leads to a freer, more democratic,
healthier way of life.
healthier way of life.
128
369357
4848
ќе води кон послободен,подемократски
и поздрав начин на живот.
и поздрав начин на живот.
06:26
Now, wizards regard all this as hooey.
129
374967
2490
Волшебниците велат тоа е лага.
06:29
They see it as a recipe for narrowness,
regression, and global poverty.
regression, and global poverty.
130
377481
3468
Сметаат дека е ограниченост,
назадување и глобална сиромаштија.
назадување и глобална сиромаштија.
06:34
Prophet-style agriculture, they say,
only extends the human footprint
only extends the human footprint
131
382314
3318
Вашето земјоделие,велат, значи прекумерно
трошење на природните извори
трошење на природните извори
06:37
and shunts more people
into low-wage agricultural labor.
into low-wage agricultural labor.
132
385656
3048
и повеќе земјоделци кои
ќе работат за ниски плати.
ќе работат за ниски плати.
06:40
Those neighborhood-run solar facilities,
133
388728
1931
Вашите сончеви погони
06:42
they sound great,
134
390683
1764
звучат привлечно,
06:44
but they depend on a technology
that doesn't exist yet.
that doesn't exist yet.
135
392471
2705
но зависат од технологија
која сѐ уште ја немаме.
која сѐ уште ја немаме.
06:47
They're a fantasy.
136
395200
1354
Тоа е фантазија.
06:49
And recycling water? It's a brake
on growth and development.
on growth and development.
137
397012
2826
Ќе рециклирате вода? Така ќе спречите
развој и напредок.
развој и напредок.
06:51
Above all, though, wizards object
to the prophets' emphasis
to the prophets' emphasis
138
399862
3483
Но, пред сè, волшебниците
се противат на нагласувањето
се противат на нагласувањето
06:55
on wide-scale social engineering,
139
403369
2038
на обемниот социјален инженеринг,
06:57
which they see as deeply anti-democratic.
140
405431
2438
за кој сметаат дека е анти-демократски.
07:01
If the history of the last two centuries
was one of unbridled growth,
was one of unbridled growth,
141
409105
3904
Ако претходните два века беа
време на незапирлив подем,
време на незапирлив подем,
07:05
the history of the coming century
may well be the choice we make
may well be the choice we make
142
413033
3185
времето на новиот век ќе биде
изборот кој ќе го направиме ние,
изборот кој ќе го направиме ние,
07:08
as a species between these two paths.
143
416242
2215
како живи суштества
помеѓу двата периоди.
помеѓу двата периоди.
07:11
These are the arguments that will be
resolved, in one way or another,
resolved, in one way or another,
144
419021
3897
Овие се проблеми кои ќе
ги решат на некаков начин,
ги решат на некаков начин,
07:14
by our children's generation,
145
422942
1464
генерациите на нашите деца,
07:16
the generation that will come
into the world of 10 billion.
into the world of 10 billion.
146
424430
2816
генерациите кои доаѓаат
во свет со 10 милијарди луѓе.
во свет со 10 милијарди луѓе.
07:19
Now, but wait, by this point,
biologists should be rolling their eyes
biologists should be rolling their eyes
147
427270
3262
Биолозите на ова ќе одмавнат со рака
07:22
so loud you can barely hear me speak.
148
430556
1886
и ќе почнат гласно да зборуваат.
07:24
They should be saying,
all of this, wizards, prophets,
all of this, wizards, prophets,
149
432466
3697
Ќе речат:„Сето тоа што
го велите,волшебници и пророци,
го велите,волшебници и пророци,
07:28
it's a pipe dream.
150
436187
1352
е фикс-идеја.
07:29
It doesn't matter which illusory path
you think you're taking.
you think you're taking.
151
437563
4168
Не е важно по кој илузорен пат ќе одите.
07:34
Outbreaks in nature don't end well.
152
442736
2436
Нараснувањата во природата
не завршуваат добро.
не завршуваат добро.
07:37
I mean, you think the protozoa
see the edge of the petri dish approaching
see the edge of the petri dish approaching
153
445196
3476
Мислите дека микроорганизмите
го гледаат работ на садот и велат:
го гледаат работ на садот и велат:
07:40
and say, "Hey guys,
time to change society"?
time to change society"?
154
448696
2095
„Дечки, време е да го смениме општеството“?
07:42
No. They just let her rip.
155
450815
2158
Не. Се препуштаат на уништување.
07:44
That's what life does,
and we're part of life.
and we're part of life.
156
452997
2531
Тоа го прави животот
а ние сме дел од него.
а ние сме дел од него.
07:47
We'll do the same thing. Deal with it.
157
455552
2119
Ќе ни се случи истото. Справете се со тоа.
07:50
Well, if you're a follower of Darwin,
you have to take this into consideration.
you have to take this into consideration.
158
458242
5647
Ако сте следбеник на Дарвин,
земете го ова во предвид.
земете го ова во предвид.
07:56
I mean, the basic counterargument
boils down to: "We're special."
boils down to: "We're special."
159
464500
3723
Основниот аргумент против е:
„Ние сме посебни“.
„Ние сме посебни“.
08:00
How lame is that?
160
468762
1259
Слаб аргумент!
08:02
(Laughter)
161
470045
1491
(Смеа)
08:03
I mean, we can accumulate
and share knowledge
and share knowledge
162
471560
2120
Можеме да акумулираме и споделиме знаење
08:05
and use it to guide our future.
163
473704
1824
и да го употребиме за водич во иднина.
08:07
Well, are we actually doing this?
164
475552
1724
Но, дали го правиме тоа?
08:09
Is there any evidence that we're actually
using our accumulated, shared knowledge
using our accumulated, shared knowledge
165
477300
4777
Има докази дека ако го користиме
насобраното и споделено знаење
насобраното и споделено знаење
08:15
to guarantee our long-term prosperity?
166
483514
2008
ќе ни гарантира долготраен успех?
08:18
It's pretty easy to say no.
167
486093
1667
Лесно е да кажеме не.
08:20
If you're a wizard,
168
488398
907
Ако сте волшебник,
08:21
and you believe that hyperproductive,
genetically engineered crops
genetically engineered crops
169
489321
3438
и верувате дека хипер-продуктивните
култури на генетскиот инженеринг
култури на генетскиот инженеринг
08:24
are key to feeding everyone
in tomorrow's world,
in tomorrow's world,
170
492783
2363
се решението како да се прехраниме денес,
08:27
you have to worry that 20 years
171
495170
2785
тогаш треба да сте загрижени
што 20 години научниците
што 20 години научниците
08:29
of scientists demonstrating
that they are safe to consume
that they are safe to consume
172
497979
2722
демонстрираат дека тие
се безбедни за конзумирање,
се безбедни за конзумирање,
08:32
has failed to convince the public
to embrace this technology.
to embrace this technology.
173
500725
2906
но не ја убедија јавноста
да ја прифати технологијата.
да ја прифати технологијата.
08:35
If you're a prophet
174
503655
1314
Ако сте пророк,
08:36
and you believe that key to solving
today's growing shortage of fresh water
today's growing shortage of fresh water
175
504993
4477
и верувате дека решението
за недостигот на свежа вода
за недостигот на свежа вода
08:41
is to stop wasting it,
176
509494
1951
е да се заштеди,
08:43
you have to worry
that cities around the world,
that cities around the world,
177
511469
2897
треба да сте загрижени
за градовите наоколу,
за градовите наоколу,
08:46
in rich places as well as poor,
178
514390
1800
и во богати и во сиромашни делови,
08:48
routinely lose a quarter
or more of their water
or more of their water
179
516214
2587
кои губат четвртина и повеќе
од водата поради
од водата поради
08:50
to leaky and contaminated pipes.
180
518825
2135
загадени или дефектни водоводни цевки.
08:53
I mean, Cape Town, just a little
while ago, almost ran out of water.
while ago, almost ran out of water.
181
521515
3529
Кејп Таун, на пример,речиси остана
без вода пред некое време.
без вода пред некое време.
08:57
Cape Town loses a third
of its water to leaky pipes.
of its water to leaky pipes.
182
525068
2567
Кејп Таун губи1/3 вода
поради дефектните цевки.
поради дефектните цевки.
08:59
This problem has been
getting worse for decades,
getting worse for decades,
183
527659
2317
Проблемот станува сѐ полош со децении,
09:02
and remarkably little
has been done about it.
has been done about it.
184
530000
2595
и многу малку е направено за да се реши.
Ако сте волшебник и се залагате за чиста,
09:04
If you're a wizard, and you think
that clean, abundant,
that clean, abundant,
185
532619
3249
нуклеарна енергија без CO2
заради климатските промени,
заради климатските промени,
09:07
carbon-free nuclear power
is key to fighting climate change,
is key to fighting climate change,
186
535892
2869
09:10
then you have to worry
187
538785
1241
треба да се загрижите
зашто јавниот интерес за изградба
на нуклеарани централи опаѓа.
на нуклеарани централи опаѓа.
09:12
that the public willingness
to build nukes is going down.
to build nukes is going down.
188
540050
2770
09:15
If you're a prophet, and you think
that the solution to the same problem
that the solution to the same problem
189
543455
3436
Ако сте пророк и сметате
дека решението за истиот проблем
дека решението за истиот проблем
09:18
is these neighborhood-run solar facilities
shuttling power back and forth,
shuttling power back and forth,
190
546915
3578
се соларните капацитети
со целосна регионална покриеност,
со целосна регионална покриеност,
09:22
you have to worry that no nation
anywhere in the world
anywhere in the world
191
550517
2754
треба да се загрижите зашто
ниту еден народ во светот
ниту еден народ во светот
09:25
has devoted anything like the resources
necessary to develop this technology
necessary to develop this technology
192
553295
3969
нема вложено во потребните
извори за развој на оваа технологија
извори за развој на оваа технологија
09:29
and deploy it in the time that we need it.
193
557288
2503
за да може да се примени
кога ќе затреба.
кога ќе затреба.
09:31
And if you're on either side,
wizard or prophet,
wizard or prophet,
194
559815
2338
Ако сте на двете страни,
волшебник или пророк,
волшебник или пророк,
09:34
you have to worry that, despite
the massive alarm about climate change,
the massive alarm about climate change,
195
562177
4548
загрижете се, зашто и покрај силните
предупредувања за климатските промени
предупредувања за климатските промени
годишното производство на енергија
од фосилни горива се зголемува
од фосилни горива се зголемува
09:38
the amount of energy generated every year
from fossil fuels has gone up
from fossil fuels has gone up
196
566749
3953
09:42
by about 30 percent
since the beginning of this century.
since the beginning of this century.
197
570726
3331
за 30 проценти од почетокот на овој век.
09:46
So, still think we're different
than the protozoa?
than the protozoa?
198
574443
3317
Сѐ уште сметате дека сме
различни од микроорганизмите?
различни од микроорганизмите?
09:50
Still think we're special?
199
578498
2270
Сѐ уште сметате дека сме посебни?
09:54
Actually, it's even worse than that.
200
582392
2563
Всушност, уште полошо е.
09:56
(Laughter)
201
584979
2588
(Смеа)
09:59
We're not in the streets.
202
587591
1251
Не сме на улица.
10:00
No seriously, if there's a difference
between us and the protozoa,
between us and the protozoa,
203
588866
3175
Сериозно- ако има разлика
меѓу микроорганизмите и нас,
меѓу микроорганизмите и нас,
10:04
a difference that matters,
204
592065
1542
разлика која има значење,
10:05
it's not just our art and science
and technology and so forth --
and technology and so forth --
205
593631
3077
тогаш тоа не е само уметноста и науката,
технологија и сл. -
технологија и сл. -
10:08
it's that we can yell and scream,
we can go out into the streets,
we can go out into the streets,
206
596732
3231
туку разликата е што можеме да викаме,
да излеземе на улица
да излеземе на улица
10:11
and, over time,
change the way society works,
change the way society works,
207
599987
2118
и полека да го промениме општеството.
10:14
but we're not doing it.
208
602129
1254
Но ние не го правиме тоа.
10:15
Wizards have been arguing
literally for decades
literally for decades
209
603407
2424
Волшебниците со децении тврдат
10:17
that nuclear power is key
to resolving climate change.
to resolving climate change.
210
605855
4976
дека нуклеарната енергија
е решение за климатските промени.
е решение за климатските промени.
10:24
But the first pro-nuke march in history
occurred less than two years ago,
occurred less than two years ago,
211
612174
4229
Но, првиот марш за поддршка на
нуклеарни програми се случи пред 2 години
нуклеарни програми се случи пред 2 години
10:28
and it was dwarfed by the anti-nuke
marches of the past.
marches of the past.
212
616427
3262
но беше во сенка на анти-нуклеарните
протести од минатото.
протести од минатото.
10:31
Prophets have been arguing,
again literally for decades,
again literally for decades,
213
619713
3126
Пророците со децении
се спротивставуваат и тврдат
се спротивставуваат и тврдат
10:34
that conservation is key
to keeping freshwater supplies
to keeping freshwater supplies
214
622863
3763
дека штедењето е решението за одржување
на количините на свежа вода
на количините на свежа вода
10:38
without destroying the ecosystems
that generate those freshwater supplies.
that generate those freshwater supplies.
215
626650
3835
без уништување на еко-системите
потребни за производство на свежата вода.
потребни за производство на свежата вода.
Но,во историјата на човештвото
никогаш не постоела улица
никогаш не постоела улица
10:42
But in the history of humankind,
there has never been a street
there has never been a street
216
630509
2911
полна со гневни протестанти и развеани
транспаренти за дефектни водоводи.
транспаренти за дефектни водоводи.
10:45
full of angry protesters
waving signs about leaky pipes.
waving signs about leaky pipes.
217
633444
2917
10:48
In fact, most of the political
activity in this sphere
activity in this sphere
218
636985
3598
Всушност, повеќето од политичките
активности во оваа област
активности во оваа област
10:52
has been wizards and prophets
fighting each other, protesting each other
fighting each other, protesting each other
219
640607
3491
беа повеќе судирите и протестите помеѓу
волшебниците и пророците
волшебниците и пророците
10:56
rather than recognizing that they are,
fundamentally, on the same side.
fundamentally, on the same side.
220
644122
3738
отколку признавањето дека во основа,
тие се на иста страна.
тие се на иста страна.
10:59
After all, these people are concerned
about the same thing:
about the same thing:
221
647884
3407
И покрај сè, овие луѓе
се загрижени за истото:
се загрижени за истото:
11:03
How are we going to make our way
in the world of 10 billion?
in the world of 10 billion?
222
651315
3597
Како ќе се снајдеме во светот
со 10 милијарди луѓе?
со 10 милијарди луѓе?
11:06
The first step towards generating
that necessary social movement,
that necessary social movement,
223
654936
3134
Првиот чекор за создавање на
потребното социјално движење,
потребното социјално движење,
11:10
creating that critical mass and getting
that yelling and screaming going
that yelling and screaming going
224
658094
3444
за создавање критична маса
која гласно ќе вика,
која гласно ќе вика,
11:13
seems obvious:
wizards and prophets join together.
wizards and prophets join together.
225
661562
2361
е очигледен: волшебници и пророци,
обединете се.
обединете се.
11:15
But how are you going to do this,
given the decades of hostility?
given the decades of hostility?
226
663947
3150
Но, како ќе го направите тоа
после децении на непријателство?
после децении на непријателство?
11:19
One way might be this:
227
667121
1174
Еден можен начин е овој:
11:20
Each side agrees to accept
the fundamental premises of the other.
the fundamental premises of the other.
228
668319
4349
Секоја страна да се согласи да ги
прифати аргументите на другата.
прифати аргументите на другата.
11:25
Accept that nuclear power
is safe and carbon-free,
is safe and carbon-free,
229
673837
3397
Прифатете дека нуклеарната, енергија
е безбедна и без CO2-
е безбедна и без CO2-
11:29
and that uranium mines
can be hideously dirty
can be hideously dirty
230
677258
2547
и дека рудниците со ураниум
се ужасно гнасни
се ужасно гнасни
11:31
and that putting large volumes
of toxic waste on rickety trains
of toxic waste on rickety trains
231
679829
4325
и дека огромните количини токсичен
отпад на расклатените возови-
отпад на расклатените возови-
11:36
and shuttling them around
the countryside is a terrible idea.
the countryside is a terrible idea.
232
684178
3007
кој се носи низ природните
предели е ужасна идеја.
предели е ужасна идеја.
11:40
To me, this leads rather quickly
to a vision of small,
to a vision of small,
233
688122
3533
Според мене, ова брзо ќе води
кон замислата за мали
кон замислата за мали
привремени нуклеарки
наменети за мали области,
наменети за мали области,
11:43
neighborhood scale, temporary nukes,
234
691679
2668
нуклеарна енергија која ќе нè води додека
ги развиеме и примениме обновливите енергии.
ги развиеме и примениме обновливите енергии.
11:46
nuclear power as a bridge technology
while we develop and deploy renewables.
while we develop and deploy renewables.
235
694371
3620
11:50
Or accept that genetically
modified crops are safe
modified crops are safe
236
698015
3701
Или прифатете дека генетски
модифицираните култури се безбедни
модифицираните култури се безбедни
11:53
and that industrial agriculture
has caused huge environmental problems.
has caused huge environmental problems.
237
701740
3691
и дека идустриското земјоделство
предизвикува огромни штети за околината.
предизвикува огромни штети за околината.
11:57
To me, this leads rather quickly
to a vision of plant scientists
to a vision of plant scientists
238
705455
4250
Според мене, ова брзо ќе води
кон замислата ботаничарите
кон замислата ботаничарите
12:01
devoting much more of their attention
to tree and tuber crops,
to tree and tuber crops,
239
709729
3147
да се посветат повеќе на дрвјата
и хранливите корења,
и хранливите корења,
12:04
which can be much more
productive than cereals,
productive than cereals,
240
712900
3008
кои можат да се попродуктивни
од житарките,
од житарките,
12:07
use much less water than cereals,
and cause much less erosion than cereals.
and cause much less erosion than cereals.
241
715932
3761
бараат помалку вода од житарките
и предизвикуваат помалку ерозија.
и предизвикуваат помалку ерозија.
12:11
These are just ideas
from a random journalist.
from a random journalist.
242
719717
2187
Овие се само идеи од случаен новинар.
12:13
I'm sure there's a hundred better ones
right here in this room.
right here in this room.
243
721928
3054
Верувам има сто пати подобри
овде во оваа сала.
овде во оваа сала.
12:17
The main point is,
244
725006
1151
Главната поента е:
12:18
wizards and prophets working together
have many paths to success.
have many paths to success.
245
726181
3999
волшебниците и пророците во заедничка
соработка имаат многу начини да успеат.
соработка имаат многу начини да успеат.
12:22
And success would mean
much more than mere survival,
much more than mere survival,
246
730204
2672
Успехот значи многу повеќе од опстанок,
12:24
important though that is.
247
732900
1251
иако и тој е важен.
12:26
I mean, if humankind somehow
survives its own outbreak,
survives its own outbreak,
248
734175
2985
Мислам, ако човештвото
го преживее сопственото нараснување,
го преживее сопственото нараснување,
12:29
if we get food to everybody,
get water to everybody,
get water to everybody,
249
737184
2442
ако имаме храна и вода за секого,
12:31
get power to everybody,
250
739650
1157
енергија за секого,
12:32
if we avoid the worst effects
of climate change,
of climate change,
251
740831
4097
ако ги избегнеме најлошите
последици од климатските промени,
последици од климатските промени,
12:36
if we somehow safeguard the biome,
252
744952
2059
ако го заштитиме биомот,
12:39
it would be amazing.
253
747035
1230
ќе биде чудесно.
12:41
It would say, I think,
254
749405
1781
Тоа би значело,
12:43
even to a hardened cynic like me,
255
751210
2159
дури и за циник како мене,
12:45
maybe we really are special.
256
753393
1451
дека можеби сме навистина посебни.
12:47
Thank you.
257
755615
1151
Ви благодарам!
12:48
(Applause)
258
756790
7000
(Аплауз)
ABOUT THE SPEAKER
Charles C. Mann - Science journalistCharles C. Mann calls himself "a fella who tries to find out interesting things and tell others about them."
Why you should listen
Twenty years ago, on the day his daughter was born, Charles C. Mann suddenly realized that by the time she reaches his age, there will be almost ten billion people in the world. How is that going to work? How are we going to feed everybody, get water to everybody, get power to everybody and avoid the worst impacts of climate change? Is there any hope we can do all of this?
As a science journalist, Mann has been asking these questions to researchers for years. His TED2018 talk is his best effort to explain the kind of answers he gets, and what they mean -- all in 12 minutes.
Mann is the author of 1491: New Revelations of the Americas Before Columbus, 1493: Uncovering the New World Columbus Created and his latest, The Wizard and the Prophet: Two Remarkable Scientists and Their Dueling Visions to Shape Tomorrow's World.
Charles C. Mann | Speaker | TED.com