INK Conference
Arvind Gupta: Turning trash into toys for learning
अरविंद गुप्ता: टाकाऊ पदार्थातून बनवा शैक्षणिक खेळणी
Filmed:
Readability: 2.8
1,714,028 views
इंक परिषदेत अरविंद गुप्तांनी सांगितलेल्या या साध्या पण प्रभावी योजना टाकाऊ कचऱ्यात पडलेल्या वस्तूंपासून उत्तम मनोरंजन करणारी, सुरेख रचनेची विज्ञान शिकविणारी खेळणी कशी बनवायची -- जी मुलं स्वत:च बनवू शकतात आणि त्यातूनच विज्ञान आणि संरचनाशास्त्राची मूलभूत तत्त्वं शिकू शकतात.
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
My name is Arvind Gupta, and I'm a toymaker.
0
0
3000
माझं नाव अरविंद गुप्ता;
मी खेळणी बनवितो.
मी खेळणी बनवितो.
00:18
I've been making toys for the last 30 years.
1
3000
3000
गेल्या तीस वर्षांपासून.
१९७० च्या दशकाच्या सुरुवातीला
मी कॉलेजात होतो.
मी कॉलेजात होतो.
00:21
The early '70s, I was in college.
2
6000
2000
00:23
It was a very revolutionary time.
3
8000
2000
तो काळ भलताच क्रांतिकारक होता.
00:25
It was a political ferment, so to say --
4
10000
3000
राजकीय चळवळींनी वातावरण खदखदत होतं --
पॅरिसमध्ये विद्यार्थी रस्त्यांवर उतरले होते,
00:28
students out in the streets of Paris,
5
13000
2000
00:30
revolting against authority.
6
15000
2000
प्रस्थापितांविरुद्ध बंड करत होते.
अमेरिकेलाही धक्के बसत होते,
व्हिएट्नाम युद्धविरोधी चळवळीचे,
व्हिएट्नाम युद्धविरोधी चळवळीचे,
00:32
America was jolted
7
17000
2000
00:34
by the anti-Vietnam movement, the Civil Rights movement.
8
19000
3000
(कृष्णवर्णीयांना)
नागरी हक्क चळवळींचे.
नागरी हक्क चळवळींचे.
00:37
In India, we had the Naxalite movement,
9
22000
3000
आपल्याकडे भारतात नक्षलवादी चळवळ होती,
00:40
the [unclear] movement.
10
25000
2000
जयप्रकाश नारायणांची चळवळ होती.
00:42
But you know, when there is a political churning of society,
11
27000
2000
जेव्हा समाजात राजकीय घुसळण सुरू होते,
00:44
it unleashes a lot of energy.
12
29000
3000
तेव्हा त्यातून प्रचंड ऊर्जा निर्माण होते.
00:47
The National Movement of India
13
32000
2000
भारताचा राष्ट्रीय स्वातंत्र्यसंग्राम
00:49
was testimony to that.
14
34000
2000
हा या गोष्टीचा पुरावा आहे.
00:51
Lots of people resigned from well-paid jobs
15
36000
4000
खूप लोकांनी लठ्ठ पगाराच्या नोकर्‍या सोडून
00:55
and jumped into the National Movement.
16
40000
2000
राष्ट्रीय चळवळीत उड्या घेतल्या.
00:57
Now in the early '70s,
17
42000
2000
सत्तरीच्या दशकाच्या सुरुवातीला
00:59
one of the great programs in India
18
44000
2000
भारतातला एक मोठा कार्यक्रम होता
01:01
was to revitalize
19
46000
2000
तो म्हणजे मूलभूत विज्ञानाला
01:03
primary science in village schools.
20
48000
2000
खेडोपाड्यांतल्या शाळांत संजीवनी देणे.
01:05
There was a person, Anil Sadgopal, did a Ph.D. from Caltech
21
50000
3000
एक होते अनिल सदगोपाल;
त्यांनी कॅलटेक विद्यापीठातून पीएचडी केली
त्यांनी कॅलटेक विद्यापीठातून पीएचडी केली
01:08
and returned back as a molecular biologist
22
53000
2000
आणि परत आले रेणवीय जीवशास्त्रज्ञ म्हणून
01:10
in India's cutting-edge research institute, the TIFR.
23
55000
3000
टी. आय्. एफ़्. आर. या भारतातल्या
आधुनिक संशोधन-संस्थेत.
आधुनिक संशोधन-संस्थेत.
01:13
At 31, he was not able
24
58000
2000
वयाच्या एकतिशीत त्यांना जाणविले
01:15
to relate the kind of [unclear] research,
25
60000
2000
ते करत असलेल्या अतिप्रगत संशोधनाचा ताळमेळ
01:17
which he was doing with the lives of the ordinary people.
26
62000
3000
सर्वसामान्यांच्या जगण्याशी घालणं
शक्य होत नाही ,त्यामुळे
शक्य होत नाही ,त्यामुळे
राजीनामा देऊन त्यांनी ग्रामीण विज्ञानाचा
एक कार्यक्रम सुरू केला.
एक कार्यक्रम सुरू केला.
01:20
So he designed and went and started a village science program.
27
65000
3000
01:23
Many people were inspired by this.
28
68000
2000
अनेक लोकांना यामुळे स्फूर्ती मिळाली.
01:25
The slogan of the early '70s
29
70000
2000
सत्तरीच्या दशकाचं घोषवाक्य होतं
01:27
was "Go to the people.
30
72000
2000
"लोकांकडे जा."
त्यांच्याबरोबर राहा; त्यांना आपलंसं करा.
01:29
Live with them; love them.
31
74000
2000
त्यांना असलेल्या माहितीपासून सुरुवात करा.
त्यांच्या सामग्रीच्या पायावर बांधकाम करा."
त्यांच्या सामग्रीच्या पायावर बांधकाम करा."
01:31
Start from what they know. Build on what they have."
32
76000
3000
01:34
This was kind of the defining slogan.
33
79000
2000
हे त्या काळाला आकार देणारं घोषवाक्य होतं.
01:36
Well I took one year.
34
81000
2000
हं, मी एक वर्ष घेतलं.
01:38
I joined Telco, made TATA trucks, pretty close to Pune.
35
83000
3000
मी ’टेल्को’त लागलो, ’टाटा ट्रक’ बनवले,
पुण्याजवळच.
पुण्याजवळच.
01:41
I worked there for two years,
36
86000
2000
तिथे मी दोन वर्षं काम केलं.
आणि मला कळून आलं की मी
ट्रक बनवण्यासाठी जन्मलो नाहीये.
ट्रक बनवण्यासाठी जन्मलो नाहीये.
01:43
and I realized that I was not born to make trucks.
37
88000
3000
बरेचदा आपल्याला कळत नसतं
आपल्याला काय करायचं आहे.
आपल्याला काय करायचं आहे.
01:46
Often one doesn't know what one wants to do,
38
91000
2000
पण आपल्याला काय करायचं नाही
हे कळलं तरी पुरे.
हे कळलं तरी पुरे.
01:48
but it's good enough to know what you don't want to do.
39
93000
2000
01:50
So I took one year off, and I went to this village science program.
40
95000
3000
मी एका वर्षाची रजा घेऊन
ग्रामीण विज्ञान कार्यक्रमात गेलो.
ग्रामीण विज्ञान कार्यक्रमात गेलो.
01:53
And it was a turning point.
41
98000
2000
तेच मला दिशा देणारं वळण ठरलं.
01:55
It was a very small village --
42
100000
2000
ते अगदी लहान खेडं होतं --
एक आठवडी बाजार
01:57
a weekly bazaar
43
102000
2000
जिथे लोक आठवड्यात एकदाच
माल विकायला घेऊन येतात.
माल विकायला घेऊन येतात.
01:59
where people, just once in a week, they put in all the vats.
44
104000
3000
मी म्हणालो, "मी इथे एक वर्ष राहणार."
02:02
So I said, "I'm going to spend a year over here."
45
107000
2000
मग मी एकेक नमुना विकत घेतला
02:04
So I just bought one specimen
46
109000
2000
त्या रस्त्यावर विकल्या जाणार्‍या
प्रत्येक गोष्टीचा.
प्रत्येक गोष्टीचा.
02:06
of everything which was sold on the roadside.
47
111000
2000
02:08
And one thing which I found
48
113000
2000
तिथे एक गोष्ट मिळाली मला
02:10
was this black rubber.
49
115000
2000
हा काळ्या रबराचा तुकडा.
02:12
This is called a cycle valve tube.
50
117000
2000
याला म्हणतात सायकल वॉल्व ट्यूब.
02:14
When you pump in air in a bicycle, you use a bit of this.
51
119000
3000
सायकलच्या चाकात हवा भरताना
याचा तुकडा वापरतात.
याचा तुकडा वापरतात.
आणि याची ही काही मॉडेल्स --
02:17
And some of these models --
52
122000
2000
आता या सायकल वॉल्व ट्यूबचा
छोटा तुकडा घ्या,
छोटा तुकडा घ्या,
02:19
so you take a bit of this cycle valve tube,
53
124000
2000
02:21
you can put two matchsticks inside this, and you make a flexible joint.
54
126000
3000
त्याच्यात दोन आगकाड्या घाला,
की एक लवचीक सांधा तयार!
की एक लवचीक सांधा तयार!
02:24
It's a joint of tubes. You start by teaching angles --
55
129000
3000
हा नळ्यांचा सांधा आहे.
सुरुवातीला कोन शिकवा --
सुरुवातीला कोन शिकवा --
02:27
an acute angle, a right angle, an obtuse angle, a straight angle.
56
132000
2000
लघुकोन, काटकोन, विशालकोन, सरळकोन.
02:29
It's like its own little coupling.
57
134000
2000
हा एक छानसा जोड-सांधाच आपला.
02:31
If you have three of them, and you loop them together,
58
136000
2000
असे तीन सांधे घेऊन एकत्र गुंफले,
02:33
well you make a triangle.
59
138000
2000
की झाला त्रिकोण!
02:35
With four, you make a square,
60
140000
2000
चारांचा बनवा चौकोन.
02:37
you make a pentagon, you make a hexagon,
61
142000
2000
पंचकोन बनवा, षट्कोन बनवा,
या वेगवेगळ्या बहुभुजाकृती बनवा.
02:39
you make all these kind of polygons.
62
144000
2000
02:41
And they have some wonderful properties.
63
146000
2000
आणि पहा त्यांचे काही अफलातून गुणधर्म.
02:43
If you look at the hexagon, for instance,
64
148000
2000
उदाहरणार्थ, हा षट्कोन बघा -
02:45
it's like an amoeba, which is constantly changing its own profile.
65
150000
3000
हा अमीबासारखा आहे, सतत आपला आकार बदलणारा.
02:48
You can just pull this out, this becomes a rectangle.
66
153000
2000
हा भाग बाहेर ओढा, की झाला आयत.
02:50
You give it a push, this becomes a parallelogram.
67
155000
2000
त्याला धक्का द्या, की समांतरभुज चौकोन.
02:52
But this is very shaky.
68
157000
2000
पण हा खूप तकलादू आहे.
02:54
Look at the pentagon, for instance,
69
159000
2000
या पंचकोनाकडे बघा,
02:56
pull this out -- it becomes a boat shape trapezium.
70
161000
2000
हे ओढलं की झाला नावेसारखा समलंब चौकोन.
02:58
Push it and it becomes house shaped.
71
163000
2000
धक्का द्या, की घरासारखा आकार होतो.
03:00
This becomes an isosceles triangle --
72
165000
2000
मग होतो समद्विभुज त्रिकोण --
03:02
again, very shaky.
73
167000
2000
हा (पंचकोन)सुद्धा फारच डळमळीत.
03:04
This square might look very square and prim.
74
169000
2000
हा चौरस अगदी चौकटीसारखा टापटीप दिसतोय,
03:06
Give it a little push -- this becomes a rhombus.
75
171000
2000
पण जरा धक्का दिला की होतो समभुज चौकोन.
03:08
It becomes kite-shaped.
76
173000
2000
मग होतो पतंगासारखा.
03:10
But give a child a triangle,
77
175000
2000
पण मुलाला हा त्रिकोण द्या,
03:12
he can't do a thing to it.
78
177000
2000
त्याला काहीच करता येत नाही.
03:14
Why use triangles?
79
179000
2000
त्रिकोण का वापरायचे?
03:16
Because triangles are the only rigid structures.
80
181000
2000
कारण फक्त त्रिकोणच ताठ रचनेचे असतात.
03:18
We can't make a bridge with squares
81
183000
2000
आपण चौकोन वापरून पूल नाही बांधू शकत.
03:20
because the train would come, it would start doing a jig.
82
185000
3000
कारण मग आगगाडी आली की तो थरथरायला लागेल.
03:23
Ordinary people know about this
83
188000
2000
साध्यासुध्या माणसांना माहिती असतं हे.
03:25
because if you go to a village in India,
84
190000
2000
कारण भारतात खेडेगावात गेलात,
03:27
they might not have gone to engineering college,
85
192000
2000
तर ते इंजिनियरिंग कॉलेजात गेलेले नसले तरी
03:29
but no one makes a roof placed like this.
86
194000
2000
कुणीही आपलं छप्पर असं ठेवत नाही.
03:31
Because if they put tiles on top, it's just going to crash.
87
196000
3000
कारण त्याच्यावर कौलं ठेवली तर
ते कोसळूनच जाईल.
ते कोसळूनच जाईल.
03:34
They always make a triangular roof.
88
199000
2000
ते नेहमीच त्रिकोणी छप्प्पर बनवतात.
03:36
Now this is people science.
89
201000
2000
हेच तर आहे लोकांचं विज्ञान.
03:38
And if you were to just poke a hole over here
90
203000
2000
आणि तुम्ही इथे एक भोक पाडलं
03:40
and put a third matchstick,
91
205000
2000
आणि तिसरी काडी ठेवली,
03:42
you'll get a T joint.
92
207000
2000
की ’टी’ आकाराचा सांधा मिळेल.
03:44
And if I were to poke all the three legs of this
93
209000
2000
आणि याच्या तीनही बाजूंना भोकं पाडली
03:46
in the three vertices of this triangle,
94
211000
2000
या त्रिकोणाच्या तीन शीर्षबिंदूंमध्ये
03:48
I would make a tetrahedron.
95
213000
2000
की हा होतो चार पृष्ठांचा ’टेट्राहीड्रन’.
03:50
So you make all these 3D shapes.
96
215000
2000
तर असे सगळे थ्री-डी (त्रिमितीय) आकार बनवा.
03:52
You make a tetrahedron like this.
97
217000
3000
अशी चार सपाट पृष्ठांची घनाकृती बनवा.
03:55
And once you make these,
98
220000
4000
आणि एकदा हे बनवलेत,
03:59
you make a little house.
99
224000
2000
की बनवा हे छोटंसं घर.
04:03
Put this on top.
100
228000
2000
हे ठेवा त्याच्यावर.
04:05
You can make a joint of four. You can make a joint of six.
101
230000
2000
तुम्ही चारांचा सांधा बनवा, सहांचा बनवा.
04:07
You just need a ton.
102
232000
3000
फक्त एक काटा, एक काडी लागते यासाठी.
04:10
Now this was -- you make a joint of six,
103
235000
2000
आता हे बघा - सहा काड्यांचा सांधा घ्या,
04:12
you make an icosahedron.
104
237000
2000
की झाला वीस पृष्ठांचा आयकोसाहीड्रन.
04:14
You can play around with it.
105
239000
2000
त्याच्यासोबत खेळू शकता तुम्ही.
04:16
This makes an igloo.
106
241000
2000
हे झालं एक इग्लू.
04:18
Now this is in 1978.
107
243000
2000
आता हे १९७८ साल होतं.
04:20
I was a 24-year-old young engineer.
108
245000
3000
मी चोवीस वर्षांचा इंजिनियर होतो.
04:23
And I thought this was so much better than making trucks.
109
248000
4000
आणि मला वाटलं हे ट्रक्स बनवण्यापेक्षा
कितीतरी जास्त छान आहे.
कितीतरी जास्त छान आहे.
04:27
(Applause)
110
252000
5000
(टाळ्या)
खरं म्हणजे, यात चार गोट्या ठेवल्या,
04:32
If you, as a matter of fact, put four marbles inside,
111
257000
3000
तर मिथेन (सी. एच्‌. फ़ोर) वायूच्या
रेणवीय संरचनेची प्रतिकृती मिळते.
रेणवीय संरचनेची प्रतिकृती मिळते.
04:35
you simulate the molecular structure of methane, CH4.
112
260000
3000
टेट्राहीड्रनच्या चार टोकांना
हायड्रोजनचे चार अणू,
हायड्रोजनचे चार अणू,
04:38
Four atoms of hydrogen, the four points of the tetrahedron,
113
263000
2000
04:40
which means the little carbon atom.
114
265000
2000
आणि हा मधला छोटा कार्बन अणू.
04:42
Well since then,
115
267000
2000
हं तर मग तेव्हापासून
मला इतकंच वाटतं की मी खूप भाग्यवान आहे
04:44
I just thought that I've been really privileged
116
269000
3000
मला माझ्या देशातल्या दोन हजारांहून
अधिक शाळांत जाता आलं --
अधिक शाळांत जाता आलं --
04:47
to go to over 2,000 schools in my country --
117
272000
4000
खेड्यातल्या शाळा, सरकारी शाळा,
04:51
village schools, government schools,
118
276000
2000
महानगरपालिकांच्या शाळा,
मोठ्यामोठ्या प्रसिद्ध शाळा --
मोठ्यामोठ्या प्रसिद्ध शाळा --
04:53
municipal schools, Ivy League schools --
119
278000
2000
04:55
I've been invited by most of them.
120
280000
2000
त्यांतल्या बहुतेकांनी मला बोलावलंय.
आणि मी जेव्हा जेव्हा एखाद्या शाळेत जातो,
04:57
And every time I go to a school,
121
282000
2000
तेव्हा मला मुलांच्या डोळ्यांत
एक चमक दिसते.
एक चमक दिसते.
04:59
I see a gleam in the eyes of the children.
122
284000
2000
05:01
I see hope. I see happiness in their faces.
123
286000
3000
मला आशा दिसते,
त्यांच्या चेहर्‍यांवर आनंद दिसतो.
त्यांच्या चेहर्‍यांवर आनंद दिसतो.
05:04
Children want to make things. Children want to do things.
124
289000
3000
मुलांना गोष्टी बनवायच्या असतात.
त्यांना गोष्टी करायच्या असतात.
त्यांना गोष्टी करायच्या असतात.
05:07
Now this, we make lots and lots of pumps.
125
292000
3000
आता हे, आम्ही खूप म्हणजे खूपच पंप बनवतो.
05:10
Now this is a little pump
126
295000
2000
हा बघा एक इवलासा पंप
05:12
with which you could inflate a balloon.
127
297000
2000
हा वापरून तुम्ही फुगा फुगवू शकता.
05:14
It's a real pump. You could actually pop the balloon.
128
299000
3000
हा खराखुरा पंप आहे - तो फुगा फुटूही शकतो!
05:17
And we have a slogan
129
302000
2000
आणि आमचं एक घोषवाक्य आहे
"मुलं खेळण्यासोबत करू शकत असलेली
सर्वोत्तम गोष्ट म्हणजे ते तोडणं."
सर्वोत्तम गोष्ट म्हणजे ते तोडणं."
05:19
that the best thing a child can do with a toy is to break it.
130
304000
3000
05:22
So all you do is --
131
307000
2000
म्हणजे तुम्ही इतकंच करायचं ..
05:24
it's a very kind of provocative statement --
132
309000
2000
ते मागलं विधान अगदी उचकवणारं असंच आहे --
05:26
this old bicycle tube and this old plastic [unclear]
133
311000
2000
ही सायकलची जुनी ट्यूब आणि ही डबी
05:28
This filling cap will go very snugly into an old bicycle tube.
134
313000
3000
फिल्मरोलची डबी सायकल
टायर-ट्यूबमध्ये गच्च बसते.
टायर-ट्यूबमध्ये गच्च बसते.
05:31
And this is how you make a valve.
135
316000
2000
असा बनवा व्हॉल्व.
05:33
You put a little sticky tape.
136
318000
2000
समोर छोटी चिकटपट्टी लावा. (फूऽऽ फूऽऽ)
05:37
This is one-way traffic.
137
322000
3000
ही एकतर्फी वाहतूक झाली.
05:41
Well we make lots and lots of pumps.
138
326000
2000
तर असे आम्ही पुष्कळच पंप बनवतो.
05:43
And this is the other one --
139
328000
2000
आणि ही दुसरी गंमत --
नुसता एक स्ट्रॉ घ्या,
त्याच्या आत एक काडी घाला
त्याच्या आत एक काडी घाला
05:45
that you just take a straw, and you just put a stick inside
140
330000
2000
05:47
and you make two half-cuts.
141
332000
2000
आणि दोन ठिकाणी अर्धे काप द्या.
05:49
Now this is what you do,
142
334000
2000
आता असं करा -
05:51
is you bend both these legs into a triangle,
143
336000
2000
हे दोन्ही पाय मोडून एक त्रिकोण करा
05:53
and you just wrap some tape around.
144
338000
2000
त्याच्याभोवती जराशी पट्टी गुंडाळा.
05:55
And this is the pump.
145
340000
2000
हा झाला पंप !
05:57
And now, if you have this pump,
146
342000
3000
आणि हा पंप पाहिला तर अगदी
06:00
it's like a great, great sprinkler.
147
345000
3000
तुषार-सिंचन यंत्रासारखा (स्प्रिंक्लर).
06:03
It's like a centrifuge.
148
348000
2000
सेंट्रिफ़्यूज, घुसळायच्या रवीसारखा.
06:05
If you spin something, it tends to fly out.
149
350000
3000
एखादी गोष्ट गोल फिरवली
की बाहेर फेकली जाते.
की बाहेर फेकली जाते.
06:08
(Applause)
150
353000
2000
(टाळ्या)
06:10
Well in terms of -- if you were in Andhra Pradesh,
151
355000
2000
खरं म्हणजे आंध्र प्रदेशामध्ये
06:12
you would make this with the palmyra leaf.
152
357000
2000
हेच ताडपत्री वापरून बनवतात.
06:14
Many of our folk toys
153
359000
2000
आपली बरीच देशी खेळणी
मोठ्या वैज्ञानिक तत्त्वांवर आधारलेली आहेत.
06:16
have great science principles.
154
361000
2000
भोवर्‍यासारखं काही फिरवलं
तर ते असं उडू पाहातं.
तर ते असं उडू पाहातं.
06:18
If you spin-top something, it tends to fly out.
155
363000
2000
06:20
If I do it with both hands, you can see this fun Mr. Flying Man.
156
365000
3000
दोन्ही हातांनी हे केलं तर हे बघा
मजेदार उडते माणूसराव!
मजेदार उडते माणूसराव!
06:25
Right.
157
370000
2000
आहा!
06:29
This is a toy which is made from paper. It's amazing.
158
374000
3000
हे कागदाचं खेळणं आहे. अगदी अद्भुत!
06:32
There are four pictures.
159
377000
2000
यात चार चित्रं आहेत.
06:34
You see insects,
160
379000
2000
इथे किडे दिसतात,
06:36
you see frogs, snakes, eagles, butterflies,
161
381000
2000
बेडूक दिसतात, मग साप, गरूड, किडे,
06:38
frogs, snakes, eagles.
162
383000
2000
बेडूक, साप, गरूड.
06:40
Here's a paper which you could [unclear] --
163
385000
2000
हा एक साधा कागद पलटायचा --
१९२८ साली हार्वर्डमधल्या एका
गणितज्ञाने बनवलेला,
गणितज्ञाने बनवलेला,
06:42
designed by a mathematician at Harvard in 1928,
164
387000
2000
06:44
Arthur Stone,
165
389000
2000
आर्थर स्टोन त्याचं नाव.
06:46
documented by Martin Gardner in many of his many books.
166
391000
3000
मार्टिन गार्डनरने कितीक पुस्तकांतून
त्याबद्दल सविस्तर लिहिलंय.
त्याबद्दल सविस्तर लिहिलंय.
06:49
But this is great fun for children.
167
394000
2000
मुलांना यात खूपच मजा येते.
06:51
They all study about the food chain.
168
396000
2000
ते सगळे अन्नसाखळीबद्दल शिकत असतातच.
06:53
The insects are eaten by the frogs; the frogs are eaten by the snakes;
169
398000
2000
किड्यांना बेडूक खातात, बेडकांना साप खातात;
06:55
the snakes are eaten by the eagles.
170
400000
2000
सापांना गरूड खातात.
06:57
And this can be, if you had a whole photocopy paper --
171
402000
2000
आणि तुमच्याकडे हवा फक्त एक फोटोकॉपी कागद
06:59
A4 size paper --
172
404000
2000
ए-फोर आकाराचा
मग तुम्ही महानगरपालिकेच्या शाळेत असा,
सरकारी शाळेत असा -
सरकारी शाळेत असा -
07:01
you could be in a municipal school, you could be in a government school --
173
406000
3000
07:04
a paper, a scale and a pencil -- no glue, no scissors.
174
409000
3000
एक कागद, एक पट्टी आणि एक पेन्सिल हवी --
डिंक नको की कात्री नको.
डिंक नको की कात्री नको.
07:07
In three minutes, you just fold this up.
175
412000
3000
फक्त तीन मिनिटांत हे दुमडून बनवता येतं.
07:10
And what you could use it for is just limited by your imagination.
176
415000
3000
आणि ते कशासाठी वापरायचं याला मर्यादा
फक्त तुमच्या कल्पकतेची.
फक्त तुमच्या कल्पकतेची.
07:13
If you take a smaller paper, you make a smaller flexagon.
177
418000
3000
जर अजून छोटा कागद घेतला तर
अजून छोटा फ्लेक्सागॉन होतो.
अजून छोटा फ्लेक्सागॉन होतो.
07:16
With a bigger one, you make a bigger one.
178
421000
3000
मोठा कागद घेतला तर अजून मोठा करता येतो.
07:21
Now this is a pencil with a few slots over here.
179
426000
2000
आता ही थोड्या खाचा असलेली पेन्सिल आहे.
07:23
And you put a little fan here.
180
428000
2000
आणि इथे एक पंखा लावलाय.
07:25
And this is a hundred-year-old toy.
181
430000
2000
हे शंभर वर्षं जुनं खेळणं आहे.
07:27
There have been six major research papers on this.
182
432000
3000
याच्यावर सहा महत्त्वाचे शोधनिबंध
लिहिले गेलेत.
लिहिले गेलेत.
07:30
There's some grooves over here, you can see.
183
435000
2000
तुम्हांला दिसतंय, इथे काही खाचा आहेत.
07:32
And if I take a reed -- if I rub this,
184
437000
2000
एक रिफिल घेऊन मी इथे घासली,
तर काहीतरी भारी घडतं.
07:34
something very amazing happens.
185
439000
2000
सहा मोठे शोधनिबंध!
07:36
Six major research papers on this.
186
441000
2000
लहान असताना (रिचर्ड्) फाइनमन सुद्धा
या यंत्रानं भारावून गेला होता.
या यंत्रानं भारावून गेला होता.
07:38
As a matter of fact, Feynman, as a child, was very fascinated by this.
187
443000
2000
07:40
He wrote a paper on this.
188
445000
2000
त्यानं पुढं याच्यावर शोधनिबंध लिहिला.
आणि यासाठी तुम्हांला तीन अब्ज डॉलर्सच्या
हॅड्रॉन कोलायडरची
हॅड्रॉन कोलायडरची
07:42
And you don't need the three billion-dollar Hadron Collider
189
447000
2000
07:44
for doing this. (Laughter) (Applause)
190
449000
2000
अजिबात जरुरी नाही. (हशा, टाळ्या)
07:46
This is there for every child,
191
451000
2000
हे प्रत्येक मुलासाठी आहे,
07:48
and every child can enjoy this.
192
453000
2000
आणि प्रत्येक मूल याचा आनंद लुटू शकतं.
07:50
If you want to put a colored disk,
193
455000
3000
इथे ही सप्तरंगी चकती लावली तुम्ही,
07:53
well all these seven colors coalesce.
194
458000
2000
तर बघा- सगळे सात रंग एकरूप होतात.
07:55
And this is what Newton talked about 400 years back,
195
460000
3000
आणि सुमारे चारशे वर्षांपूर्वी
न्यूटनने हेच सांगितलं,
न्यूटनने हेच सांगितलं,
07:58
that white light's made of seven colors,
196
463000
2000
पांढरा प्रकाश हा सात रंगांचा बनलेला असतो.
08:00
just by spinning this around.
197
465000
2000
नुसतं हे असं गोल फिरवून.
08:02
This is a straw.
198
467000
3000
हा एक स्ट्रॉ आहे.
आम्ही काय केलंय, त्याच्या दोन्ही बाजू
चिकटपट्टीनं बंद केल्यात.
चिकटपट्टीनं बंद केल्यात.
08:05
What we've done, we've just sealed both the ends with tape,
199
470000
3000
उजवा कोपरा आणि खालच्या बाजूचा
डावा कोपरा कापलाय,
डावा कोपरा कापलाय,
08:08
nipped the right corner and the bottom left corner,
200
473000
2000
08:10
so there's holes in the opposite corners, there's a little hole over here.
201
475000
3000
विरुद्ध कोपर्‍यांना भोकं आहेत,
मध्ये एक छोटं भोक आहे.
मध्ये एक छोटं भोक आहे.
08:13
This is a kind of a blowing straw.
202
478000
2000
ही एक प्रकारची फुंकनळी आहे.
08:15
I just put this inside this.
203
480000
2000
आता फक्त ही दुसरी नळी यात घालतो.
08:17
There's a hole here, and I shut this.
204
482000
3000
इथे एक भोक आहे, आता हे बंद करतो.
08:25
And this costs very little money to make --
205
490000
2000
हे फारच स्वस्तात बनवता येतं,
08:27
great fun for children to do.
206
492000
2000
आणि मुलांना त्यात जाम मजा येते.
08:29
What we do
207
494000
2000
आम्ही काय करतो,
08:31
is make a very simple electric motor.
208
496000
2000
एक अगदी साधी विजेवरची मोटर बनवतो.
08:33
Now this is the simplest motor on Earth.
209
498000
3000
ही जगातली सगळ्यात साधी मोटर आहे.
08:37
The most expensive thing is the battery inside this.
210
502000
3000
यातली सगळ्यात महागडी गोष्ट म्हणजे बॅटरी.
बॅटरी असेल, तर पाच सेंट
(साडेतीन रुपयांत) मोटर बनेल.
(साडेतीन रुपयांत) मोटर बनेल.
08:40
If you have a battery, it costs five cents to make it.
211
505000
3000
ही एक जुनी सायकलची टायर ट्यूब आहे,
08:43
This is an old bicycle tube,
212
508000
2000
तिचा हा रुंद रबरबॅंड होतो,
आणि हव्या दोन सेफ्टी पिना.
आणि हव्या दोन सेफ्टी पिना.
08:45
which gives you a broad rubber band, two safety pins.
213
510000
2000
08:47
This is a permanent magnet.
214
512000
2000
हा लोहचुंबक आहे.
08:49
Whenever current flows through the coil, this becomes an electromagnet.
215
514000
3000
तारेतून वीज वाहू लागते
तेव्हा इथे विद्युतचुंबक बनतो.
तेव्हा इथे विद्युतचुंबक बनतो.
08:52
It's the interaction of both these magnets
216
517000
2000
या दोन्ही चुंबकांच्या परस्परक्रियेतून
08:54
which makes this motor spin.
217
519000
2000
ही मोटर फिरते.
08:56
We made 30,000.
218
521000
2000
आम्ही अशा तीस हजार बनवल्यात!
08:58
Teachers who have been teaching science for donkey years,
219
523000
3000
वर्षानुवर्षं विज्ञान शिकवणार्‍या
कित्येक शिक्षकांनी
कित्येक शिक्षकांनी
09:01
they just muck up the definition and they spit it out.
220
526000
3000
फक्त व्याख्या घोकल्या आणि ओकल्या.
पण जेव्हा (अशी मोटर) शिक्षक बनवतात,
मुलंही बनवतात.
मुलंही बनवतात.
09:04
When teachers make it, children make it.
221
529000
2000
त्यांच्या डोळ्यांत तुम्हांला चमक दिसते.
09:06
You can see a gleam in their eye.
222
531000
2000
09:08
They get a thrill
223
533000
3000
त्यांना थरार जाणवतो,
09:11
of what science is all about.
224
536000
2000
विज्ञान नक्की कसं असतं त्याचा.
आणि हे विज्ञान काही श्रीमंतांची
मक्तेदारी नव्हे.
मक्तेदारी नव्हे.
09:13
And this science is not a rich man's game.
225
538000
2000
09:15
In a democratic country,
226
540000
2000
लोकशाही असलेल्या देशात
09:17
science must reach to our most oppressed,
227
542000
3000
तळागाळातल्या लोकांपर्यंत
विज्ञान पोचायला हवं,
विज्ञान पोचायला हवं,
09:20
to the most marginalized children.
228
545000
2000
सगळ्या वंचित मुलांपर्यंत जायला हवं.
09:22
This program started with 16 schools
229
547000
3000
हा कार्यक्रम सोळा शाळांपासून सुरू झाला
09:25
and spread to 1,500 government schools.
230
550000
3000
आणि पंधराशे सरकारी शाळांत पोचला.
09:28
Over 100,000 children learn science this way.
231
553000
4000
एक लाखाहून अधिक मुलं असं विज्ञान शिकतायत.
09:32
And we're just trying to see possibilities.
232
557000
2000
आम्ही फक्त शक्यता, संधी खुल्या करू पाहतोय.
09:34
Look, this is the tetrapak --
233
559000
2000
हा बघा टेट्रापॅक---
09:36
awful materials from the point of view of the environment.
234
561000
3000
पर्यावरणाच्या दृष्टीनं भयानक.
09:39
There are six layers -- three layers of plastic, aluminum --
235
564000
3000
सहा पापुद्रे-
प्लॅस्टिक आणि ऍल्युमिनियमचे तीन-तीन.
प्लॅस्टिक आणि ऍल्युमिनियमचे तीन-तीन.
09:42
which are are sealed together.
236
567000
2000
सगळे एकमेकांना चिकटलेले.
इतके घट्ट जोडल्यामुळे त्यांना
वेगळं काढता येत नाही.
वेगळं काढता येत नाही.
09:44
They are fused together, so you can't separate them.
237
569000
2000
09:46
Now you can just make a little network like this
238
571000
2000
आता तुम्ही हे असं पताकेसारखं कापून
09:48
and fold them and stick them together
239
573000
2000
दुमडून एकत्र चिकटवू शकता, आणि
09:50
and make an icosahedron.
240
575000
2000
वीस पृष्ठांचा आयकोसाहीड्रन बनवू शकता.
09:52
So something which is trash,
241
577000
2000
म्हणजे कचरा ठरलेलं काहीतरी
09:54
which is choking all the seabirds,
242
579000
3000
ज्याच्यामुळे सगळी गटारं तुंबतात,
09:57
you could just recycle this into a very, very joyous --
243
582000
3000
त्याला असं मजेदार नवं रूप देता येतं -
10:00
all the platonic solids can be made with things like this.
244
585000
3000
सगळ्या प्लेटॉनिक घनाकृती
अशा कचर्‍यातून बनवता येतात.
अशा कचर्‍यातून बनवता येतात.
10:03
This is a little straw,
245
588000
3000
हा एक स्ट्रॉ,
10:06
and what you do is you just nip two corners here,
246
591000
4000
इथले दोन कोपरे कापले तुम्ही
10:10
and this becomes like a baby crocodile's mouth.
247
595000
4000
की हे मगरीच्या पिल्लाच्या
तोंडासारखं दिसतं.
तोंडासारखं दिसतं.
10:14
You put this in your mouth, and you blow.
248
599000
2000
आपल्या तोंडात ठेवून फुंकर मारली,
10:16
(Honk)
249
601000
2000
(पॉंऽऽ)
10:18
It's children's delight, a teacher's envy, as they say.
250
603000
4000
"मुलांची मजा, शिक्षकांना सजा" म्हणतात ना,
त्यातली गत!
त्यातली गत!
10:22
You're not able to see how the sound is produced,
251
607000
2000
आवाज कसा येतो ते दिसत नाहीये,
10:24
because the thing which is vibrating goes inside my mouth.
252
609000
3000
कारण थरथरणारा भाग माझ्या तोंडात आहे.
10:27
I'm going to keep this outside, to blow out. I'm going to suck in air.
253
612000
3000
मी हे बाहेर ठेवतोय, फुंकण्यासाठी.
आता हवा आता खेचतो.
आता हवा आता खेचतो.
10:30
(Honk)
254
615000
2000
(पॉंऽऽ)
10:32
So no one actually needs to muck up the production of sound
255
617000
3000
म्हणजे हे घोकायची गरजच नाही, की तारेच्या
10:35
with wire vibrations.
256
620000
2000
थरथरण्यातून आवाज कसा निघतो.
10:37
The other is that you keep blowing at it,
257
622000
2000
अजून एक - हे फुंकत रहा
10:39
keep making the sound,
258
624000
2000
आवाज काढत रहा
10:41
and you keep cutting it.
259
626000
2000
आणि कापत रहा.
10:43
And something very, very nice happens.
260
628000
2000
त्यातून एक अप्रतिम गोष्ट घडते.
10:45
(Honk)
261
630000
12000
(सा - रे - ग - म - प- ध - नी- ..)
10:57
(Applause)
262
642000
3000
(टाळ्या)
11:00
And when you get a very small one --
263
645000
2000
आणि जेव्हा अगदी छोटा तुकडा उरतो,
11:02
(Honk)
264
647000
3000
(मोठ्ठा पॉंऽऽ)
11:05
This is what the kids teach you. You can also do this.
265
650000
3000
हेच शिकवतात मुलं आपल्याला.
तुम्हीही हे करू शकता.
तुम्हीही हे करू शकता.
11:08
Well before I go any further,
266
653000
2000
बरं , अजून पुढे जायच्या अगोदर,
11:10
this is something worth sharing.
267
655000
2000
हे मुद्दाम सांगण्यासारखं आहे:
11:12
This is a touching slate meant for blind children.
268
657000
2000
अंध मुलांसाठीची ही स्पर्श-पाटी आहे.
11:14
This is strips of Velcro, this is my drawing slate,
269
659000
3000
वेल्क्रोच्या या पट्ट्या म्हणजे
चित्र काढायची पाटीच
चित्र काढायची पाटीच
11:17
and this is my drawing pen,
270
662000
2000
आणि हे झालं पेन,
11:19
which is basically a film box.
271
664000
2000
जी फिल्मरोलची डबी आहे.
11:21
It's basically like a fisherman's line,
272
666000
4000
हे मच्छिमारांच्या दोरीसारखं आहे,
11:25
a fishing line.
273
670000
2000
मासे पकडायच्या गळाची दोरी.
11:27
And this is wool over here.
274
672000
2000
आणि ही लोकर आहे.
11:29
If I crank the handle, all the wool goes inside.
275
674000
3000
हे हॅडल फिरवलं की सगळी लोकर आत जाते.
11:32
And what a blind child can do is to just draw this.
276
677000
3000
आणि अंध मुलं सहज चित्रं काढू शकतात.
11:36
Wool sticks on Velcro.
277
681000
2000
वेल्क्रोवरती लोकर चिकटते.
11:40
There are 12 million blind children in our country --
278
685000
3000
(टाळ्या)
आपल्या देशात एक कोटी वीस लाख
अंध मुलं आहेत--
अंध मुलं आहेत--
11:43
(Applause)
279
688000
2000
11:45
who live in a world of darkness.
280
690000
2000
जी पूर्ण अंधार्‍या जगात राहतात.
11:47
And this has come as a great boon to them.
281
692000
3000
आणि ही त्यांच्यासाठी मोठी भेट आहे.
11:50
There's a factory out there making our children blind,
282
695000
3000
आपल्या मुलांना आंधळं करणारा
अदृश्य कारखाना आहे-
अदृश्य कारखाना आहे-
11:53
not able to provide them with food,
283
698000
2000
आपण त्यांना अन्न देऊ शकत नाही,
11:55
not able to provide them with vitamin A.
284
700000
2000
अ जीवनसत्त्व देऊ शकत नाही..
11:57
But this has come as a great boon for them.
285
702000
2000
पण ही छोटी गोष्ट एक मोठी भेट आहे.
11:59
There are no patents. Anyone can make it.
286
704000
3000
याच्यावर कोणतेही प्रताधिकार (पेटंट्स) नाहीत.
कोणीही ते बनवू शकतं.
कोणीही ते बनवू शकतं.
12:03
This is very, very simple.
287
708000
2000
हे खूप, खूप साधं आहे.
12:05
You can see, this is the generator. It's a crank generator.
288
710000
3000
हा क्रॅंक जनरेटर आहे - फिरतं जनितयंत्र.
12:08
These are two magnets.
289
713000
2000
त्यात दोन चुंबक आहेत.
12:10
This is a large pulley made by sandwiching rubber between two old CDs.
290
715000
3000
दोन जुन्या सी.डींच्या मध्ये रबर घालून
ही पुली (कप्पी) बनवलीय.
ही पुली (कप्पी) बनवलीय.
12:13
Small pulley and two strong magnets.
291
718000
2000
छोटी कप्पी आणि दोन मोठे लोहचुंबक.
12:15
And this fiber turns a wire attached to an LED.
292
720000
3000
आणि या दोर्‍याने एल्.ई.डी.ला
जोडलेली तार फिरते.
जोडलेली तार फिरते.
मोठी कप्पी फिरवली तर
छोटी अजूनच जोरात फिरेल.
छोटी अजूनच जोरात फिरेल.
12:18
If I spin this pulley, the small one's going to spin much faster.
293
723000
2000
12:20
There will be a spinning magnetic field.
294
725000
2000
एक फिरतं चुंबकीय क्षेत्र तयार होईल.
12:22
Lines, of course, would be cut, the force will be generated.
295
727000
3000
क्षेत्ररेषांतून आरपार जाऊन
विद्युतचुंबकीय बल निर्माण होईल.
विद्युतचुंबकीय बल निर्माण होईल.
12:25
And you can see, this LED is going to glow.
296
730000
2000
आणि बघा, हा एल्.ई.डी. उजळेल.
12:27
So this is a small crank generator.
297
732000
3000
असा आहे हा छोटा क्रॅंक जनरेटर.
12:31
Well, this is, again,
298
736000
3000
आता हे बघा,
12:34
it's just a ring, a steel ring with steel nuts.
299
739000
3000
ही लोखंडी रिंग आहे, आत लोखंडी नट्स आहेत.
12:37
And what you can do
300
742000
2000
आणि काय होतं,
12:39
is just, if you give it a twirl,
301
744000
3000
अंगठ्यानं नुसतं फिरवलं,
12:42
well they just keep going on.
302
747000
3000
की हे फिरत राहतात अखंड.
12:48
And imagine a bunch of kids
303
753000
2000
आणि कल्पना करा, मुलं गट करून
12:50
standing in a circle
304
755000
2000
गोलाकार उभी आहेत
12:52
and just waiting for the steel ring to be passed on.
305
757000
2000
वाट बघतायत रिंग आपल्याकडे कधी येतेय,
12:54
And they'd be absolutely joyous playing with this.
306
759000
4000
आणि चिक्कार खूश आहेत खेळताना!
12:59
Well in the end, what we can also do:
307
764000
2000
बरं, आता शेवटी आपण हे करू शकतो:
13:01
we use a lot of old newspapers
308
766000
3000
आम्ही कितीतरी जुनी वर्तमानपत्रं
13:04
to make caps.
309
769000
2000
टोप्या बनवायला वापरतो.
13:06
This is worthy of Sachin Tendulkar.
310
771000
2000
सचिन तेंडुलकरला शोभावी अशी ही
13:08
It's a great cricket cap. (Laughter) (Applause)
311
773000
3000
मस्त क्रिकेटची कॅप. (हशा) (टाळ्या)
13:11
When first you see Nehru and Gandhi,
312
776000
2000
तुम्ही नेहरू - गांधींना बघता,
13:13
this is the Nehru cap -- just half a newspaper.
313
778000
3000
तर ही नेहरूंची टोपी -
पेपरच्या अर्ध्या कागदात.
पेपरच्या अर्ध्या कागदात.
13:16
We make lots of toys with newspapers,
314
781000
2000
न्यूजपेपरपासून आम्ही खूप खेळ बनवतो
13:18
and this is one of them.
315
783000
2000
हा त्यांतला एक.
13:20
And this is -- you can see --
316
785000
2000
आणि हे बघा -
13:22
this is a flapping bird.
317
787000
3000
हा फडफडत्या पंखांचा पक्षी.
13:25
All of our old newspapers, we cut them into little squares.
318
790000
3000
जुने पेपर - त्यांना चौरस आकारात कापायचं.
13:28
And if you have one of these birds --
319
793000
2000
आणि असा पक्षी बनवायचा --
13:30
children in Japan have been making this bird for many, many years.
320
795000
4000
जपानी मुलं हा वर्षानुवर्षं बनवत आलीत,
13:35
And you can see,
321
800000
2000
हा बघा,
13:37
this is a little fantail bird.
322
802000
3000
छोटा नाचरा पक्षी (फॅनटेल).
13:41
Well in the end, I'll just end with a story.
323
806000
3000
आता शेवटी मी एक गोष्ट सांगणार आहे.
तिचं नाव आहे "कप्तानाच्या हॅटची गोष्ट."
13:44
This is called "The Captain's Hat Story."
324
809000
2000
हा कप्तान म्हणजे एका समुद्री जहाजाचा
कप्तान होता.
कप्तान होता.
13:46
The captain was a captain of a sea-going ship.
325
811000
2000
13:48
It goes very slowly.
326
813000
2000
जहाज फार संथ गतीनं चाललं होतं.
त्याच्यावर कितीतरी प्रवासी होते.
13:50
And there were lots of passengers on the ship,
327
815000
2000
सगळे कंटाळून गेले,
म्हणून कप्तानानं त्यांना डेकवर बोलावलं.
म्हणून कप्तानानं त्यांना डेकवर बोलावलं.
13:52
and they were getting bored, so the captain invited them on the deck.
328
817000
2000
"तुमचे रंगीबेरंगी पोशाख घालून या,
गा, नाचा.
गा, नाचा.
13:54
"Wear all your colorful clothes and sing and dance,
329
819000
2000
13:56
and I'll provide you with good food and drinks."
330
821000
2000
मी तुम्हांला उत्तम खाणंपिणं पुरवीन."
13:58
And the captain would wear a cap everyday
331
823000
2000
कप्तान रोज एक नवी टोपी घालून
14:00
and join in the regalia.
332
825000
2000
त्या राजेशाही पार्टीत मिरवायचा.
पहिल्या दिवशी त्यानं मोठ्ठी
छत्री-टोपी घातली,
छत्री-टोपी घातली,
14:02
The first day, it was a huge umbrella cap,
333
827000
2000
14:04
like a captain's cap.
334
829000
2000
कप्तानाच्या टोपीसारखीच.
14:06
That night, when the passengers would be sleeping,
335
831000
3000
रात्री प्रवासी झोपलेले असताना,
14:09
he would give it one more fold,
336
834000
2000
टोपीला त्यानं अजून एक घडी घातली
आणि दुसर्‍या दिवशी त्याच्या डोक्यावर
--फारयमनची (अग्निशामकाची) टोपी होती
--फारयमनची (अग्निशामकाची) टोपी होती
14:11
and the second day, he would be wearing a fireman's cap --
337
836000
2000
14:13
with a little shoot just like a designer cap,
338
838000
2000
मागे टोक असलेली
14:15
because it protects the spinal cord.
339
840000
3000
कारण त्यामुळे पाठीच्या कण्याचं रक्षण होतं
14:18
And the second night, he would take the same cap
340
843000
2000
दुसर्‍या रात्री तीच टोपी घेऊन
14:20
and give it another fold.
341
845000
2000
त्यानं अजून एक घडी घातली.
14:22
And the third day, it would be a Shikari cap --
342
847000
2000
तिसर्‍या दिवशी ती शिकारी कॅप झाली
14:24
just like an adventurer's cap.
343
849000
3000
धाडसी फिरस्त्याच्या टोपीसारखी.
14:27
And the third night, he would give it two more folds --
344
852000
3000
तिसर्‍या रात्री त्यानं अजून
दोन घड्या घातल्या -
दोन घड्या घातल्या -
14:30
and this is a very, very famous cap.
345
855000
2000
आणि ही तर खूपच प्रसिद्ध टोपी.
14:32
If you've seen any of our Bollywood films,
346
857000
2000
तुम्ही आमचे बॉलीवूड चित्रपट बघितले असतील,
14:34
this is what the policeman wears,
347
859000
2000
तर त्यात पोलीस ही टोपी घालतात.
14:36
it's called a zapalu cap.
348
861000
2000
तिला म्हणतात "पांडू कॅप."
14:38
It's been catapulted to international glory.
349
863000
3000
तिला आंतरराष्ट्रीय प्रसिद्धी लाभलीय
14:41
And we must not forget that he was the captain of the ship.
350
866000
3000
आणि हां, तो जहाजाचा कप्तान होता.
14:44
So that's a ship.
351
869000
2000
तर हे ते जहाज.
14:46
And now the end:
352
871000
2000
आणि अखेरीला:
14:48
everyone was enjoying the journey very much.
353
873000
2000
सगळ्यांना प्रवासात मजा येत होती
14:50
They were singing and dancing.
354
875000
2000
सगळे नाचत-गात होते.
14:52
Suddenly there was a storm and huge waves.
355
877000
3000
अचानक मोठं वादळ आलं, प्रचंड लाटा उठल्या.
14:55
And all the ship can do is to dance and pitch along with the waves.
356
880000
3000
जहाज बिचारं लाटांवर हेलकावे घेऊ लागलं.
14:58
A huge wave comes and slaps the front
357
883000
2000
एका मोठ्या लाटेनं जहाजाच्या पुढच्या भागाला
15:00
and knocks it down.
358
885000
2000
तडाखा देऊन तोडून टाकलं.
15:02
And another one comes and slaps the aft and knocks it down.
359
887000
3000
दुसरी लाट आली, तिनं त्याचा आस मोडला.
15:05
And there's a third one over here.
360
890000
2000
आणि ही इथे तिसरी लाट -
15:07
This swallows the bridge and knocks it down.
361
892000
2000
तिनं तर मुख्य ब्रिज गिळून तोडून टाकला.
15:09
And the ship sinks,
362
894000
2000
जहाज बुडायला लागलं.
15:11
and the captain has lost everything,
363
896000
2000
कप्तानाकडे शेवटी काहीच उरलं नाही -
15:13
but for a life jacket.
364
898000
3000
एका लाइफ जॅकेटशिवाय.
15:16
Thank you so much.
365
901000
2000
धन्यवाद!
15:18
(Applause)
366
903000
6000
(टाळ्या)
ABOUT THE SPEAKER
Arvind Gupta - ToymakerScience educator Arvind Gupta uses simple toys to teach.
Why you should listen
Arvind Gupta is an Indian toy inventor and popularizer of science for kids. Creating simple toys out of trash and everyday goods, he illustrates principles of science and design in a memorably hands-on fashion. He works at the Children's Science Centre in Pune, India.
He's the author of numerous books available in English, Hindi and other Indian languages, including Little Toys, Amazing Activities, Science from Scrap, and Science Skills & Thrills: The Best of Arvind Gupta. His Low-Cost Equipment for Science and Technology Eduction is available as a PDF download through UNESCO. Many of his toy designs are explained in one-minute films >>
Arvind Gupta | Speaker | TED.com