ABOUT THE SPEAKER

Keolu Fox - Geneticist, indigenous rights activist
Keolu Fox explores the links between human genetic variation and disease in underrepresented populations.

Why you should listen

Keolu Fox's research interests include genome sequencing technologies, genome editing and indigenizing medical research. Fox is currently a PhD Candidate at the University of Washington, Department of Genome Sciences working with experts at Bloodworks Northwest, in Seattle, WA. His work focuses on the application of genome sequencing to increase compatibility for blood transfusion therapy and organ transplantation.

Along with fellow indigenous geneticists Katrina Claw (PhD) and Joe Yracheta, Fox co-founded IndiGenomics, a tribal non-profit organization with a mission of bringing genomic expertise to indigenous communities, empowering indigenous research capacity and positively contributing to health research with indigenous communities for present and future generations.

Recently Fox's work has been in the international media spotlight, with recognition in outlets such as Wired, the BBC, CBC, NPR, The Atlantic, Forbes, Indian Country Today and others. He was named a TED Fellow in 2016.

More profile about the speaker
Keolu Fox | Speaker | TED.com

TED2016

Keolu Fox: Why genetic research must be more diverse

Keolu Fox: ဘာကြောင့် မျိုးရိုးဗီဇဆိုင်ရာ သုသေသနကို ပိုပြီး စုံလင်အောင် ပြုလုပ်သင့်လဲ။

Filmed: 2016-02-15

Readability: 6.7

939,979 views

"မျိုးရိုးဗီဇပိုင်းဆိုင်ရာ genome လေ့လာမှုတွေရဲ့ ၉၆ ရာခိုင်နှုန်းဟာ ဥရောပမျိုးနွယ်တွေကို အခြေခံထားပါတယ်။ ကျန်တဲ့ ကမ္ဘာကိုတော့ ကိုယ်စားမပြုသလောက်ဖြစ်ပြီး ဒါဟာ စိုးရိမ်စရာ ကောင်းတယ်" လို့ မျိုးရိုးဗီဇပညာရှင်နဲ့ TED ဝိုင်းတော်သား Keolu Fox က ဆိုပါတယ်။ အကြောင်းကတော့ ကျွန်တော်တို့ဟာ မျိုးရိုးဗီဇပိုင်း ပေါင်းစပ်ဖွဲ့စည်းမှုကို လိုက်ပြီး ဆေးဝါးတွေကို ကွဲပြားစွာ တုံ့ပြန်တာကြောင့်ပါ။ Fox ဟာ မျိုးရိုးဗီဇပိုင်းဆိုင်ရာ genome စီစဉ်ခြင်းကို ဒီမိုကရေစီအသွင် ဆောင်လာဖို့ အားထုတ်နေပါတယ်၊ အထူးသဖြင့်တော့ ကျန်းမာရေး ကွာဟချက်တွေကို ဖယ်ရှားသုတ်သင်တဲ့ ရည်မှန်းချက်နဲ့အတူ သုသေသနမှာ ဒေသခံတိုင်းရင်းသား လူထုပါဝင်ရေးအတွက် ထောက်ခံအားပေးရင်းပါ။" သုသေသန အဖွဲ့ဟာ ၎င်းကိုယ်တိုင်ကို ဒေသခံ ယဉ်ကျေးမှုထဲမှာ နှစ်မြှုပ်ဖို့ လိုပါတယ်၊ အဲဒါကို မရမချင်း ကြိုးစားရမယ်လို့ သူကဆိုပါတယ်။

Keolu Fox - Geneticist, indigenous rights activist
Keolu Fox explores the links between human genetic variation and disease in underrepresented populations. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12

As a little Hawaiian,

0

866

1205

Hawaiian ကလေးအနေနဲ့

00:14

my mom and auntie always told me
stories about Kalaupapa --

1

2095

3382

အမေနဲ့ အဒေါ်က ကျွန်တော့ကို Kalaupapa
ပုံပြင်တွေ အမြဲ ပြောဖူးတယ်၊

00:17

the Hawaiian leper colony

2

5501

1321

ကမ္ဘာ့အမြင့်ဆုံး

00:18

surrounded by the highest
sea cliffs in the world --

3

6846

2827

ကျောက်ထရံတွေ ဝန်းရံနေတဲ့ Hawaiian
အနာကြီးရောဂါသည် လူစုပါ၊

00:21

and Father Damien,

4

9697

1412

ပြီးတော့ Father Damien ဆိုရင်

00:23

the Belgian missionary who gave his life
for the Hawaiian community.

5

11133

3428

Hawaiian လူမှုအဖွဲ့အစည်းအတွက် အသက်
စွန့်ပေးသွားတဲ့ Belgian သာသနာပြုပေါ့။

00:27

As a young nurse,

6

15102

1363

ငယ်ရွယ်တဲ့ သူနာပြု အနေနဲ့

00:28

my aunt trained the nuns
caring for the remaining lepers

7

16489

2941

အဒေါ်က Father Damien အနာကြီး
ရောဂါနဲ့ဆုံးပြီး နှစ် ၁၀၀ ခန့်မှာ

00:31

almost a 100 years after
Father Damien died of leprosy.

8

19454

3277

ကျန်တဲ့ အနာကြီးရောဂါသည်တွေကို ပြုစုတဲ့
သီလရှင်တွေကို သင်တန်းပေးတယ်။

00:36

I remember stories she told

9

24501

1671

သူမပြောတဲ့ လားကိုစီးရင်း

00:38

about traveling down
switchback cliff paths on a mule,

10

26196

2952

ကမ်းပါးက လွန်းထိုးလမ်းဖြင့်
သွားခဲ့ရပုံကို မှတ်မိနေတယ်။

00:41

while my uncle played
her favorite hula songs on the ukulele

11

29172

3131

ဦးလေးက kalaupapa ကို ဆင်းတဲ့
တစ်လျှောက်လုံး သူ့အကြိုက်

00:44

all the way down to Kalaupapa.

12

32327

1677

သီချင်းတွေ ukulele မှာ တီရင်းပေါ့။

00:46

You see, as a youngster,

13

34730

1501

သိတဲ့အတိုင်း လူငယ်တစ်ဦး အနေနဲ့

00:48

I was always curious about a few things.

14

36255

1936

တစ်ချို့အရာတွေကို အမြဲ သိချင်ခဲ့တာပေါ့။

00:50

First was why a Belgian missionary
chose to live in complete isolation

15

38681

5050

ပထမဆုံးက Belgian သာသနာပြုဟာ
ဘာလို့ Kalaupapa မှာ အထီးကျန်လျက်

00:55

in Kalaupapa,

16

43755

1190

နေဖို့ ရွေးခဲ့တယ်ဆိုတာပါ။

00:56

knowing he would inevitably
contract leprosy

17

44969

2230

သူ ကူညီဖို့ ကြိုးပမ်းတဲ့ လူစုကနေ

00:59

from the community of people
he sought to help.

18

47223

2380

အနာကြီးရောဂါ မုချ ကူးစက်မယ်
ဆိုတာ သိနေလျက်နဲ့လေ။

01:02

And secondly,

19

50256

2337

ဒုတိယအနေနဲ့

01:04

where did the leprosy bacteria come from?

20

52617

2361

အနာကြီးရောဂါပိုးက ဘယ်ကနေလာတာလဲ။

01:07

And why were Kānaka Maoli,

21

55002

1755

ပြီးတော့ Hawaii ရဲ့ ဒေသခံလူမျိုး

01:08

the indigenous people of Hawaii,

22

56781

2249

Kānaka Maoli တွေဟာ

01:11

so susceptible to developing
leprosy, or "mai Pake?"

23

59054

4362

အနာကြီးရောဂါ "Mai Pake" ဖြစ်ပေါ်
ကူးစက် လွယ်ရတာလဲပေါ့။

01:15

This got my curious about what
makes us unique as Hawaiians --

24

63853

3730

Hawaiians တွေ တမူထူးခြားစေတဲ့
အကြောင်းကို ကျွန်တော့ သိလိုခဲ့ပါတယ်။

01:19

namely, our genetic makeup.

25

67607

1841

အမည်တပ် ပြောရရင် ဗီဇပေါင်းစပ်မှုပါ။

01:22

But it wasn't until high school,

26

70964

1944

ဒါပေမဲ့ အထက်တန်းရောက်မှပဲ

01:24

through the Human Genome Project,

27

72932

1612

Human Genome Project ကနေပြီး

01:26

that I realized I wasn't alone

28

74568

2199

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဗီဇလက္ခဏာ မျိုးရိုးကို

01:28

in trying to connect
our unique genetic ancestry

29

76791

2828

ကျန်းမာရေး အလားအလာ၊
ကိုယ်စိတ်ကျန်းမာမှု၊ မကျန်းမာမှုနဲ့

01:31

to our potential health,
wellness and illness.

30

79643

3682

ဆက်သွယ်ဖို့ ကြိုးစားတာ ကျွန်တော်
တစ်ဦးတည်းမဟုတ်တာ သိခဲ့တယ်။

01:36

You see,

31

84061

1150

သိတဲ့အတိုင်း

01:37

the 2.7 billion-dollar project

32

85235

1799

ဒေါ်လာ ၂.ရ သန်း ပရောဂျက်ဟာ

01:39

promised an era of predictive
and preventative medicine

33

87058

3990

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ထူးခြားတဲ့ ဗီဇပေါင်းစပ်
မှုကို အခြေခံတဲ့ ခန့်မှန်း၊ ကာကွယ်နိုင်တဲ့

01:43

based on our unique genetic makeup.

34

91072

2413

ဆေးပညာ ခေတ်ကို နိမိတ်ပြခဲ့တာပါ။

01:45

So to me it always seemed obvious

35

93849

1676

ဒီတော့ ကျွန်တော့အတွက် အမြဲတမ်း

01:47

that in order to achieve this dream,

36

95549

2728

ရှင်းနေပုံရတာက ဒီအိပ်မက်ကို
အောင်မြင်ဖို့အတွက်

01:50

we would need to sequence
a diverse cohort of people

37

98301

4013

ကမ္ဘာပေါ်က လူသား ဗီဇမျိုးစုံရဲ့
ပြည့်ဝတဲ့ အစဉ်တွေကို ရယူဖို့

01:54

to obtain the full spectrum
of human genetic variation on the planet.

38

102338

3404

လူတွေရဲ့ မျိုးစုံလှတဲ့
အစီအစဉ် ပုံစံများကို ရယူဖို့ လိုလိမ့်မယ်။

01:58

That's why 10 years later,

39

106303

2572

ဒါကြောင့်ပဲ ၁၀ နှစ်ကြာအပြီးမှာ

02:00

it continues to shock me,

40

108899

1674

ဒါက ကျွန်တော့ကို ဆက်လှန့်နေပါတယ်၊

02:02

knowing that 96 percent of genome studies

41

110597

3214

genome လေ့လာမှုရဲ့ ၉၆% ဟာ
တိကျတဲ့ ရောဂါတွေကို

02:05

associating common genetic variation
with specific diseases

42

113835

3580

တွေ့နေကျ ဗီဇမျိုးကွဲနဲ့ ဆက်စပ်
နေတာကို သိရှိခြင်းဟာ

02:09

have focused exclusively
on individuals of European ancestry.

43

117439

3801

ဥရောပ မျိုးနွယ်ရဲ့ တစ်ဦးချင်းတွေကို
သီးသန့် အာရုံစိုက်ထားတာပါ။

02:14

Now you don't need a PhD

44

122069

1409

ဒီတော့ မတူကွဲပြားမှုရဲ့

02:15

to see that that leaves four percent
for the rest of diversity.

45

123502

3033

လေးရာခိုင်နှုန်း ကျန်နေတာကို
သိဖို့ ပါရဂူတစ်ဦး ဖြစ်ရန် မလိုပါ။

02:19

And in my own searching,

46

127164

2128

ကျွန်တော့ရဲ့ ကိုယ်ပိုင်ရှာဖွေခြင်းမှာ

02:21

I've discovered that far less
than one percent

47

129316

2509

တွေ့ရှိထားတာက တစ်ရာခိုင်နှုန်း
လျော့လျော့ဟာ

02:23

have actually focused on indigenous
communities, like myself.

48

131849

3074

ကျွန်တော့လို ဒေသခံ လူ့အဖွဲ့အစည်းတွေကို
တကယ် အာရုံစိုက်ထားပါတယ်။

02:27

So that begs the question:

49

135481

2047

ဒီတော့ မေးစရာ ရှိလာတာက

02:29

Who is the Human Genome
Project actually for?

50

137552

2547

Human Genome Project က
ဘယ်သူတွေ အတွက်လဲ။

02:32

Just like we have
different colored eyes and hair,

51

140853

2358

မတူတဲ့ မျက်လုံး၊ ဆံပင်အရောင်ရှိသလို

02:35

we metabolize drugs differently

52

143235

1508

ကျွန်ုပ်တို့ဟာ ဆေးတွေကို ဗီဇရဲ့

02:36

based on the variation in our genomes.

53

144767

1867

ကွဲပြားမှုအလိုက် ခြေဖျက်ကြပါတယ်။

02:38

So how many of you
would be shocked to learn

54

146978

3437

ဒီတော့ ၉၅% ရှိတဲ့ ဆေးဝါးစမ်းသပ်မှုတွေဟာ

02:42

that 95 percent of clinical trials

55

150439

2782

ဥရောပ မျိုးနွယ် တစ်ဦးချင်းကို သီးသန့်

02:45

have also exclusively featured
individuals of European ancestry?

56

153245

4416

အထူးပြုထားတယ်လို့ သိရတော့ ခင်ဗျားတို့
ဘယ်နှစ်ယောက် လန့်သွားလဲ။

02:50

This bias

57

158387

1335

ဒီဘက်လိုက်မှုနဲ့

02:51

and systematic lack of engagement
of indigenous people

58

159746

3841

ဆေးဝါး စမ်းသပ်မှုတွေနဲ့ genome
လေ့လာမှုတွေ နှစ်ခုလုံးမှာ

02:55

in both clinical trials
and genome studies

59

163611

2984

ဒေသခံတွေရဲ့ ပတ်သက်မှု
စနစ်တကျ မပါခြင်းဟာ

02:58

is partially the result
of a history of distrust.

60

166619

2940

ယုံကြည်မရနိုင်တဲ့ ရလဒ်ရဲ့
အကြောင်းရင်း တစ်ခုပါ။

03:02

For example,

61

170893

1150

ဥပမာအနေနဲ့

03:04

in 1989, researchers
from Arizona State University

62

172067

3929

၁၉၈၉ မှာ Arizona State University
က သုသေသီတွေဟာ

03:08

obtained blood samples
from Arizona's Havasupai tribe,

63

176020

3566

Arizona ရဲ့ Havasupai လူမျိုးစုရဲ့
သွေးနမူနာတွေယူခဲ့တယ်၊

03:11

promising to alleviate the burden
of type 2 diabetes

64

179610

2934

သူတို့ လူ့အဖွဲ့အစည်းကို ဖိစီးနေတဲ့
အုပ်စု ၂ ဆီးချိုရောဂါရဲ့

03:14

that was plaguing their community,

65

182568

1860

ဝန်ထုပ်ကို သက်သာစေဖို့ ကတိပေးရင်းပေါ့။

03:16

only to turn around and use
those exact same samples --

66

184452

3885

Havasupai ရဲ့ သဘောတူညီမှုမပါပဲနဲ့

03:20

without the Havasupai's consent --

67

188361

1703

ဒီသွေးနမူနာတွေကိုပဲ

03:22

to study rates
of schizophrenia, inbreeding,

68

190088

3505

စိတ်ကစဉ့်ကလျားရောဂါ၊ မျိုးတူစပ်ခြင်းရဲ့

03:25

and challenge
the Havasupai's origin story.

69

193617

2975

နှုန်းတွေလေ့လာဖို့ပဲ
လှည့်ပြောင်းပြီး သုံးကာ

03:29

When the Havasupai found out,

70

197319

2542

Havasupai ရဲ့ မူလသမိုင်းကို
စိန်ခေါ်လိုက်တယ်။

03:31

they sued successfully for $700,000,

71

199885

3193

Havasupai တွေ သိသွားတော့

03:35

and they banned ASU from conducting
research on their reservation.

72

203102

5343

ဒေါ်လာ ခုနှစ်သိန်းကို တရားဝင်
အောင်မြင်စွာ တောင်းဆိုလိုက်တယ်။

03:40

This culminated in a sort of domino effect

73

208961

3254

ဒါက ဇယ်စက်လိုဖြစ်စေခဲ့ကာ
Southwest က နိုင်ငံတွင်း

03:44

with local tribes in the Southwest --

74

212239

1762

လူမျိုးစုတစ်ခုဖြစ်တဲ့

03:46

including the Navajo Nation,

75

214025

1429

Navajo Nation အပါအဝင်

03:47

one of the largest
tribes in the country --

76

215478

2087

ဒေသတွင်း လူမျိုးစုတွေနဲ့
ဗီဇဆိုင်ရာ သုသေသန

03:49

putting a moratorium on genetic research.

77

217589

2247

ဆိုင်းငံ့ခြင်းနဲ့ အထွတ်ရောက်သွားတယ်။

03:51

Now despite this history of distrust,

78

219860

2881

ကဲ ဒီမယုံကြည်မှုရဲ့ သမိုင်းရှိပေမဲ့

03:54

I still believe that indigenous people
can benefit from genetic research.

79

222765

4475

ဒေသခံတွေဟာ ဗီဇဆိုင်ရာ သုသေသနကနေ အကျိုး
ရှိနိုင်တယ်လို့ ကျွန်တော် ယုံကြည်ဆဲပါ။

03:59

And if we don't do something soon,

80

227264

2245

မကြာခင်မှာ တစ်ခုခု မလုပ်ဘူးဆိုရင်

04:01

the gap in health disparities
is going to continue to widen.

81

229533

2867

ကျန်းမာရေး ကွဲပြားမှု ကွာဟချက်ဟာ
ဆက်ပြီးကျယ်လာတော့မှာပါ။

04:05

Hawaii, for example,

82

233113

1405

ဥပမာ Hawaii မှာဆိုရင်

04:06

has the longest life expectancy
on average of any state in the US,

83

234542

3707

US က ပြည်နယ်များအတွက် မျှော်လင့်ရတဲ့
ပျမ်းမျှ အသက် အရှည်ဆုံး ဖြစ်ပါတယ်။

04:10

yet native Hawaiians like myself

84

238273

2857

ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော့လို Hawaiian
ဒေသခံတွေ ကတော့

04:13

die a full decade
before our non-native counterparts,

85

241154

3086

အခြား ဒေသခံ မဟုတ်သူတွေနဲ့စာရင်
ဆယ်နှစ်တိတိ စောပြီး သေကြတယ်၊

04:16

because we have some
of the highest rates of type 2 diabetes,

86

244264

4051

အကြောင်းက ကျွန်တာ်တို့မှာ အမြင့်ဆုံး
အုပ်စု၂ ဆီးချိုရောဂါ အမြင့်ဆုံးနှုန်းတွေ၊

04:20

obesity,

87

248339

1151

အဝလွန်မှုနဲ့

04:21

and the number one and number
two killers in the US:

88

249514

2525

US မှာ နံပါတ် တစ်၊ နံပါတ် နှစ်
လူသတ်သမားတွေဖြစ်တဲ့

04:24

cardiovascular disease and cancer.

89

252063

1839

နှလုံး သွေးကြောရောဂါ၊ ကင်ဆာ ရှိလို့ပါ။

04:25

So how do we ensure

90

253926

1719

ဒီတော့ genome အစီအစဉ်ချရာမှာ

04:27

the populations of people
that need genome sequencing the most

91

255669

3151

အလိုအပ်ဆုံး ပြည်သူလူထုတွေဟာ
အကျိုးခံစားမှာ နောက်ဆုံးမဖြစ်ရေးကို

04:30

are not the last to benefit?

92

258844

1420

ဘယ်လို အာမခံပေးရမလဲ။

04:32

My vision is to make
genetic research more native,

93

260671

4723

ကျွန်တော့ အမြင်က ဗီဇဆိုင်ရာ
သုသေသနဟာ ပိုပြီး ဇာတ်မြစ်းဆန်ဖို့၊

04:37

to indigenize genome
sequencing technology.

94

265418

2411

genome စီစဉ်ခြင်း နည်းပညာကို
ဒေသစရိုက်ပါဝင်ဖို့ပါ။

04:40

Traditionally, genomes
are sequenced in laboratories.

95

268902

3031

အစဉ်အလာအရ genomes တွေကို
လက်တွေ့ခန်းတွေမှာ အစဉ်ချပါတယ်။

04:44

Here's an image of your classic
genome sequencer.

96

272555

2588

ဒါက အစဉ်အလာ genome
အစီအစဉ်ချ ကိရိယာပုံပါ။

04:47

It's huge.

97

275167

1151

ကြီးမားပါတယ်။

04:48

It's the size of a refrigerator.

98

276342

1752

ရေခဲသေတ္တာ အရွယ်ပါ။

04:50

There's this obvious physical limitation.

99

278750

2067

သိသာတဲ့ ရုပ်ပိုင်းဆိုင် ကန့်သတ်ချက်ပါ။

04:53

But what if you could sequence
genomes on the fly?

100

281321

3119

ဒါပေမဲ့ လှုပ်ရှားရင်းကနေ
genomes အစဉ်ချနိုင်ရင်ရော။

04:57

What if you could fit a genome
sequencer in your pocket?

101

285210

3301

သင့်အိပ်ကပ်မှာ ဆန့်နိုင်တဲ့ genome
အစီအစဉ်ချ ကိရိယာ ဆိုရင်ရော။

05:03

This nanopore-based sequencer

102

291848

2398

ဒီ nanopore အခြေခံ အစီအစဉ်ချ ကိရိယာဟာ

05:06

is one 10,000th the size
of your traditional genome sequencer.

103

294270

4485

အစဉ်အလာ ကိရိယာရဲ့ ၁၀၀၀၀ ပုံ
တစ်ပုံပဲရှိပါတယ်။

05:10

It doesn't have the same
physical limitations,

104

298779

2221

ခုနကလို ရုပ်ပိုင်း ကန့်သတ်ချက်တွေ မရှိဘူး၊

05:13

in that it's not tethered to a lab bench
with extraneous cords,

105

301024

4276

ကြိုးအပိုတွေ၊ ဓါတုပစ္စည်း စည်တွေ၊
ကွန်ပြူတာ မော်နီတာတွေနဲ့

05:17

large vats of chemicals
or computer monitors.

106

305324

2525

လက်တွေ့ခန်းခုံမှာ ချည်မထားဘူး။

05:20

It allows us to de-black box genome
sequencing technology development

107

308456

5151

ဒါက စိမ့်ဝင်ပြီး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်တဲ့
နည်းနဲ့ de-black box genome စီစဉ်ခြင်း

05:25

in way that's immersive and collaborative,

108

313631

2612

နည်းပညာ ဖွံ့ဖြိုးမှုကို ဖြစ်ပေါ်စေပြီး

05:28

activating and empowering
indigenous communities ...

109

316267

2738

နိုင်ငံသား သိပ္ပံပညာရှင်တွေအဖြစ်
ဒေသခံလူစုကို အသက်ဝင်ကာ

05:32

as citizen scientists.

110

320476

1441

လုပ်ပိုင်ခွင့်ပေးခြင်းပါ။

05:35

100 years later in Kalaupapa,

111

323092

2556

Kalaupapa မှာ နှစ် ၁၀၀ ကြာအပြီးမှာ

05:37

we now have the technology to sequence
leprosy bacteria in real time,

112

325672

4239

အခုတော့ မိုဘိုင်း genome အစီအစဉ်ချ
ကိရိယာတွေ၊ အဝေးရောက် အင်တာနက်

05:41

using mobile genome sequencers,

113

329935

2888

ကြည့်ခွင့်နဲ့ မိုးတိမ် နည်းပညာသုံးပြီး

05:44

remote access to the Internet

114

332847

3009

အနာကြီးရောဂါပိုးကို အချိန်နဲ့ တစ်ပြေးညီ

05:47

and cloud computation.

115

335880

1412

အစီအစဉ်ချဖို့ နည်းပညာရှိတယ်။

05:50

But only if that's what
Hawaiian people want.

116

338440

2588

ဒါပေမဲ့ Hawaiian လူထုက
လိုချင်တာက ဒါပဲဆိုရင်

05:54

In our space,

117

342074

1296

ကျွန်တော်တို့ နေရာမှာ

05:55

on our terms.

118

343394

1450

ကိုယ်ပိုင် နည်းလမ်းတွေနဲ့ပါ။

05:58

IndiGenomics is about science
for the people by the people.

119

346367

5805

IndiGenomics ဟာ လူထုကနေ
လူထုအတွက် သိပ္ပံပညာ အကြောင်းပါ။

06:04

We'll be starting with a tribal
consultation resource,

120

352196

3945

ဗီဇဆိုင်ရာ အချက်အလက်ရဲ့ အလား
အလာရှိတဲ့ အသုံးနဲ့ အသုံးမှားအပေါ်

06:08

focused on educating
indigenous communities

121

356165

3211

ဒေသခံ လူ့အဖွဲ့အစည်းတွေကို
ပညာပေးတာကို အာရုံစိုက်တဲ့

06:11

on the potential use and misuse
of genetic information.

122

359400

3019

မျိုးနွယ်စုအလိုက် တိုင်ပင်မှု
အရင်းအမြစ်နဲ့ စတင်ပါမယ်၊

06:14

Eventually we'd like to have our own
IndiGenomics research institute

123

362861

3310

အဆုံးမှာ ကိုယ်ပိုင် စမ်းသပ်မှုတွေ
လုပ်ဖို့၊ ဒေသခံ သိပ္ပံပညာရှင်တွေရဲ့

06:18

to conduct our own experiments

124

366195

1429

နောက်မျိုးဆက်ကို ပညာပေးဖို့

06:19

and educate the next generation
of indigenous scientists.

125

367648

3135

ကိုယ်ပိုင် IndiGenomics
သုသေသန ဗိမာန်ကြီး ရှိချင်တာပါ။

06:23

In the end,

126

371523

1561

နောက်ဆုံးမှာတော့

06:25

indigenous people need to be partners in
and not subjects of genetic research.

127

373108

4592

ဒေသခံတွေဟာ ဗီဇ သုသေသနရဲ့ အစမ်းသပ်ခံ
မဟုတ်ပဲ တွဲဖက်တွေ ဖြစ်ဖို့လိုပါတယ်။

06:30

And for those on the outside,

128

378179

1953

အပြင်ဘက်မှာ ရှိသူတွေအတွက်

06:32

just as Father Damien did,

129

380156

1484

Father Damien လုပ်ခဲ့သလိုပဲ

06:34

the research community needs
to immerse itself in indigenous culture

130

382625

4358

သုသေသန အဖွဲ့ဟာ ၎င်းကိုယ်တိုင်ကို ဒေသခံ
ယဉ်ကျေးမှုထဲမှာ နှစ်မြှုပ်ဖို့ လိုပါတယ်၊

06:39

or die trying.

131

387007

1953

ဒါမှမဟုတ် မရမချင်း ကြိုးစားပါ။

06:40

Mahalo.

132

388984

1205

Mahalo ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

06:42

(Applause)

133

390213

5000

(လက်ခုပ်သံများ)

Translated by sann tint
Reviewed by Myo Aung

ABOUT THE SPEAKER

Keolu Fox - Geneticist, indigenous rights activist
Keolu Fox explores the links between human genetic variation and disease in underrepresented populations.

Why you should listen

Keolu Fox's research interests include genome sequencing technologies, genome editing and indigenizing medical research. Fox is currently a PhD Candidate at the University of Washington, Department of Genome Sciences working with experts at Bloodworks Northwest, in Seattle, WA. His work focuses on the application of genome sequencing to increase compatibility for blood transfusion therapy and organ transplantation.

Along with fellow indigenous geneticists Katrina Claw (PhD) and Joe Yracheta, Fox co-founded IndiGenomics, a tribal non-profit organization with a mission of bringing genomic expertise to indigenous communities, empowering indigenous research capacity and positively contributing to health research with indigenous communities for present and future generations.

Recently Fox's work has been in the international media spotlight, with recognition in outlets such as Wired, the BBC, CBC, NPR, The Atlantic, Forbes, Indian Country Today and others. He was named a TED Fellow in 2016.

More profile about the speaker
Keolu Fox | Speaker | TED.com

THE ORIGINAL VIDEO ON TED.COM

Keolu Fox: ဘာကြောင့် မျိုးရိုးဗီဇဆိုင်ရာ သုသေသနကို ပိုပြီး စုံလင်အောင် ပြုလုပ်သင့်လဲ။ | TED Talk | TED.com