TEDNairobi Ideas Search
Sitawa Wafula: Why I speak up about living with epilepsy
Sitawa Wafula: ဝက်ရူးပြန်ရောဂါနဲ့ ရှင်သန်ခြင်းအကြောင်းကို ဘာလို့ ဖွင့်ဟပြောတာလဲ။
Filmed:
Readability: 3.5
891,685 views
တစ်ခါက ဝက်ရူးပြန်ရောဂါကြောင့် အိမ်တွင်းအောင်းနေရတဲ့ စိတ်ဆိုင်ရာ ကျန်းမာရေး ရှေ့နေ Sitawa Wafula ဟာ ဒီအကြောင်းကို ရေးသားဖို့ အားအင်ကိုတွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်။ အခု သူမဟာ အရှက်ရခြင်းနဲ့ ချန်လှပ်ခံရခြင်းကို ကျော်ဖြတ်ပြီး ဒီအခြေအနေနဲ့ ရှင်သန်နေထိုင်ရတာ ဘယ်လိုမျိုးလဲ ဆိုတာကို ပြောပြဖို့ အသံတွေကို ရှာနေကြတဲ့ အခြားသူတွေအတွက် ထောက်ခံ ပြောပြထားပါတယ်။
Sitawa Wafula - Mental health advocate
Sitawa Wafula started Kenya's first free mental health and epilepsy support line. Full bio
Sitawa Wafula started Kenya's first free mental health and epilepsy support line. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I have a confession.
0
785
2227
ကျွန်မမှာ ဝန်ခံစရာတစ်ခုရှိတယ်။
00:17
I have been in an affair
1
5038
2447
အသက် ၁၇ နှစ် ကတည်းက
00:19
since I was 17 years old.
2
7509
2203
ကိစ္စတစ်ရပ်မှာပါဝင်ခဲ့တယ်၊
00:22
I wish I could talk about
butterflies in my stomach
butterflies in my stomach
3
10884
3847
ကိုယ့်စိတ် ဂနာမငြိမ်ဖြစ်တာ
(သို့) ဒီကိစ္စ အကြောင်းတွေးတဲ့အခါ
(သို့) ဒီကိစ္စ အကြောင်းတွေးတဲ့အခါ
00:26
or maps I drew on the ground
4
14755
2839
မြေပြင်မှာ ကျွန်မဆွဲမိတဲ့
မြေပုံတွေအကြောင်း
မြေပုံတွေအကြောင်း
00:29
when I think about this affair,
5
17618
2285
ပြောနိုင်ချင်လိုက်တာ။
00:31
but I cannot.
6
19927
1419
ဒါပေမဲ့ မပြောနိုင်ဘူးလေ။
00:34
I wish I could talk about
sweet words spoken
sweet words spoken
7
22076
3260
ပြောလိုက်တဲ့ ချိုသာတဲ့ စကားလုံးတွေ
(သို့) ဒီကိစ္စကနေ ရလိုက်တဲ့
(သို့) ဒီကိစ္စကနေ ရလိုက်တဲ့
00:37
or gifts that I received
8
25360
2073
လက်ဆောင်တွေ အကြောင်း
00:39
from this affair,
9
27457
1720
ပြောနိုင်ချင်လိုက်တာ၊
00:41
but I cannot.
10
29201
1476
ဒါပေမဲ့ မတတ်နိုင်ဘူး။
00:43
All I can tell you about is the aftermath,
11
31918
3179
ဒီအကြောင်း ရှင်တို့ကို ပြောနိုင်တာဆိုလို့
နောက်ဆက်တွဲ
နောက်ဆက်တွဲ
00:47
about days I spent constantly asking:
12
35922
3752
"ဘာလို့၊ ဘာဖြစ်လို့ ငါဖြစ်ရတာလဲ"လို့
00:51
Why, why, why me?
13
39698
3373
အဆက်မပြတ်မေးတဲ့ နေ့တွေ အကြောင်းပါ။
00:57
I remember how it all began.
14
45420
2145
ဒါအားလုံး ဘယ်လို စခဲ့တာကို မှတ်မိတယ်။
01:00
I was in my final year of high school,
15
48268
2787
ကျွန်မက အထက်တန်း နောက်ဆုံးနှစ်မှာ ဖြစ်ပြီး
01:03
and my class had just won in sports,
16
51079
3123
ကျွန်မ အတန်းက အားကစားမှာ နိုင်တာကြောင့်
01:06
so we were singing and dancing
and hugging each other.
and hugging each other.
17
54226
4719
ကျွန်မတို့ဟာ၊ သီးချင်းဆိုကြ၊ ကခုန်ကြ
အချင်းချင်း ဖက်နေကြတာပေါ့။
အချင်းချင်း ဖက်နေကြတာပေါ့။
01:10
I went and took a shower.
18
58969
1784
ကျွန်မ ရေသွားချိုးတယ်၊
01:12
Then I went for dinner.
19
60777
1584
ပြီးတော့ ညစာ သွားစားတယ်။
01:15
And when I sat down to eat,
20
63241
2250
စားဖို့ ထိုင်လိုက်တဲ့အခါ
01:17
my teeth started chattering,
21
65515
2550
ကျွန်မ သွားချင်းရိုက်ပြီး တုန်နေတော့
01:20
and so I couldn't put
the spoon in my mouth.
the spoon in my mouth.
22
68089
2535
ဇွန်းကို ပါးစပ်ထဲ ထည့်လို့ မရခဲ့ဘူး။
01:22
I rushed to the nurse's office,
23
70648
2554
ကျွန်မ သူနာပြုရုံးခန်းကို အပြေးသွာခဲ့ပြီး
01:25
and because I couldn't talk,
I just pointed at my mouth.
I just pointed at my mouth.
24
73226
3176
စကားမပြောနိုင်တာကြောင့်
ပါးစပ်ကို ထိုးပြခဲ့တယ်။
ပါးစပ်ကို ထိုးပြခဲ့တယ်။
01:29
She didn't know what was happening,
25
77164
1786
သူနာပြုက ဘာဖြစ်နေမှန်းမသိတော့
01:30
so she told me to lie down,
26
78974
2084
ကျွန်မကို လှဲခိုင်းတယ်။
01:33
and it worked --
27
81082
1272
ဒါက အလုပ်ဖြစ်တယ်၊
01:34
after a few minutes,
the chattering stopped.
the chattering stopped.
28
82378
2463
မိနစ်အနည်းငယ်မှာ
သွားချင်းရိုက်တာ ရပ်သွားတယ်။
သွားချင်းရိုက်တာ ရပ်သွားတယ်။
01:36
I was about to dash out,
and she told me --
and she told me --
29
84865
4428
ကျွန်မက လစ်တော့မယ်အလုပ်မှာ
သူမ မရဘူးဆိုပြီး
သူမ မရဘူးဆိုပြီး
01:41
no, she insisted -- that I go up
to the dormitories to sleep.
to the dormitories to sleep.
30
89317
4130
ကျွန်မ အိပ်ဖို့ အဆောင်ပေါ်
တက်သွားဖို့ အတင်းပြောတယ်။
တက်သွားဖို့ အတင်းပြောတယ်။
01:46
Here I was in my final year
of high school,
of high school,
31
94265
3117
ဒီမှာ ကျွန်မ အထက်တန်း နောက်ဆုံးနှစ်ကပါ၊
01:49
just a few months from doing
my end of high school exams
my end of high school exams
32
97406
4555
အထက်တန်း စာမေးပွဲတွေဖြေပြီးစ
လအနည်းငယ်နဲ့
လအနည်းငယ်နဲ့
01:53
and a few days from doing a set
of exams we call here in Kenya "mocks,"
of exams we call here in Kenya "mocks,"
33
101985
4889
ကင်ညာမှာ "အစမ်းစာမေးပွဲ" ခေါ်တဲ့
အတန်းတင် စာမေးပွဲတွေအတွက်
အတန်းတင် စာမေးပွဲတွေအတွက်
01:58
which are somehow meant to gauge
how prepared one is for the final exams.
how prepared one is for the final exams.
34
106898
5681
တစ်နည်းတစ်ဖုံ ပြင်ဆင်ပုံကို တိုင်းတာတဲ့
စာမေးပွဲတစ်ခုကို ဖြေပြီး ရက်အနည်းငယ်မှာပါ၊
စာမေးပွဲတစ်ခုကို ဖြေပြီး ရက်အနည်းငယ်မှာပါ၊
02:04
There is no way I was going to sleep
35
112603
2292
ကျွန်မ အိပ်ပျော်ဖို့ နည်းလမ်းမရှိပဲနဲ့
02:06
and let a set of exams mock me.
36
114919
2444
စာမေးပွဲက ကျွန်မကို လှောင်စေတာပါ။
02:09
I went to class, sat down,
37
117387
3003
အတန်းကိုသွားတယ်၊ ထိုင်ချလိုက်တယ်၊
02:12
took my Kenyan history notes,
38
120414
2355
Kenyan သမိုင်းမှတ်စုကို ထုတ်လိုက်တယ်၊
02:14
and there I was, down Kenyan coastal town,
39
122793
3765
ကျွန်မက အဲဒီ Kenyan ကမ်းရိုးတန်းမြို့မှာ
02:18
with the great Mekatilili wa Menza,
40
126582
2483
ကြီးကျယ်လှတဲ့ Mekatilili wa Menza နဲ့လေ
02:21
the Giriama woman who led her people
against British colonial rule.
against British colonial rule.
41
129089
4998
ဗြိတိသျှ ကိုလိုနီ အုပ်ချုပ်ရေး ဆန့်ကျင်ရန်
လူတွေကို ဦးဆောင်တဲ့ Giriama အမျိုးသမီးလေ
လူတွေကို ဦးဆောင်တဲ့ Giriama အမျိုးသမီးလေ
02:27
Then, without any notice,
42
135499
2916
ဒီနောက် ဘာမှ သတိမထားမိပဲ
02:30
my left hand started jerking,
43
138439
2777
ဘယ်ဘက်လက်က ဆတ်ကနဲ တုန်လာတယ်၊
02:34
and it was as if I was marking
imaginary papers.
imaginary papers.
44
142555
2736
စိတ်ကူးယဉ် စာရွက်တွေမှာ
အမှတ်အသား လုပ်နေသလို မျိုးပေါ့။
အမှတ်အသား လုပ်နေသလို မျိုးပေါ့။
02:38
In and out it went,
45
146073
2406
ဆက်တိုက်ဖြစ်နေပြီး
02:41
and with every stroke, one by one,
46
149133
3195
တစ်ခုပြီးတစ်ခု အချက်တိုင်းမှာ
02:44
my classmates stopped
concentrating on their reading
concentrating on their reading
47
152352
3483
အတန်းဖော်တွေရဲ့ စာဖတ်တာ အာရုံပျက်သွားပြီး
02:47
and started looking at me.
48
155859
2034
ကျွန်မကို စကြည့်ကြတယ်။
02:50
And I tried really hard to stop it,
49
158556
2671
ဒါကို ရပ်ဖို့ အတော့ကို ကြိုးစားပေမဲ့
02:53
but I couldn't,
50
161251
1656
ရပ်လို့မရခဲ့ဘူး၊
02:54
because it had a life of its own.
51
162931
2050
အကြောင်းက ဒါက သူဘာသာ လှုပ်နေတာလေ။
02:58
And then, when it was sure
everybody was looking at us,
everybody was looking at us,
52
166287
4622
ဒီနောက်မှာ လူတိုင်းက ကျွန်မတို့ကို
ကြည့်နေတာ သေချာသွားတော့
ကြည့်နေတာ သေချာသွားတော့
03:02
in its final show
and official introduction,
and official introduction,
53
170933
4190
၎င်းရဲ့နောက်ဆုံး ပြကွက်နဲ့
တရားဝင် မိတ်ဆက်မှာ
တရားဝင် မိတ်ဆက်မှာ
03:07
I had my first full-blown seizure,
54
175147
2809
ကျွန်မ ပထမဆုံး လုံးလုံး အကြောဆွဲသွားတယ်။
03:09
which was the beginning of what
has been a 15-year-long affair.
has been a 15-year-long affair.
55
177980
5153
ဒါက ကျွန်မရဲ့ ၁၅ နှစ်ကြာ ကိစ္စရဲ့ အစပါ။။
03:17
Seizures are the trademark characteristic
for most types of epilepsy,
for most types of epilepsy,
56
185541
6555
အကြောဆွဲတာတွေဟာ ဝက်ရူးပြန်အမျိုးအစား
အများစုရဲ့ မူပိုင် လက္ခဏာဖြစ်ပြီး
အများစုရဲ့ မူပိုင် လက္ခဏာဖြစ်ပြီး
03:24
and every first-ever seizure
needs to be assessed by a doctor
needs to be assessed by a doctor
57
192120
4478
ပထမအကြောဆွဲတာတိုင်းဟာ
ဝက်ရူးပြန်တာလား ဒါမှမဟုတ်
ဝက်ရူးပြန်တာလား ဒါမှမဟုတ်
03:28
to determine if one has epilepsy
58
196622
2503
အခြားတစ်ခုခုရဲ့ ရောဂါလက္ခဏာလား
ဆိုတာ ဆုံးဖြတ်ဖို့
ဆိုတာ ဆုံးဖြတ်ဖို့
03:31
or if it's a symptom of something else.
59
199149
2686
ဆရာဝန်ရဲ့ အကဲဖြတ်တာလိုပါတယ်။
03:33
In my case, it was confirmed
that I had epilepsy.
that I had epilepsy.
60
201859
3856
ကျွန်မရဲ့ ရောဂါမှာ ဝက်ရူးပြန်တာလို့
အတည်ပြုခဲ့တယ်။
အတည်ပြုခဲ့တယ်။
03:38
I spent a large chunk of my time
in hospital and at home,
in hospital and at home,
61
206271
4895
ကျွန်မဘဝရဲ့ အချိန်အများကြီးကို
ဆေးရုံနဲ့ အိမ်မှာ ကုန်ဆုံးခဲ့ပြီး
ဆေးရုံနဲ့ အိမ်မှာ ကုန်ဆုံးခဲ့ပြီး
03:43
and only went back to do my final exams.
62
211190
3285
အတန်းတင် စာမေးပွဲတွေမှပဲ ပြန်ဖြေခဲ့တယ်။
03:47
I had seizures in between papers,
63
215435
3849
စာရွက်တွေကြားမှာ အကြောဆွဲနေပေမဲ့
03:51
but managed to get good enough grades
64
219308
2136
University of Nairobi က အာမခံ ကိန်းဆိုင်ရာ
03:53
to be admitted for an actuarial
science degree
science degree
65
221468
3260
အာမခံ ကိန်းဆိုင်ရာ သိပ္ပံဘွဲ့အတွက်
ဝင်ခွင့်ရဖို့ အဆင့်ကောင်းတွေ
ဝင်ခွင့်ရဖို့ အဆင့်ကောင်းတွေ
03:56
at the University of Nairobi.
66
224752
1591
ရဖို့တော့ လုပ်နိုင်ခဲ့တယ်။
03:58
(Applause)
67
226367
3448
(လက်ခုပ်သံများ)
04:04
Unfortunately, I had to drop out
in my second year.
in my second year.
68
232710
4563
ကံဆိုးချင်တော့ ဒုတိယနှစ်မှာ
ကျွန်မ ကျောင်း ထွက်လိုက်ရတယ်။
ကျွန်မ ကျောင်း ထွက်လိုက်ရတယ်။
04:09
I didn't have good enough coping skills
69
237297
2443
ကျွန်မမှာ လုံလောက်တဲ့
ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းနည်းတွေနဲ့
ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းနည်းတွေနဲ့
04:11
and a support community around me.
70
239764
2136
ကိုယ့်ဘေးမှာ ထောက်ပံတဲ့
အသိုက်အဝန်း မရှိဘူး
အသိုက်အဝန်း မရှိဘူး
04:14
I was lucky enough to get a job,
71
242495
1910
အလုပ်တစ်ခုရတာ ကံကောင်းတယ်ဆိုပေမဲ့
04:17
but I was fired from that job
when I had a seizure in the workplace.
when I had a seizure in the workplace.
72
245230
4684
အလုပ်ခွင်မှာ အကြောဆွဲတဲ့အခါ
အလုပ်က ထုတ်တာခံလိုက်ရတယ်။
အလုပ်က ထုတ်တာခံလိုက်ရတယ်။
04:22
So I found myself in a space
73
250701
4124
ဒီတော့ ဒါက ဘာကြောင့် ငါ့ကိုမှ ဖြစ်တာလဲလို့
04:26
where I was constantly asking myself
74
254849
3432
ကိုယ့်ကိုယ်ကို အမြဲမေးမေးနေတဲ့
04:30
why this had to happen to me.
75
258305
2471
နေရာတစ်ခုမှာ ရောက်ရှိသွားတယ်။
04:33
I lived in denial for a long time,
76
261728
2858
ငြင်းပယ်မှုထဲမှာ အကြာကြီးနေခဲ့ပြီး
04:37
and the denial was maybe because
of the things that had happened,
of the things that had happened,
77
265444
6861
ငြင်းပယ်မှုကလည်း ဖြစ်ပျက်ခဲ့တဲ့
အရာတွေကြောင့် ဖြစ်နိုင်ပါတယ်၊
အရာတွေကြောင့် ဖြစ်နိုင်ပါတယ်၊
04:44
dropping out of school
and being fired from my job.
and being fired from my job.
78
272329
2720
ကျောင်းထွက်လိုက်ရတယ်၊
အလုပ်ဖြုတ်ခံရတယ်တို့ပေါ့။
အလုပ်ဖြုတ်ခံရတယ်တို့ပေါ့။
04:47
Or maybe it was because of the things
I had heard about epilepsy
I had heard about epilepsy
79
275703
4015
ဒါမှမဟုတ် ဝက်ရူပြန်အကြောင်းနဲ့
ဝက်ရူးပြန်ရောဂါနဲ့ ရှင်သန်သူတွေအကြောင်း
ဝက်ရူးပြန်ရောဂါနဲ့ ရှင်သန်သူတွေအကြောင်း
04:51
and about people living with epilepsy:
80
279742
2585
ကိုယ်ကြားမိတာ တွေကြောင့် ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
04:54
that they would never live on their own;
81
282351
2232
သူတို့ဟာ ဘယ်တော့မှ ကိုယ့်ဘာသာ နေလို့မရတာ၊
04:56
that they would never travel on their own
82
284607
2241
ဘယ်တော့မှ ကိုယ့်ဘာသာ ခရီးထွက်လို့မရတာ၊
04:58
or even get work;
83
286872
1420
အလုပ်တောင် သွားလို့မရတာ၊
05:01
that they were outcasts,
84
289371
1849
သူတို့ဟာ အပယ်ခံတွေ၊
05:03
with a spirit in them that they needed
to be delivered from.
to be delivered from.
85
291244
3823
ကယ်တင်ဖို့ လိုတယ်ဆိုတဲ့ စိတ်နဲ့လူတွေပေါ့။
05:08
And so the more I thought
about these things,
about these things,
86
296662
3627
ဒါနဲ့ ဒီအရာတွေကို ပိုတွေးလေ
05:12
the more my seizures became,
87
300313
3677
အကြောပိုဆွဲလေဖြစ်ပြီး
05:16
and I spent days with my legs locked,
88
304014
3105
ကျွန်မ ခြေထောက်တွေကို သော့ခတ်ပြီး
နေ့တွေကုန်ဆုံးခဲ့တယ်၊
နေ့တွေကုန်ဆုံးခဲ့တယ်၊
05:19
my speech became blurred
89
307143
3421
ကျွန်မ စကားတွေဟာ မပီမသဖြစ်လာပြီး
05:22
and on days on end, this is how I'd be.
90
310588
3661
နေ့စဉ် မရပ်မနားပဲ ကျွန်မဖြစ်မယ့်ပုံပါ။
05:27
Two or three days after a seizure,
91
315047
2033
အကြောဆွဲပြီး နှစ်ရက် နှစ်ရက်၊ သုံးရက်အကြာ
05:29
my head and my hand
would still be twitching.
would still be twitching.
92
317104
3230
ကျွန်မ ခေါင်းနဲ့ လက်ဟာ
ဆန့်တငင်ငင် ဖြစ်တုန်းပါ။
ဆန့်တငင်ငင် ဖြစ်တုန်းပါ။
05:34
I felt lost,
93
322259
1604
ဆုံးရှုံးမှုကို ခံစားလိုက်ရတယ်၊
05:36
like I'd lost everything,
94
324680
1944
အရာတိုင်း ဆုံးရှုံးတာမျိုးဖြစ်ပြီး
05:39
and sometimes,
95
327533
1457
တစ်ခါတစ်ခါမှာ
05:42
even the will to live.
96
330776
1719
ဆက်လက် ရှင်သန်ဖို့ စိတ်ဆန္ဒတောင်ပါ။
05:53
(Sigh)
97
341724
1342
(သက်ပြင်းချသံ)
06:00
I had so much frustration in me.
98
348557
2535
ကျွန်မမှာ ခံပြင်းမှုတွေ
အများကြီး ရှိခဲ့တယ်။
အများကြီး ရှိခဲ့တယ်။
06:04
And so I started writing,
99
352001
1547
ဒါနဲ့ စာစရေးခဲ့တယ်၊
06:05
because the people around me
didn't have answers
didn't have answers
100
353572
2839
အကြောင်းက ကိုယ့်ဝန်းကျင်က လူတွေမှာ
06:08
to the questions that I had.
101
356435
1955
ကိုယ့်မေးခွန်းတွေအတွက် အဖြေတွေမရှိလို့ပါ
06:11
And so I wrote my fears
102
359109
2702
ဒါနဲ့ကျွန်မရဲ့ ကြောက်စိတ်တွေနဲ့
06:13
and my doubts.
103
361835
1300
သံသယတွေကို ရေးခဲ့တယ်။
06:15
I wrote about my good days
and my bad days and my really ugly days,
and my bad days and my really ugly days,
104
363929
4267
ကျွန်မရဲ့ နေ့ကောင်းတွေ၊ နေ့ဆိုးတွေ၊ တကယ့်
ရုပ်ဆိုးတဲ့ နေ့တွေအကြောင်း ရေးခဲ့ပြီး
ရုပ်ဆိုးတဲ့ နေ့တွေအကြောင်း ရေးခဲ့ပြီး
06:20
and I shared them on a blog.
105
368220
1750
ဘလော့ဂ်တစ်ခုမှာ မျှဝေခဲ့တယ်။
06:23
And before long,
106
371078
1338
သိပ်မကြာခင်မှာပဲ
06:25
I began to be seen and heard
by people who had epilepsy
by people who had epilepsy
107
373488
3631
ဝက်ရူးပြန်ရောဂါရှိသူတွေ၊ သူတို့မိသားစုတွေ၊
06:29
and their families,
108
377143
1434
ရောဂါမပေါ်သေးတဲ့
06:30
and even those who did not
have the diagnosis.
have the diagnosis.
109
378601
2836
လူတွေဆီကတောင် စတင် မြင်ရ၊ ကြားလာရတယ်။
06:33
And I moved from that girl
who constantly asked why me
who constantly asked why me
110
381953
4090
ကျွန်မဟာ ဘာလို့ ငါဖြစ်ရတာလဲလို့
အမြဲမေးတဲ့ ကောင်မလေးကနေ
အမြဲမေးတဲ့ ကောင်မလေးကနေ
06:38
to one who not only self-advocates,
111
386067
2787
ကိုယ့်ကိုယ်ကို အားပေးတာ တင်မက အသံတွေကို
06:40
but does it for those who are yet
to find their voices.
to find their voices.
112
388878
3492
ရှာမတွေ့သေးသူတွေ အတွက်ပါ
အားပေးတဲ့သူ အဖြစ် ပြောင်းသွားတယ်။
အားပေးတဲ့သူ အဖြစ် ပြောင်းသွားတယ်။
06:47
(Applause)
113
395377
4850
(လက်ခုပ်သံများ)
06:55
My seizures are greatly reduced,
from two to three times a day,
from two to three times a day,
114
403081
3944
ကျွန်မရဲ့ အကြောဆွဲတွေဟာ တစ်ရက်ကို
နှစ်ကြိမ်၊ သုံးကြိမ်ကနေ
နှစ်ကြိမ်၊ သုံးကြိမ်ကနေ
06:59
to sometimes two to three
times in one year.
times in one year.
115
407049
3407
တစ်ခါတစ်ရံ တစ်နှစ်နှစ်ကြိမ်၊ သုံးကြိမ်ထိ
အတော်ကြီး လျော့ကျသွာတယ်။
အတော်ကြီး လျော့ကျသွာတယ်။
07:02
I went on --
116
410480
1210
ကျွန်မ ရှေ့ဆက်ခဲ့တယ်။
07:03
(Applause)
117
411714
3964
(လက်ခုပ်သံများ)
07:09
I went on to employ five people,
118
417479
2604
ကင်ညာရဲ့ ပထမဦးဆုံး
အခမဲ့ စိတ်ဆိုင်ရာကျန်းမာရေးနဲ့
အခမဲ့ စိတ်ဆိုင်ရာကျန်းမာရေးနဲ့
07:12
when I began what was Kenya's first
119
420107
2261
ဝက်ရူးပြန်ရောဂါ ပံ့ပိုးမှုလိုင်း စတင်တော့
07:14
free mental health
and epilepsy support line.
and epilepsy support line.
120
422392
3078
လူငါးဦးကို ဆက်ခန့်ခဲ့တယ်။
07:17
And I travel --
121
425862
1322
ခရီးထွက်တယ်။
07:19
(Applause)
122
427208
2297
(လက်ခုပ်သံများ)
07:21
And I travel to speak about my affair,
123
429529
4498
ကျွန်မ ကိစ္စအကြောင်း ပြောဖို့ ခရီးထွက်တယ်၊
07:26
all these things that I had been told
124
434051
2357
ကျွန်မလို့ လူတွေ အပြောခံရတာက
07:28
people like me living with epilepsy
could never be able to do.
could never be able to do.
125
436432
4357
ဝက်ရူးပြန် ရောဂါနဲ့ ရှင်သန်သူတွေဟာ ဒါတွေ
အားလုံးကို ဘယ်တော့မှ မလုပ်နိုင်ဘူးဆိုတာပါ။
အားလုံးကို ဘယ်တော့မှ မလုပ်နိုင်ဘူးဆိုတာပါ။
07:33
Every year, a population
as big as 80 percent of Nairobi
as big as 80 percent of Nairobi
126
441290
5216
နှစ်တိုင်း Nairobi ရဲ့လူဦးရေ
၈၀ ရာခိုင်နှုန်း လောက်ကြီးတောင်
၈၀ ရာခိုင်နှုန်း လောက်ကြီးတောင်
07:38
gets diagnosed with epilepsy
127
446530
2765
ကမ္ဘာတစ်လွှားက
07:41
across the globe.
128
449319
1439
ဝက်ရူးပြန်ရောဂါ တွေ့ရှိရပါတယ်။
07:43
And they, like me,
129
451346
1159
ကျွန်မလိုပဲ သူတို့ဟာ
07:44
go through the emotions
of stigma and exclusion.
of stigma and exclusion.
130
452529
4930
အရှက်ရခြင်းနဲ့ ချန်လှပ်ခံရခြင်းရဲ့
စိတ်ခံစားမှုတွေကို ကျော်ဖြတ်ခဲ့ရပါတယ်။
စိတ်ခံစားမှုတွေကို ကျော်ဖြတ်ခဲ့ရပါတယ်။
07:50
And so I have made it my life journey
131
458602
3476
ဒါနဲ့ ဒါကို ကျွန်မရဲ့ ဘဝခရီးအဖြစ်
ဖန်တီးခဲ့တယ်၊
ဖန်တီးခဲ့တယ်၊
07:54
to keep these conversations going,
132
462102
2584
ဒီပြောဆိုမှုတွေဆက်ဖြစ်ဖို့၊
07:56
and I keep confessing about my affair
133
464710
3175
ကျွန်မရဲ့ ကိစ္စကို ဆက်လက်ဝန်ခံဖို့
07:59
so that those people who do not
have the diagnosis
have the diagnosis
134
467909
3354
ရောဂါတွေ့ရှိချက်ကို မသိသူတွေဟာ
08:03
might know and might have
a constant reminder
a constant reminder
135
471287
3937
ကျွန်မတို့လို လူတွေနဲ့ တွေဆုံတာ ကောင်းတယ်၊
08:07
that it is alright to engage
with people like us,
with people like us,
136
475248
3180
အရှက်ရခြင်းနဲ့ ချန်လှပ်ခံရခြင်းရဲ့
နံရံတွေကို ဆွဲချသရွေ့
နံရံတွေကို ဆွဲချသရွေ့
08:10
that as long as they pull down
the walls of stigma and exclusion,
the walls of stigma and exclusion,
137
478452
5560
၎င်းတွေလိုပဲ ကျွန်မတို့ဟာ ဘဝက
ကိုယ့်ဆီ ပစ်ပေါက်သမျှကို
ကိုယ့်ဆီ ပစ်ပေါက်သမျှကို
08:16
that we, just like them,
138
484036
2217
ယူနိုင်စွမ်းရှိနိုင်တယ်ဆိုတာ
08:18
can be able to take anything
life throws at us.
life throws at us.
139
486277
3680
သိဖို့နဲ့ အမြဲ နှိုးဆောင်ချက်
ဖြစ်လောက်အောင်ပါ။
ဖြစ်လောက်အောင်ပါ။
08:21
Thank you.
140
489981
1183
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
08:23
(Applause)
141
491188
4403
(လက်ခုပ်သံများ)
ABOUT THE SPEAKER
Sitawa Wafula - Mental health advocateSitawa Wafula started Kenya's first free mental health and epilepsy support line.
Why you should listen
Sitawa Wafula is a blogger and nomadic mental health crusader. She's using her personal journey as a rape survivor living with a dual diagnosis of epilepsy and bipolar disorder to provide people in Africa with information and support to handle mental health conditions and deal with everyday life.
Wafula is also an Aspen New Voices Fellow with the Aspen Institute, USA and a non-communicable disease champion under the Ministry of Health in her home country, Kenya.
Sitawa Wafula | Speaker | TED.com