ABOUT THE SPEAKER
Moreangels Mbizah - Lion conservationist
Moreangels Mbizah is the founder of Wildlife Conservation Action, an organization dedicated to conserving biodiversity, promoting human-wildlife coexistence and empowering local communities.

Why you should listen

Besides identifying and addressing the threats to lions, other large carnivores and their habitat in Zimbabwe, Moreangels Mbizah also works to promote coexistence between wildlife and the communities that reside alongside wildlife habitats. Mbizah has dedicated her life to seeking ways to jointly address conservation and livelihoods issues to benefit both wildlife and the local communities who are living in abject poverty.

More profile about the speaker
Moreangels Mbizah | Speaker | TED.com
TED2019

Moreangels Mbizah: How community-led conservation can save wildlife

Moreangels Mbizah: ရပ်ရွာက ဦးဆောင်တဲ့ သဘာဝဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေးလုပ်ငန်းက တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်များကို ကယ်တင်နိုင်ပုံ။

Filmed:
1,405,511 views

သဘာဝဝန်းကျင် ချစ်မြတ်နိုးသူနဲ့ TED ဝိုင်းတော်သား Moreangels Mbizah ဟာ ကျော်ကြားတဲ့ ခြင်္သေ့ Cecil ကို ၂၀၁၅ မှာ ဆုရ မုဆိုးတစ်ယောက်ရဲ့ပစ်သတ်တာ မခံရခင်အထိ လေ့လာခဲ့ပါတယ်။ "တကယ်လို့များ Cecil နဲ့ ကပ်လျက်မှာ နေထိုင်ခဲ့တဲ့ ရပ်ရွာက သူ့ကို ကာကွယ်ရာမှာ ပါဝင်ခဲ့တယ်ဆိုရင်"လို့ မေးရင်း အခြေအနေတွေဟာ ခြားနားစွာ ဖြစ်နိုင်ခဲ့ပုံကို သူတွေးမိတယ်။ ဒီတိုတောင်းတဲ့ ဟောပြောချက်ထဲမှာ Mbizah ကနေပြီး သူ့ရဲ့ မွေးရပ်မြေ Zimbabwe က သဘာဝဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေးလုပ်ငန်းရဲ့ အခြေအနေကို မျှဝေကာ တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်တွေနဲ့အတူ နေထိုင်နေကြတဲ့ ရပ်ရွာတွေဟာ တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်တွေကို ကာကွယ်ဖို့ အကောင်းဆုံး နေရာယူထားတာတွေလို့ ဘာကြောင့် သူတွေးမိလဲဆိုတာပါ။
- Lion conservationist
Moreangels Mbizah is the founder of Wildlife Conservation Action, an organization dedicated to conserving biodiversity, promoting human-wildlife coexistence and empowering local communities. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:13
I'm a lion conservationist.
0
1317
1968
ကျွန်မက ခြင်္သေ့ သဘာဝဝန်းကျင်
မြတ်နိုးသူပါ
00:15
Sounds cool, doesn't it?
1
3309
1857
မိုက်တယ်လို့ ထင်ရတယ်မို့လား။
00:17
Some people may have no idea
what that means.
2
5190
3191
ဒါက ဘာကိုဆိုလိုတာကို
လူတစ်ချို့ မသိလောက်ဘူး။
00:20
But I'm sure you've all heard
about Cecil the lion.
3
8405
3009
ဒါပေမဲ့ ခြင်္သေ့ Cecil ကိုတော့
အားလုံး ကြားဖူးလောက်တာ သေချာတယ်။
00:23
[Cecil the Lion (2002-2015)]
4
11438
1545
[Cecil the Lion (2002-2015)]
00:25
(Lion roaring)
5
13007
4989
(Cecil ဟိန်းသံ)
00:31
He roars no more.
6
19744
2276
သူ မဟိန်းတော့ပါဘူး။
00:34
On the second of July, 2015,
7
22044
2628
၂၀၁၅ ဇူလိုင် ၂ ရက်မှာ
00:36
his life was cut short
when he was killed by a trophy hunter.
8
24696
3419
ဆုရ မုဆိုးတစ်ယောက်က
သတ်လိုက်တဲ့အခါ သူ့အသက် တိုခဲ့ရတယ်။
00:41
They say that you can become attached
to the animals you study.
9
29069
3344
သင် လေ့လာတဲ့ တိရိစ္ဆာန်တွေကို
တွယ်တာလာနိုင်တယ်လို့ ဆိုကြတယ်။
00:44
That was the case for me
with Cecil the lion,
10
32919
2722
ဒါက ခြင်္သေ့ Cecil နဲ့ ကျွန်မရဲ့ အဖြစ်ပါ၊
00:47
having known him and studied him
for three years
11
35665
2301
သုံးနှစ်တာ Hwange National Park မှာ
00:49
in Hwange National Park.
12
37990
1541
သူ့ကို သိကျွမ်း၊ လေ့လာရင်းပါ။
00:52
I was heartbroken at his death.
13
40411
2066
သူသေသွားတာ ကျွန်မ အသည်းကွဲခဲ့တယ်။
00:56
But the good thing
to come out of this tragedy
14
44061
2525
ဒါပေမဲ့ ဒီအဖြစ်ဆိုကနေ ထွက်လာတဲ့
ကောင်းတဲ့အရာက
00:58
is the attention that the story brought
15
46610
2269
ဒီအဖြစ်က ခြိမ်းခြောက်ခံနေရတဲ့
တောရိုင်းတွေရဲ့
01:00
towards the plight
of threatened wild animals.
16
48903
3174
အတိဒုက္ခဆီကို
ယူဆောင်သွားတဲ့ အာရုံစိုက်မှုပါ။
01:04
After Cecil's death,
17
52101
2095
Cecil သေဆုံးပြီးနောက်မှာ
01:06
I began to ask myself these questions:
18
54220
2802
ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ဒီမေးခွန်းတွေ
စမေးခဲ့တယ်။
01:09
What if the community
that lived next to Cecil the lion
19
57046
3987
ခြင်္သေ့ Cecil နဲ့ ကပ်လျက်နေတဲ့
ရပ်ရွာက သူ့ကို ကာကွယ်ရာမှာ
01:13
was involved in protecting him?
20
61057
2066
ပါဝင်ခဲ့တယ်ဆိုရင်ရော။
01:15
What if I had met Cecil
when I was 10 years old, instead of 29?
21
63572
5473
ကျွန်မရဲ့ အသက် ၂၉ နှစ် အစား
၁၀ နှစ်တုန်းက Cecil နဲ့ တွေ့ဆုံခဲရင်ရော။
01:21
Could I or my classmates
have changed his fate?
22
69458
2988
ကျွန်မ (သို့) အတန်းဖော်တွေက
သူ့ကြမ္မာကို ပြောင်းနိုင်မလား။
01:25
Many people are working
to stop lions from disappearing,
23
73212
3714
ခြင်္သေ့တွေ ပျောက်ကွယ်သွားမှာ
တားဆီးဖို့ လူအများအပြား လုပ်ဆောင်နေကြတယ်။
01:28
but very few of these people
are native to these countries
24
76950
3667
ဒီလူတွကေ နေရပ်း နိုင်ငံတွေ (သို့)
အများဆုံး ထိခိုက်ခံရတဲ့
01:32
or from the communities most affected.
25
80641
2533
ရပ်ရွာတွေက လူတွေ မရှိသလောက်ပါ။
01:35
But the communities
that live with the lions
26
83601
2445
ဒါပေမဲ့ ခြင်္သေ့တွေနားမှာ နေထိုင်နေတဲ့
ရပ်ရွာတွေက
01:38
are the ones best positioned
to help lions the most.
27
86070
3673
ခြင်္သေ့တွေကိုအများဆုံး ကူညီဖို့
အကောင်းဆုံး နေရာယူထားသူတွေပါ။
01:42
Local people should be at the forefront
28
90268
2333
ဒေသခံတွေဟာ သူတို့ရဲ့
တောရိုင်း တိရိစ္ဆာန်တွေ
01:44
of the solutions to the challenges
facing their wildlife.
29
92625
3563
ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေရဲ့
ဖြေရှင်းမှုတွေမှာ ရှေ့တန်းမှာ ရှိသင့်တယ်။
01:48
Sometimes, change can only come
30
96212
2095
တစ်ခါတစ်လေမှာ ပြောင်းလဲမှုက
01:50
when the people most affected
and impacted take charge.
31
98331
4182
အများဆုံး ထိခိုက်ခံရ၊ ခြောက်ခြားခံရတဲ့
လူတွေ တာဝန်ယူမှသာ ဖြစ်ပေါ်တာပါ။
01:54
Local communities play an important role
32
102537
2198
ခြင်္သေ့တွေနဲ့ အခြား
တောရိုင်းတိရိစ္ဆာန်တွေကို
01:56
in fighting poaching
and illegal wildlife trade,
33
104759
3182
အဓိက ခြိမ်းခြောက်နေတဲ့
ခိုးဖမ်းတာနဲ့ တရားမဝင် တောရိုင်း
01:59
which are major threats
affecting lions and other wildlife.
34
107965
3717
ရောင်းဝယ်မှု တိုက်ဖျက်ရေးမှာ ဒေသတွင်း
ရပ်ရွာတွေက အရေးပါတဲ့ အခန်းက ပါဝင်ပါတယ်။
02:04
Being a black African woman
in the sciences,
35
112395
2825
သိပ္ပံပညာရပ်တွေမှာ လူမည်း
အမျိုးသမီးဖြစ်နေတော့
02:07
the people I meet
are always curious to know
36
115244
2558
ဆုံတွေ့တဲ့လူတွေ
အမြဲတမ်း သိချင်တာက
02:09
if I've always wanted
to be a conservationist,
37
117826
2640
ကျွန်မက သဘာဝတန်းကျင် မြတ်နိုးသူ
အမြဲ ဖြစ်ချင်ခဲ့တာလားတဲ့
02:12
because they don't meet
a lot of conservationists
38
120490
2309
ဘာလို့လဲဆို ကျွန်မနဲ့တူတဲ့
သဘာဝဝန်းကျင်မြတ်နိုးသူ
02:14
who look like me.
39
122823
1381
အများအပြားကို မဆုံဖူးလို့ပါ။
02:16
When I was growing up,
40
124228
1151
ကျွန်မ ကြီးပြင်းလာစဉ်မှာ
02:17
I didn't even know that wildlife
conservation was a career.
41
125403
3066
တောရိုင်းဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေးဟာ
အလုပ်တစ်ခုလို့တောင် မသိခဲ့ဘူး။
02:20
The first time I saw a wild animal
in my home country
42
128800
3214
မွေးရပ်မြေမှာတောရိုင်း တိရိစ္ဆာန်
တစ်ကောင်ကို ပထမဆုံး မြင်ဖူးခဲ့တာက
02:24
was when I was 25 years old,
43
132038
2626
အသက် ၂၅ နှစ်မှာပါ၊
02:26
even though lions and African wild dogs
44
134688
2453
ခြင်္သေ့တွေ၊ အာဖရိကန် ခွေးရိုင်းတွေဟာ
02:29
lived just a few miles away from my home.
45
137165
2865
အိမ်နဲ့ဆို မိုင်အနည်းငယ်အတွင်းမှာ
နေတာတောင်ပါ။
02:32
This is quite common in Zimbabwe,
46
140815
2326
ဒါက Zimbabwe မှာ ဖြစ်နေကျပါ၊
02:35
as many people
are not exposed to wildlife,
47
143165
2666
အတော်များများဟာ တောရိုင်းတွေနဲ့
ထိတွေ့မှု မရှိကြဘူး၊
02:37
even though it's part of our heritage.
48
145855
2654
သူတို့ အမွေအနှစ်ရဲ့ အစိတ်အပိုင်း
ဆိုတာတောင်နော်။
02:40
When I was growing up,
49
148533
1539
ကျွန်မ ကြီပြင်းလာစဉ်မှာ
02:42
I didn't even know
that lions lived in my backyard.
50
150096
3968
ခြင်္သေ့တွေက ကျွန်မရဲ့အိမ်နောက်ဘက်မှာ
နေတာကိုတောင် မသိခဲ့ဘူး။
02:46
When I stepped into
Savé Valley Conservancy
51
154088
2730
လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၀ နှစ်က အေးစက်တဲ့
ဆောင်းမနက်ခင်းတစ်ခုမှာ
02:48
on a cold winter morning 10 years ago
52
156842
3068
ကျွန်မရဲ့ မဟာတန်း သုတေသန ပရောဂျက်အတွက်
02:51
to study African wild dogs
for my master's research project,
53
159934
4184
အာဖရီကန် ခွေးရိုင်းတွေကို လေ့လာဖို့
Savé Valley Conservancy ကို ဝင်မိတော့
02:56
I was mesmerized by the beauty
and the tranquility that surrounded me.
54
164142
4091
ကျွန်မကို ဝန်းရံနေတဲ့ အလှပအပနဲ့
အေးချမ်းမှုရဲ့ ညှို့ယူခံလိုက်ရတယ်။
03:00
I felt like I had found my passion
and my purpose in life.
55
168701
3676
ကျွန်မရဲ့ ထက်သန်မှုနဲ့ ဘဝ ရည်ရွယ်ချက်ကို
တွေ့လိုက်ပြီးလို့ အထင်ရောက်ခဲ့တယ်။
03:04
I made a commitment that day
56
172401
1936
အဲဒီနေ့မှာ တိရိစ္ဆာန်တွေကို ကာကွယ်ရေးမှာ
03:06
that I was going to dedicate my life
to protecting animals.
57
174361
3357
ဘဝကို ရည်စူထားတော့မယ်လို့
စိတ်ပိုင်းဖြတ်လိုက်တယ်။
03:09
I think of my childhood
school days in Zimbabwe
58
177742
2873
Zimbabwe မှာ ကလေးဘဝ
ကျောင်းတက်ရက်တွေနဲ့ ကျောင်းမှာ
03:12
and the other kids I was in school with.
59
180639
2446
အတူရှိခဲ့တဲ့ အခြားကလေးတွေကို
တွေးမိသွားတယ်။
03:15
Perhaps if we had a chance
to interact with wildlife,
60
183109
4206
ဖြစ်နိုင်တာက သဘာဝ
တောရိုင်းနဲ့ ထိတွေ့ခွင့်ရှိရင်
03:19
more of my classmates
would be working alongside me now.
61
187339
3250
အခုဆို ပိုများတဲ့ အတန်းဖော်တွေ
ကျွန်မနဲ့ တွဲလုပ်နေကြမလားပေါ့။
03:23
Unless the local communities
want to protect and coexist with wildlife,
62
191458
4881
ဒေသတွင်း ရပ်ရွာတွေက တောရိုင်းသဘာဝကို
ကာကွယ်ပြီး အတူမနေချင်ဘူးဆိုရင်
03:28
all conservation efforts might be in vain.
63
196363
2733
ထိန်းသိမ်း ကြိုးပမ်းမှု အားလုံးဟာ
အချည်းနှီးဖြစ်လိမ့်မယ်။
03:31
These are the communities
that live with the wild animals
64
199616
2977
ဂေဟစနစ် တစ်ခုတည်းမှာ
တောရိုင်း တိရိစ္ဆာန်တွေနဲ့ နေထိုင်တဲ့
03:34
in the same ecosystem
65
202617
1635
ရပ်ရွာတွေရှိပြီး ဒီလိုဖြစ်တာရဲ့
03:36
and bear the cost of doing so.
66
204276
2201
ဆုံးရှုံးမှုကို ခေါင်းခံရတာပါ။
03:39
If they don't have a direct connection
67
207109
2278
တိရိစ္ဆာန်တွေဆီက တိုက်ရိုက် ဆက်သွယ်မှု
03:41
or benefit from the animals,
68
209411
2166
(သို့)အကျိုးကျေးဇူးတစ်ခု သူတို့မှာ မရှိရင်
03:43
they have no reason
to want to protect them.
69
211601
2549
သူတို့ကို ကာကွယ်ချင်စရာ အကြောင်းမရှိပါ။
03:46
And if local communities
don't protect their wildlife,
70
214649
3111
ဒေသတွင်း ရပ်ရွာတွေက သူတို့ရဲ့
သဘာဝတောရိုင်းကို မကာကွယ်ရင်
03:49
no amount of outside
intervention will work.
71
217784
3000
ပြင်ပက စွက်ဖက်မှု ဘယ်လောက်ဖြစ်ဖြစ်
အလုပ်ဖြစ်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။
03:53
So what needs to be done?
72
221728
2182
ဒီတော့ ဘာတွေ လုပ်ထားဖို့လိုလဲ။
03:56
Conservationists must prioritize
environmental education
73
224688
3461
ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်သူတွေဟာ ပတ်ဝန်းကျင်
ဆိုင်ရာ ပညာရေးကို ဦးစားပေးပြီး
04:00
and help expand the community's skills
to conserve their wildlife.
74
228173
3831
သဘာဝတောရိုင်းကို ထိန်းသိမ်းဖို့ ရပ်ရွာရဲ့
ကျွမ်းကျင်မှုတွေ ကျယ်ပြန့်ဖို့ကူညီရမယ်
04:04
Schoolchildren and communities
must be taken to national parks,
75
232426
3651
သဘာဝတောရိုင်းနဲ့ ဆက်သွယ်ဖို့
အခွင့်အလမ်းတစ်ခု ရရှိစေဖို့
04:08
so they get a chance
to connect with the wildlife.
76
236101
3151
ကျောင်းသားတွေနဲ့ရပ်ရွာတွေကို
အမျိုးသား ဉယျာဉ်တွေဆီ ခေါ်သွားရပါမယ်။
04:11
At every effort and every level,
77
239776
2682
အားထုတ်မှုတိုင်း၊ အဆင့်တိုင်းမှာ
04:14
conservation must include
the economies of the people
78
242482
2993
ထိန်းသိမ်းရေးဟာ တောရိုင်း
တိရိစ္ဆာန်တွေနဲ့ မြေကိုမျှဝေနေထိုင်တဲ့
04:17
who share the land with the wild animals.
79
245499
2734
လူတွေရဲ့ စီးပွားရေးတွေကို ထည့်သွင်းရမယ်။
04:20
It is also critical
that local conservationists
80
248872
3127
ဒေသတွင်း သဘာဝဝန်းကျင်
ထိန်းသိမ်းသူတွေဟာ အားထုတ်မှုတိုင်းရဲ့
04:24
be part of every conservation effort,
81
252023
3068
တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းဖြစ်ဖို့ကလည်း
အရေးကြီးပါတယ်။
04:27
if we are to build trust and really embed
conservation into communities.
82
255115
4414
ယုံကြည်မှု တည်ဆောက်ပြီး ထိန်းသိမ်းရေးကို
ရပ်ရွာတွေထဲမှာစွဲခိုင်နေအောင် လုပ်ဖို့ပါ။
04:31
As local conservationists,
we face many hurdles,
83
259974
3486
ဒေသတွင်း ထိန်းသိမ်းသူတွေအနေနဲ့
အတားအဆီးတွေ ကြုံရပါတယ်၊
04:35
from outright discrimination
to barriers because of cultural norms.
84
263484
4347
ဗြောင်ကျတဲ့ ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်းကနေ
ယဉ်ကျေးမှု စံတွေကြောင့် အတားအဆီးတွေအထိပါ။
04:40
But I will not give up my efforts
85
268133
2365
ဒါပေမဲ့ ကမ္ဘာမြေ ရှင်ကျန်ရေး
အတွက် တိုက်ပွဲမှာ
04:42
to bring indigenous
communities to this fight
86
270522
2543
ဌာနေရင်း လူစုတွေကို ခေါ်ဖို့
အားထုတ်မှုတွေကို
04:45
for the survival of our planet.
87
273089
2067
ဘယ်တော့မှ လက်လျှော့မှာ မဟုတ်ဘူး။
04:47
I'm asking you to come
and stand together with me.
88
275712
3047
သင်တို့ကို လာပြီး ကျွန်မနဲ့အတူ
ရပ်တည်ပေးဖို့ တောင်းခံနေတာပါ။
04:50
We must actively dismantle
the hurdles we have created,
89
278783
3461
ကျွန်မတို့ ဖန်တီးထားတဲ့ အတားအဆီးတွေကို
တက်ကြွစွာ တစ်စစီ ဖျက်သိမ်းရမှာပါ။
04:54
which are leaving indigenous populations
out of conservation efforts.
90
282268
4182
ဒါတွေက ထိန်းသိမ်းရေး အားထုတ်မှုတွေကနေ
ဌာနေရင်း လူစုတွေကို ချန်ရစ်စေတာပါ။
04:58
I've dedicated my life
to protecting lions.
91
286474
3143
ကျွန်မရဲ့ဘဝကို ခြင်္သေ့တွေကို
ကာကွယ်ရေးမှာ ရည်စူးထားခဲ့တယ်။
05:01
And I know my neighbor would, too,
92
289641
2333
တိရိစ္ဆာန်တွေဟာ သူတို့နဲ့ ကပ်လျက်
နေနေတာကို သိမှသာ
05:03
if only they knew the animals
that lived next door to them.
93
291998
4406
ကျွန်မရဲ့ အိမ်နီးနားချင်းတွေ
လုပ်မယ်ဆိုတာလည်းသိပါတယ်။
05:08
Thank you.
94
296984
1174
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
05:10
(Applause)
95
298182
4515
(လက်ခုပ်သံများ)
Translated by sann tint
Reviewed by Myo Aung

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Moreangels Mbizah - Lion conservationist
Moreangels Mbizah is the founder of Wildlife Conservation Action, an organization dedicated to conserving biodiversity, promoting human-wildlife coexistence and empowering local communities.

Why you should listen

Besides identifying and addressing the threats to lions, other large carnivores and their habitat in Zimbabwe, Moreangels Mbizah also works to promote coexistence between wildlife and the communities that reside alongside wildlife habitats. Mbizah has dedicated her life to seeking ways to jointly address conservation and livelihoods issues to benefit both wildlife and the local communities who are living in abject poverty.

More profile about the speaker
Moreangels Mbizah | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee