TEDGlobal 2017
Su Kahumbu: How we can help hungry kids, one text at a time
Su Kahumbu: ဆာလောင်နေသော ကလေးငယ်များကို အကူအညီပေးနိုင်ပုံ၊ တစ်ကြိမ်မှာ စာတစ်စောင်။
Filmed:
Readability: 5.7
1,001,801 views
Su Kahumbu ဟာ ဒူပေနာပေခံတဲ့ နွားမတွေကို မွေးမြူပါတယ်၊ ကျန်းမာပြီး ဝဝလင်လင် ကျွေးထားတဲ့ တိရိစ္ဆာန်တွေပါ၊ ၎င်းတို့ရဲ့ ပရိုတိန်းဓာတ်ဟာ အာဖရိကမှာက တိုးလာနေတဲ့ အကျပ်အတည်းတစ်ခုကို ဖြေရှင်းဖို့ အဓိကကျပါတယ်။ ကလေးဘဝ အဟာရဆိုင်ရာ ကြုံလှီမှုပါ။ အသေးစား မွေးမြူရေး လယ်သမားတွေကို ထောက်ပံ့ဖို့ သူမ ဖန်တီးခဲ့တဲ့ ရိုးရိုး SMS ဝန်ဆောင်မှုတစ်ခုဖြစ်တဲ့ iCow နှင့်အတူ TED ဝိုင်းတော်သားဟာ တိရိစ္ဆာန်တွေကို စောင့်ရှောက်ခြင်းနဲ့ မွေးမြူခြင်းအကြောင်း အကြံပေးချက်တွေကို စာတိုတွေပို့ရင်း တိုက်တစ်လွှားမှာရှိတဲ့ လယ်သမားတွေကို ကူညီနေပါတယ်။ ဒီစျေးသက်သာလှတဲ့ တီထွင်ဆန်းသစ်မှုဟာ တစ်ကြိမ်ကို စာတစ်စောင်ပို့ခြင်းအားဖြင့် ဆာလောင်နေတဲ့ ကလေးငယ်တွေကို ကျွေးမွေးဖို့ ကူညီနေပုံအကြောင်းကို ထပ်ပြီး လေ့လာလိုက်ပါဦး။
Su Kahumbu - Agriculturalist, social entrepreneur
TED Fellow Su Kahumbu is working to improve farmer livelihoods and contribute to nutritional security and environmental sustainability. Full bio
TED Fellow Su Kahumbu is working to improve farmer livelihoods and contribute to nutritional security and environmental sustainability. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I want to introduce you
to my badass friends.
to my badass friends.
0
720
2480
ကျွန်မရဲ့ ဒူပေနာပေခံတဲ့
မိတ်ဆွေတွေဖြစ်တဲ့
မိတ်ဆွေတွေဖြစ်တဲ့
00:16
Meet Thelma and Louise.
1
4080
1600
Thelmaနဲ့Louise ကို
တွေ့လိုက်ပါဦး
တွေ့လိုက်ပါဦး
00:18
(Laughter)
2
6240
1895
(ရယ်သံများ)
00:20
I'm passionate about cows.
3
8160
1856
ကျွန်မဟာ နွားမတွေဆို
အသည်းအသန်ပဲလေ။
အသည်းအသန်ပဲလေ။
00:22
And although they've been
getting a lot of crap lately
getting a lot of crap lately
4
10040
2576
သူတို့ဟာ မကြာသေးခင်က
မီသိန်းထုတ်လွှင့်မှုနဲ့
မီသိန်းထုတ်လွှင့်မှုနဲ့
00:24
due to methane emissions
and climate change,
and climate change,
5
12640
2376
ရာသီ ဥတုအပြောင်းအလဲ
ကြောင့်ချာတူးလံဖြစ်ခဲ့ကြပေမဲ့
ကြောင့်ချာတူးလံဖြစ်ခဲ့ကြပေမဲ့
00:27
I hope that I can redeem
their reputation in part
their reputation in part
6
15040
2776
သူတို့ရဲ့ဂုဏ်သတင်းကိုတော့
ကမ္ဘာကြီးရဲ့အကြီးဆုံးပြဿနာဖြစ်တဲ့
ကမ္ဘာကြီးရဲ့အကြီးဆုံးပြဿနာဖြစ်တဲ့
00:29
by showing you how
incredibly important they are
incredibly important they are
7
17840
2256
အစားအစာ အာမခံချက်ရှိမှုကို
ဖြေရှင်းဖို့ အတွက်
ဖြေရှင်းဖို့ အတွက်
00:32
in solving one of the world's
biggest problems: food security.
biggest problems: food security.
8
20120
3096
ဘယ်လောက်အရေးပါလဲ ဆိုတဲ့အချက်ကနေ
ပြန်လည်ဆယ်ယူဖို့ မျှော်လင့်ထားတယ်
ပြန်လည်ဆယ်ယူဖို့ မျှော်လင့်ထားတယ်
00:35
But more importantly, for Africa --
9
23240
2176
ဒါပေမဲ့ ပိုအရေးကြီးတာက အာဖရိကအတွက်တော့
00:37
it's resultant childhood stunting.
10
25440
2040
ကလေးဘဝ ကြုံလှီမှုကို အကျိုးဆက်ဖြစ်စေပါတယ်
00:40
Nutritional stunting manifests itself
11
28920
2416
အာဟာရ ကြုံလှီမှုဟာ လူသားဖွံ့ဖြိုးမှုမှာ
00:43
in a reduction of growth rate
in human development.
in human development.
12
31360
2856
ကြီးထွားမှုနှုန်း လျှော့ကျတဲ့ ပုံစံနဲ့
ပေါ်ပေါက်လေ့ရှိပါတယ်
ပေါ်ပေါက်လေ့ရှိပါတယ်
00:46
And according to UNICEF,
13
34240
1936
ယူနီဆက်ဖ် အဆိုအရ
00:48
stunting doesn't come easy.
14
36200
1616
ကြုံလှီတာဟာ အလွယ်တကူရောက်မလာဘူး၊
00:49
It doesn't come quickly.
15
37840
1616
အမြန်ရောက်မလာဘူး၊
00:51
It happens over a long period of time
16
39480
1816
အချိန်အတော်ကြာမှ ဖြစ်ပေါ်တာပါ၊၊
00:53
during which a child endures painful
and debilitating cycles of illness,
and debilitating cycles of illness,
17
41320
3480
ဒီကာလအတွင်းမှာ ကလေးဟာ
နာကျင်ပြီး အားအင်ကုန်ခမ်းစေတဲ့
နာကျင်ပြီး အားအင်ကုန်ခမ်းစေတဲ့
00:57
depressed appetite,
18
45600
1736
ဖျားတဲ့ သံသရာ၊
အစားလိုစိတ် ကျဆင်းတာ
အစားလိုစိတ် ကျဆင်းတာ
00:59
insufficient nutrition
19
47360
1576
မလုံလောက်တဲ့ အဟာရ၊
စိတ်မချရတဲ့
စိတ်မချရတဲ့
01:00
and inadequate care.
20
48960
1600
စောင့်ရှောက်မှုတွေကို
အောင့်ခံရတယ်
အောင့်ခံရတယ်
01:03
And most kids simply
can't endure such rigors.
can't endure such rigors.
21
51080
2920
ကလေးအများစုဟာ ဒီလောက်
ပြင်းထန်တာတွေကို ခံကိုမခံနိုင်တာပါ။
ပြင်းထန်တာတွေကို ခံကိုမခံနိုင်တာပါ။
01:06
But those that do survive,
22
54760
1600
ဒါပေမဲ့ ရှင်ကျန်တဲ့သူတွေကတော့
01:10
they carry forward
long-term cognitive problems
long-term cognitive problems
23
58000
2976
လူစဉ်မမီတာအပါအဝင်
ရေရှည် သိမှတ်မှု ပြဿနာတွေကို
ရေရှည် သိမှတ်မှု ပြဿနာတွေကို
01:13
as well as losses of stature.
24
61000
2120
ရှေ့ဆက် သယ်ဆောင်သွားကြတယ်။
01:16
The numbers of stunted children
under the age of five,
under the age of five,
25
64840
4016
ကမ္ဘာ့ဒေသအများစုမှာ
အသက်ငါးနှစ်အောက် ကြုံလှီတဲ့
အသက်ငါးနှစ်အောက် ကြုံလှီတဲ့
01:20
in most regions of the world,
26
68880
1456
ကလေးအရေအတွက်ဟာ
01:22
has been declining.
27
70360
1536
ကျဆင်းနေပါတယ်။
01:23
And I really hate to say this,
28
71920
2016
ဒါကို ပြောရတာ တကယ်ကို
စိတ်မကောင်းပေမဲ့
စိတ်မကောင်းပေမဲ့
01:25
but the only place where
they haven't been declining is here,
they haven't been declining is here,
29
73960
2896
ကျဆင်းမနေတဲ့ နေရာဆိုလို့
01:28
in Africa.
30
76880
1200
ဟောဒီ အာဖရိကပါပဲ။
01:30
Here, 59 million children,
31
78960
2600
ဒီမှာ ကလေး ၅၉ သန်း၊
01:34
three in 10 in that age group,
32
82520
2136
ဒီအသက်အရွယ်အုပ်စုရဲ့
၁၀ ယောက်မှာ သုံးယောက်ဟာ
၁၀ ယောက်မှာ သုံးယောက်ဟာ
01:36
struggle to meet
their genetic potential --
their genetic potential --
33
84680
2856
၎င်းတို့ရဲ့ ဖြစ်လာမယ့်ဗီဇကို အပြည့်အဝ
01:39
their full genetic potential.
34
87560
1560
ရောက်ရှိဖို့ ရုန်းကန်နေရတယ်။
01:43
Protein is one of our most important
dietary requirements,
dietary requirements,
35
91240
3496
ပရိုတင်းဓာတ်ဟာ အာဟာရ လိုအပ်ချက်တွေထဲက
အရေးကြီးဆုံးတစ်ခုဖြစ်ပြီး
အရေးကြီးဆုံးတစ်ခုဖြစ်ပြီး
01:46
and evidence shows
that lack of essential amino acids,
that lack of essential amino acids,
36
94760
3016
အထောက်အထားတွေပြောတာက
ကလေးငယ်တွေရဲ့ အဟာရတွေထဲက
ကလေးငယ်တွေရဲ့ အဟာရတွေထဲက
01:49
the building blocks of proteins,
in young children's diets,
in young children's diets,
37
97800
2776
ပရိုတင်းရဲ့ အခြေခံဖြစ်တဲ့
မရှိမဖြစ်အမိုင်နိုအက်ဆစ် မရှိတာဟာ
မရှိမဖြစ်အမိုင်နိုအက်ဆစ် မရှိတာဟာ
01:52
can result in stunting.
38
100600
1240
ကြုံလှီတာ ဖြစ်စေနိုင်တယ်။
01:54
Essential amino acids are called essential
39
102560
2016
အမိုင်နိုအက်ဆစ်တွေကို
မရှိမဖြစ်လို့ဆိုတာက
မရှိမဖြစ်လို့ဆိုတာက
01:56
because we can't
synthesize them in our bodies.
synthesize them in our bodies.
40
104600
2536
ဒါတွေကို ကိုယ်ခန္ဓာထဲမှာ
ဖန်တီးလို့မရနိုင်လို့ပါ။
ဖန်တီးလို့မရနိုင်လို့ပါ။
01:59
We have to get them from our foods
41
107160
1680
ဒါတွေကို အစားအစာတွေကနေ
ရဖို့လိုပြီး
ရဖို့လိုပြီး
02:01
and the best sources are animal-derived:
42
109560
3056
အကောင်းဆုံး ရင်းမြစ်တွေက
တိရိစ္ဆာန်တွေဆီကလာတဲ့
တိရိစ္ဆာန်တွေဆီကလာတဲ့
02:04
milk, meat and eggs.
43
112640
2320
နွားနို့၊ အသားနဲ့ ဥတွေပါ။
02:07
Most protein consumed
on the African continent is crop-based.
on the African continent is crop-based.
44
115640
4376
အာဖရိကတိုက်မှာ စားသုံးတဲ့
ပရိုတင်းအများစုဟာ ကောက်ပဲသီးနံ အခြေခံပတယ်။
ပရိုတင်းအများစုဟာ ကောက်ပဲသီးနံ အခြေခံပတယ်။
02:12
And although we have millions
of smallholder farmers rearing animals,
of smallholder farmers rearing animals,
45
120040
3880
တိရိစ္ဆာန်တွေမွေးမြူတဲ့
သန်းချီတဲ့ အသေးစား လယ်သမားတွေရှိပေမဲ့
သန်းချီတဲ့ အသေးစား လယ်သမားတွေရှိပေမဲ့
02:16
livestock production
is not as easy as we think.
is not as easy as we think.
46
124880
3280
အသားထုတ်လုပ်မှုဟာ
ထင်သလောက်မလွယ်ပါဘူး။
ထင်သလောက်မလွယ်ပါဘူး။
02:20
The big livestock gaps between
rich countries and poor countries
rich countries and poor countries
47
128960
3936
ချမ်းသာတာနဲ့ ဆင်းရဲတဲ့ နိုင်ငံတွေ
ကြားက အသားထုတ်ရာမှာ ကွာခြားချက်ကြီကတော့
ကြားက အသားထုတ်ရာမှာ ကွာခြားချက်ကြီကတော့
02:24
are due to poor animal health.
48
132920
1520
တရိစ္ဆန်တွေကျန်းမာရေးညံ့လို့ပါ
02:27
Endemic livestock diseases,
49
135640
2496
အစုလိုက်ဖြစ်တဲ့ မွေးမြုရေး ရောဂါတွေ
02:30
some of them transmissible to humans,
50
138160
2376
၎င်းတို့အချို့ဟာ လူသားတွေကို
ကူးစက်နိုင်တာတွေက
ကူးစက်နိုင်တာတွေက
02:32
threaten not only livestock producers
in those poor countries,
in those poor countries,
51
140560
4000
ဒီဆင်းရဲတဲ့ နိုင်ငံတွေက
အသားထုတ်လုပ်မှုကိုသာမက
အသားထုတ်လုပ်မှုကိုသာမက
02:37
but all human health across all countries.
52
145600
3920
နိုင်ငံအသီးသီးက လူသား ကျန်းမာရေးကိုပါ
ခြိမ်းခြောက်နေပါတယ်။
ခြိမ်းခြောက်နေပါတယ်။
02:42
This is a global pathogens network.
53
150080
2496
ဒါက ကမ္ဘာ့ ရောဂါဖြစ်စေတဲ့ပစ္စည်း
ကွန်ရက်တစ်ခုပါ။
ကွန်ရက်တစ်ခုပါ။
02:44
It shows the pathogens
found across the world
found across the world
54
152600
2496
Enhanced Infectious Diseases
အချက်အလက်တွေအရ
အချက်အလက်တွေအရ
02:47
according to the Enhanced
Infectious Diseases database.
Infectious Diseases database.
55
155120
3376
ရောဂါဖြစ်စေတဲ့ပစ္စည်းတွေဟာ
ကမ္ဘာတစ်လွားမှာ တွေ့ရတာကို ပြပါတယ်။
ကမ္ဘာတစ်လွားမှာ တွေ့ရတာကို ပြပါတယ်။
02:50
And it shows those pathogens
that share hosts.
that share hosts.
56
158520
3736
ဒါက ဒီရောဂါဖြစ်စေတဲ့အရာတွေက
လက်ခံကောင်တူတာကို ပြသပါတယ်။
လက်ခံကောင်တူတာကို ပြသပါတယ်။
02:54
In a nutshell,
57
162280
1296
အချုပ်ဆိုရရင်
02:55
we share pathogens, and thus diseases,
58
163600
2456
ကျွန်ုတို့ဟာကိုယ်နဲ့အနီးဆုံးမှာနေတဲ
မျိုးစိတ်တွေ၊
မျိုးစိတ်တွေ၊
02:58
with the species we live closest to:
59
166080
2416
မွေးမြုရေးအကောင်တွေနဲ့
ရောဂါဖြစ်စေတဲ့အရာ၊
ရောဂါဖြစ်စေတဲ့အရာ၊
03:00
our livestock.
60
168520
1256
ရောဂါတွေ တူကြတယ်၊
03:01
And we call these zoonotic diseases.
61
169800
2256
ဒါတွေကို တိရိစ္ဆာန်မှ ကူးတဲ့
ရောဂါတွေလို့ခေါ်တယ်
ရောဂါတွေလို့ခေါ်တယ်
03:04
Recent reports show
62
172080
1776
မကြာသေးတဲ့ အစီရင်ခံစာတွေက ပြတာက
03:05
that the deadly dozen zoonotic
diseases kill 2.2 million people
diseases kill 2.2 million people
63
173880
4056
သေလောက်တဲ့ ဒါဇင်ချီတဲ့ တိရိစ္ဆာန်မှ
ကူးတဲ့ ရောဂါတွေက နှစ်စဉ် လူ ၂.၂ သန်းကို
ကူးတဲ့ ရောဂါတွေက နှစ်စဉ် လူ ၂.၂ သန်းကို
03:09
and sicken 2.4 billion people annually.
64
177960
3000
သေစေပြီး
၂.၈ ဘီလီယံကို ဖျားနာစေတယ်တဲ့။
၂.၈ ဘီလီယံကို ဖျားနာစေတယ်တဲ့။
03:13
And Jimmy says,
65
181600
1256
Jimmy ပြောတာက
03:14
"The greatest burden of zoonoses
66
182880
2456
"တိရိစ္ဆာန်မှ ကူးတဲ့ ရောဂါတွေရဲ့
အကြီးဆုံး ဝန်ထုပ်က
အကြီးဆုံး ဝန်ထုပ်က
03:17
falls on one billion
poor livestock keepers."
poor livestock keepers."
67
185360
2560
ဆင်းရဲတဲ့ မွေးမြူရေးသမားတွေအပေါ်
ကျရောက်တယ်"တဲ့။
ကျရောက်တယ်"တဲ့။
03:20
We totally underestimate
the importance of our smallholder farmers.
the importance of our smallholder farmers.
68
188880
3720
အသေးစားပိုင်ဆိုင်သူလယ်သမားတွေရဲ့ အရေး
ပါမှုကို လုံးဝကျွန်မတို့ လျှော့တွက်ထားတယ်
ပါမှုကို လုံးဝကျွန်မတို့ လျှော့တွက်ထားတယ်
03:25
We're beginning to recognize
how important they are
how important they are
69
193200
2416
သူတို့ အရေးပါပုံနဲ့ ကျွန်မတို့ရဲ့
ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ
ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ
03:27
and how they influence our medical health,
70
195640
3496
ကျန်းမာရေး၊ ဇီဝလုံခြုံမှုကို
03:31
our biosafety
71
199160
1736
သြဇာလွှမ်းပုံ၊
03:32
and more recently,
our cognitive and our physical health.
our cognitive and our physical health.
72
200920
3200
သိပ်မကြာသေးခင်က သိမြင်မှုနဲ့ ကာယ
ကျန်းမာရေးကို စအသိအမှတ်ပြုနေတယ်
ကျန်းမာရေးကို စအသိအမှတ်ပြုနေတယ်
03:37
They stand at the frontline
of zoonotic epidemics.
of zoonotic epidemics.
73
205320
3360
၎င်းတို့ဟာ တိရိစ္ဆာန်မှ ကူးစက်ရောဂါများရဲ့
တပ်ဦးမှာ ရပ်တည်ပါတယ်။
တပ်ဦးမှာ ရပ်တည်ပါတယ်။
03:42
They pretty much underpin our existence.
74
210480
2280
ကျွန်မတို့ ဖြစ်တည်မှုကို အတော်
နောက်ခံပေးတယ်။
နောက်ခံပေးတယ်။
03:45
And they need to know so much,
75
213880
2936
သူတို့ဟာ ဒီလောက်အများကြီး
သိဖို့လိုပေမဲ့
သိဖို့လိုပေမဲ့
03:48
yet most lack knowledge
76
216840
4416
မွေးမြုရေး ရောဂါ ကာကွယ်ရေးနဲ့
03:53
on livestock disease
prevention and treatment.
prevention and treatment.
77
221280
2736
ကုသရေး အကြောင်း
အသိချို့တဲ့မှု အဖြစ်ဆုံးပါ။
အသိချို့တဲ့မှု အဖြစ်ဆုံးပါ။
03:56
So how do they learn?
78
224040
2136
ဒီတော့ သူတို့ ဘယ်လို သင်ယူနိုင်လဲ။
03:58
Apart from shared experiences,
79
226200
2776
တူညီတဲ့ အတွေ့အကြုံတွေ
04:01
trial and error,
80
229000
1256
စမ်းလိုက် မှားလိုက်ဖြစ်တာ
04:02
conventional farming extension services
are boots on the ground and radio --
are boots on the ground and radio --
81
230280
4120
အစဉ်အလာ လယ်ယာတိုးချဲ့မှု လုပ်ငန်းတွေဟာ
မြေပြင်ပေါ်ကဖိနပ်နဲ့ ရေဒီယိုတွေဖြစ်ပြီး
မြေပြင်ပေါ်ကဖိနပ်နဲ့ ရေဒီယိုတွေဖြစ်ပြီး
04:07
expensive and hard to scale
in the face of population growth.
in the face of population growth.
82
235520
4280
လူဦးရေတိုးပွားမှုကို ရင်ဆိုင်ရာမှာ
စကေးချဖို့က စျေးကြီးပြီး ခက်ခဲပါတယ်
စကေးချဖို့က စျေးကြီးပြီး ခက်ခဲပါတယ်
04:12
Sounds pretty gloomy, doesn't it?
83
240880
1600
ကြားရတာ အတော် စိတ်အားငယ်စရာနော်။
04:15
But we're at an interesting
point in Africa.
point in Africa.
84
243720
2776
ဒါပေမဲ့ ကျွန်မတို့ဟာ အာဖရိကက
စိတ်ဝင်စားစရာ နေရာမှာပါ။
စိတ်ဝင်စားစရာ နေရာမှာပါ။
04:18
We're changing that narrative
using innovative solutions,
using innovative solutions,
85
246520
4336
ဆန်းသစ်တဲ့ ဖြေရှင်းနည်းတွနဲ့
ဒီအဖြစ်ကို ပြောင်းလဲနေပါတယ်။
ဒီအဖြစ်ကို ပြောင်းလဲနေပါတယ်။
04:22
riding across scalable technologies.
86
250880
2440
ချဉ်းကပ်နိုင်တဲ့ နည်းပညာတွေနဲ့
ပို့ဆောင်နေပါတယ်။
ပို့ဆောင်နေပါတယ်။
04:26
Knowledge doesn't have to be expensive.
87
254360
2280
အသိပညာဟာ စျေးကြီးဖို့မလိုပါဘူး။
04:29
My company developed
an agricultural platform called iCow.
an agricultural platform called iCow.
88
257560
4336
ကျွန်မရဲ့ ကုမ္ပဏီက iCow ဆိုတဲ့
စိုက်ပျိုးရေး ပလက်ဖောင်းတစ်ခုထွင်ခဲ့ပါတယ်။
စိုက်ပျိုးရေး ပလက်ဖောင်းတစ်ခုထွင်ခဲ့ပါတယ်။
04:33
We teach farmers
best livestock practices using SMS
best livestock practices using SMS
89
261920
4056
လယ်သမားတွေကို အကောင်းဆုံး
မွေးမြူရေး အလေ့အထတွေကို SMS သုံးကာ
မွေးမြူရေး အလေ့အထတွေကို SMS သုံးကာ
04:38
over simple, low-end phones.
90
266000
2336
ရိုးရှင်းပြီး အဖိုးနည်းဖုန်းတွေကနေ
သင်ပေးတယ်။
သင်ပေးတယ်။
04:40
Farmers receive three SMSs a week
on best livestock practices,
on best livestock practices,
91
268360
3256
လယ်သမားတွေဟာ အကောင်းဆုံး
မွေးမြူရေး အလေ့အထ တစ်ပတ် SMS သုံးစောင်ရတယ်
မွေးမြူရေး အလေ့အထ တစ်ပတ် SMS သုံးစောင်ရတယ်
04:43
and those that execute the messages
go on to see increases in productivity
go on to see increases in productivity
92
271640
4136
ဒီသတင်းတိုတွေကို လိုက်နာသူတွေဟာ
သုံးလဆိုတဲ့ ကာလတိုအတွင်းမှာ
သုံးလဆိုတဲ့ ကာလတိုအတွင်းမှာ
04:47
within as short a time as three months.
93
275800
3160
ထုတ်ကုန် တိုးတက်မှုကို မြင်ဖို့ ဆက်လုပ်တယ်
04:52
The first increases in productivity,
of course, are improved animal health.
of course, are improved animal health.
94
280680
5160
ထုတ်လုပ်မှုက ပထမဆုံး တိုးတက်မှုတွေက
ကောင်းလာတဲ့ တိရိစ္ဆာန်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးပါ။
ကောင်းလာတဲ့ တိရိစ္ဆာန်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးပါ။
04:59
We use SMS because it is retentive.
95
287000
2336
SMS ကို သုံးတာက ဒါက
မှတ်မိနိုင်လို့ပါ။
မှတ်မိနိုင်လို့ပါ။
05:01
Farmers store their messages,
96
289360
1776
လယ်သမားတွေဟာ စာတိုတွေကို
သိမ်းထားတယ်၊
သိမ်းထားတယ်၊
05:03
they write them down in books,
97
291160
1536
စာအုပ်တွေထဲမှာ ရေးမှတ်တယ်၊
05:04
and in effect,
98
292720
1256
အကျိုးဆက်က
05:06
we're drip-feeding
agricultural manuals into the fields.
agricultural manuals into the fields.
99
294000
2760
စိုက်ပျိုးရေး လက်စွဲတွေ
ကွင်းတွေထဲ တစ်စက်စီချနေတာပါ။
ကွင်းတွေထဲ တစ်စက်စီချနေတာပါ။
05:10
We recognize that we are all
part of the global food network:
part of the global food network:
100
298440
6456
အားလုံးဟာ ကမ္ဘာ့ အစားအစာ ကျွန်ရက်ရဲ့
တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းလို့ အသိအမှတ်ပြုတယ်။
တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းလို့ အသိအမှတ်ပြုတယ်။
05:16
producers and consumers,
101
304920
1816
ထုတ်လုပ်သူတွေ၊ စားသုံးသူတွေ
05:18
you and me, and every farmer.
102
306760
2120
သင်တို့နဲ့ ကျွန်မ၊လယ်သမားတိုင်းပါ။
05:22
We're focusing now on trying
to bring together producers and consumers
to bring together producers and consumers
103
310440
4960
အခု ကျွန်မတို့ အာရုံစိုက်နေတာတာက
ထုတ်လုပ်သူတွေနဲ့ စားသုံးသူတွေကို
ထုတ်လုပ်သူတွေနဲ့ စားသုံးသူတွေကို
05:28
to take action and take responsibility
for not only food security,
for not only food security,
104
316400
5176
အစာအစာ အာမခံအတွက်သာမက ဘေးကင်းဖို့
အတွက်ပါ လုပ်ဆောင်ဖို့၊ တာဝန်ယူကြဖို့
အတွက်ပါ လုပ်ဆောင်ဖို့၊ တာဝန်ယူကြဖို့
05:33
but for food safety.
105
321600
1440
ကြိုးစား စုစည်းနေတာပါ။
05:35
This beautiful animal is an African-Asian
Sahiwal crossed with a Dutch Fleckvieh.
Sahiwal crossed with a Dutch Fleckvieh.
106
323840
5376
ဒီလှပတဲ့ တိရိစ္ဆာန်က Dutch Fleckvieh
Sahiwal ကို Dutch Fleckvieh နဲ့ စပ်ထားတယ်။
Sahiwal ကို Dutch Fleckvieh နဲ့ စပ်ထားတယ်။
05:41
She's milkier than her Sahiwal mom,
107
329240
2416
သူမဟာ မိခင် Sahiwal ထက်
နို့ထွက်ပိုကောင်းပြီး
နို့ထွက်ပိုကောင်းပြီး
05:43
and she's sturdier and more resistant
to disease than her Fleckvieh father.
to disease than her Fleckvieh father.
108
331680
4320
ဖခင် Fleckvieh ပိုကြံ့ခိုင်က
ရောဂါဒဏ်ကို ပိုခံနိုင်ရည်ရှိပါတယ်။
ရောဂါဒဏ်ကို ပိုခံနိုင်ရည်ရှိပါတယ်။
05:49
In Ethiopia and Tanzania,
109
337000
2096
အီသီယိုပီးယားနဲ့ တန်ဇန်းနီးယားမှာ
05:51
the African Dairy Genetic Gains program
is using SMS and cutting-edge genomics
is using SMS and cutting-edge genomics
110
339120
5936
African Dairy Genetic Gains အစီအစဉ်ဟာ
SMS နဲ့ နောက်ဆုံးပေါ် genomics ကိုသုံးကာ
SMS နဲ့ နောက်ဆုံးပေါ် genomics ကိုသုံးကာ
05:57
and pioneering Africa's first
tropically adapted dairy breeding centers
tropically adapted dairy breeding centers
111
345080
5456
အာဖရိကရဲ့ ပထမဆုံး အပူပိုင်းဒေသ
ပြုပြင်ပြောင်းလဲထားတဲ့
ပြုပြင်ပြောင်းလဲထားတဲ့
06:02
and dairy performance recording centers.
112
350560
3200
နို့ထွက် မွေးမြုရေး ဗဟိုဌာနတွေကို
အစပြုနေပါတယ်။
အစပြုနေပါတယ်။
06:06
Farmers contribute
their production data --
their production data --
113
354680
3136
လယ်သမားတွေက သူတို့ရဲ့
ထုတ်လုပ်မှု အချက်အလက်
ထုတ်လုပ်မှု အချက်အလက်
06:09
milking records,
114
357840
1256
နို့ထုတ်တဲ့ မှတ်တမ်းတွေ
06:11
breeding records and feeding records --
115
359120
1896
မွေးမြူတဲ့ မှတ်တမ်း ကျွေးတဲ့
မှတ်တမ်းကို
မှတ်တမ်းကို
06:13
to the ADGG platform.
116
361040
1736
ADGG မှာ ပူးပေါင်းထည့်ဝင်ကြတယ်။
06:14
This stage is synthesized
through algorithms
through algorithms
117
362800
2136
ဒီအဆင့်ကိုကမ္ဘာမှာရှိတဲ့ ထိပ်တန်း
06:16
from some of the top
livestock institutions in the world
livestock institutions in the world
118
364960
3536
မွေးမြူရေး ဌာနကြီးများမှအယ်ဂိုရစ်သမ်နဲ့
ပေါင်းစပ်ပါတယ်။
ပေါင်းစပ်ပါတယ်။
06:20
before it lands back in the farmers' hands
119
368520
2776
အရေးယူလို့ရတဲ့ SMS တွေမှာ
လယ်သမားတွေလက်ထဲကို
လယ်သမားတွေလက်ထဲကို
06:23
in actionable SMSs.
120
371320
2120
ပြန်မပို့ခင်ပါ။
06:26
Customized data,
121
374520
1216
စိတ်ကြိုက်လုပ်ထားတဲ့ ဒေတာ
06:27
customized responses
122
375760
1576
စိတ်ကြိုက်လုပ်ထားတဲ့ တုံ့ပြန်မှု
06:29
all aimed at increasing productivity
123
377360
2656
အားလုံးဟာ မြေပြင်ပေါ်က အလားအလာကို
အခြေခံတဲ့
အခြေခံတဲ့
06:32
based on the potential on the ground.
124
380040
1920
တိုးတက်တဲ့ ထုတ်လုပ်မှုကို
ချိန်ရွယ်ပါတယ်။
ချိန်ရွယ်ပါတယ်။
06:34
We're at a very interesting place
in agriculture in Africa.
in agriculture in Africa.
125
382960
3200
ကျွန်မတို့ဟာ အာဖရိကက စိုက်ပျိုးရေးမှာ
စိတ်ဝင်စားစရာ နေရာတစ်ခုမှာပါ။
စိတ်ဝင်စားစရာ နေရာတစ်ခုမှာပါ။
06:38
By the end of this year,
126
386920
1256
ဒီနှစ်အကုန်လောက်မှာ
06:40
we'll have almost one billion
mobile phone subscriptions.
mobile phone subscriptions.
127
388200
3240
တစ် ဘီလီယံနီးပါး
မိုဘိုင်းစာရင်းသွင်းမှုတွေ ရှိလာပါမယ်
မိုဘိုင်းစာရင်းသွင်းမှုတွေ ရှိလာပါမယ်
06:44
We have the power in our hands
128
392040
2576
အသားထုတ်လုပ်မှု စနစ်တွေက
ကျန်းမာရေးနဲ့ညီညွတ်ပြီး
ကျန်းမာရေးနဲ့ညီညွတ်ပြီး
06:46
to ensure that livestock production
systems are not only healthy,
systems are not only healthy,
129
394640
4256
ထုတ်လုပ်မှုကောင်းပြီး အကျိုးဖြစ်တာသာမက
06:50
productive and profitable,
130
398920
2000
လယ်သမားတွေ အသိတိုးလာဖို့
သေချာအောင်
သေချာအောင်
06:53
but that farmers are knowledgeable,
131
401600
2336
လုပ်နိုင်တဲ့ပါဝါက
ကျွန်မတို့ လက်ထဲမှာရှိပါတယ်၊
ကျွန်မတို့ လက်ထဲမှာရှိပါတယ်၊
06:55
and more importantly,
132
403960
1816
ပိုအရေးကြီးတာက
06:57
that our farmers are safe.
133
405800
1880
လယ်သမားတွေ ဘေးကင်းဖို့ပါ။
07:00
Working with smallholder farmers
134
408440
1576
အသေးစား လယ်သမားတွေနဲ့
တွဲလုပ်တာဟာ
တွဲလုပ်တာဟာ
07:02
is one of the best ways
to guarantee food security.
to guarantee food security.
135
410040
3000
အစားအစာ အာမခံချက်ရဖို့
အကောင်းဆုံးနည်းလမ်းတစ်ခုပါ။
အကောင်းဆုံးနည်းလမ်းတစ်ခုပါ။
07:06
Working with smallholder farmers
is one of the best ways
is one of the best ways
136
414160
2656
အသေးစား ပိုင်ဆိုင်သူ လယ်သမားတွေနဲ့
တွဲဖက်လုပ်ခြင်းဟာ
တွဲဖက်လုပ်ခြင်းဟာ
07:08
to guarantee each and every child
their full opportunity
their full opportunity
137
416840
3976
ကလေးတိုင်းရဲ့ အခွင့်အလမ်းအပြည့်ဝရှိဖို့နဲ့
ဖြစ်လာမယ့်ဗီဇဆီ ရောက်ရှိနိုင်စွမ်းကို
ဖြစ်လာမယ့်ဗီဇဆီ ရောက်ရှိနိုင်စွမ်းကို
07:12
and ability to reach
their full genetic potential.
their full genetic potential.
138
420840
2360
အာမခံဖို့ အကောင်းဆုံးနည်းလမ်းတစ်ခုပါ။
07:15
And harnessing the power
of millions of smallholder farmers
of millions of smallholder farmers
139
423920
3856
သန်းချီတဲ့ အသေးစား ပိုင်ဆိုင်သူ
လယ်သမားတွေရဲ့ စွမ်းအားနဲ့
လယ်သမားတွေရဲ့ စွမ်းအားနဲ့
07:19
and their badass cows like mine,
140
427800
2200
ကျွန်မနွားတွေလို ဒူပေနာပေခံတဲ့
သူတို့နွားတွေကို
သူတို့နွားတွေကို
07:23
we should be able to bring
a halt to stunting in Africa.
a halt to stunting in Africa.
141
431000
3440
ထိန်းချုပ်အသုံးချခြင်းက အာဖရိကမှာ
ကြုံလှီတာကို ရပ်တန့်စေပါလိမ့်မယ်။
ကြုံလှီတာကို ရပ်တန့်စေပါလိမ့်မယ်။
07:27
Thank you.
142
435160
1216
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
07:28
(Applause)
143
436400
2680
(လက်ခုပ်သံများ)
07:31
Thank you.
144
439720
1280
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
ABOUT THE SPEAKER
Su Kahumbu - Agriculturalist, social entrepreneurTED Fellow Su Kahumbu is working to improve farmer livelihoods and contribute to nutritional security and environmental sustainability.
Why you should listen
Su Kahumbu creates cool mobile phone agriculture solutions for small holder farmers in Africa. Her solutions target improved climate resilient production methods that deliver on sustainable human, animal, crop and ecosystem health.
Kahumbu latest baby is her award winning app, iCow, which is a comprehensive mobile phone based agricultural platform that provides farmers easy access to cutting edge sustainable agricultural knowledge, markets and experts. iCow is designed for low-end feature phones, helping users that aren't connected to the internet access to a database of rich offline content which they receive in SMS, 24/7 in languages of their choice. It comprises comprehensive content on livestock, crops, soils, pollinators, insects and more and is currently used by thousands of small holder farmers in Kenya, Tanzania and Ethiopia in five local languages.
Kahumbu is a passionate social entrepreneur with 21 years experience of working with small holder farmers and organic farming systems in Kenya. Her goal is to inspire, enable and support farming communities across Africa by making farming sexy.
Kahumbu is based in Nairobi, Kenya where she heads Green Dreams Tech Ltd as the CEO. She is a TED Global Fellow, an advisory board member for Changing Course in Global Agriculture and the agricultural governor of the Mpesa Foundation Academy.
Su Kahumbu | Speaker | TED.com