TEDSalon NY2011
Shlomo Benartzi: Saving for tomorrow, tomorrow
Sholmo Benartzi: O oszczędzaniu na przyszłość, od jutra
Filmed:
Readability: 3.2
1,754,678 views
Nietrudno wyobrazić sobie oszczędzanie pieniędzy od przyszłego tygodnia, ale co z oszczędzaniem od zaraz? Chcemy wydawać. Ekonomista Shlomo Benartzi uważa, że to największa przeszkoda w odkładaniu na emeryturę i pyta, jak zmienić skłonność w rozwiązanie problemu?
Shlomo Benartzi - Economist
Shlomo Benartzi uses behavioral economics to study how and why we plan well for the future (or fail to), and uses that to develop new programs to encourage saving for retirement. Full bio
Shlomo Benartzi uses behavioral economics to study how and why we plan well for the future (or fail to), and uses that to develop new programs to encourage saving for retirement. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I'm going to talk today about saving more,
0
0
3000
Opowiem o oszczędzaniu większych sum,
00:18
but not today, tomorrow.
1
3000
3000
ale nie od dzisiaj, od jutra.
00:21
I'm going to talk about Save More Tomorrow.
2
6000
2000
Program "Odłóż więcej jutro”
00:23
It's a program that Richard Thaler
3
8000
2000
opracowaliśmy 15 lat temu
00:25
from the University of Chicago and I
4
10000
2000
z Richardem Thalerem
00:27
devised maybe 15 years ago.
5
12000
3000
z Uniwersytetu w Chicago.
00:30
The program, in a sense,
6
15000
2000
W pewnym sensie,
00:32
is an example of behavioral finance
7
17000
2000
program jest przykładem
00:34
on steroids --
8
19000
2000
ekstremalnego zastosowania
00:36
how we could really use behavioral finance.
9
21000
3000
behawioralnego podejścia do finansów.
00:39
Now you might ask, what is behavioral finance?
10
24000
3000
Co to są "finanse behawioralne”?
00:42
So let's think about how we manage our money.
11
27000
3000
Aby wyjaśnić, opowiem o zarządzaniu pieniędzmi.
00:45
Let's start with mortgages.
12
30000
3000
Zaczniemy od kredytu hipotecznego,
00:48
It's kind of a recent topic,
13
33000
2000
tematu bardzo aktualnego,
00:50
at least in the U.S.
14
35000
2000
przynajmiej w Stanach Zjednoczonych.
00:52
A lot of people buy
15
37000
2000
Wielu ludzi kupuje
00:54
the biggest house they can afford,
16
39000
3000
największe domy, na jakie ich stać,
00:57
and actually slightly bigger than that.
17
42000
3000
a nawet odrobinę większe.
01:00
And then they foreclose.
18
45000
3000
Potem nie mają na spłaty, a dom zajmuje komornik.
01:03
And then they blame the banks
19
48000
2000
Potem nie mają na spłaty, a dom zajmuje komornik.
01:05
for being the bad guys who gave them the mortgages.
20
50000
3000
Obwiniają banki, bo to one udzieliły kredytu.
01:08
Let's also think about
21
53000
2000
Zastanówmy się,
01:10
how we manage risks --
22
55000
2000
jak zarządzamy ryzykiem,
01:12
for example, investing in the stock market.
23
57000
2000
np. inwestując na giełdzie.
01:14
Two years ago, three years ago, about four years ago,
24
59000
3000
Jeszcze kilka lat temu
01:17
markets did well.
25
62000
2000
nie baliśmy się ryzyka,
01:19
We were risk takers, of course.
26
64000
3000
bo kondycja rynków temu sprzyjała.
01:22
Then market stocks seize
27
67000
2000
Spadki na giełdzie
01:24
and we're like, "Wow.
28
69000
2000
przyjęliśmy ze zdumieniem,
01:26
These losses, they feel, emotionally,
29
71000
3000
wręcz wstrząsem.
01:29
they feel very different
30
74000
3000
Kiedy wartość rynków wzrastała,
01:32
from what we actually thought about it
31
77000
3000
zupełnie nie spodziewaliśmy się
01:35
when markets were going up."
32
80000
2000
takiej reakcji.
01:37
So we're probably not doing a great job
33
82000
3000
Przypuszczalnie, podejmując ryzyko
01:40
when it comes to risk taking.
34
85000
2000
popełniamy gdzieś błąd.
01:42
How many of you have iPhones?
35
87000
3000
Ilu z was ma iPhone?
01:45
Anyone? Wonderful.
36
90000
3000
Jest ktoś? Wspaniale.
01:48
I would bet many more of you
37
93000
3000
Założę się, że wielu z was
01:51
insure your iPhone --
38
96000
3000
ma na niego ubezpieczenie
01:54
you're implicitly buying insurance by having an extended warranty.
39
99000
3000
w postaci przedłużonej gwarancji.
01:57
What if you lose your iPhone?
40
102000
2000
Tak na wszelki wypadek,
01:59
What if you do this?
41
104000
2000
no bo co, gdyby się zgubił?
02:01
How many of you have kids?
42
106000
2000
Ilu z was ma dzieci?
02:03
Anyone?
43
108000
2000
Nie opuszczajcie rąk,
02:05
Keep your hands up
44
110000
2000
jeśli macie dostateczne
02:07
if you have sufficient life insurance.
45
112000
3000
ubezpieczenie na życie.
02:10
I see a lot of hands coming down.
46
115000
2000
Wiele rąk opada.
02:12
I would predict,
47
117000
2000
Jeśli jesteście grupą reprezentatywną,
02:14
if you're a representative sample,
48
119000
2000
to prawdopodobnie
02:16
that many more of you
49
121000
2000
więcej z was
02:18
insure your iPhones than your lives,
50
123000
3000
ubezpieczyło telefon niż życie,
02:21
even when you have kids.
51
126000
2000
nawet jeśli macie dzieci.
02:23
We're not doing that well when it comes to insurance.
52
128000
3000
Jesteśmy beznadziejni jeśli chodzi o ubezpieczenie.
02:26
The average American household
53
131000
4000
Przeciętne gospodarstwo domowe w USA
02:30
spends 1,000 dollars a year
54
135000
3000
wydaje na totolotka
02:33
on lotteries.
55
138000
2000
1000 dolarów rocznie.
02:35
And I know it sounds crazy.
56
140000
3000
Wiem, brzmi to niewiarygodnie.
02:38
How many of you spend a thousand dollars a year on lotteries?
57
143000
3000
Ilu z was wydaje 1000 dolarów rocznie na totolotka?
02:41
No one.
58
146000
2000
Nikt. Oznacza to,
02:43
So that tells us that the people not in this room
59
148000
3000
że żeby osiągnąć taką średnią
02:46
are spending more than a thousand
60
151000
2000
osoby tu nieobecne
02:48
to get the average to a thousand.
61
153000
3000
wydają ponad tysiąc.
02:51
Low-income people
62
156000
2000
Osoby o niskich zarobkach
02:53
spend a lot more than a thousand on lotteries.
63
158000
4000
grają za jeszcze więcej.
02:57
So where does it take us?
64
162000
2000
O czym to świadczy?
02:59
We're not doing a great job managing money.
65
164000
3000
Nie jesteśmy ekspertami w zarządzaniu pieniędzmi.
03:02
Behavioral finance is really a combination
66
167000
3000
Behawioralne podejście do finansów
03:05
of psychology and economics,
67
170000
2000
to połączenie psychologii i ekonomii.
03:07
trying to understand
68
172000
2000
Próbuje wyjaśnić
03:09
the money mistakes people make.
69
174000
2000
popełniane przez nas błędy finansowe.
03:11
And I can keep standing here
70
176000
2000
Przez pozostałe
03:13
for the 12 minutes and 53 seconds that I have left
71
178000
4000
12 min 53 sek
03:17
and make fun of all sorts of ways
72
182000
2000
mógłbym wyśmiewać to,
03:19
we manage money,
73
184000
2000
jak zarządzamy pieniędzmi,
03:21
and at the end you're going to ask, "How can we help people?"
74
186000
3000
aż zapytalibyście, jak można temu zaradzić?
03:24
And that's what I really want to focus on today.
75
189000
3000
Na tym chcę się dziś skupić.
03:27
How do we take an understanding
76
192000
2000
Jak zrozumieć
03:29
of the money mistakes people make,
77
194000
3000
finansowe potknięcia
03:32
and then turning the behavioral challenges
78
197000
3000
i te same zachowania wykorzystać
03:35
into behavioral solutions?
79
200000
2000
jako rozwiązanie problemu?
03:37
And what I'm going to talk about today
80
202000
2000
Wyjaśnię, jak odłożyć więcej od jutra.
03:39
is Save More Tomorrow.
81
204000
2000
Wyjaśnię, jak odłożyć więcej od jutra.
03:41
I want to address the issue
82
206000
2000
Poruszę temat oszczędzania.
03:43
of savings.
83
208000
2000
Poruszę temat oszczędzania.
03:45
We have on the screen
84
210000
2000
Na ekranie widzimy
03:47
a representative sample
85
212000
2000
reprezentatywną grupę
03:49
of 100 Americans.
86
214000
2000
stu Amerykanów.
03:51
And we're going to look at their saving behavior.
87
216000
3000
Oto jak oszczędzają.
03:54
First thing to notice is,
88
219000
2000
Zwróćcie uwagę,
03:56
half of them
89
221000
2000
że połowa z nich
03:58
do not even have access
90
223000
2000
nawet nie ma dostępu
04:00
to a 401(k) plan.
91
225000
2000
do planu emerytalnego 401(k).
04:02
They cannot make savings easy.
92
227000
3000
Nie mają możliwości łatwego oszczędzania.
04:05
They cannot have money go away from their paycheck
93
230000
3000
Nie mogą odkładać pieniędzy
04:08
into a 401(k) plan
94
233000
2000
do planu emerytalnego z wypłaty,
04:10
before they see it,
95
235000
2000
zanim ją zobaczą
04:12
before they can touch it.
96
237000
2000
i mogą jej dotknąć.
04:14
What about the remaining half of the people?
97
239000
3000
Co z pozostałą połową?
04:17
Some of them elect not to save.
98
242000
3000
Niektórzy decydują się nie oszczędzać.
04:20
They're just too lazy.
99
245000
2000
Są zbyt leniwi.
04:22
They never get around to logging into a complicated website
100
247000
3000
Nie czytają niezrozumiałych dla laika stron internetowych,
04:25
and doing 17 clicks to join the 401(k) plan.
101
250000
3000
które dzięki 17 kliknięciom umożliwiają przystąpienie do planu.
04:28
And then they have to decide how they're going to invest
102
253000
2000
Później musieliby spośród 52 możliwości
04:30
in their 52 choices,
103
255000
2000
zadecydować, w co inwestować,
04:32
and they never heard about what is a money market fund.
104
257000
4000
a o funduszach lokacyjnych rynku pieniężnego nie słyszeli.
04:36
And they get overwhelmed and the just don't join.
105
261000
2000
Przytłacza ich to, więc nie przystępują.
04:38
How many people end up saving to a 401(k) plan?
106
263000
5000
Ile ludzi oszczędza w emerytalnym planie oszczędnościowym?
04:43
One third of Americans.
107
268000
3000
Jedna trzecia Amerykanów.
04:46
Two thirds are not saving now.
108
271000
2000
Dwie trzecie aktualnie nie oszczędza.
04:48
Are they saving enough?
109
273000
2000
Czy odkładają dostatecznie dużo?
04:50
Take out those
110
275000
2000
Weźmy tych, co twierdzą,
04:52
who say they save too little.
111
277000
2000
że oszczędzają za mało.
04:54
One out of 10
112
279000
2000
Jeden na 10 Amerykanów
04:56
are saving enough.
113
281000
3000
odkłada wystarczającą sumę.
04:59
Nine out of 10
114
284000
2000
9 na 10 Amerykanów
05:01
either cannot save through their 401(k) plan,
115
286000
3000
nie jest w stanie oszczędzać,
05:04
decide not to save -- or don't decide --
116
289000
3000
decyduje nie oszczędzać, albo nie decyduje,
05:07
or save too little.
117
292000
3000
albo odkłada za mało.
05:10
We think we have a problem
118
295000
2000
Czy problemem jest
05:12
of people saving too much.
119
297000
2000
że ludzie odkładają za dużo?
05:14
Let's look at that.
120
299000
2000
Przyjrzyjmy się.
05:16
We have one person --
121
301000
2000
Weźmy jedną osobę
05:18
well, actually we're going to slice him in half
122
303000
3000
albo nawet podzielmy go na pół
05:21
because it's less than one percent.
123
306000
3000
bo to mniej niż 1%.
05:24
Roughly half a percent of Americans
124
309000
3000
Jakieś 0.5% Amerykanów uważa,
05:27
feel that they save too much.
125
312000
5000
że odkłada za dużo.
05:32
What are we going to do about it?
126
317000
2000
I co teraz?
05:34
That's what I really want to focus on.
127
319000
2000
Zaraz wyjaśnię.
05:36
We have to understand
128
321000
2000
Najpierw musimy zrozumieć,
05:38
why people are not saving,
129
323000
2000
dlaczego ludzie nie oszczędzają.
05:40
and then we can hopefully flip
130
325000
2000
Może dzięki temu uda się nam
05:42
the behavioral challenges
131
327000
2000
wykorzystać ludzkie skłonności
05:44
into behavioral solutions,
132
329000
2000
jako rozwiązanie problemu.
05:46
and then see how powerful it might be.
133
331000
3000
Zobaczymy, czy może to być skuteczne.
05:49
So let me divert for a second
134
334000
2000
Odejdę na chwilę od tematu,
05:51
as we're going to identify the problems,
135
336000
2000
aby zidentyfikować przyczyny,
05:53
the challenges, the behavioral challenges,
136
338000
3000
które powodują,
05:56
that prevent people from saving.
137
341000
2000
że nie oszczędzamy.
05:58
I'm going to divert and talk about bananas and chocolate.
138
343000
4000
Opowiem o bananach i czekoladzie.
06:02
Suppose we had another wonderful TED event next week.
139
347000
3000
Przypuśćmy, że za tydzień odbędzie się konferencja TED.
06:05
And during the break
140
350000
2000
Podczas przerwy
06:07
there would be a snack
141
352000
2000
będą podawane przekąski,
06:09
and you could choose bananas or chocolate.
142
354000
2000
do wyboru banany lub czekolada.
06:11
How many of you think you would like to have bananas
143
356000
3000
Ilu z was wybrałoby banana
06:14
during this hypothetical TED event next week?
144
359000
2000
na hipotetycznej konferencji TED?
06:16
Who would go for bananas?
145
361000
2000
Czy wybralibyście banany?
06:18
Wonderful.
146
363000
2000
Wspaniale.
06:20
I predict scientifically
147
365000
2000
Przewiduję,
06:22
74 percent of you will go for bananas.
148
367000
3000
opierając się o badanie naukowe,
06:25
Well that's at least what one wonderful study predicted.
149
370000
4000
że w 74% wybralibyście banany.
06:30
And then count down the days
150
375000
3000
Umówmy się, że konferencja odbyła się.
06:33
and see what people ended up eating.
151
378000
4000
Co zjedliście?
06:38
The same people that imagined themselves
152
383000
3000
Ci, którzy w wyobraźni
06:41
eating the bananas
153
386000
2000
wybrali banany,
06:43
ended up eating chocolates
154
388000
2000
tydzień później
06:45
a week later.
155
390000
2000
zjedli czekoladę.
06:47
Self-control
156
392000
2000
Samokontrola to nie problem przyszłości,
06:49
is not a problem in the future.
157
394000
3000
Samokontrola to nie problem przyszłości,
06:52
It's only a problem now
158
397000
2000
lecz teraźniejszości,
06:54
when the chocolate is next to us.
159
399000
4000
kiedy czekloada leży na wyciągnięcie ręki.
06:58
What does it have to do with time and savings,
160
403000
3000
Co wspólnego mają oszczędności i czas
07:01
this issue of immediate gratification?
161
406000
3000
z natychmiastową gratyfikacją?
07:04
Or as some economists call it, present bias.
162
409000
4000
Myślimy o oszczędzaniu.
07:08
We think about saving. We know we should be saving.
163
413000
2000
Wiemy, że powinniśmy oszczędzać.
07:10
We know we'll do it next year, but today let us go and spend.
164
415000
3000
Na pewno zaczniemy za rok, ale dziś idziemy na zakupy.
07:13
Christmas is coming,
165
418000
2000
Zbliża się gwiazdka,
07:15
we might as well buy a lot of gifts for everyone we know.
166
420000
3000
może by sprawić coś wszystkim znajomym?
07:18
So this issue of present bias
167
423000
4000
Problem teraźniejszości powoduje,
07:22
causes us to think about saving,
168
427000
2000
że myślimy o oszczędzaniu,
07:24
but end up spending.
169
429000
2000
ale ostatecznie wydajemy.
07:26
Let me now talk
170
431000
2000
Kolejna skłonność
07:28
about another behavioral obstacle to saving
171
433000
2000
będąca przeszkodą w oszczędzaniu
07:30
having to do with inertia.
172
435000
2000
jest związana z inercją.
07:32
But again, a little diversion
173
437000
2000
Objaśnię na przykładzie
07:34
to the topic of organ donation.
174
439000
3000
dawców narządów.
07:37
Wonderful study comparing different countries.
175
442000
3000
Świetne badanie porównawcze różnych krajów.
07:40
We're going to look at two similar countries,
176
445000
3000
Przyjrzymy się dwóm podobnym krajom,
07:43
Germany and Austria.
177
448000
3000
Niemcom i Austrii.
07:46
And in Germany,
178
451000
2000
W Niemczech
07:48
if you would like to donate your organs --
179
453000
2000
aby zostać dawcą narządów,
07:50
God forbid something really bad
180
455000
2000
tak na wszelki wypadek,
07:52
happens to you --
181
457000
2000
wyrabiając prawo jazdy,
07:54
when you get your driving license or an I.D.,
182
459000
3000
albo dowód,
07:57
you check the box saying,
183
462000
2000
należy odfajkować opcję:
07:59
"I would like to donate my organs."
184
464000
2000
"chcę zostać dawcą narządów”.
08:01
Not many people like checking boxes.
185
466000
2000
Ludzie z reguły nie lubią wybierać.
08:03
It takes effort. You need to think.
186
468000
2000
To wysiłek. Trzeba pomyśleć.
08:05
Twelve percent do.
187
470000
3000
12% dokonuje wyboru.
08:08
Austria, a neighboring country,
188
473000
3000
Austria, kraj sąsiedni,
08:11
slightly similar, slightly different.
189
476000
2000
jest trochę podobny, trochę inny.
08:13
What's the difference?
190
478000
2000
Czym się różni?
08:15
Well, you still have choice.
191
480000
2000
Nadal pozwalają wybierać.
08:17
You will decide
192
482000
2000
Decydujesz, czy chcesz zostać dawcą, czy nie.
08:19
whether you want to donate your organs or not.
193
484000
3000
Decydujesz, czy chcesz zostać dawcą, czy nie.
08:22
But when you get your driving license,
194
487000
2000
Przy wyrabianiu prawa jazdy,
08:24
you check the box
195
489000
2000
trzeba odfajkować,
08:26
if you do not want to donate your organ.
196
491000
4000
jeśli nie chcesz zostać dawcą.
08:30
Nobody checks boxes.
197
495000
2000
Nikt tego nie robi,
08:32
That's kind of too much effort.
198
497000
2000
za duży wysiłek.
08:34
One percent check the box. The rest do nothing.
199
499000
3000
1% odfajkowuje, reszta nie.
08:37
Doing nothing is very common.
200
502000
2000
Nicnierobienie jest powszechne,
08:39
Not many people check boxes.
201
504000
3000
niewybieranie też.
08:42
What are the implications
202
507000
2000
Jakie są konsekwencje
08:44
to saving lives
203
509000
2000
dostępności narządów
08:46
and having organs available?
204
511000
3000
dla ratowania życia?
08:49
In Germany, 12 percent check the box.
205
514000
2000
12% Niemców odfajkowuje okienko.
08:51
Twelve percent are organ donors.
206
516000
3000
12% Niemców to potencjalni dawcy.
08:54
Huge shortage of organs,
207
519000
2000
Brakuje organów.
08:56
God forbid, if you need one.
208
521000
2000
Uchowaj Boże, byś ich potrzebował.
08:58
In Austria, again, nobody checks the box.
209
523000
3000
W Austrii nikt nie odfajkowuje okienka.
09:01
Therefore, 99 percent of people
210
526000
3000
Dzięki bierności,
09:04
are organ donors.
211
529000
2000
99% Austriaków deklaruje
09:06
Inertia, lack of action.
212
531000
2000
chęć oddania narządów.
09:08
What is the default setting
213
533000
2000
Gdy ludzie są bezczynni,
09:10
if people do nothing,
214
535000
2000
ociągają się i nie wybierają,
09:12
if they keep procrastinating, if they don't check the boxes?
215
537000
3000
czym jest zastosowanie "wyboru domyślnego”?
09:15
Very powerful.
216
540000
2000
Potężnym narzędziem.
09:17
We're going to talk
217
542000
2000
Co się dzieje, gdy decyzje
09:19
about what happens if people are overwhelmed and scared
218
544000
4000
związane z przystąpieniem do planu emerytalnego
09:23
to make their 401(k) choices.
219
548000
3000
przytłaczają i odstraszają?
09:26
Are we going to make them automatically join the plan,
220
551000
3000
Umożliwimy automatyczne przystąpienie
09:29
or are they going to be left out?
221
554000
2000
czy zignorujemy ten problem?
09:31
In too many 401(k) plans,
222
556000
3000
Zbyt często dzieje się tak,
09:34
if people do nothing,
223
559000
2000
że przez bezczynność
09:36
it means they're not saving for retirement,
224
561000
3000
i nie zaznaczenie odpowiedniej opcji,
09:39
if they don't check the box.
225
564000
2000
ludzie nie oszczędzają na emeryturę.
09:41
And checking the box takes effort.
226
566000
3000
Dokonanie wyboru to wysiłek.
09:44
So we've chatted about a couple of behavioral challenges.
227
569000
3000
Wspomniałem o problematycznych zachowaniach.
09:47
One more before we flip the challenges into solutions,
228
572000
3000
Zanim przejdę do rozwiązań,
09:50
having to do with monkeys and apples.
229
575000
2000
posłuchajcie o badaniu,
09:52
No, no, no, this is a real study
230
577000
2000
w którym przyjrzano się
09:54
and it's got a lot to do with behavioral economics.
231
579000
4000
małpom i bananom.
09:58
One group of monkeys gets an apple, they're pretty happy.
232
583000
3000
Grupa małp dostała jabłko, były zadowolone.
10:01
The other group gets two apples, one is taken away.
233
586000
2000
Druga grupa dostała 2 jabłka,
10:03
They still have an apple left.
234
588000
2000
po czym jedno im zabrano.
10:05
They're really mad.
235
590000
3000
Małpy wściekły się,
10:08
Why have you taken our apple?
236
593000
3000
bo odebrano im jabłka.
10:11
This is the notion of loss aversion.
237
596000
3000
Przez niechęć do strat
10:14
We hate losing stuff,
238
599000
2000
nie podejmujemy ryzyka,
10:16
even if it doesn't mean a lot of risk.
239
601000
3000
nawet gdy jest ono niewielkie.
10:19
You would hate to go to the ATM,
240
604000
3000
Nieprzyjemne byłoby wybrać
10:22
take out 100 dollars
241
607000
2000
$100 z bankomatu
10:24
and notice that you lost one of those $20 bills.
242
609000
2000
i zgubić $20.
10:26
It's very painful,
243
611000
2000
Boli, mimo że strata jest minimalna.
10:28
even though it doesn't mean anything.
244
613000
2000
Boli, mimo że strata jest minimalna.
10:30
Those 20 dollars might have been a quick lunch.
245
615000
4000
A można było zjeść lunch za te $20.
10:34
So this notion of loss aversion
246
619000
4000
Niechęć do ponoszenia strat ujawnia się
10:38
kicks in when it comes to savings too,
247
623000
3000
także w kwestii oszczędzania.
10:41
because people, mentally
248
626000
2000
Mentalnie, emocjonalnie
10:43
and emotionally and intuitively
249
628000
3000
i intuicyjnie oszczędności
10:46
frame savings as a loss
250
631000
2000
rozumiemy jako stratę,
10:48
because I have to cut my spending.
251
633000
3000
bo wiążą się z cięciami w wydatkach.
10:51
So we talked about
252
636000
2000
Rozmawialiśmy
10:53
all sorts of behavioral challenges
253
638000
2000
o skłonnościach,
10:55
having to do with savings eventually.
254
640000
4000
wynikających z ludzkiej psychiki.
10:59
Whether you think about immediate gratification,
255
644000
3000
Nie ważne pod jakim kątem
11:02
and the chocolates versus bananas,
256
647000
3000
rozpatrujemy ten problem,
11:05
it's just painful to save now.
257
650000
3000
oszczędzanie w chwili obecnej
11:08
It's a lot more fun
258
653000
2000
nie jest łatwe.
11:10
to spend now.
259
655000
2000
Dużo fajniej jest wydawać.
11:12
We talked about inertia and organ donations
260
657000
3000
Wspomniałem o inercji i dawcach narządów
11:15
and checking the box.
261
660000
2000
i zaznaczaniu okienek.
11:17
If people have to check a lot of boxes
262
662000
2000
Jeśli trzeba zaznaczyć wiele okienek,
11:19
to join a 401(k) plan,
263
664000
2000
by przystąpić do planu emerytalnego,
11:21
they're going to keep procrastinating
264
666000
2000
ludzie będą odkładać to na później
11:23
and not join.
265
668000
2000
i nie przystąpią.
11:25
And last, we talked about loss aversion,
266
670000
2000
Mówiliśmy o niechęci do strat,
11:27
and the monkeys and the apples.
267
672000
2000
małpach i jabłkach.
11:29
If people frame mentally
268
674000
3000
Jeśli postrzegamy
11:32
saving for retirement as a loss,
269
677000
3000
odkładanie na emeryturę jako stratę,
11:35
they're not going to be saving for retirement.
270
680000
3000
to nie będziemy oszczędzać.
11:38
So we've got these challenges,
271
683000
2000
Takie wyzwania
11:40
and what Richard Thaler and I
272
685000
2000
fascynowały Richarda Thalera i mnie.
11:42
were always fascinated by --
273
687000
2000
fascynowały Richarda Thalera i mnie.
11:44
take behavioral finance,
274
689000
2000
Zamieńmy finanse behawioralne
11:46
make it behavioral finance on steroids
275
691000
2000
na finanse behawioralne na sterydach,
11:48
or behavioral finance 2.0
276
693000
2000
czyli finanse behawioralne 2.0,
11:50
or behavioral finance in action --
277
695000
2000
na żywo.
11:52
flip the challenges into solutions.
278
697000
4000
Zamieńmy wyzwania w rozwiązania.
11:56
And we came up with an embarrassingly simple solution
279
701000
3000
Doszliśmy do banalnie prostego rozwiązania
11:59
called Save More, not today, Tomorrow.
280
704000
4000
pod nazwą "Zaoszczędź więcej jutro”.
12:03
How is it going to solve the challenges
281
708000
2000
Jak ma to przezwyciężyć trudności,
12:05
we chatted about?
282
710000
2000
o których mówiliśmy?
12:07
If you think about the problem
283
712000
2000
Rozważając problem
12:09
of bananas versus chocolates,
284
714000
2000
banany kontra czekolada
12:11
we think we're going to eat bananas next week.
285
716000
3000
wierzymy, ze wybierzemy banany.
12:14
We think we're going to save more next year.
286
719000
3000
Wydaje nam się,
12:17
Save More Tomorrow
287
722000
3000
że za rok będziemy oszczędzać więcej.
12:20
invites employees
288
725000
2000
Nasz program zachęca pracowników
12:22
to save more maybe next year --
289
727000
2000
do odkładania w przyszłym roku,
12:24
sometime in the future
290
729000
2000
kiedyś w przyszłości,
12:26
when we can imagine ourselves
291
731000
2000
w której widzimy siebie jedzących banany,
12:28
eating bananas,
292
733000
2000
w której widzimy siebie jedzących banany,
12:30
volunteering more in the community,
293
735000
2000
udzielających się społecznie,
12:32
exercising more and doing all the right things on the planet.
294
737000
4000
ćwiczących i robiących wszystko jak należy.
12:36
Now we also talked about checking the box
295
741000
3000
Wspominałem o odhaczaniu okienek
12:39
and the difficulty of taking action.
296
744000
3000
i trudnościach w podjejmowaniu decyzji.
12:42
Save More Tomorrow
297
747000
2000
Rozwiąże je program
12:44
makes it easy.
298
749000
2000
"Zaoszczędź więcej jutro”.
12:46
It's an autopilot.
299
751000
2000
Działa na zasadzie autopilota.
12:48
Once you tell me you would like to save more in the future,
300
753000
4000
Wystarczy raz wyrazić chęć oszczędzania
12:52
let's say every January
301
757000
2000
większych sum w przyszłości,
12:54
you're going to be saving more automatically
302
759000
3000
np. co roku od stycznia,
12:57
and it's going to go away from your paycheck to the 401(k) plan
303
762000
3000
a będą one automatycznie odprowadzane
13:00
before you see it, before you touch it,
304
765000
2000
z wypłaty na przyszłą emeryturę,
13:02
before you get the issue
305
767000
2000
zanim dopadnie cię
13:04
of immediate gratification.
306
769000
3000
problem natychmiastowej gratyfikacji.
13:07
But what are we going to do about the monkeys
307
772000
3000
Ale co z małpami
13:10
and loss aversion?
308
775000
2000
i niechęcią do ponoszenia strat?
13:12
Next January comes
309
777000
2000
Kiedy nadejdzie styczeń
13:14
and people might feel that if they save more,
310
779000
2000
może okazać się,
13:16
they have to spend less, and that's painful.
311
781000
3000
że aby więcej oszczędzić, trzeba mniej wydać,
13:20
Well, maybe it shouldn't be just January.
312
785000
2000
a tego nie lubimy.
13:22
Maybe we should make people save more
313
787000
3000
Dlatego by oszczędzano więcej,
13:25
when they make more money.
314
790000
3000
muszą wzrosnąć zarobki.
13:28
That way, when they make more money, when they get a pay raise,
315
793000
3000
W ten sposób, po podwyżce
13:31
they don't have to cut their spending.
316
796000
4000
nie będzie potrzeby ograniczania wydatków.
13:35
They take a little bit
317
800000
2000
Cześć podwyżki będzie można
13:37
of the increase in the paycheck home
318
802000
2000
wziąć do domu
13:39
and spend more --
319
804000
2000
i więcej wydać.
13:41
take a little bit of the increase
320
806000
2000
Drugą część będzie można
13:43
and put it in a 401(k) plan.
321
808000
2000
odłożyć na emeryturę.
13:45
So that is the program,
322
810000
2000
Jak widzicie,
13:47
embarrassingly simple,
323
812000
2000
pomysł jest banalnie prosty,
13:49
but as we're going to see,
324
814000
2000
ale wyjątkowo skuteczny.
13:51
extremely powerful.
325
816000
2000
ale wyjątkowo skuteczny.
13:53
We first implemented it,
326
818000
2000
Wypróbowaliśmy go
13:55
Richard Thaler and I,
327
820000
2000
z Richardem Thalerem
13:57
back in 1998.
328
822000
3000
w 1998 roku, w niedużej firmie
14:00
Mid-sized company in the Midwest,
329
825000
3000
na Środkowym Zachodzie.
14:03
blue collar employees
330
828000
2000
Jej pracownikom fizycznym
14:05
struggling to pay their bills
331
830000
2000
trudno było wiązać koniec z końcem.
14:07
repeatedly told us
332
832000
2000
Powtarzali nam,
14:09
they cannot save more right away.
333
834000
3000
że nie stać ich w tej chwili
14:12
Saving more today is not an option.
334
837000
3000
na odkładanie większych sum pieniędzy.
14:15
We invited them to save
335
840000
2000
Zachęciliśmy ich,
14:17
three percentage points more
336
842000
3000
by po każdej podwyżce
14:20
every time they get a pay raise.
337
845000
3000
podnosili odkładaną sumę o 3%.
14:23
And here are the results.
338
848000
3000
W rezultacie, po 3,5 roku
14:26
We're seeing here a three and a half-year period,
339
851000
2000
i 4 podwyżkach
14:28
four pay raises,
340
853000
2000
ci, którzy zaczęli oszczędzanie
14:30
people who were struggling to save,
341
855000
2000
od odkładania 3% wypłaty,
14:32
were saving three percent of their paycheck,
342
857000
2000
oszczędzali już
14:34
three and a half years later
343
859000
2000
niemal 4 razy więcej,
14:36
saving almost four times as much,
344
861000
3000
bo niemal 14% swoich zarobków.
14:39
almost 14 percent.
345
864000
3000
bo niemal 14% swoich zarobków.
14:42
And there's shoes and bicycles
346
867000
2000
Na wykresie widzimy buty,
14:44
and things on this chart
347
869000
2000
rowery i inne przedmioty,
14:46
because I don't want to just throw numbers
348
871000
2000
ponieważ nie chcę opierać się na samych liczbach.
14:48
in a vacuum.
349
873000
2000
ponieważ nie chcę opierać się na samych liczbach.
14:50
I want, really, to think about the fact
350
875000
3000
Wierzę, że oszczędzanie
14:53
that saving four times more
351
878000
2000
sumy 4-krotnie wyższej,
14:55
is a huge difference
352
880000
2000
ma ogromny wpływ
14:57
in terms of the lifestyle
353
882000
2000
na styl życia
14:59
that people will be able to afford.
354
884000
2000
podczas emerytury.
15:01
It's real.
355
886000
2000
To konkret,
15:03
It's not just numbers on a piece of paper.
356
888000
3000
nie tylko liczby na papierze.
15:06
Whereas with saving three percent,
357
891000
2000
Oszczędzając 3% zarobków
15:08
people might have to add nice sneakers
358
893000
2000
kupisz dobre trampki
15:10
so they can walk,
359
895000
2000
do chodzenia piechotą,
15:12
because they won't be able to afford anything else,
360
897000
4000
bo tylko na to będzie cię stać.
15:16
when they save 14 percent
361
901000
2000
Oszczędzając 14%
15:18
they might be able to maybe have nice dress shoes
362
903000
3000
będzie cię stać na eleganckie buty,
15:21
to walk to the car to drive.
363
906000
3000
w których przejdziesz się do auta.
15:24
This is a real difference.
364
909000
2000
Na tym polega różnica.
15:26
By now, about 60 percent of the large companies
365
911000
5000
Obecnie, jakieś 60% wielkich firm
15:31
actually have programs like this in place.
366
916000
3000
korzysta z naszego rozwiązania.
15:34
It's been part of the Pension Protection Act.
367
919000
3000
Jest częścią Pension Protection Act
15:37
And needless to say that Thaler and I
368
922000
2000
(Ustawy o Ochronie Emerytur),
15:39
have been blessed to be part of this program
369
924000
3000
którą razem z Thalerem, mieliśmy szczęście
15:42
and make a difference.
370
927000
2000
pomóc opracować.
15:44
Let me wrap
371
929000
2000
Podsumowując,
15:46
with two key messages.
372
931000
3000
oto dwa kluczowe przesłania.
15:49
One is behavioral finance
373
934000
3000
Finanse behawioralne
15:52
is extremely powerful.
374
937000
3000
to wyjątkowo skuteczne narzędzie,
15:55
This is just one example.
375
940000
3000
na co przykładów jest więcej.
15:58
Message two
376
943000
2000
Drugie przesłanie:
16:00
is there's still a lot to do.
377
945000
2000
jest jeszcze wiele do zrobienia.
16:02
This is really the tip of the iceberg.
378
947000
3000
Poruszyliśmy tylko czubek góry lodowej.
16:05
If you think about people and mortgages
379
950000
3000
Kredyty hipoteczne, zakup domów,
16:08
and buying houses and then not being able to pay for it,
380
953000
3000
których spłaty przerastają kredytobiorców,
16:11
we need to think about that.
381
956000
2000
nad tym musimy się zastanowić.
16:13
If you're thinking about people taking too much risk
382
958000
3000
Należy uporać się z problemem
16:16
and not understanding how much risk they're taking
383
961000
3000
podejmowania zbyt wielkiego ryzyka
16:19
or taking too little risk,
384
964000
2000
przez ludzi, którzy go nie rozumieją.
16:21
we need to think about that.
385
966000
2000
Także z problemem podejmowaniem zbyt małego ryzyka.
16:23
If you think about people spending a thousand dollars a year
386
968000
3000
Musimy rozważyć problem trwonienia
16:26
on lottery tickets,
387
971000
2000
$1000 rocznie na totolotka.
16:28
we need to think about that.
388
973000
2000
Na totolotka najwięcej wydają
16:30
The average actually,
389
975000
2000
mieszkańcy Singapuru,
16:32
the record is in Singapore.
390
977000
2000
gdzie przeciętne gospodarstwo domowe
16:34
The average household
391
979000
2000
gdzie przeciętne gospodarstwo domowe
16:36
spends $4,000 a year on lottery tickets.
392
981000
3000
przeznacza na to rocznie $4000.
16:39
We've got a lot to do,
393
984000
2000
Jest wiele do zrobienia,
16:41
a lot to solve,
394
986000
2000
także w kwestii emerytur.
16:43
also in the retirement area
395
988000
3000
Konkretnie z tym,
16:46
when it comes to what people do with their money
396
991000
2000
na co ludzie przeznaczają emeryturę.
16:48
after retirement.
397
993000
2000
na co ludzie przeznaczają emeryturę.
16:50
One last question:
398
995000
2000
Ostatnie pytanie:
16:52
How many of you feel comfortable
399
997000
3000
ile osób uważa,
16:55
that as you're planning for retirement
400
1000000
2000
że ma naprawdę solidny plan na emeryturę?
16:57
you have a really solid plan
401
1002000
3000
że ma naprawdę solidny plan na emeryturę?
17:00
when you're going to retire,
402
1005000
2000
Jakiego życia spodziewacie się
17:02
when you're going to claim Social Security benefits,
403
1007000
3000
pobierając zasiłek,
17:05
what lifestyle to expect,
404
1010000
2000
czy wystarczy wam pieniędzy
17:07
how much to spend every month
405
1012000
2000
do pierwszego?
17:09
so you're not going to run out of money?
406
1014000
2000
do pierwszego?
17:11
How many of you feel you have a solid plan for the future
407
1016000
3000
Czy macie solidny plan
17:14
when it comes to post-retirement decisions.
408
1019000
4000
na przyszłe życie na emeryturze?
17:19
One, two, three, four.
409
1024000
3000
4 osoby, czyli mniej niż 3%
17:22
Less than three percent
410
1027000
2000
wyrobionej publiczności.
17:24
of a very sophisticated audience.
411
1029000
2000
To dopiero początek
17:26
Behavioral finance has a long way.
412
1031000
3000
teorii finansów behawioralnych.
17:29
There's a lot of opportunities
413
1034000
2000
Istnieje wiele możliwości
17:31
to make it powerful again and again and again.
414
1036000
4000
efektywnego jej wykorzystania.
17:35
Thank you.
415
1040000
2000
Dziękuję.
17:37
(Applause)
416
1042000
2000
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Shlomo Benartzi - EconomistShlomo Benartzi uses behavioral economics to study how and why we plan well for the future (or fail to), and uses that to develop new programs to encourage saving for retirement.
Why you should listen
Shlomo Benartzi studies behavioral finance with a special interest in personal finance. He is co-founder of the Behavioral Finance Forum (www.behavioralfinanceforum.com), a collective of 40 prominent academics and 40 major financial institutions from around the globe. The Forum helps consumers make better financial decisions by fostering collaborative research efforts between academics and industry leaders.
Benartzi’s most significant research contribution is the development of Save More Tomorrow™ (SMarT), a behavioral prescription designed to help employees increase their savings rates gradually over time.
Shlomo Benartzi | Speaker | TED.com