TED2012
Joshua Foer: Feats of memory anyone can do
Joshua Foer: Pamięć wyczynowa dla każdego
Filmed:
Readability: 3.9
5,663,855 views
Są ludzie, którzy potrafią błyskawicznie zapamiętać listę tysięcy numerów, kolejność całej talii kart (albo dziesięciu!), a nawet jeszcze więcej. Dziennikarz naukowy Joshua Foer opisuje technikę zwaną pałacem pamięci, podkreślając jej najważniejszą cechę: każdy może się jej nauczyć, nawet on.
Joshua Foer - Writer
Joshua Foer is a science writer who 'accidentally' won the U.S. Memory Championship. Full bio
Joshua Foer is a science writer who 'accidentally' won the U.S. Memory Championship. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
I'd like to invite you to close your eyes.
0
273
4406
Zamknijcie oczy.
00:20
Imagine yourself standing
1
4679
3317
Wyobraźcie sobie, że stoicie
00:23
outside the front door of your home.
2
7996
3127
przed drzwiami domu.
00:27
I'd like you to notice the color of the door,
3
11123
3669
Zauważcie kolor drzwi,
00:30
the material that it's made out of.
4
14792
3996
materiał, z jakiego są wykonane.
00:34
Now visualize a pack of overweight nudists on bicycles.
5
18788
6720
Teraz wyobraźcie sobie gołych grubasów na rowerach.
00:41
They are competing in a naked bicycle race,
6
25508
3200
Ścigają się nago na rowerach
00:44
and they are headed straight for your front door.
7
28708
3750
i jadą prosto na drzwi.
00:48
I need you to actually see this.
8
32458
1950
Musicie to zobaczyć.
00:50
They are pedaling really hard, they're sweaty,
9
34408
3092
Pedałują z całych sił, są spoceni,
00:53
they're bouncing around a lot.
10
37500
2904
podskakują.
00:56
And they crash straight into the front door of your home.
11
40404
3804
Wpadają z impetem w drzwi wejściowe.
01:00
Bicycles fly everywhere, wheels roll past you,
12
44208
3919
Rowery rozlatują się, koła przetaczają się obok,
01:04
spokes end up in awkward places.
13
48127
3831
szprychy lądują w dziwnych miejscach.
01:07
Step over the threshold of your door
14
51958
3225
Teraz przejdźcie przez próg
01:11
into your foyer, your hallway, whatever's on the other side,
15
55183
2840
do przedpokoju czy korytarza
01:13
and appreciate the quality of the light.
16
58023
3906
i zacznijcie delektować się światłem.
01:17
The light is shining down on Cookie Monster.
17
61929
5677
Światło pada na Ciasteczkowego Potwora.
01:23
Cookie Monster is waving at you
18
67606
3186
Ciasteczkowy Potwór macha do was,
01:26
from his perch on top of a tan horse.
19
70792
2704
siedząc na gniadym koniu.
01:29
It's a talking horse.
20
73496
1808
Ten koń mówi.
01:31
You can practically feel his blue fur tickling your nose.
21
75304
4533
Futerko Potwora łaskocze was po nosie.
01:35
You can smell the oatmeal raisin cookie that he's about to shovel into his mouth.
22
79837
4277
Zjada aromatyczne owsiane ciasteczko.
01:40
Walk past him. Walk past him into your living room.
23
84114
3807
Teraz omińcie go i przejdźcie do salonu.
01:43
In your living room, in full imaginative broadband,
24
87921
3037
W salonie, największym wysiłkiem wyobraźni,
01:46
picture Britney Spears.
25
90958
2812
zobaczcie Britney Spears.
01:49
She is scantily clad, she's dancing on your coffee table,
26
93770
5495
Jest skąpo ubrana, tańczy na stoliku do kawy
01:55
and she's singing "Hit Me Baby One More Time."
27
99265
2544
i śpiewa "Hit Me Baby One More Time".
01:57
And then follow me into your kitchen.
28
101809
2922
Teraz idziemy do kuchni.
02:00
In your kitchen, the floor has been paved over with a yellow brick road
29
104731
4300
Podłoga jest brukowana żółtą kostką,
02:04
and out of your oven are coming towards you
30
109031
3694
a z piekarnika wychodzą:
02:08
Dorothy, the Tin Man,
31
112725
2067
Dorota, Blaszany Drwal, Strach na Wróble
02:10
the Scarecrow and the Lion from "The Wizard of Oz,"
32
114792
2381
i Lew z "Czarnoksiężnika z krainy Oz".
02:13
hand-in-hand skipping straight towards you.
33
117173
2827
Skaczą w waszą stronę.
02:15
Okay. Open your eyes.
34
120000
4333
Otwórzcie oczy.
02:20
I want to tell you about a very bizarre contest
35
124333
3459
Opowiem o dziwacznym konkursie,
02:23
that is held every spring in New York City.
36
127792
3083
który odbywa się co roku w Nowym Jorku.
02:26
It's called the United States Memory Championship.
37
130875
3487
To Mistrzostwa USA w Zapamiętywaniu.
02:30
And I had gone to cover this contest a few years back
38
134362
2898
Parę lat temu pojechałem tam
02:33
as a science journalist
39
137260
2197
jako dziennikarz naukowy.
02:35
expecting, I guess, that this was going to be
40
139457
2335
Oczekiwałem czegoś w rodzaju
02:37
like the Superbowl of savants.
41
141792
2829
meczu futbolowego dla erudytów.
02:40
This was a bunch of guys and a few ladies,
42
144621
3509
Zobaczyłem grupę facetów i kilka pań,
02:44
widely varying in both age and hygienic upkeep.
43
148130
4739
różniących się wiekiem i poziomem higieny osobistej.
02:48
(Laughter)
44
152869
2281
(Śmiech)
02:51
They were memorizing hundreds of random numbers,
45
155150
4209
Zapamiętywali setki losowych liczb,
02:55
looking at them just once.
46
159359
1412
patrząc na nie tylko raz.
02:56
They were memorizing the names of dozens and dozens and dozens of strangers.
47
160771
4362
Zapamiętywali dziesiątki imion obcych ludzi.
03:01
They were memorizing entire poems in just a few minutes.
48
165133
3438
W kilka minut zapamiętywali całe wiersze.
03:04
They were competing to see who could memorize
49
168571
2179
Ścigali się, kto pierwszy zapamięta
03:06
the order of a shuffled pack of playing cards the fastest.
50
170750
4000
kolejność przetasowanej talii kart.
03:10
I was like, this is unbelievable.
51
174750
1844
To było niewiarygodne.
03:12
These people must be freaks of nature.
52
176594
3156
Ci ludzie to wybryki natury.
03:15
And I started talking to a few of the competitors.
53
179750
3625
Porozmawiałem z nimi.
03:19
This is a guy called Ed Cook
54
183375
1375
Ten facet to Ed Cook.
03:20
who had come over from England
55
184750
1567
Przyjechał z Anglii, gdzie słynął
03:22
where he had one of the best trained memories.
56
186317
1966
ze świetnie wyćwiczonej pamięci.
03:24
And I said to him, "Ed, when did you realize
57
188283
3765
Spytałem: "Kiedy uświadomiłeś sobie,
03:27
that you were a savant?"
58
192048
2508
że masz genialną pamięć?"
03:30
And Ed was like, "I'm not a savant.
59
194556
2764
Odpowiedział: "Nie mam genialnej pamięci.
03:33
In fact, I have just an average memory.
60
197320
2576
Mam przeciętną pamięć.
03:35
Everybody who competes in this contest
61
199896
1672
Każdy zawodnik powie ci,
03:37
will tell you that they have just an average memory.
62
201568
3261
że ma przeciętną pamięć.
03:40
We've all trained ourselves
63
204829
1879
Wyćwiczyliśmy robienie tych sztuczek
03:42
to perform these utterly miraculous feats of memory
64
206708
4221
Wyćwiczyliśmy robienie tych sztuczek
03:46
using a set of ancient techniques,
65
210929
2058
przy pomocy pewnych technik,
03:48
techniques invented 2,500 years ago in Greece,
66
212987
3548
wymyślonych 2500 lat temu w Grecji,
03:52
the same techniques that Cicero had used
67
216535
3132
technik, których używał Cyceron,
03:55
to memorize his speeches,
68
219667
1860
by zapamiętać swoje mowy,
03:57
that medieval scholars had used to memorize entire books."
69
221527
4194
a średniowieczni uczeni, by zapamiętać księgi".
04:01
And I was like, "Whoa. How come I never heard of this before?"
70
225721
3716
Ja: "Dlaczego nigdy o tym nie słyszałem?"
04:05
And we were standing outside the competition hall,
71
229437
2719
Staliśmy przed salą konkursową
04:08
and Ed, who is a wonderful, brilliant,
72
232156
3677
i Ed, który jest wspaniałym, bystrym,
04:11
but somewhat eccentric English guy,
73
235833
3065
ale dość ekscentrycznym Anglikiem,
04:14
says to me, "Josh, you're an American journalist.
74
238898
4435
spytał: "Jesteś dziennikarzem.
04:19
Do you know Britney Spears?"
75
243333
2106
Znasz może Britney Spears?"
04:21
I'm like, "What? No. Why?"
76
245439
4813
Ja: "Nie. A dlaczego?"
04:26
"Because I really want to teach Britney Spears
77
250252
3081
"Bo chciałbym ją nauczyć,
04:29
how to memorize the order of a shuffled pack of playing cards
78
253333
2629
jak zapamiętać kolejność przetasowanej talii kart
04:31
on U.S. national television.
79
255962
2246
w amerykańskiej telewizji.
04:34
It will prove to the world that anybody can do this."
80
258208
3271
Udowodnię światu, że każdy to potrafi".
04:37
(Laughter)
81
261479
4414
(Śmiech)
04:41
I was like, "Well I'm not Britney Spears,
82
265893
3490
Ja: "Nie jestem Britney Spears,
04:45
but maybe you could teach me.
83
269383
2765
ale może nauczyłbyś mnie.
04:48
I mean, you've got to start somewhere, right?"
84
272148
2435
Musisz od czegoś zacząć".
04:50
And that was the beginning of a very strange journey for me.
85
274583
3792
To był początek mojej dziwnej podróży.
04:54
I ended up spending the better part of the next year
86
278375
2904
Prawie cały kolejny rok
04:57
not only training my memory,
87
281279
2096
nie tylko ćwiczyłem pamięć,
04:59
but also investigating it,
88
283375
1750
ale też uczyłem się o niej,
05:01
trying to understand how it works,
89
285125
2106
próbując zrozumieć, jak działa,
05:03
why it sometimes doesn't work
90
287231
2271
dlaczego czasem nie działa,
05:05
and what its potential might be.
91
289502
2485
i jaki jest jej potencjał.
05:07
I met a host of really interesting people.
92
291987
2306
Poznałem wiele ciekawych osób.
05:10
This is a guy called E.P.
93
294293
1782
Ten facet nazywa się E.P.
05:11
He's an amnesic who had, very possibly,
94
296075
2508
Cierpiał na amnezję i miał chyba
05:14
the very worst memory in the world.
95
298583
2709
najgorszą pamięć na świecie.
05:17
His memory was so bad
96
301292
1660
Miał tak słabą pamięć,
05:18
that he didn't even remember he had a memory problem,
97
302952
2750
że zapomniał nawet o problemach z pamięcią.
05:21
which is amazing.
98
305702
1887
To zadziwiające.
05:23
And he was this incredibly tragic figure,
99
307589
1715
Jego historia jest niewiarogodnie tragiczna,
05:25
but he was a window into the extent
100
309304
1988
ale pokazuje, jak bardzo
05:27
to which our memories make us who we are.
101
311292
3810
nasze wspomnienia tworzą nas samych.
05:31
The other end of the spectrum: I met this guy.
102
315102
3038
Po drugiej stronie stoi ten facet.
05:34
This is Kim Peek.
103
318140
1737
To Kim Peek, pierwowzór postaci Hoffmana
05:35
He was the basis for Dustin Hoffman's character in the movie "Rain Man."
104
319877
3487
w filmie "Rain Man".
05:39
We spent an afternoon together
105
323364
2682
Spędziliśmy popołudnie, zapamiętując
05:41
in the Salt Lake City Public Library memorizing phone books,
106
326046
3637
książki telefoniczne w bibliotece w Salt Lake City.
05:45
which was scintillating.
107
329683
3087
Ekscytujące zajęcie.
05:48
(Laughter)
108
332770
2957
(Śmiech)
05:51
And I went back and I read a whole host of memory treatises,
109
335727
3430
Potem przeczytałem mnóstwo traktatów o pamięci,
05:55
treatises written 2,000-plus years ago
110
339157
3833
napisanych ponad 2000 lat temu
05:58
in Latin in Antiquity
111
342990
1906
po łacinie, w starożytności,
06:00
and then later in the Middle Ages.
112
344896
2337
i później, w średniowieczu.
06:03
And I learned a whole bunch of really interesting stuff.
113
347233
2563
Dowiedziałem się wielu ciekawych rzeczy.
06:05
One of the really interesting things that I learned
114
349796
3242
Interesujące było to,
06:08
is that once upon a time,
115
353038
2476
że kiedyś posiadanie
06:11
this idea of having a trained, disciplined, cultivated memory
116
355514
5772
wyćwiczonej pamięci
06:17
was not nearly so alien as it would seem to us to be today.
117
361286
5028
nie było tak nietypowe, jak się dziś wydaje.
06:22
Once upon a time, people invested in their memories,
118
366314
4757
Dawniej inwestowano w pamięć,
06:26
in laboriously furnishing their minds.
119
371071
5025
mozolnie trenując umysły.
06:31
Over the last few millenia
120
376096
2123
W ciągu kilku tysiącleci
06:34
we've invented a series of technologies --
121
378219
2746
wymyśliliśmy szereg technologii,
06:36
from the alphabet to the scroll
122
380965
2410
od alfabetu przez zwoje papieru,
06:39
to the codex, the printing press, photography,
123
383375
2319
kodeksy, prasę drukarską, fotografię,
06:41
the computer, the smartphone --
124
385694
1914
do komputera i smartfona.
06:43
that have made it progressively easier and easier
125
387608
2932
Stopniowo ułatwiły one stworzenie
06:46
for us to externalize our memories,
126
390540
2585
pamięci zewnętrznej dla wspomnień,
06:49
for us to essentially outsource
127
393125
2242
tak że oddelegowaliśmy
06:51
this fundamental human capacity.
128
395367
3713
tę podstawową ludzką umiejętność.
06:54
These technologies have made our modern world possible,
129
399080
3599
Technologie stworzyły dzisiejszy świat,
06:58
but they've also changed us.
130
402679
1798
ale też nas zmieniły.
07:00
They've changed us culturally,
131
404477
1750
Zmieniły pod względem kulturowym
07:02
and I would argue that they've changed us cognitively.
132
406227
3534
i poznawczym.
07:05
Having little need to remember anymore,
133
409761
2566
Nie musząc już zapamiętywać,
07:08
it sometimes seems like we've forgotten how.
134
412327
3117
zapomnieliśmy, jak to się robi.
07:11
One of the last places on Earth
135
415444
1739
Jednym z ostatnich miejsc,
07:13
where you still find people passionate about this idea
136
417183
3104
gdzie można znaleźć
07:16
of a trained, disciplined, cultivated memory
137
420287
3242
pasjonatów wyćwiczonej pamięci
07:19
is at this totally singular memory contest.
138
423529
2759
jest ten konkurs w zapamiętywaniu.
07:22
It's actually not that singular,
139
426288
1316
Nie jest on jedyny,
07:23
there are contests held all over the world.
140
427604
2325
na całym świecie są podobne.
07:25
And I was fascinated, I wanted to know how do these guys do it.
141
429929
4158
Musiałem wiedzieć, jak oni to robią.
07:29
A few years back a group of researchers at University College London
142
434087
4719
Parę lat temu naukowcy z University College London
07:34
brought a bunch of memory champions into the lab.
143
438806
2777
zbadali kilku mistrzów w zapamiętywaniu.
07:37
They wanted to know:
144
441583
1506
Chcieli odkryć,
07:38
Do these guys have brains
145
443089
1367
czy mózgi tych ludzi
07:40
that are somehow structurally, anatomically different from the rest of ours?
146
444456
4442
są inaczej zbudowane anatomicznie?
07:44
The answer was no.
147
448898
3004
Odpowiedź była przecząca.
07:47
Are they smarter than the rest of us?
148
451902
3104
Czy są bardziej inteligentni od nas?
07:50
They gave them a bunch of cognitive tests,
149
455006
1711
Dostali szereg testów kognitywnych
07:52
and the answer was not really.
150
456717
2270
i okazało się, że nie.
07:54
There was however one really interesting and telling difference
151
458987
3328
Była jednak znacząca różnica
07:58
between the brains of the memory champions
152
462315
2108
między mózgami mistrzów
08:00
and the control subjects that they were comparing them to.
153
464423
2567
a grupą kontrolną.
08:02
When they put these guys in an fMRI machine,
154
466990
2677
Kiedy badano pracę ich mózgów
08:05
scanned their brains
155
469667
2044
w funkcjonalnym rezonansie magnetycznym
08:07
while they were memorizing numbers and people's faces and pictures of snowflakes,
156
471711
5006
gdy zapamiętywali liczby, twarze i płatki śniegu,
08:12
they found that the memory champions
157
476717
2316
okazało się, że mistrzowie
08:14
were lighting up different parts of the brain
158
479033
2244
aktywują inne części mózgu
08:17
than everyone else.
159
481277
2011
niż cała reszta.
08:19
Of note, they were using, or they seemed to be using,
160
483288
3285
Używali części mózgu związanej
08:22
a part of the brain that's involved in spatial memory and navigation.
161
486573
4217
z pamięcią przestrzenną i sterowaniem.
08:26
Why? And is there something the rest of us can learn from this?
162
490790
6243
Czy możemy się od nich czegoś nauczyć?
08:32
The sport of competitive memorizing
163
497033
4200
Zawody w zapamiętywaniu to sport
08:37
is driven by a kind of arms race
164
501233
2848
podobny do wyścigu zbrojeń:
08:39
where every year somebody comes up
165
504081
3044
każdego roku pojawia się osoba
08:43
with a new way to remember more stuff more quickly,
166
507125
2688
z lepszą techniką pamięciową
08:45
and then the rest of the field has to play catchup.
167
509813
1839
i pozostali próbują jej dorównać.
08:47
This is my friend Ben Pridmore,
168
511652
1848
To mój przyjaciel Ben Pridmore,
08:49
three-time world memory champion.
169
513500
1750
trzykrotny mistrz świata w zapamiętywaniu.
08:51
On his desk in front of him
170
515250
1833
Na biurku przed nim leży
08:52
are 36 shuffled packs of playing cards
171
517083
3694
36 potasowanych talii kart.
08:56
that he is about to try to memorize in one hour,
172
520777
2748
Spróbuje zapamiętać je w godzinę
08:59
using a technique that he invented and he alone has mastered.
173
523525
4356
przy pomocy swojej autorskiej techniki.
09:03
He used a similar technique
174
527881
1911
Podobnie
09:05
to memorize the precise order
175
529792
2442
zapamiętał kolejność
09:08
of 4,140 random binary digits
176
532234
5808
4140 losowych cyfr binarnych
09:13
in half an hour.
177
538042
2902
w ciągu pół godziny.
09:16
Yeah.
178
540944
1931
Tak.
09:18
And while there are a whole host of ways
179
542875
3548
Mimo że w zawodach używa się
09:22
of remembering stuff in these competitions,
180
546423
3577
różnych technik pamięciowych,
09:25
everything, all of the techniques that are being used,
181
550000
2892
wszystkie ostatecznie
09:28
ultimately come down to a concept
182
552892
2608
polegają na jednym.
09:31
that psychologists refer to as elaborative encoding.
183
555500
3648
Psycholodzy nazywają to przetwarzaniem głębokim.
09:35
And it's well illustrated by a nifty paradox
184
559148
2681
Zilustruję to przykładem znanym jako
09:37
known as the Baker/baker paradox,
185
561829
2046
paradoks Piekarza/piekarza.
09:39
which goes like this:
186
563875
1562
Każę dwóm osobom zapamiętać
09:41
If I tell two people to remember the same word,
187
565437
2896
to samo słowo,
09:44
if I say to you,
188
568333
1567
do ciebie powiem:
09:45
"Remember that there is a guy named Baker."
189
569900
3627
"Pamiętaj o facecie,
09:49
That's his name.
190
573527
1506
który nazywa się Piekarz",
09:50
And I say to you, "Remember that there is a guy who is a baker."
191
575033
5786
a do ciebie: "Pamiętaj o facecie,
09:56
And I come back to you at some point later on,
192
580819
3242
który jest piekarzem".
09:59
and I say, "Do you remember that word
193
584061
3039
Po chwili zapytam: "Pamiętasz słowo,
10:03
that I told you a while back?
194
587100
1377
które ci powiedziałem?
10:04
Do you remember what it was?"
195
588477
1798
Pamiętasz je?"
10:06
The person who was told his name is Baker
196
590275
3267
Mniej prawdopodobne, że słowo zapamięta ten,
10:09
is less likely to remember the same word
197
593542
2319
kto usłyszał o człowieku nazwiskiem Piekarz.
10:11
than the person was told his job is that he is a baker.
198
595861
3851
Zapamięta je ten, kto usłyszał o piekarzu.
10:15
Same word, different amount of remembering; that's weird.
199
599712
3079
Jedno słowo, inaczej zapamiętane.
10:18
What's going on here?
200
602791
1977
O co tu chodzi?
10:20
Well the name Baker doesn't actually mean anything to you.
201
604768
5036
Nazwisko Piekarz nic wam nie mówi.
10:25
It is entirely untethered
202
609804
2291
Nie jest w ogóle powiązane
10:27
from all of the other memories floating around in your skull.
203
612095
3238
ze wspomnieniami w waszej głowie.
10:31
But the common noun baker,
204
615333
1890
Zaś rzeczownik zwykły, piekarz,
10:33
we know bakers.
205
617223
1871
wszyscy znamy piekarzy.
10:34
Bakers wear funny white hats.
206
619094
2029
Piekarze noszą śmieszne białe czapki.
10:37
Bakers have flour on their hands.
207
621123
1627
Piekarze mają mąkę na rękach.
10:38
Bakers smell good when they come home from work.
208
622750
2075
Piekarze ładnie pachną po powrocie z pracy.
10:40
Maybe we even know a baker.
209
624825
2127
Może znacie jakiegoś piekarza.
10:42
And when we first hear that word,
210
626952
1411
Po usłyszeniu tego słowa
10:44
we start putting these associational hooks into it
211
628363
2845
przypisujemy mu skojarzenia,
10:47
that make it easier to fish it back out at some later date.
212
631208
4071
i potem możemy je sobie przypomnieć.
10:51
The entire art of what is going on
213
635279
2958
Cała sztuka zapamiętywania,
10:54
in these memory contests
214
638237
2115
czy na konkursach,
10:56
and the entire art of remembering stuff better in everyday life
215
640352
3227
czy w codziennym życiu,
10:59
is figuring out ways to transform capital B Bakers
216
643579
3986
polega na zmianie dużego P w Piekarzu
11:03
into lower-case B bakers --
217
647565
1996
na małe p w piekarzu,
11:05
to take information that is lacking in context,
218
649561
3387
na zebraniu informacji bez kontekstu,
11:08
in significance, in meaning
219
652948
2306
bez znaczenia,
11:11
and transform it in some way
220
655254
1550
i przekształceniu ich tak,
11:12
so that it becomes meaningful
221
656804
2175
by nabrały znaczenia
11:14
in the light of all the other things that you have in your mind.
222
658979
4785
na tle innych rzeczy w naszej głowie.
11:19
One of the more elaborate techniques for doing this
223
663764
3734
Jedna z takich technik
11:23
dates back 2,500 years to Ancient Greece.
224
667498
3919
pochodzi sprzed 2500 lat z Grecji.
11:27
It came to be known as the memory palace.
225
671417
1978
Nazywa się pałac pamięci.
11:29
The story behind its creation goes like this:
226
673395
3425
Anegdota opowiada takie zdarzenie:
11:32
There was a poet called Simonides
227
676820
2972
pewnego razu poeta Symonides
11:35
who was attending a banquet.
228
679792
1906
poszedł na ucztę.
11:37
He was actually the hired entertainment,
229
681698
2248
Miał bawić gości,
11:39
because back then if you wanted to throw a really slamming party,
230
683946
3012
gdyż dawniej, aby impreza się udała,
11:42
you didn't hire a D.J., you hired a poet.
231
686958
3212
nie wynajmowano didżeja, a poetę.
11:46
And he stands up, delivers his poem from memory, walks out the door,
232
690170
4870
Wyrecytował wiersz z pamięci, wyszedł
11:50
and at the moment he does, the banquet hall collapses,
233
695040
5112
i wtedy właśnie zawalił się sufit
11:56
kills everybody inside.
234
700152
2681
i zabił wszystkich gości.
11:58
It doesn't just kill everybody,
235
702833
2565
Nie tylko ich zabił,
12:01
it mangles the bodies beyond all recognition.
236
705398
3864
ale też zniekształcił ciała nie do rozpoznania.
12:05
Nobody can say who was inside,
237
709262
2321
Nie wiedziano, kto był w środku,
12:07
nobody can say where they were sitting.
238
711583
3171
gdzie kto siedział.
12:10
The bodies can't be properly buried.
239
714754
2239
Nie można było godnie pochować umarłych.
12:12
It's one tragedy compounding another.
240
716993
3843
Jedna tragedia za drugą.
12:16
Simonides, standing outside,
241
720836
2704
Kiedy Symonides stał na zewnątrz,
12:19
the sole survivor amid the wreckage,
242
723540
2131
jako jedyny ocalały wśród ruin,
12:21
closes his eyes and has this realization,
243
725671
3636
zamknął oczy i uświadomił sobie,
12:25
which is that in his mind's eye,
244
729307
2538
że oczyma wyobraźni
12:27
he can see where each of the guests at the banquet had been sitting.
245
731845
5145
widzi wszystkich gości na uczcie.
12:32
And he takes the relatives by the hand
246
736990
2343
Zebrał więc bliskich ofiar
12:35
and guides them each to their loved ones amid the wreckage.
247
739333
4058
i wskazał im ciała ukochanych osób.
12:39
What Simonides figured out at that moment
248
743391
3264
Symonides uzmysłowił sobie coś,
12:42
is something that I think we all kind of intuitively know,
249
746655
3433
co każdy intuicyjnie wie:
12:45
which is that, as bad as we are
250
750088
2412
chociaż jesteśmy kiepscy
12:48
at remembering names and phone numbers
251
752500
2894
w zapamiętywaniu imion i numerów telefonów
12:51
and word-for-word instructions from our colleagues,
252
755394
2658
lub dosłownych poleceń kolegów,
12:53
we have really exceptional visual and spatial memories.
253
758052
5490
mamy wyjątkową pamięć wizualną i przestrzenną.
12:59
If I asked you to recount the first 10 words
254
763542
3596
Jeśli poprosiłbym o podanie
13:03
of the story that I just told you about Simonides,
255
767138
2464
pierwszych 10 słów historii o poecie,
13:05
chances are you would have a tough time with it.
256
769602
2488
pewnie mielibyście z tym kłopot.
13:07
But I would wager
257
772090
2314
Ale założę się,
13:10
that if I asked you to recall
258
774404
2683
że gdybym zapytał,
13:12
who is sitting on top of a talking tan horse
259
777087
4556
kto siedzi na gniadym koniu, który mówi,
13:17
in your foyer right now,
260
781643
1998
w waszym korytarzu,
13:19
you would be able to see that.
261
783641
2325
moglibyście to zobaczyć.
13:21
The idea behind the memory palace
262
785966
2530
W pałacu pamięci chodzi o to,
13:24
is to create this imagined edifice in your mind's eye
263
788496
4633
aby stworzyć w wyobraźni budowlę
13:29
and populate it with images
264
793129
1746
i wypełnić ją obrazami rzeczy,
13:30
of the things that you want to remember --
265
794875
2208
które chcemy zapamiętać.
13:32
the crazier, weirder, more bizarre,
266
797083
3329
Im bardziej dziwne, śmieszne,
13:36
funnier, raunchier, stinkier the image is,
267
800412
3600
czy nieprzyzwoite będą te obrazy,
13:39
the more unforgettable it's likely to be.
268
804012
2875
tym łatwiej je zapamiętamy.
13:42
This is advice that goes back 2,000-plus years
269
806887
2834
To rada z pierwszych traktatów o pamięci;
13:45
to the earliest Latin memory treatises.
270
809721
2785
ma ponad 2000 lat.
13:48
So how does this work?
271
812506
1829
Jak to działa?
13:50
Let's say that you've been invited
272
814335
2540
Powiedzmy, że zostaliście zaproszeni
13:52
to TED center stage to give a speech
273
816875
3806
na konferencję TED, aby wygłosić mowę
13:56
and you want to do it from memory,
274
820681
2534
i chcecie to zrobić z pamięci,
13:59
and you want to do it the way that Cicero would have done it
275
823215
5045
tak, jak zrobiłby to Cyceron,
14:04
if he had been invited to TEDxRome 2,000 years ago.
276
828260
4659
gdyby zaproszono go 2000 lat temu na TEDxRzym.
14:08
What you might do
277
832919
2258
Możecie wyobrazić sobie,
14:11
is picture yourself at the front door of your house.
278
835177
5219
że stoicie u drzwi domu.
14:16
And you'd come up with some sort
279
840396
2042
Potem wymyślacie jakiś szalony,
14:18
of an absolutely crazy, ridiculous, unforgettable image
280
842438
3508
niedorzeczny obraz,
14:21
to remind you that the first thing you want to talk about
281
845946
2983
aby zapamiętać, że najpierw powiecie
14:24
is this totally bizarre contest.
282
848929
2792
o tym dziwacznym konkursie.
14:27
And then you'd go inside your house,
283
851721
2833
Potem wchodzicie do domu,
14:30
and you would see an image of Cookie Monster
284
854554
2852
i widzicie Ciasteczkowego Potwora
14:33
on top of Mister Ed.
285
857406
1887
na Edzie - koniu, który mówi.
14:35
And that would remind you
286
859293
1269
To przypomni wam,
14:36
that you would want to then introduce your friend Ed Cook.
287
860562
3174
o waszym kumplu Edzie Cook'u.
14:39
And then you'd see an image of Britney Spears
288
863736
2664
Potem widzicie Britney Spears,
14:42
to remind you of this funny anecdote you want to tell.
289
866400
2812
która przypomni o śmiesznej anegdotce.
14:45
And you go into your kitchen,
290
869212
1672
Wchodzicie do kuchni,
14:46
and the fourth topic you were going to talk about
291
870884
1845
a czwartym tematem
14:48
was this strange journey that you went on for a year,
292
872729
2938
jest dziwna, roczna podróż;
14:51
and you have some friends to help you remember that.
293
875667
4964
przypomni wam o niej kilku przyjaciół.
14:56
This is how Roman orators memorized their speeches --
294
880631
4219
Tak oratorzy rzymscy zapamiętywali mowy:
15:00
not word-for-word, which is just going to screw you up,
295
884850
3394
nie słowo po słowie, bo to męczące,
15:04
but topic-for-topic.
296
888244
2412
ale temat po temacie.
15:06
In fact, the phrase "topic sentence,"
297
890656
2907
Angielskie "topic sentence" (zdanie kluczowe)
15:09
that comes from the Greek word "topos,"
298
893563
3300
pochodzi od greckiego słowa "topos",
15:12
which means "place."
299
896863
1720
które oznacza "miejsce".
15:14
That's a vestige
300
898583
1567
To pozostałość z czasów,
15:16
of when people used to think about oratory and rhetoric
301
900150
2320
kiedy krasomówstwo i retorykę
15:18
in these sorts of spatial terms.
302
902470
2238
pojmowano w taki przestrzenny sposób.
15:20
The phrase "in the first place,"
303
904708
1937
Wyrażenie "przede wszystkim" określa
15:22
that's like in the first place of your memory palace.
304
906645
3423
jakby pierwsze miejsce w pałacu pamięci.
15:25
I thought this was just fascinating,
305
910068
1980
To fascynujące,
15:27
and I got really into it.
306
912048
1900
wciągnąłem się w to.
15:29
And I went to a few more of these memory contests.
307
913948
2748
Byłem na jeszcze kilku konkursach
15:32
And I had this notion that I might write something longer
308
916696
2561
i chciałem napisać coś dłuższego
15:35
about this subculture of competitive memorizers.
309
919257
3293
o tej subkulturze.
15:38
But there was a problem.
310
922550
2027
Ale był jeden problem:
15:40
The problem was that a memory contest
311
924577
2748
zawody w zapamiętywaniu
15:43
is a pathologically boring event.
312
927325
3729
są koszmarnie nudne.
15:46
(Laughter)
313
931054
2606
(Śmiech)
15:49
Truly, it is like a bunch of people sitting around taking the SATs.
314
933660
4550
Jakby grupa osób zdawała maturę.
15:54
I mean, the most dramatic it gets
315
938210
1694
Emocje sięgają szczytu,
15:55
is when somebody starts massaging their temples.
316
939904
1379
gdy ktoś masuje sobie skronie.
15:57
And I'm a journalist, I need something to write about.
317
941283
3038
Jako dziennikarz muszę mieć temat.
16:00
I know that there's this incredible stuff happening in these people's minds,
318
944321
3777
W ich umysłach dzieją się niesamowite rzeczy,
16:03
but I don't have access to it.
319
948098
2100
ale nie mam do nich dostępu.
16:06
And I realized, if I was going to tell this story,
320
950198
2719
Aby o tym opowiedzieć,
16:08
I needed to walk in their shoes a little bit.
321
952917
2750
muszę wejść w ich skórę.
16:11
And so I started trying to spend 15 or 20 minutes
322
955667
3581
I tak każdego ranka przed lekturą gazet
16:15
every morning before I sat down with my New York Times
323
959248
2835
zacząłem spędzać 15 - 20 minut,
16:17
just trying to remember something.
324
962083
2521
próbując coś zapamiętać.
16:20
Maybe it was a poem.
325
964604
1669
Na przykład wiersz,
16:22
Maybe it was names from an old yearbook
326
966273
2039
lub nazwiska ze starego rocznika,
16:24
that I bought at a flea market.
327
968312
2259
kupionego na pchlim targu.
16:26
And I found that this was shockingly fun.
328
970571
5496
To zaskakująco dobra zabawa.
16:31
I never would have expected that.
329
976067
2078
Zabawa, bo nie chodzi
16:34
It was fun because this is actually not about training your memory.
330
978145
3363
o ćwiczenie pamięci,
16:37
What you're doing is you're trying to get better and better and better
331
981508
3038
lecz o bycie coraz lepszym
16:40
at creating, at dreaming up,
332
984546
2429
w zmyślaniu tych niedorzecznych
16:42
these utterly ludicrous, raunchy, hilarious
333
986975
2894
nieprzyzwoitych,
16:45
and hopefully unforgettable images in your mind's eye.
334
989869
4125
i niezapomnianych obrazów.
16:49
And I got pretty into it.
335
993994
1583
Wkręciłem się w to.
16:51
This is me wearing my standard competitive memorizer's training kit.
336
995577
6657
To ja w zestawie zapamiętywacza.
16:58
It's a pair of earmuffs
337
1002234
1966
Para nauszników
17:00
and a set of safety goggles that have been masked over
338
1004200
3409
i zaciemnione okulary ochronne
17:03
except for two small pinholes,
339
1007609
2673
z dwoma otworkami, bo dekoncentracja
17:06
because distraction is the competitive memorizer's greatest enemy.
340
1010282
5326
to największy wróg zapamiętywacza.
17:11
I ended up coming back to that same contest that I had covered a year earlier.
341
1015608
5767
Wróciłem na konkurs, o którym pisałem,
17:17
And I had this notion that I might enter it,
342
1021375
2106
i wystartowałem w nim.
17:19
sort of as an experiment in participatory journalism.
343
1023481
3302
Taki dziennikarski eksperyment.
17:22
It'd make, I thought, maybe a nice epilogue to all my research.
344
1026783
4521
Dobry epilog do moich badań.
17:27
Problem was the experiment went haywire.
345
1031304
3738
Jednak przesadziłem
17:30
I won the contest,
346
1035042
2737
i wygrałem konkurs,
17:33
which really wasn't supposed to happen.
347
1037779
3103
a przecież nie o to chodziło.
17:36
(Applause)
348
1040882
5849
(Brawa)
17:42
Now it is nice
349
1046731
1705
To fajne,
17:44
to be able to memorize speeches
350
1048436
2827
umieć zapamiętać przemówienia,
17:47
and phone numbers and shopping lists,
351
1051263
3094
numery telefonów czy listy zakupów,
17:50
but it's actually kind of beside the point.
352
1054357
2776
ale nie o to chodzi.
17:53
These are just tricks.
353
1057133
2198
To są tylko sztuczki.
17:55
They are tricks that work
354
1059331
2002
Sztuczki, które działają,
17:57
because they're based on some pretty basic principles
355
1061333
3183
bo są oparte na głównych zasadach
18:00
about how our brains work.
356
1064516
1776
działania naszego mózgu.
18:02
And you don't have to be building memory palaces
357
1066292
3952
Nie musicie budować pałaców pamięci,
18:06
or memorizing packs of playing cards
358
1070244
2006
ani zapamiętywać talii kart,
18:08
to benefit from a little bit of insight
359
1072250
2013
aby skorzystać ze zrozumienia
18:10
about how your mind works.
360
1074263
2644
pracy umysłu.
18:12
We often talk about people with great memories
361
1076907
1793
Mówimy o ludziach z dobrą pamięcią tak,
18:14
as though it were some sort of an innate gift,
362
1078700
2300
jakby to był ich dar wrodzony,
18:16
but that is not the case.
363
1081000
1890
ale tak nie jest.
18:18
Great memories are learned.
364
1082890
3768
Dobrą pamięć się wypracowuje.
18:22
At the most basic level, we remember when we pay attention.
365
1086658
3469
Zapamiętujemy, gdy jesteśmy uważni.
18:26
We remember when we are deeply engaged.
366
1090127
3206
Zapamiętujemy, gdy coś nas pochłania.
18:29
We remember when we are able
367
1093333
1521
Zapamiętujemy, kiedy możemy
18:30
to take a piece of information and experience
368
1094854
2771
uchwycić jakąś wiadomość
18:33
and figure out why it is meaningful to us,
369
1097625
2106
i doświadczyć jej, określić,
18:35
why it is significant, why it's colorful,
370
1099731
2423
dlaczego ma znaczenie,
18:38
when we're able to transform it in some way
371
1102169
2929
kiedy potrafimy ją tak zmienić,
18:40
that it makes sense
372
1105098
1494
że nabiera sensu
18:42
in the light of all of the other things floating around in our minds,
373
1106592
2227
na tle innych spraw w naszej głowie,
18:44
when we're able to transform Bakers into bakers.
374
1108819
5260
kiedy zmieniamy Piekarzy w piekarzy.
18:49
The memory palace, these memory techniques,
375
1114079
2426
Pałac pamięci i inne techniki
18:52
they're just shortcuts.
376
1116505
1870
to tylko ułatwienia.
18:54
In fact, they're not even really shortcuts.
377
1118375
2565
To nawet nie ułatwienia.
18:56
They work because they make you work.
378
1120940
3403
One nas mobilizują.
19:00
They force a kind of depth of processing,
379
1124343
3940
Wymuszają głębsze przetwarzanie,
19:04
a kind of mindfulness,
380
1128283
1521
uważność,
19:05
that most of us don't normally walk around exercising.
381
1129804
4228
której zwykle nie ćwiczymy.
19:09
But there actually are no shortcuts.
382
1134032
2562
Nie ma ułatwień.
19:12
This is how stuff is made memorable.
383
1136594
2856
Tak zapamiętujemy.
19:15
And I think if there's one thing that I want to leave you with,
384
1139450
4143
Chciałbym zostawić wam myśl
19:19
it's what E.P.,
385
1143593
2734
którą dostałem od E.P.,
19:22
the amnesic who couldn't even remember that he had a memory problem,
386
1146327
3798
chorego na amnezję, który zapomniał,
19:26
left me with,
387
1150125
1490
o problemach z pamięcią.
19:27
which is the notion
388
1151615
2098
Świadomość, że życie
19:29
that our lives are the sum of our memories.
389
1153713
5037
jest sumą naszych wspomnień.
19:34
How much are we willing to lose
390
1158750
5833
Ile z nich chcemy utracić
19:40
from our already short lives
391
1164583
3667
z naszego krótkiego życia
19:44
by losing ourselves in our Blackberries, our iPhones,
392
1168250
6960
przez zatracenie się w smartfonach,
19:51
by not paying attention to the human being across from us
393
1175210
3798
przez ignorowanie człowieka,
19:54
who is talking with us,
394
1179008
1575
który stoi obok i mówi do nas,
19:56
by being so lazy that we're not willing
395
1180583
2071
przez lenistwo, brak chęci,
19:58
to process deeply?
396
1182654
3690
by głębiej przetwarzać?
20:02
I learned firsthand
397
1186344
2444
Na własnej skórze poczułem,
20:04
that there are incredible memory capacities
398
1188788
3397
że drzemią w nas
20:08
latent in all of us.
399
1192185
2003
niesamowite pokłady pamięci.
20:10
But if you want to live a memorable life,
400
1194188
3397
Ale jeśli chcecie mieć niezapomniane życie,
20:13
you have to be the kind of person
401
1197585
2386
musicie stać się ludźmi,
20:15
who remembers to remember.
402
1199971
2966
którzy pamiętają o pamiętaniu.
20:18
Thank you.
403
1202937
1769
Dziękuję.
20:20
(Applause)
404
1204706
3090
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Joshua Foer - WriterJoshua Foer is a science writer who 'accidentally' won the U.S. Memory Championship.
Why you should listen
In 2005 science writer Joshua Foer went to cover the U.S. Memory Championship. A year later he was back -- as contestant. A year of mental training with Europe's top memorizer turned into a book, Moonwalking with Einstein, which is both a chronicle of his immersion in the memory culture and wonderfully accessible and informative introduction to the science of memory. Much more surprisingly, that year of training also turned into a first-place victory at the national competition in New York and the chance to represent the U.S. at the World Memory Championship. Foer's writing has appeared in National Geographic, Slate, the New York Times, and other publications. He is the co-founder of the Atlas Obscura, an online guide to the world’s wonders and curiosities, and is also the co-founder of the design competition Sukkah City.
Joshua Foer | Speaker | TED.com