TEDGlobal 2012
Karen Thompson Walker: What fear can teach us
Karen Thompson Walker: Czego może nauczyć nas strach?
Filmed:
Readability: 3.9
2,257,399 views
Wyobraź sobie, że jesteś żeglarzem-rozbitkiem dryfującym po ogromnym Pacyfiku. Możesz wybrać jeden z trzech kierunków i uratować siebie i towarzyszy, ale każdy wybór wiąże się również z jakimś budzącym strach następstwem. Jak podjąć decyzję? Opowiadając historię statku wielorybniczego Essex, powieściopisarka Karen Thompson Walker pokazuje, jak strach napędza wyobraźnię, zmuszając nas do wyobrażania sobie możliwości, jakie niesie ze sobą przyszłość i do zastanowienia się, jak sobie z nimi poradzić.
Karen Thompson Walker - Novelist
Fiction writer Karen Thompson Walker explores the connection between fear and the imagination. Full bio
Fiction writer Karen Thompson Walker explores the connection between fear and the imagination. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
One day in 1819,
0
419
2346
Pewnego dnia, w 1819 roku,
00:18
3,000 miles off the coast of Chile,
1
2765
2759
na oceanie, 3000 mil od wybrzeża Chile,
00:21
in one of the most remote regions of the Pacific Ocean,
2
5524
2930
w jednym z najbardziej
odległych regionów Pacyfiku,
odległych regionów Pacyfiku,
00:24
20 American sailors watched their ship flood with seawater.
3
8454
4040
20 amerykańskich żeglarzy
patrzyło, jak ich statek nabiera wody.
patrzyło, jak ich statek nabiera wody.
00:28
They'd been struck by a sperm whale, which had ripped
4
12494
2180
Uderzenie kaszalota
00:30
a catastrophic hole in the ship's hull.
5
14674
2901
wyrwało katastrofalną w skutkach
dziurę w kadłubie.
dziurę w kadłubie.
00:33
As their ship began to sink beneath the swells,
6
17575
2329
Kiedy statek zaczął tonąć,
00:35
the men huddled together in three small whaleboats.
7
19904
4313
mężczyźni stłoczyli się
w trzech niewielkich welbotach.
w trzech niewielkich welbotach.
00:40
These men were 10,000 miles from home,
8
24217
2263
Znajdowali się 10 000 mil od domu,
00:42
more than 1,000 miles from the nearest scrap of land.
9
26480
3223
ponad 1000 mil
od najbliższego skrawka lądu.
od najbliższego skrawka lądu.
00:45
In their small boats, they carried only
10
29703
2204
W łódkach mieli tylko szczątki
00:47
rudimentary navigational equipment
11
31907
1566
wyposażenia nawigacyjnego
00:49
and limited supplies of food and water.
12
33473
3648
i ograniczone zapasy
jedzenia i picia.
jedzenia i picia.
00:53
These were the men of the whaleship Essex,
13
37121
2204
To załoga statku wielorybniczego Essex,
00:55
whose story would later inspire parts of "Moby Dick."
14
39325
2655
którego historia
zainspirowała "Moby Dicka."
zainspirowała "Moby Dicka."
00:57
Even in today's world, their situation would be really dire,
15
41980
2949
Nawet dzisiaj ich sytuacja
byłaby naprawdę tragiczna,
byłaby naprawdę tragiczna,
01:00
but think about how much worse it would have been then.
16
44929
1926
ale o ile gorzej musiało być wtedy.
01:02
No one on land had any idea that anything had gone wrong.
17
46855
3225
Nikt na lądzie nie miał pojęcia,
że stało się coś złego.
że stało się coś złego.
01:05
No search party was coming to look for these men.
18
50080
2912
Żadna ekipa nie spieszyła
z ratunkiem.
z ratunkiem.
01:08
So most of us have never experienced a situation
19
52992
2862
Większość z nas
nigdy nie doświadczyła sytuacji
nigdy nie doświadczyła sytuacji
01:11
as frightening as the one in which these sailors found themselves,
20
55854
3503
tak przerażającej jak ta.
01:15
but we all know what it's like to be afraid.
21
59357
1867
Ale każdy wie, jak to jest bać się.
01:17
We know how fear feels,
22
61224
2294
Znamy to uczucie,
01:19
but I'm not sure we spend enough time thinking about
23
63518
2104
ale chyba spędzamy za mało czasu,
01:21
what our fears mean.
24
65622
1645
rozmyślając, co strach oznacza.
01:23
As we grow up, we're often encouraged to think of fear
25
67267
2837
Gdy dorastamy często zachęca się nas,
żeby myśleć o strachu
żeby myśleć o strachu
01:26
as a weakness, just another childish thing to discard
26
70104
2913
jak o słabości, dziecinadzie,
której należy się pozbyć
której należy się pozbyć
01:28
like baby teeth or roller skates.
27
73017
2818
jak mleczaków, czy rolek.
01:31
And I think it's no accident that we think this way.
28
75835
2495
To nie przypadek,
że myślimy w ten sposób.
że myślimy w ten sposób.
01:34
Neuroscientists have actually shown that human beings
29
78330
2607
Neurobiolodzy wskazują,
że ludzie, w istocie,
że ludzie, w istocie,
01:36
are hard-wired to be optimists.
30
80937
2739
są urodzonymi optymistami.
01:39
So maybe that's why we think of fear, sometimes,
31
83676
2783
Może dlatego
czasami rozpatrujemy strach
czasami rozpatrujemy strach
01:42
as a danger in and of itself.
32
86459
1978
jako zagrożenie samo w sobie.
01:44
"Don't worry," we like to say to one another. "Don't panic."
33
88437
2997
Mówimy sobie nawzajem:
"Nie martw się, nie panikuj".
"Nie martw się, nie panikuj".
01:47
In English, fear is something we conquer.
34
91434
2649
Językowo, strach jest czymś,
co się pokonuje.
co się pokonuje.
01:49
It's something we fight. It's something we overcome.
35
94083
3833
Walczymy z nim
i przezwyciężamy.
i przezwyciężamy.
01:53
But what if we looked at fear in a fresh way?
36
97916
2205
A gdyby tak spojrzeć
na strach świeżym okiem?
na strach świeżym okiem?
01:56
What if we thought of fear as an amazing act of the imagination,
37
100121
4143
Potraktować go jak
zdumiewający wytwór wyobraźni,
zdumiewający wytwór wyobraźni,
02:00
something that can be as profound and insightful
38
104264
2378
tak głęboki i przenikliwy,
02:02
as storytelling itself?
39
106642
2654
jak opowiadanie historii?
02:05
It's easiest to see this link between fear and the imagination
40
109296
2593
Najłatwiej zauważyć
związek strachu z wyobraźnią
związek strachu z wyobraźnią
02:07
in young children, whose fears are often extraordinarily vivid.
41
111889
3279
u małych dzieci, których strach
jest często niezwykle obrazowy.
jest często niezwykle obrazowy.
02:11
When I was a child, I lived in California,
42
115168
2281
Kiedy byłam dzieckiem,
mieszkałam w Kalifornii,
mieszkałam w Kalifornii,
02:13
which is, you know, mostly a very nice place to live,
43
117449
2689
która, jak wiadomo,
jest miłym do życia miejscem,
jest miłym do życia miejscem,
02:16
but for me as a child, California could also be a little scary.
44
120138
4008
ale dla mnie, jako dziecka,
była również nieco przerażająca.
była również nieco przerażająca.
02:20
I remember how frightening it was to see the chandelier
45
124146
3041
Pamiętam, jak straszny
był wiszący nad stołem
był wiszący nad stołem
02:23
that hung above our dining table swing back and forth
46
127187
2433
w jadalni żyrandol, kiedy kołysał się
02:25
during every minor earthquake,
47
129620
2175
w trakcie nawet najmniejszego
trzęsienia ziemi.
trzęsienia ziemi.
02:27
and I sometimes couldn't sleep at night, terrified
48
131795
2303
Czasami nie mogłam
w nocy zasnąć, przerażona,
w nocy zasnąć, przerażona,
02:29
that the Big One might strike while we were sleeping.
49
134098
2521
że jakiś większy wstrząs
zastanie nas podczas snu.
zastanie nas podczas snu.
02:32
And what we say about kids who have fears like that
50
136619
2872
A o dzieciach odczuwających
taki strach mówi się,
taki strach mówi się,
02:35
is that they have a vivid imagination.
51
139491
3228
że mają bujną wyobraźnię.
02:38
But at a certain point, most of us learn
52
142719
2390
Jednak w pewnym momencie
większość z nasz uczy się
większość z nasz uczy się
02:41
to leave these kinds of visions behind and grow up.
53
145109
2886
puścić to w niepamięć
i dorosnąć.
i dorosnąć.
02:43
We learn that there are no monsters hiding under the bed,
54
147995
2757
Przekonujemy się, że pod łóżkiem
nie ma żadnych potworów,
nie ma żadnych potworów,
02:46
and not every earthquake brings buildings down.
55
150752
2980
a nie każde trzęsienie ziemi
powala budynki.
powala budynki.
02:49
But maybe it's no coincidence that some of our most creative minds
56
153732
3408
Ale może to nie przypadek,
że jedne z najbardziej twórczych umysłów
że jedne z najbardziej twórczych umysłów
02:53
fail to leave these kinds of fears behind as adults.
57
157140
3111
nie umieją zostawić tych lęków
za sobą jako dorośli.
za sobą jako dorośli.
02:56
The same incredible imaginations that produced "The Origin of Species,"
58
160251
3861
Ta sama niesamowita wyobraźnia,
która stworzyła "O pochodzeniu gatunków",
która stworzyła "O pochodzeniu gatunków",
03:00
"Jane Eyre" and "The Remembrance of Things Past,"
59
164112
2857
"Jane Eyre"
i "W poszukiwaniu straconego czasu,"
i "W poszukiwaniu straconego czasu,"
03:02
also generated intense worries that haunted the adult lives
60
166969
3339
zbudowała też intensywne obawy,
nawiedzające życie dorosłych,
nawiedzające życie dorosłych,
03:06
of Charles Darwin, Charlotte BrontĂŤ and Marcel Proust.
61
170308
4456
Karola Darwina, Charlotty Brontë
czy Marcela Prousta.
czy Marcela Prousta.
03:10
So the question is, what can the rest of us learn about fear
62
174764
2929
Pytanie zatem,
czego możemy nauczyć się o strachu
czego możemy nauczyć się o strachu
03:13
from visionaries and young children?
63
177693
3304
od wizjonerów
oraz małych dzieci?
oraz małych dzieci?
03:16
Well let's return to the year 1819 for a moment,
64
180997
2860
Wróćmy na chwilę do roku 1819,
03:19
to the situation facing the crew of the whaleship Essex.
65
183857
3687
do sytuacji, z jaką zmagała się
załoga statku Essex.
załoga statku Essex.
03:23
Let's take a look at the fears that their imaginations
66
187544
2119
Jakie lęki generowała ich wyobraźnia,
03:25
were generating as they drifted in the middle of the Pacific.
67
189663
3756
gdy dryfowali na środku Pacyfiku?
03:29
Twenty-four hours had now passed since the capsizing of the ship.
68
193419
3549
Od wywrócenia się statku minęła doba.
03:32
The time had come for the men to make a plan,
69
196968
2703
Trzeba było opracować jakiś plan,
03:35
but they had very few options.
70
199671
2726
jednak nie mieli zbyt wielu opcji.
03:38
In his fascinating account of the disaster,
71
202397
2431
W tej fascynującej,
opisującej katastrofę relacji
opisującej katastrofę relacji
03:40
Nathaniel Philbrick wrote that these men were just about
72
204828
2740
Nathaniel Philbrick napisał,
03:43
as far from land as it was possible to be anywhere on Earth.
73
207568
4400
że ci ludzie byli tak daleko od lądu,
jak to tylko możliwe na Ziemi.
jak to tylko możliwe na Ziemi.
03:47
The men knew that the nearest islands they could reach
74
211968
2300
Wiedzieli, że najbliższe ich wyspy Markizy
03:50
were the Marquesas Islands, 1,200 miles away.
75
214268
3776
były oddalone o 1200 mil.
03:53
But they'd heard some frightening rumors.
76
218044
2522
Jednak słyszeli przerażające plotki.
03:56
They'd been told that these islands,
77
220566
1678
Mówiło się, że te wyspy
03:58
and several others nearby, were populated by cannibals.
78
222244
4244
zamieszkują kanibale.
04:02
So the men pictured coming ashore only to be murdered
79
226488
2376
Wyobrażali sobie,
że kiedy dobiją do ich brzegów,
że kiedy dobiją do ich brzegów,
04:04
and eaten for dinner.
80
228864
1641
zostaną zjedzeni na obiad.
04:06
Another possible destination was Hawaii,
81
230505
2752
Innym możliwym kierunkiem były Hawaje,
04:09
but given the season, the captain was afraid
82
233257
1872
jednak biorąc pod uwagę porę roku,
04:11
they'd be struck by severe storms.
83
235129
3221
kapitan obawiał się,
że przeszkodą będą silne sztormy.
że przeszkodą będą silne sztormy.
04:14
Now the last option was the longest, and the most difficult:
84
238350
3792
Ostatnią, najdłuższą
oraz najtrudniejszą opcją
oraz najtrudniejszą opcją
04:18
to sail 1,500 miles due south in hopes of reaching
85
242142
3624
było żeglować 1500 mil na południe,
w nadziei dotarcia
w nadziei dotarcia
04:21
a certain band of winds that could eventually
86
245766
1889
do rejonu odpowiednich wiatrów,
04:23
push them toward the coast of South America.
87
247655
2264
które pchnęłyby do Ameryki Południowej.
04:25
But they knew that the sheer length of this journey
88
249919
2721
Wiedzieli jednak, że na tak długą podróż
04:28
would stretch their supplies of food and water.
89
252640
3511
może zabraknąć zapasów wody i jedzenia.
04:32
To be eaten by cannibals, to be battered by storms,
90
256151
3406
Zjedzenie przez kanibali,
zatopienie przez sztormy
zatopienie przez sztormy
04:35
to starve to death before reaching land.
91
259557
3361
czy zagłodzenie w podróży?
04:38
These were the fears that danced in the imaginations of these poor men,
92
262918
3392
Takie lęki targały ich wyobraźnią.
04:42
and as it turned out, the fear they chose to listen to
93
266310
2899
I jak się okazało, strach,
którego posłuchali,
którego posłuchali,
04:45
would govern whether they lived or died.
94
269209
2654
rządził ich losem, życiem i śmiercią.
04:47
Now we might just as easily call these fears by a different name.
95
271863
4210
Moglibyśmy nadać tym lękom różne nazwy.
04:51
What if instead of calling them fears,
96
276073
2278
Co gdybyśmy zamiast nazywać je lękami,
04:54
we called them stories?
97
278351
1611
nazwać je historiami?
04:55
Because that's really what fear is, if you think about it.
98
279962
2233
Bo tak naprawdę tym właśnie jest lęk.
04:58
It's a kind of unintentional storytelling
99
282195
3060
To rodzaj niezamierzonego bajania,
05:01
that we are all born knowing how to do.
100
285255
2930
naszej wrodzonej umiejętności.
05:04
And fears and storytelling have the same components.
101
288185
2763
Lęki i historie mają te same składniki.
05:06
They have the same architecture.
102
290948
1865
Taką samą strukturę.
05:08
Like all stories, fears have characters.
103
292813
2677
Jak każda historia,
lęk ma swoich bohaterów.
lęk ma swoich bohaterów.
05:11
In our fears, the characters are us.
104
295490
2423
W naszych lękach my odgrywamy główne role.
05:13
Fears also have plots. They have beginnings and middles and ends.
105
297913
4302
Lęki maja również fabułę.
Wstępy, rozwinięcia i zakończenia.
Wstępy, rozwinięcia i zakończenia.
05:18
You board the plane. The plane takes off. The engine fails.
106
302215
4116
Wsiadasz na pokład samolotu,
samolot odlatuje, silniki wysiadają.
samolot odlatuje, silniki wysiadają.
05:22
Our fears also tend to contain imagery that can be
107
306331
2568
Lęki wzmacniane są przez obrazy,
05:24
every bit as vivid as what you might find in the pages of a novel.
108
308899
3349
których każda część jest tak żywotna,
jak karty powieści.
jak karty powieści.
05:28
Picture a cannibal, human teeth
109
312248
2956
Wyobraźmy sobie kanibala,
ludzkie zęby
ludzkie zęby
05:31
sinking into human skin,
110
315204
2207
zatapiające się w ludzkiej skórze,
05:33
human flesh roasting over a fire.
111
317411
3054
ludzkie mięso pieczone nad ogniem.
05:36
Fears also have suspense.
112
320465
2736
Leki mają możliwość budowania napięcia.
05:39
If I've done my job as a storyteller today,
113
323201
2290
Jeśli dobrze się spisałam
jako gawędziarka,
jako gawędziarka,
05:41
you should be wondering what happened
114
325491
1508
powinniście się zastanawiać,
05:42
to the men of the whaleship Essex.
115
326999
2101
co się stało
z marynarzami statku Essex.
z marynarzami statku Essex.
05:45
Our fears provoke in us a very similar form of suspense.
116
329100
4245
Nasze lęki wywołują
bardzo podobną formę suspensu.
bardzo podobną formę suspensu.
05:49
Just like all great stories, our fears focus our attention
117
333345
3553
Tak jak wszystkie świetne historie,
lęki kierują naszą uwagę
lęki kierują naszą uwagę
05:52
on a question that is as important in life as it is in literature:
118
336898
3939
w stronę kwestii istotnych tak w życiu,
jak i w literaturze:
jak i w literaturze:
05:56
What will happen next?
119
340837
2757
Co się stanie później?
05:59
In other words, our fears make us think about the future.
120
343594
2704
Innymi słowy, lęki zmuszają nas
do myślenia o przyszłości.
do myślenia o przyszłości.
06:02
And humans, by the way, are the only creatures capable
121
346298
2018
Na marginesie,
ludzie to jedyne stworzenia
ludzie to jedyne stworzenia
06:04
of thinking about the future in this way,
122
348316
1670
które myślą tak o przyszłości,
06:05
of projecting ourselves forward in time,
123
349986
2891
mają zdolność
projekcji siebie w przyszłość,
projekcji siebie w przyszłość,
06:08
and this mental time travel is just one more thing
124
352877
2412
i ta mentalna podróż w czasie
06:11
that fears have in common with storytelling.
125
355289
3622
to kolejna wspólna cecha lęku i historii.
06:14
As a writer, I can tell you that a big part of writing fiction
126
358911
2493
Jako pisarka powiem,
że pisanie, w dużej mierze,
że pisanie, w dużej mierze,
06:17
is learning to predict how one event in a story
127
361404
1883
polega na nauczeniu się przewidywania,
06:19
will affect all the other events,
128
363287
1744
jak dane zdarzenie
wpływa na inne wątki,
wpływa na inne wątki,
06:20
and fear works in that same way.
129
365031
2049
a tak właśnie działa strach.
06:22
In fear, just like in fiction, one thing always leads to another.
130
367080
5177
W strachu, tak jak w powieści,
jeden wątek zawsze prowadzi do drugiego.
jeden wątek zawsze prowadzi do drugiego.
06:28
When I was writing my first novel, "The Age Of Miracles,"
131
372257
2646
Kiedy pisałam pierwszą powieść,
"Wiek cudów",
"Wiek cudów",
06:30
I spent months trying to figure out what would happen
132
374903
2961
miesiącami szukałam informacji o tym,
co mogłoby się stać,
co mogłoby się stać,
06:33
if the rotation of the Earth suddenly began to slow down.
133
377864
3189
gdyby obrót Ziemi
nagle zaczął zwalniać.
nagle zaczął zwalniać.
06:36
What would happen to our days? What would happen to our crops?
134
381053
2892
Jak wyglądałyby nasze dni?
Co stałoby się z rolnictwem?
Co stałoby się z rolnictwem?
06:39
What would happen to our minds?
135
383945
2043
Jak funkcjonowałyby nasze umysły?
06:41
And then it was only later that I realized how very similar
136
385988
3106
Wkrótce po tym zdałam sobie sprawę,
06:44
these questions were to the ones I used to ask myself
137
389094
2121
jak bardzo te pytania
były podobne do tych,
były podobne do tych,
06:47
as a child frightened in the night.
138
391215
2237
które zadawałam nocą
jako przerażone dziecko.
jako przerażone dziecko.
06:49
If an earthquake strikes tonight, I used to worry,
139
393452
2531
Martwiłam się:
"A jeśli zacznie się trzęsienie ziemi,
"A jeśli zacznie się trzęsienie ziemi,
06:51
what will happen to our house? What will happen to my family?
140
395983
3866
co stanie się z naszym domem?
Moją rodziną?"
Moją rodziną?"
06:55
And the answer to those questions always took the form of a story.
141
399849
4700
Odpowiedź na te pytania
zawsze przybierała formę historii.
zawsze przybierała formę historii.
07:00
So if we think of our fears as more than just fears
142
404549
2503
Zatem jeśli pomyślimy o naszych lękach
07:02
but as stories, we should think of ourselves
143
407052
2927
jak o historiach,
powinniśmy uważać się
powinniśmy uważać się
07:05
as the authors of those stories.
144
409979
2231
za autorów tych historii.
07:08
But just as importantly, we need to think of ourselves
145
412210
1962
Ale równie ważne jest, żeby myśleć o sobie
07:10
as the readers of our fears, and how we choose
146
414172
2504
jak o czytelnikach naszych lęków.
07:12
to read our fears can have a profound effect on our lives.
147
416676
4335
A nasza interpretacja
może mieć wielki wpływ na nasze życie.
może mieć wielki wpływ na nasze życie.
07:16
Now, some of us naturally read our fears more closely than others.
148
421011
3001
Naturalnie, niektórzy odbierają je
bardziej dosłownie niż inni.
bardziej dosłownie niż inni.
07:19
I read about a study recently of successful entrepreneurs,
149
424012
2921
Czytałam badania
o odnoszących sukcesy przedsiębiorcach.
o odnoszących sukcesy przedsiębiorcach.
07:22
and the author found that these people shared a habit
150
426933
2626
Autor uważa,
że ludzie ci mają zwyczaj,
że ludzie ci mają zwyczaj,
07:25
that he called "productive paranoia," which meant that
151
429559
3359
określany jako "produktywna paranoja",
07:28
these people, instead of dismissing their fears,
152
432918
2521
co oznacza, że zamiast oddalać lęki,
07:31
these people read them closely, they studied them,
153
435439
2663
odbierają je
jeszcze bardziej realnie, studiują,
jeszcze bardziej realnie, studiują,
07:34
and then they translated that fear into preparation and action.
154
438102
3600
a następnie przekładają lęk
na przygotowania i działanie.
na przygotowania i działanie.
07:37
So that way, if their worst fears came true,
155
441702
1917
I kiedy najgorsze obawy się spełniają,
07:39
their businesses were ready.
156
443619
2078
ich przedsiębiorstwa
są na to przygotowane.
są na to przygotowane.
07:41
And sometimes, of course, our worst fears do come true.
157
445697
4351
I rzeczywiście, czasami spełniają się
najgorsze obawy.
najgorsze obawy.
07:45
That's one of the things that is so extraordinary about fear.
158
450048
3159
To jeden z najbardziej niesamowitych
aspektów strachu.
aspektów strachu.
07:49
Once in a while, our fears can predict the future.
159
453207
4922
Raz na jakiś czas nasze lęki
mają zdolność przewidywać przyszłość.
mają zdolność przewidywać przyszłość.
07:54
But we can't possibly prepare for all of the fears
160
458129
3395
Nie sposób się jednak przygotować
na wszystkie lęki,
na wszystkie lęki,
07:57
that our imaginations concoct.
161
461524
2398
jakie wymyśla nasza wyobraźnia.
07:59
So how can we tell the difference between
162
463922
1984
Jak zatem rozpoznać różnicę
08:01
the fears worth listening to and all the others?
163
465906
3820
między tymi mniej i bardziej
wartymi wysłuchania?
wartymi wysłuchania?
08:05
I think the end of the story of the whaleship Essex
164
469726
2477
Myślę, że koniec historii statku Essex
08:08
offers an illuminating, if tragic, example.
165
472203
4283
przynosi wyjaśniający wiele
oraz tragiczny przykład.
oraz tragiczny przykład.
08:12
After much deliberation, the men finally made a decision.
166
476486
4727
Po długich rozważaniach
mężczyźni w końcu podjęli decyzję.
mężczyźni w końcu podjęli decyzję.
08:17
Terrified of cannibals, they decided to forgo the closest islands
167
481213
3873
Przerażeni wizją kanibali
z najbliższych wysp,
z najbliższych wysp,
08:20
and instead embarked on the longer
168
485086
2327
zdecydowali się na dłuższą
08:23
and much more difficult route to South America.
169
487413
3127
i dużo trudniejsza trasę
do Ameryki Południowej.
do Ameryki Południowej.
08:26
After more than two months at sea, the men ran out of food
170
490540
3470
Po przeszło dwóch miesiącach,
tak jak przewidywali,
tak jak przewidywali,
08:29
as they knew they might,
171
494010
1079
zabrakło żywności,
08:30
and they were still quite far from land.
172
495089
2695
a byli wciąż bardzo daleko od lądu.
08:33
When the last of the survivors were finally picked up
173
497784
2887
Kiedy w końcu zostali odnalezieni
08:36
by two passing ships, less than half of the men were left alive,
174
500671
4486
przez dwa przepływające statki,
przy życiu została mniej niż połowa,
przy życiu została mniej niż połowa,
08:41
and some of them had resorted to their own form of cannibalism.
175
505157
4903
a niektórzy z nich
sami uciekli się do kanibalizmu.
sami uciekli się do kanibalizmu.
08:45
Herman Melville, who used this story as research for "Moby Dick,"
176
510060
3363
Herman Melville, który wykorzystał
tę historię do "Moby Dicka",
tę historię do "Moby Dicka",
08:49
wrote years later, and from dry land, quote,
177
513423
3880
napisał lata później:
08:53
"All the sufferings of these miserable men of the Essex
178
517303
2624
"Istnieje duże prawdopodobieństwo,
że wszystkich cierpień
że wszystkich cierpień
08:55
might in all human probability have been avoided
179
519927
2689
tych nędzników z Essex można było uniknąć,
08:58
had they, immediately after leaving the wreck,
180
522616
2567
gdyby tylko niezwłocznie
po opuszczeniu wraku
po opuszczeniu wraku
09:01
steered straight for Tahiti.
181
525183
1881
skierowali się w kierunku Tahiti".
09:02
But," as Melville put it, "they dreaded cannibals."
182
527064
4565
Jednak, jak ujął to Melville:
"Byli przerażeni kanibalami".
"Byli przerażeni kanibalami".
09:07
So the question is, why did these men dread cannibals
183
531629
3046
Pytanie zatem, czemu wizja kanibali
09:10
so much more than the extreme likelihood of starvation?
184
534675
4189
przerażała ich bardziej, niż ogromne
prawdopodobieństwo śmierci głodowej?
prawdopodobieństwo śmierci głodowej?
09:14
Why were they swayed by one story
185
538864
1867
Dlaczego ulegli wpływowi
09:16
so much more than the other?
186
540731
2639
jednej historii, a nie drugiej?
09:19
Looked at from this angle,
187
543370
1522
Kiedy tak na to patrzymy,
09:20
theirs becomes a story about reading.
188
544892
3299
staje się to historią
o sposobie odczytania.
o sposobie odczytania.
09:24
The novelist Vladimir Nabokov said that the best reader
189
548191
2656
Pisarz Vladimir Nabokov powiedział,
że najlepszy czytelnik
że najlepszy czytelnik
09:26
has a combination of two very different temperaments,
190
550847
2799
łączy w sobie dwa różne temperamenty,
09:29
the artistic and the scientific.
191
553646
2850
artystyczny i naukowy.
09:32
A good reader has an artist's passion,
192
556496
2504
Dobry czytelnik ma pasję artysty,
09:34
a willingness to get caught up in the story,
193
559000
2423
chęć wciągnięcia się w historię,
09:37
but just as importantly, the readers also needs
194
561423
2111
ale równie istotne jest,
09:39
the coolness of judgment of a scientist,
195
563534
3211
by posiadał chłód oceny naukowca,
09:42
which acts to temper and complicate
196
566745
1491
który studzi i utrudnia mu
intuicyjny odbiór.
intuicyjny odbiór.
09:44
the reader's intuitive reactions to the story.
197
568236
3398
który studzi i utrudnia mu
intuicyjny odbiór.
intuicyjny odbiór.
09:47
As we've seen, the men of the Essex had no trouble with the artistic part.
198
571634
3205
Marynarze z Essex nie mieli trudności
z częścią artystyczną.
z częścią artystyczną.
09:50
They dreamed up a variety of horrifying scenarios.
199
574839
3640
Wymyślili wiele przerażających scenariuszy.
09:54
The problem was that they listened to the wrong story.
200
578479
3989
Problem w tym,
że wsłuchali się w złą historię.
że wsłuchali się w złą historię.
09:58
Of all the narratives their fears wrote,
201
582468
2124
Ze wszystkich historii,
jakie napisał strach,
jakie napisał strach,
10:00
they responded only to the most lurid, the most vivid,
202
584592
3651
przemówiła do nich
najbardziej ponura i przejaskrawiona,
najbardziej ponura i przejaskrawiona,
10:04
the one that was easiest for their imaginations to picture:
203
588243
3219
ta najłatwiejsza do zobrazowania:
10:07
cannibals.
204
591462
1951
bajka o kanibalach.
10:09
But perhaps if they'd been able to read their fears
205
593413
2281
Możliwe, że gdyby byli w stanie
odczytać lęk
odczytać lęk
10:11
more like a scientist, with more coolness of judgment,
206
595694
3481
w bardziej naukowy, chłodny sposób,,
10:15
they would have listened instead to the less violent
207
599175
2760
wsłuchaliby się w tę mniej brutalną,
10:17
but the more likely tale, the story of starvation,
208
601935
3288
a bardziej prawdopodobną
opowieść o głodzie
opowieść o głodzie
10:21
and headed for Tahiti, just as Melville's sad commentary suggests.
209
605223
5580
i popłynęli, jak to zasugerował Melville,
na Tahiti.
na Tahiti.
10:26
And maybe if we all tried to read our fears,
210
610803
2868
Może gdybyśmy wszyscy spróbowali
odczytywać nasze lęki,
odczytywać nasze lęki,
10:29
we too would be less often swayed
211
613671
1977
również nie dalibyśmy się zwieść
10:31
by the most salacious among them.
212
615648
1876
tym najbardziej nieobyczajnym.
10:33
Maybe then we'd spend less time worrying about
213
617524
1668
Może mniej martwilibyśmy się wizją
10:35
serial killers and plane crashes,
214
619192
2188
seryjnych morderców i katastrof lotniczych,
10:37
and more time concerned with the subtler
215
621380
1866
a poświęcali więcej tym subtelniejszym
10:39
and slower disasters we face:
216
623246
2054
i powolniejszym katastrofom przed nami:
10:41
the silent buildup of plaque in our arteries,
217
625300
2748
cichy rozrost
blaszek miażdżycowych w tętnicach,
blaszek miażdżycowych w tętnicach,
10:43
the gradual changes in our climate.
218
628048
2543
stopniowe zmiany klimatu.
10:46
Just as the most nuanced stories in literature are often the richest,
219
630591
3649
Jak historie literackie obfite w niuanse
bywają najbardziej wyborne,
bywają najbardziej wyborne,
10:50
so too might our subtlest fears be the truest.
220
634240
4448
tak najsubtelniejsze lęki
mogą okazać się prawdziwsze.
mogą okazać się prawdziwsze.
10:54
Read in the right way, our fears are an amazing gift
221
638688
2897
Odczytywane w odpowiedni sposób,
stanowią niesamowity dar
stanowią niesamowity dar
10:57
of the imagination, a kind of everyday clairvoyance,
222
641585
2932
wyobraźni, rodzaj
powszedniego jasnowidzenia,
powszedniego jasnowidzenia,
11:00
a way of glimpsing what might be the future
223
644517
2235
migawkę przyszłości,
11:02
when there's still time to influence how that future will play out.
224
646752
3435
która pozostawia czas na jej zmianę.
11:06
Properly read, our fears can offer us something as precious
225
650187
3396
Odpowiednio odczytane, lęki oferują
coś naprawdę cennego,
coś naprawdę cennego,
11:09
as our favorite works of literature:
226
653583
2157
tak jak nasza ulubiona literatura:
11:11
a little wisdom, a bit of insight
227
655740
3045
trochę mądrości, trochę intuicji
11:14
and a version of that most elusive thing --
228
658785
2574
to, co najtrudniej uchwycić,
11:17
the truth.
229
661359
1251
czyli prawdę.
11:18
Thank you. (Applause)
230
662610
5031
Dziękuję. (Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Karen Thompson Walker - NovelistFiction writer Karen Thompson Walker explores the connection between fear and the imagination.
Why you should listen
In Karen Thompson Walker's 2012 book The Age of Miracles, a young girl and her family awake one morning to discover that the rotation of the Earth has suddenly begun to slow, stretching the length of the 24-hour day and throwing the natural world into disarray. It's a big, speculative book, but at heart, it's a simple human drama, told through the eyes of an observant adolescent girl.
A former book editor at Simon & Schuster, Walker worked on the novel for three years, an hour each morning before work. Fun fact: The Age of Miracles was published on June 21, 2012 -- the longest day of the year. Since then, the bestselling, much-awarded book has been translated into 29 languages.
Karen Thompson Walker | Speaker | TED.com