TEDSalon NY2013
Parul Sehgal: An ode to envy
Parul Sehgal: Oda do zazdrości
Filmed:
Readability: 4.2
2,362,572 views
Czym jest zazdrość? Co ją napędza i dlaczego wszyscy skrycie ją kochamy? Jak dotąd żadne badania nie wyjaśniły, czemu jest "samotna, długotrwała, pociągająca" - żadne, poza literaturą, jak twierdzi Parul Seghal. Umiejętnie wykorzystując literackie przykłady, przekonuje, że zazdrość nie różni się tak bardzo od poszukiwania prawdy.
Parul Sehgal - Literary critic
Parul Sehgal is an editor for "The New York Times Book Review." Full bio
Parul Sehgal is an editor for "The New York Times Book Review." Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
So when I was eight years old,
0
1617
1965
Gdy miałam osiem lat
00:15
a new girl came to join the class,
1
3582
2158
do mojej klasy doszła nowa dziewczyna.
00:17
and she was so impressive,
2
5740
3033
Zrobiła na wszystkich duże wrażenie,
00:20
as the new girl always seems to be.
3
8773
2282
jak to zawsze nowa dziewczyna.
00:23
She had vast quantities of very shiny hair
4
11055
2678
Miała piękne, lśniące włosy,
00:25
and a cute little pencil case,
5
13733
3040
fajny piórnik,
00:28
super strong on state capitals,
6
16773
3588
była świetna ze stolic i ortografii.
00:32
just a great speller.
7
20361
2492
była świetna ze stolic i ortografii.
00:34
And I just curdled with jealousy that year,
8
22853
4950
Byłam o nią tak zazdrosna,
00:39
until I hatched my devious plan.
9
27803
3543
że obmyśliłam chytry plan.
00:43
So one day I stayed a little late after school,
10
31346
4233
Pewnego dnia zostałam dłużej w szkole
00:47
a little too late, and I lurked in the girls' bathroom.
11
35579
4080
i schowałam się w toalecie.
00:51
When the coast was clear, I emerged,
12
39659
2335
Gdy nikogo już nie było,
00:53
crept into the classroom,
13
41994
1739
wróciłam do klasy,
00:55
and took from my teacher's desk the grade book.
14
43733
3857
odnalazłam dziennik lekcyjny
00:59
And then I did it.
15
47590
2336
i zabrałam się do pracy
01:01
I fiddled with my rival's grades,
16
49926
2367
nad ocenami rywalki.
01:04
just a little, just demoted some of those A's.
17
52293
2830
Wykreśliłam kilka z jej szóstek,
01:07
All of those A's. (Laughter)
18
55123
3099
a właściwie wszystkie. (Śmiech)
01:10
And I got ready to return the book to the drawer,
19
58222
3743
Miałam już odkładać dziennik,
01:13
when hang on, some of my other classmates
20
61965
3034
gdy zauważyłam, że część kolegów
01:16
had appallingly good grades too.
21
64999
3493
też ma stanowczo za dobre oceny.
01:20
So, in a frenzy,
22
68492
2048
Będąc w amoku,
01:22
I corrected everybody's marks,
23
70540
1988
poprawiłam je wszystkie
01:24
not imaginatively.
24
72528
1909
na bardziej odpowiednie.
01:26
I gave everybody a row of D's
25
74437
2514
Wlepiłam każdemu po kilka trój,
01:28
and I gave myself a row of A's,
26
76951
2801
sobie dałam parę szóstek,
01:31
just because I was there, you know, might as well.
27
79752
2800
bo właściwie czemu nie.
01:34
And I am still baffled by my behavior.
28
82552
5610
Do tej pory nie wiem, czemu to zrobiłam,
01:40
I don't understand where the idea came from.
29
88162
2412
skąd mi to przyszło do głowy
01:42
I don't understand why I felt so great doing it.
30
90574
3329
i dlaczego sprawiło mi taką frajdę.
01:45
I felt great.
31
93903
1523
Ogromną frajdę.
01:47
I don't understand why I was never caught.
32
95426
2579
Prawda nigdy nie wyszła na jaw,
01:50
I mean, it should have been so blatantly obvious.
33
98005
1596
choć mój postępek powinien być oczywisty.
01:51
I was never caught.
34
99601
1313
choć mój postępek powinien być oczywisty.
01:52
But most of all, I am baffled by,
35
100914
2521
Przede wszystkim
01:55
why did it bother me so much
36
103435
1507
dlaczego mi przeszkadzało,
01:56
that this little girl, this tiny little girl,
37
104942
1944
że ta malutka dziewczynka
01:58
was so good at spelling?
38
106886
1714
była tak dobra z ortografii?
02:00
Jealousy baffles me.
39
108600
2110
Zazdrość mnie zdumiewa.
02:02
It's so mysterious, and it's so pervasive.
40
110710
2924
Dotyczy każdego, ale jest zagadką.
02:05
We know babies suffer from jealousy.
41
113634
2466
Niemowlęta bywają zazdrosne,
02:08
We know primates do. Bluebirds are actually very prone.
42
116100
3650
ssaki naczelne, nawet ptaki.
02:11
We know that jealousy is the number one cause
43
119750
3520
Zazdrość jest najczęstszą przyczyną
02:15
of spousal murder in the United States.
44
123270
2916
morderstw współmałżonków w USA.
02:18
And yet, I have never read a study
45
126186
3104
Nie widziałam jednak naukowego wyjaśnienia,
02:21
that can parse to me its loneliness
46
129290
2915
czemu zazdrość jest samotna,
02:24
or its longevity or its grim thrill.
47
132205
4854
długotrwała i pociągająca.
02:29
For that, we have to go to fiction,
48
137059
2847
Od tego jest literatura piękna.
02:31
because the novel is the lab
49
139906
2340
Powieść to laboratorium,
02:34
that has studied jealousy
50
142246
1574
które bada zazdrość
02:35
in every possible configuration.
51
143820
2074
w dowolnej konfiguracji.
02:37
In fact, I don't know if it's an exaggeration to say
52
145894
3324
Czy przesadzę, jeśli powiem,
02:41
that if we didn't have jealousy,
53
149218
2032
że bez zazdrości
02:43
would we even have literature?
54
151250
2550
nie byłoby literatury?
02:45
Well no faithless Helen, no "Odyssey."
55
153800
3590
Bez niewiernej Heleny nie byłoby "Odysei",
02:49
No jealous king, no "Arabian Nights."
56
157390
2838
"Baśni tysiąca i jednej nocy"
bez zazdrosnego króla,
bez zazdrosnego króla,
02:52
No Shakespeare.
57
160228
3137
nie byłoby Szekspira.
02:55
There goes high school reading lists,
58
163365
2190
Nie byłoby lektur licealnych,
02:57
because we're losing "Sound and the Fury,"
59
165555
1812
takich jak "Wściekłość i wrzask",
02:59
we're losing "Gatsby," "Sun Also Rises,"
60
167367
2249
"Wielki Gatsby", "Słońce też wschodzi",
03:01
we're losing "Madame Bovary," "Anna K."
61
169616
4127
"Pani Bovary", "Anna Karenina".
03:05
No jealousy, no Proust. And now, I mean,
62
173743
2407
Nie byłoby też Prousta.
03:08
I know it's fashionable to say that Proust
63
176150
1761
Utarło się, że Proust
03:09
has the answers to everything,
64
177911
1607
ma odpowiedź na wszystko.
03:11
but in the case of jealousy,
65
179518
2706
Rzeczywiście, o zazdrości Proust wie dużo.
03:14
he kind of does.
66
182224
2741
Rzeczywiście, o zazdrości Proust wie dużo.
03:16
This year is the centennial of his masterpiece, "In Search of Lost Time,"
67
184965
3986
Stuletnie już, genialne
"W poszukiwaniu straconego czasu"
"W poszukiwaniu straconego czasu"
03:20
and it's the most exhaustive study of sexual jealousy
68
188951
4001
jest najdokładniejszą analizą
03:24
and just regular competitiveness, my brand,
69
192952
2152
zazdrości seksualnej i rywalizacji,
03:27
that we can hope to have. (Laughter)
70
195104
2585
o jakich możemy marzyć. (Śmiech)
03:29
And we think about Proust, we think
71
197689
2427
Proust kojarzy się raczej
03:32
about the sentimental bits, right?
72
200116
1494
z ckliwymi scenami.
03:33
We think about a little boy trying to get to sleep.
73
201610
1955
Mały chłopiec układający się do snu,
03:35
We think about a madeleine moistened in lavender tea.
74
203565
4181
magdalenka zamoczona w herbacie.
03:39
We forget how harsh his vision was.
75
207746
2026
Zapomina się o jego surowej wizji,
03:41
We forget how pitiless he is.
76
209772
1840
jego braku litości.
03:43
I mean, these are books that Virginia Woolf said
77
211612
2321
Według Virginii Woolf jego książki
03:45
were tough as cat gut.
78
213933
2336
są twarde jak katgut.
03:48
I don't know what cat gut is,
79
216269
2048
Nie wiem, co to jest katgut,
03:50
but let's assume it's formidable.
80
218317
2901
ale załóżmy, że budzi grozę.
03:53
Let's look at why they go so well together,
81
221218
3218
Czemu powieść, zazdrość i Proust
tak do siebie pasują?
tak do siebie pasują?
03:56
the novel and jealousy, jealousy and Proust.
82
224436
3678
Czemu powieść, zazdrość i Proust
tak do siebie pasują?
tak do siebie pasują?
04:00
Is it something as obvious as that jealousy,
83
228114
3231
Czy zazdrość, sprowadzająca się
04:03
which boils down into person, desire, impediment,
84
231345
3383
do bohatera, pożądania, przeszkody,
04:06
is such a solid narrative foundation?
85
234728
4668
to taki dobry fundament powieści?
04:11
I don't know. I think it cuts very close to the bone,
86
239396
2675
Nie wiem, ale coś w tym jest,
04:14
because let's think about what happens
87
242071
2049
bo zobaczmy co się dzieje,
04:16
when we feel jealous.
88
244120
1778
gdy jesteśmy zazdrośni.
04:17
When we feel jealous, we tell ourselves a story.
89
245898
3952
Opowiadamy sobie wtedy historie
04:21
We tell ourselves a story about other people's lives,
90
249850
4283
o życiu innych ludzi,
04:26
and these stories make us feel terrible
91
254133
2674
przez które czujemy się okropnie.
04:28
because they're designed to make us feel terrible.
92
256807
2223
Ale właśnie takie mają być.
04:31
As the teller of the tale and the audience,
93
259030
2534
Jako narrator i słuchacz jednocześnie,
04:33
we know just what details to include,
94
261564
1974
wiemy co w nich zawrzeć,
04:35
to dig that knife in. Right?
95
263538
3569
żeby zabolało.
04:39
Jealousy makes us all amateur novelists,
96
267107
3355
Zazdrość czyni z nas pisarzy amatorów.
04:42
and this is something Proust understood.
97
270462
2016
Proust to rozumiał.
04:44
In the first volume, Swann's Way,
98
272478
3173
W tomie pierwszym, "W stronę Swanna",
04:47
the series of books,
99
275651
1824
W tomie pierwszym, "W stronę Swanna",
04:49
Swann, one of the main characters,
100
277475
1706
tytułowy Swann
04:51
is thinking very fondly of his mistress
101
279181
3228
czule myśli o kochance,
04:54
and how great she is in bed,
102
282409
1692
i o tym, jaka jest świetna w łóżku.
04:56
and suddenly, in the course of a few sentences,
103
284101
3042
Nagle po w kilku zdaniach
04:59
and these are Proustian sentences,
104
287143
2041
ale proustowskich zdaniach,
05:01
so they're long as rivers,
105
289184
1512
długich jak rzeki,
05:02
but in the course of a few sentences,
106
290696
2263
niemniej po kilku zdaniach,
05:04
he suddenly recoils and he realizes,
107
292959
2407
Swann wzdryga się na myśl:
05:07
"Hang on, everything I love about this woman,
108
295366
3283
"Wszystko, co kocham w tej kobiecie,
05:10
somebody else would love about this woman.
109
298649
3771
ktoś inny także mógłby pokochać.
05:14
Everything that she does that gives me pleasure
110
302420
3091
Cała rozkosz, jaką mi daje,
05:17
could be giving somebody else pleasure,
111
305511
1709
mogłaby należeć do innego.
05:19
maybe right about now."
112
307220
2278
Może już należy".
05:21
And this is the story he starts to tell himself,
113
309498
2784
To historia, jaką sobie opowiada.
05:24
and from then on, Proust writes that
114
312282
1863
Każdy kolejny urok kochanki
05:26
every fresh charm Swann detects in his mistress,
115
314145
3047
Swann dodaje teraz
05:29
he adds to his "collection of instruments
116
317192
2664
do "kolekcji narzędzi tortur".
05:31
in his private torture chamber."
117
319856
3622
do "kolekcji narzędzi tortur".
05:35
Now Swann and Proust, we have to admit,
118
323478
2275
Swann i Proust to prawdziwi zazdrośnicy.
05:37
were notoriously jealous.
119
325753
1676
Swann i Proust to prawdziwi zazdrośnicy.
05:39
You know, Proust's boyfriends would have to leave
120
327429
1704
Jeśli ktoś chciał zerwać z Proustem,
05:41
the country if they wanted to break up with him.
121
329133
2604
to musiał uciekać z kraju.
05:43
But you don't have to be that jealous
122
331737
2903
Nie trzeba być aż tak zazdrosnym,
05:46
to concede that it's hard work. Right?
123
334640
2911
by wiedzieć, że zazdrość to ciężka praca.
05:49
Jealousy is exhausting.
124
337551
1609
by wiedzieć, że zazdrość to ciężka praca.
05:51
It's a hungry emotion. It must be fed.
125
339160
3647
To głodne uczucie, które trzeba karmić.
05:54
And what does jealousy like?
126
342807
2089
A co zazdrość lubi?
05:56
Jealousy likes information.
127
344896
3090
Zazdrość lubi informacje, szczegóły,
05:59
Jealousy likes details.
128
347986
2389
Zazdrość lubi informacje, szczegóły,
06:02
Jealousy likes the vast quantities of shiny hair,
129
350375
2823
piękne, lśniące włosy,
06:05
the cute little pencil case.
130
353198
2466
fajny piórnik,
06:07
Jealousy likes photos.
131
355664
1542
zdjęcia.
06:09
That's why Instagram is such a hit. (Laughter)
132
357206
3730
Dlatego Instagram tak się przyjął. (Śmiech)
06:12
Proust actually links the language of scholarship and jealousy.
133
360936
3961
Proust łączy języki nauki i zazdrości.
06:16
When Swann is in his jealous throes,
134
364897
2442
Gdy Swann dostaje ataku zazdrości,
06:19
and suddenly he's listening at doorways
135
367339
2171
nasłuchuje pod drzwiami
06:21
and bribing his mistress' servants,
136
369510
2023
i przekupuje służących kochanki,
06:23
he defends these behaviors.
137
371533
1452
Proust go broni.
06:24
He says, "You know, look, I know you think this is repugnant,
138
372985
2417
"Te zachowania wydają się plugawe,
06:27
but it is no different
139
375402
1806
ale niczym się nie różnią
06:29
from interpreting an ancient text
140
377208
2350
od analizowania manuskryptu,
06:31
or looking at a monument."
141
379558
1667
czy oglądania zabytku.
06:33
He says, "They are scientific investigations
142
381225
2597
To wartościowe badania naukowe".
06:35
with real intellectual value."
143
383822
3003
To wartościowe badania naukowe".
06:38
Proust is trying to show us that jealousy
144
386825
2112
Według Prousta
06:40
feels intolerable and makes us look absurd,
145
388937
2891
zazdrość wydaje się wstrętna,
06:43
but it is, at its crux, a quest for knowledge,
146
391828
4670
ale czyni z nas poszukiwaczy wiedzy
06:48
a quest for truth, painful truth,
147
396498
3401
i prawdy, także tej bolesnej.
06:51
and actually, where Proust is concerned,
148
399899
1929
W przypadku Prousta,
06:53
the more painful the truth, the better.
149
401828
2792
im boleśniejsza prawda, tym lepiej.
06:56
Grief, humiliation, loss:
150
404620
4737
Smutek, upokorzenie i strata
07:01
These were the avenues to wisdom for Proust.
151
409357
2956
to dla Prousta ścieżki ku mądrości.
07:04
He says, "A woman whom we need,
152
412313
3902
"Ukochana kobieta, przez którą się cierpi,
07:08
who makes us suffer, elicits from us
153
416215
2786
jest źródłem uczuć dalece głębszych,
07:11
a gamut of feelings far more profound and vital
154
419001
3505
niż mężczyzna,
07:14
than a man of genius who interests us."
155
422506
4439
który fascynuje nas geniuszem".
07:18
Is he telling us to just go and find cruel women?
156
426945
2875
Czy należy więc wiązać się z okrutnicami?
07:21
No. I think he's trying to say
157
429820
2297
Nie. Proust próbuje raczej powiedzieć,
07:24
that jealousy reveals us to ourselves.
158
432117
3169
że przez zazdrość poznajemy samych siebie.
07:27
And does any other emotion crack us open
159
435286
2896
Czy jakiekolwiek inne uczucie
07:30
in this particular way?
160
438182
2328
wpływa na nas równie mocno?
07:32
Does any other emotion reveal to us
161
440510
2080
Czy inne uczucia ujawniają nam
07:34
our aggression and our hideous ambition
162
442590
3333
naszą agresję, chore ambicje,
07:37
and our entitlement?
163
445923
2399
roszczenia?
07:40
Does any other emotion teach us to look
164
448322
2650
Czy uczą nas tak uważnej obserwacji?
07:42
with such peculiar intensity?
165
450972
3192
Czy uczą nas tak uważnej obserwacji?
07:46
Freud would write about this later.
166
454164
2152
Później pisał o tym Freud,
07:48
One day, Freud was visited
167
456316
2254
którego odwiedził raz
07:50
by this very anxious young man who was consumed
168
458570
2322
roztrzęsiony, młody człowiek,
07:52
with the thought of his wife cheating on him.
169
460892
2503
pewien, że zdradza go żona.
07:55
And Freud says, it's something strange about this guy,
170
463395
2077
Freuda zdziwiło to, że pacjent
07:57
because he's not looking at what his wife is doing.
171
465472
2114
nie analizuje tego, co robi żona.
07:59
Because she's blameless; everybody knows it.
172
467586
1971
Była bez wątpienia niewinna.
08:01
The poor creature is just
173
469557
1330
Biedactwo padło ofiarą
08:02
under suspicion for no cause.
174
470887
1998
bezpodstawnych podejrzeń.
08:04
But he's looking for things that his wife is doing
175
472885
2809
Mąż zwracał natomiast uwagę
08:07
without noticing, unintentional behaviors.
176
475694
2500
na jej nieświadome zachowania.
08:10
Is she smiling too brightly here,
177
478194
2317
Czy nie uśmiecha się za bardzo,
08:12
or did she accidentally brush up against a man there?
178
480511
3340
czy otarła się o kogoś przez przypadek?
08:15
[Freud] says that the man is becoming
179
483851
2676
Według Freuda, mąż stał się strażnikiem
08:18
the custodian of his wife's unconscious.
180
486527
4348
podświadomości żony.
08:22
The novel is very good on this point.
181
490875
1821
Proust zręcznie opisuje,
08:24
The novel is very good at describing how jealousy
182
492696
2808
że zazdrość uczy wnikliwej obserwacji,
08:27
trains us to look with intensity but not accuracy.
183
495504
3984
ale nie zawsze trafnej.
08:31
In fact, the more intensely jealous we are,
184
499488
4075
Zazdrość sprawia,
08:35
the more we become residents of fantasy.
185
503563
2519
że częściej korzystamy z wyobraźni.
08:38
And this is why, I think, jealousy doesn't
186
506082
2920
Dlatego zazdrość nie tylko prowokuje
08:41
just provoke us to do violent things
187
509002
2816
przemoc i występek.
08:43
or illegal things.
188
511818
2000
przemoc i występek.
08:45
Jealousy prompts us to behave in ways
189
513818
2282
Nakłania nas też
08:48
that are wildly inventive.
190
516100
2358
do szalonej pomysłowości.
08:50
Now I'm thinking of myself at eight, I concede,
191
518458
2443
Mam na myśli swój postępek sprzed lat,
08:52
but I'm also thinking of this story I heard on the news.
192
520901
4019
ale też historię
08:56
A 52-year-old Michigan woman was caught
193
524920
3908
52-letniej kobiety z Michigan,
którą przyłapano
którą przyłapano
09:00
creating a fake Facebook account
194
528828
2869
na tworzeniu fikcyjnego konta na Facebooku,
09:03
from which she sent vile, hideous messages
195
531697
3723
z którego wysyłała ordynarne wiadomości
09:07
to herself for a year.
196
535420
4225
do samej siebie przez rok.
09:11
For a year. A year.
197
539645
2125
Przez okrągły rok.
09:13
And she was trying to frame
198
541770
1875
Próbowała wrobić dziewczynę
swojego byłego chłopaka.
swojego byłego chłopaka.
09:15
her ex-boyfriend's new girlfriend,
199
543645
2157
Próbowała wrobić dziewczynę
swojego byłego chłopaka.
swojego byłego chłopaka.
09:17
and I have to confess when I heard this,
200
545802
3641
Muszę przyznać, że ta historia
09:21
I just reacted with admiration.
201
549443
1912
wzbudziła we mnie podziw.
09:23
(Laughter)
202
551355
1577
(Śmiech)
09:24
Because, I mean, let's be real.
203
552932
2415
Przyznajcie, co za olbrzymia,
09:27
What immense, if misplaced, creativity. Right?
204
555347
4317
choć źle ulokowana pomysłowość.
09:31
This is something from a novel.
205
559664
2420
Jak w powieści,
09:34
This is something from a Patricia Highsmith novel.
206
562084
3401
na przykład pióra Patricii Highsmith,
09:37
Now Highsmith is a particular favorite of mine.
207
565485
2170
która jest obecnie moją ulubioną pisarką.
09:39
She is the very brilliant and bizarre woman of American letters.
208
567655
4052
Pisarką genialną i jednocześnie osobliwą.
09:43
She's the author of "Strangers on a Train"
209
571707
2193
Napisała "Znajomych z pociągu"
09:45
and "The Talented Mr. Ripley,"
210
573900
2048
i "Utalentowanego pana Ripleya",
09:47
books that are all about how jealousy,
211
575948
3065
książki o zazdrości,
09:51
it muddles our minds,
212
579013
1875
która mąci umysł.
09:52
and once we're in the sphere, in that realm of jealousy,
213
580888
2994
W jej zasięgu
09:55
the membrane between what is and what could be
214
583882
5263
granica między rzeczywistością a wyobraźnią
10:01
can be pierced in an instant.
215
589145
2893
staje się bardzo cienka.
10:04
Take Tom Ripley, her most famous character.
216
592038
2448
Tom Ripley, jej najsławniejszy bohater.
10:06
Now, Tom Ripley goes from wanting you
217
594486
2839
z początku cię pragnie
10:09
or wanting what you have
218
597325
2176
albo tego, co masz.
10:11
to being you and having what you once had,
219
599501
3428
Potem staje się tobą i bierze to, co miałeś,
10:14
and you're under the floorboards,
220
602929
1533
a ty leżysz martwy pod podłogą.
10:16
he's answering to your name,
221
604462
1363
Posługuje się twoim nazwiskiem
10:17
he's wearing your rings,
222
605825
1692
nosi twoje obrączki,
10:19
emptying your bank account.
223
607517
2001
opróżnia konto w banku.
10:21
That's one way to go.
224
609518
1975
Można i tak.
10:23
But what do we do? We can't go the Tom Ripley route.
225
611493
3664
Ale nie możemy naśladować Ripleya.
10:27
I can't give the world D's,
226
615157
2037
Nie mogę wystawić całemu światu
złych ocen,
złych ocen,
10:29
as much as I would really like to, some days.
227
617194
2847
nawet jeśli czasem bym chciała.
10:32
And it's a pity, because we live in envious times.
228
620041
3498
Szkoda, bo żyjemy w zazdrosnych czasach.
10:35
We live in jealous times.
229
623539
2907
Szkoda, bo żyjemy w zazdrosnych czasach.
10:38
I mean, we're all good citizens of social media,
230
626446
2013
Na portalach społecznościowych
10:40
aren't we, where the currency is envy?
231
628459
3384
zazdrość to waluta.
10:43
Does the novel show us a way out? I'm not sure.
232
631843
4469
Nie jestem pewna,
czy powieść wskazuje drogę wyjścia.
czy powieść wskazuje drogę wyjścia.
10:48
So let's do what characters always do when they're not sure,
233
636312
3441
Gdy bohater
10:51
when they are in possession of a mystery.
234
639753
2176
ma zagadkę do rozwikłania,
10:53
Let's go to 221B Baker Street
235
641929
2274
najlepiej udać się na Baker Street
10:56
and ask for Sherlock Holmes.
236
644203
2018
i zapytać o Sherlocka Holmesa.
10:58
When people think of Holmes,
237
646221
2469
Jego głównym wrogiem
11:00
they think of his nemesis being Professor Moriarty,
238
648690
3109
jest profesor Moriarty,
11:03
right, this criminal mastermind.
239
651799
2207
geniusz zbrodni,
11:06
But I've always preferred [Inspector] Lestrade,
240
654006
2463
Ja zawsze wołałam Lestrade'a,
11:08
who is the rat-faced head of Scotland Yard
241
656469
2905
inspektora Scotland Yardu.
11:11
who needs Holmes desperately,
242
659374
1730
Lestrade potrzebuje Holmesa,
11:13
needs Holmes' genius, but resents him.
243
661104
2304
ale go nienawidzi.
11:15
Oh, it's so familiar to me.
244
663408
1857
Znam to uczucie.
11:17
So Lestrade needs his help, resents him,
245
665265
4017
Potrzebuje, lecz nienawidzi,
11:21
and sort of seethes with bitterness over the course of the mysteries.
246
669282
3311
jest przepełniony goryczą,
11:24
But as they work together, something starts to change,
247
672593
3877
ale z czasem coś się zmienia.
11:28
and finally in "The Adventure of the Six Napoleons,"
248
676470
3043
Gdy w "Sześciu popiersiach Napoleona"
11:31
once Holmes comes in, dazzles everybody with his solution,
249
679513
3930
Holmes oszałamia wszystkich rozwiązaniem,
11:35
Lestrade turns to Holmes and he says,
250
683443
3441
Lestrade mówi:
11:38
"We're not jealous of you, Mr. Holmes.
251
686884
4281
"Holmes, nie jesteśmy zazdrośni.
11:43
We're proud of you."
252
691165
3359
Jesteśmy z pana dumni".
11:46
And he says that there's not a man at Scotland Yard
253
694524
2329
Mówi też, że każdy w Scotland Yardzie
11:48
who wouldn't want to shake Sherlock Holmes' hand.
254
696853
2999
chciałby uścisnąć detektywowi dłoń.
11:51
It's one of the few times we see Holmes moved
255
699852
2385
Holmes jest poruszony,
co rzadko mu się zdarza.
co rzadko mu się zdarza.
11:54
in the mysteries, and I find it very moving,
256
702237
2095
Ta scena jest wzruszająca,
11:56
this little scene, but it's also mysterious, right?
257
704332
3064
ale też zagadkowa.
11:59
It seems to treat jealousy
258
707396
1913
Zazdrość jest tu przedstawiona
12:01
as a problem of geometry, not emotion.
259
709309
2738
jako kwestia geometrii, a nie emocji.
12:04
You know, one minute Holmes is on the other side from Lestrade.
260
712047
2866
Raz Lestrade widzi w Holmesie wroga,
12:06
The next minute they're on the same side.
261
714913
1923
a raz - sprzymierzeńca.
12:08
Suddenly, Lestrade is letting himself
262
716836
2147
Pozwala sobie na podziw dla geniusza,
12:10
admire this mind that he's resented.
263
718983
2967
którego do tej pory nienawidził.
12:13
Could it be so simple though?
264
721950
1929
Czy to jednak nie za proste?
12:15
What if jealousy really is a matter of geometry,
265
723879
2431
Może zazdrość wynika z pozycji,
12:18
just a matter of where we allow ourselves to stand
266
726310
3710
jaką przyjmiemy
12:22
in relation to another?
267
730020
2330
w stosunku do drugiego człowieka.
12:24
Well, maybe then we wouldn't have to resent
268
732350
1871
Może wtedy czyjaś doskonałość
12:26
somebody's excellence.
269
734221
2061
tak by nas nie raziła.
12:28
We could align ourselves with it.
270
736282
3374
Można by się z nią sprzymierzyć.
12:31
But I like contingency plans.
271
739656
2256
Lubię jednak rozważać różne możliwości.
12:33
So while we wait for that to happen,
272
741912
2336
Zanim do tego dojdzie,
12:36
let us remember that we have fiction for consolation.
273
744248
2696
pamiętajmy, że literatura pociesza,
12:38
Fiction alone demystifies jealousy.
274
746944
2451
pozwala zrozumieć zazdrość,
12:41
Fiction alone domesticates it,
275
749395
2083
oswaja ją,
12:43
invites it to the table.
276
751478
1878
"zaprasza ją do stołu".
12:45
And look who it gathers:
277
753356
1873
Stołu, przy którym siedzą
12:47
sweet Lestrade, terrifying Tom Ripley,
278
755229
3836
miły Lestrade, straszny Ripley,
12:51
crazy Swann, Marcel Proust himself.
279
759065
4469
szalony Swann, sam Marcel Proust.
12:55
We are in excellent company.
280
763534
2414
Jesteśmy w dobrym towarzystwie.
12:57
Thank you.
281
765948
1420
Dziękuję.
12:59
(Applause)
282
767368
4816
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Parul Sehgal - Literary criticParul Sehgal is an editor for "The New York Times Book Review."
Why you should listen
"No scorn, no condescension. We read first for distraction then consolation then for company. And finally to be worthy of the company we kept," writes literary critic Parul Sehgal, whose reviews are as delicious and delightful as the books themselves. Sehgal is an editor at The New York Times Book Review. Previously the Books Editor at NPR.org and the Senior Editor at Publisher's Weekly, Sehgal is the recipient of the 2010 Nona Balakian Citation for Excellence in Reviewing and the 2008 Pan African Literary Forum’s OneWorld Prize for fiction. She lives in New York City.
Parul Sehgal | Speaker | TED.com