TEDWomen 2013
Boyd Varty: What I learned from Nelson Mandela
Boyd Varty: Czego nauczyłem się od Nelsona Mandeli
Filmed:
Readability: 3.2
1,730,475 views
„W świątyni przyrody odzwierciedla się to, co w nas najlepsze". Boyd Varty, działacz na rzecz środwiska naturalnego dzieli się opowieściami o zwierzętach i ludziach oraz ich wzajemnych powiązaniach, czy też „ubuntu", rozumianym jako „Jestem bo ty jesteś". Dedykuje swoją prelekcję południowoafrykańskiemu przywódcy, Nelsonowi Mandeli, który był wcieleniem tej szlachetnej wartości.
Boyd Varty - Environmental and literacy activist
In his native South Africa, Boyd Varty builds wildlife corridors to restore the environment and literacy centers to restore the human spirit. Full bio
In his native South Africa, Boyd Varty builds wildlife corridors to restore the environment and literacy centers to restore the human spirit. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I'm a man who's trying to live from his heart,
0
581
3708
Staram kierować się sercem,
00:16
and so just before I get going,
1
4289
3065
więc zacznę od tego,
00:19
I wanted to tell you as a South African
2
7354
2571
jako Południowoafrykanin,
00:21
that one of the men who has inspired me most
3
9925
2984
że człowiek,
który wyjątkowo mnie zainspirował,
który wyjątkowo mnie zainspirował,
00:24
passed away a few hours ago.
4
12909
3066
zmarł kilka godzin temu.
00:27
Nelson Mandela has come to the end
5
15975
2690
Nelson Mandela dotarł do końca
00:30
of his long walk to freedom.
6
18665
2680
swojej długiej wędrówki po wolność.
00:33
And so this talk is going to be for him.
7
21345
4935
Ta prelekcja będzie dla niego.
00:40
I grew up in wonder.
8
28544
2810
Wychowałem się w cudownym otoczeniu,
00:43
I grew up amongst those animals.
9
31354
4115
wśród tych zwierząt,
00:47
I grew up in the wild eastern part of South Africa
10
35469
4391
na dzikim wschodzie Afryki Południowej,
00:51
at a place called Londolozi Game Reserve.
11
39860
2898
w miejscu o nazwie
"Rezerwat Zwierząt Londolozi".
"Rezerwat Zwierząt Londolozi".
00:54
It's a place where my family has been
12
42758
2772
Moja rodzina od czterech pokoleń
prowadzi tam biznes safari.
prowadzi tam biznes safari.
00:57
in the safari business for four generations.
13
45530
4195
01:01
Now for as long as I can remember,
14
49725
2237
Odkąd pamiętam,
01:03
my job has been to take people out into nature,
15
51962
4737
moim zadaniem było
pokazywać ludziom przyrodę
pokazywać ludziom przyrodę
01:08
and so I think it's a lovely twist of fate today
16
56699
2911
To miłe zrządzenie losu,
01:11
to have the opportunity
17
59610
1820
że mogę opowiedzieć
01:13
to bring some of my experiences out in nature
18
61430
2881
o swoich doświadczeniach z przyrodą
01:16
in to this gathering.
19
64311
2140
na tym spotkaniu.
01:18
Africa is a place
20
66451
1879
Afryka to miejsce,
01:20
where people still sit under starlit skies
21
68330
3384
gdzie ludzie nadal siedzą
pod gwiaździstym niebem,
pod gwiaździstym niebem,
01:23
and around campfires and tell stories,
22
71714
3410
przy ogniskach i opowiadają historie.
01:27
and so what I have to share with you today
23
75124
2691
Chcę się dziś podzielić
01:29
is the simple medicine of a few campfire stories,
24
77815
4419
naturalnym lekiem
w postaci kilku opowieści
w postaci kilku opowieści
01:34
stories about heroes of heart.
25
82234
3138
o bohaterach pięknego serca.
01:37
Now my stories are not the stories
26
85372
2120
Moje opowieści nie są z rodzaju tych
01:39
that you'll hear on the news,
27
87492
1698
w wiadomościach.
01:41
and while it's true that Africa is a harsh place,
28
89190
2973
Choć Afryka to trudne miejsce,
01:44
I also know it to be a place
29
92163
1937
znam ją też jako miejsce,
01:46
where people, animals and ecosystems
30
94100
4266
w którym ludzie, zwierzęta i otoczenie
01:50
teach us about a more interconnected world.
31
98366
4387
uczą nas o świecie wzajemnych powiązań.
01:54
When I was nine years old,
32
102753
1978
Kiedy miałem 9 lat,
01:56
President Mandela came to stay with my family.
33
104731
3234
prezydent Mandela
zamieszkał z moją rodziną.
zamieszkał z moją rodziną.
01:59
He had just been released from
his 27 years of incarceration,
his 27 years of incarceration,
34
107965
3424
Właśnie wypuszczono go
po 27 latach więzienia
po 27 latach więzienia
02:03
and was in a period of readjustment
35
111389
2627
i musiał się przyzwyczaić
02:06
to his sudden global icon status.
36
114016
2659
do nagłej roli światowego symbolu.
02:08
Members of the African National Congress
37
116675
2500
Członkowie Afrykańskiego
Kongresu Narodowego
Kongresu Narodowego
02:11
thought that in the bush
38
119175
1991
uznali, że w buszu
02:13
he would have time to rest and recuperate
39
121166
2234
będzie miał czas odpocząć
02:15
away from the public eye,
40
123400
1761
od publicznego oka.
02:17
and it's true that lions tend to be
41
125161
3379
Zgadza się, lwy to bardzo dobry
odstraszacz prasy i paparazzich.
02:20
a very good deterrent to press and paparazzi.
42
128540
4231
02:24
(Laughter)
43
132771
2129
(Śmiech)
02:26
But it was a defining time for me as a young boy.
44
134900
2546
Był to dla mnie okres formujący.
02:29
I would take him breakfast in bed,
45
137446
2061
Zanosiłem mu śniadanie do łóżka.
02:31
and then, in an old track suit and slippers,
46
139507
2368
W starym dresie i kapciach
02:33
he would go for a walk around the garden.
47
141875
2605
szedł na spacer po ogrodzie.
02:36
At night, I would sit with my family
48
144480
1678
Wieczorem siadałem z rodziną
02:38
around the snowy, bunny-eared TV,
49
146158
2501
przed śnieżącym telewizorem
z anteną pokojową
z anteną pokojową
02:40
and watch images of that same
50
148659
2418
i oglądałem
02:43
quiet man from the garden
51
151077
1934
tego samego cichego mężczyznę,
02:45
surrounded by hundreds and thousands of people
52
153011
3050
otoczonego tysiącami ludzi,
02:48
as scenes from his release were broadcast nightly.
53
156061
3259
w nadawanych co wieczór
scenach jego uwolnienia.
scenach jego uwolnienia.
02:51
He was bringing peace
54
159320
1952
Przynosił pokój podzielonej
02:53
to a divided and violent South Africa,
55
161272
2882
i ogarniętej przemocą Afryce Południowej.
02:56
one man with an unbelievable sense of his humanity.
56
164154
5229
Człowiek o niesamowitym poczuciu
własnego człowieczeństwa.
własnego człowieczeństwa.
03:01
Mandela said often that the gift of prison
57
169383
2764
Mandela mówił często,
że więzienie podarowało mu
że więzienie podarowało mu
03:04
was the ability to go within and to think,
58
172147
2960
wejrzenie w siebie i namysł.
03:07
to create in himself
59
175107
1729
Pozwoliło mu zrealizować w sobie to,
03:08
the things he most wanted for South Africa:
60
176836
2879
czego chciał dla Afryki Południowej:
03:11
peace, reconciliation, harmony.
61
179715
3345
pokój, pojednanie, harmonię.
03:15
Through this act of immense open-heartedness,
62
183060
2855
Przez ten akt ogromnej otwartości serca
03:17
he was to become the embodiment
63
185915
2232
stał się wcieleniem tego,
03:20
of what in South Africa we call "ubuntu."
64
188147
3539
co w RPA nazywamy "ubuntu".
03:23
Ubuntu: I am because of you.
65
191686
2849
"Ubuntu: Jestem bo ty jesteś".
03:26
Or, people are not people
66
194535
2663
Czy też: "Ludzie nie są ludźmi
03:29
without other people.
67
197198
2725
bez innych ludzi".
Nie jest to nowa idea czy wartość,
03:31
It's not a new idea or value
68
199923
1846
03:33
but it's one that I certainly think at these times
69
201769
1855
ale myślę, że w tych czasach
03:35
is worth building on.
70
203624
1749
warto na niej budować.
03:37
In fact, it is said that in the
collective consciousness of Africa,
collective consciousness of Africa,
71
205373
3164
Podobno w zbiorowej świadomości Afryki
03:40
we get to experience the deepest parts
72
208537
2039
doświadczamy najgłębszych pokładów
03:42
of our own humanity
73
210576
1305
własnego człowieczeństwa
03:43
through our interactions with others.
74
211881
2784
przez nasze relacje z innymi.
03:46
Ubuntu is at play right now.
75
214665
2112
Z "ubuntu" mamy do czynienia w tej chwili.
03:48
You are holding a space for me
76
216777
2000
Zrobiliście dla mnie miejsce,
03:50
to express the deepest truth of who I am.
77
218777
3392
bym mógł wyrazić
najgłębszą prawdę o sobie.
najgłębszą prawdę o sobie.
03:54
Without you, I'm just a guy talking to an empty room,
78
222169
2260
Bez was gadałbym do pustej sali,
03:56
and I spent a lot of time last week doing that,
79
224429
3078
co robiłem cały zeszły tydzień
03:59
and it's not the same as this.
80
227507
3323
i było zupełnie inaczej.
04:02
(Laughter)
81
230830
2426
(Śmiech)
04:05
If Mandela was the national
and international embodiment,
and international embodiment,
82
233256
3448
Mandela był narodowym
i międzynarodowym wcieleniem tej wartości,
i międzynarodowym wcieleniem tej wartości,
04:08
then the man who taught me the most
83
236704
1594
ale człowiekiem, który nauczył mnie
o niej najwięcej, był Solly Mhlongo.
o niej najwięcej, był Solly Mhlongo.
04:10
about this value personally was this man,
84
238298
2603
04:12
Solly Mhlongo.
85
240901
1358
04:14
Solly was born under a tree
86
242259
1808
Solly urodził się pod drzewem,
04:16
60 kilometers from where I grew up in Mozambique.
87
244067
2786
60 km od mojego domu w Mozambiku.
04:18
He would never have a lot of money,
88
246853
1500
Sally nie miał pieniędzy, ale okazał się
04:20
but he was to be
89
248353
1422
04:21
one of the richest men I would ever meet.
90
249775
2629
jednym z najbogatszych ludzi,
jakiego znałem.
jakiego znałem.
04:24
Solly grew up tending to his father's cattle.
91
252404
2719
Wychował się pomagając ojcu przy bydle.
04:27
Now, I can tell you, I don't know what it is
about people who grow up looking after cattle,
about people who grow up looking after cattle,
92
255123
4182
Nie wiem czemu,
ale ludzie zajmujący się w młodości bydłem
04:31
but it makes for über-resourcefulness.
93
259305
3022
są szczególnie zaradni.
04:34
The first job that he ever got in the safari business
94
262327
2474
Pierwszą pracą,
jaką Solly dostał w biznesie safari,
jaką Solly dostał w biznesie safari,
04:36
was fixing the safari trucks.
95
264801
2216
było naprawianie samochodów.
04:39
Where he had learned to do that out in the bush
96
267017
2654
Nie wiem, gdzie się tego nauczył w buszu,
04:41
I have no idea, but he could do it.
97
269671
2129
ale potrafił.
04:43
He then moved across into what we called
98
271800
1927
Potem był w tzw. grupie środowiskowej.
04:45
the habitat team.
99
273727
1387
04:47
These were the people on the reserve
100
275114
1886
która odpowiada za utrzymanie rezerwatu.
04:49
who were responsible for its well-being.
101
277000
2357
04:51
He fixed roads, he mended wetlands,
102
279357
2284
Naprawiał drogi, ulepszał tereny podmokłe,
04:53
he did some anti-poaching.
103
281641
1818
czasem tępił kłusownictwo.
04:55
And then one day we were out together,
104
283459
2126
Kiedyś szliśmy razem
04:57
and he came across the tracks of where
a female leopard had walked.
a female leopard had walked.
105
285585
3531
i Solly natknął się na ślady lamparta.
05:01
And it was an old track,
106
289116
1774
Ślady były stare,
ale dla żartu zaczął je tropić.
ale dla żartu zaczął je tropić.
05:02
but for fun he turned and he began to follow it,
107
290890
2441
05:05
and I tell you, I could tell by the speed
108
293331
1575
Po tym, jak szybko się poruszał
05:06
at which he moved on those pad marks
109
294906
1697
widać było,
05:08
that this man was a Ph.D.-level tracker.
110
296603
3974
że z tropicielstwa mógłby zrobić doktorat.
05:12
If you drove past Solly
111
300577
1774
Kiedy ktoś minął Solly'ego w rezerwacie
05:14
somewhere out on the reserve,
112
302351
1678
05:16
you look up in your rearview mirror,
113
304029
1649
i zerknął w lusterko, mógł zobaczyć,
jak Solly zatrzymuje samochód
jak Solly zatrzymuje samochód
05:17
you'd see he'd stopped the car
114
305678
1845
05:19
20, 50 meters down the road
115
307523
2046
po 20 czy 50 metrach,
05:21
just in case you need help with something.
116
309569
3013
na wypadek,
gdyby potrzebowano jego pomocy.
gdyby potrzebowano jego pomocy.
05:24
The only accusation I ever heard leveled at him
117
312582
2753
Jedyny zarzut
pod jego adresem brzmiał:
05:27
was when one of our clients said,
118
315335
1395
05:28
"Solly, you are pathologically helpful."
119
316730
3217
"Solly, jesteś patologicznie pomocny".
05:31
(Laughter)
120
319947
2447
(Śmiech)
05:34
When I started professionally guiding people
121
322394
2891
Kiedy zacząłem pracować
05:37
out into this environment,
122
325285
1657
jako przewodnik po rezerwacie,
05:38
Solly was my tracker.
123
326942
1560
Solly był moim tropicielem,
stanowiliśmy zespół.
stanowiliśmy zespół.
05:40
We worked together as a team.
124
328502
1819
05:42
And the first guests we ever got
125
330321
2026
Naszymi pierwszymi gośćmi
była grupa filantropów z USA.
była grupa filantropów z USA.
05:44
were a philanthropy group from your East Coast,
126
332347
2847
05:47
and they said to Solly, on the side, they said,
127
335194
2354
Powiedzieli do Solly'ego:
05:49
"Before we even go out to see lions and leopards,
128
337548
2641
"Zanim pokażesz nam lwy i lamparty,
05:52
we want to see where you live."
129
340189
2062
chcemy zobaczyć, gdzie mieszkasz".
05:54
So we took them up to his house,
130
342251
1465
Zabraliśmy ich do jego domu.
05:55
and this visit of the philanthropist to his house
131
343716
2872
Akurat w tym czasie
05:58
coincided with a time when Solly's wife,
132
346588
2681
żona Solly'ego uczyła się angielskiego
06:01
who was learning English,
133
349269
1600
06:02
was going through a phase
where she would open the door
where she would open the door
134
350869
2184
i otwierając drzwi, mówiła:
"Cześć, kocham cię".
"Cześć, kocham cię".
06:05
by saying, "Hello, I love you.
135
353053
2664
06:07
Welcome, I love you." (Laughter)
136
355717
2215
"Witaj, kocham cię". (Śmiech)
06:09
And there was something so beautifully African
137
357932
2549
Było w tym coś pięknie afrykańskiego:
06:12
about it to me, this small house
138
360481
1845
ten mały domek z wielkim sercem w środku.
06:14
with a huge heart in it.
139
362326
2585
06:16
Now on the day that Solly saved my life,
140
364911
6575
W dniu, kiedy uratował mi życie,
Solly był już moim bohaterem.
06:23
he was already my hero.
141
371486
2011
06:25
It was a hot day,
142
373497
1581
Był to gorący dzień
06:27
and we found ourselves down by the river.
143
375078
1974
i byliśmy nad rzeką.
06:29
Because of the heat, I took my shoes off,
144
377052
2836
Był upał, więc zdjąłem buty,
06:31
and I rolled up my pants,
145
379888
1703
podwinąłem nogawki
06:33
and I walked into the water.
146
381591
2241
i wszedłem do wody.
06:35
Solly remained on the bank.
147
383832
1562
Solly został na brzegu.
06:37
The water was clear running over sand,
148
385394
3023
Woda była przejrzysta, dno piaszczyste.
06:40
and we turned and we began
to make our way upstream.
to make our way upstream.
149
388417
3314
Zaczęliśmy iść pod prąd.
06:43
And a few meters ahead of us,
150
391731
1820
Kilka metrów przed nami
06:45
there was a place where a tree
had fallen out of the bank,
had fallen out of the bank,
151
393551
2985
było pochylone drzewo
06:48
and its branches were touching the water,
152
396536
2771
i gałęzie dotykały wody,
06:51
and it was shadowy.
153
399307
1597
tworząc cień.
06:52
And if had been a horror movie,
154
400904
2458
Gdyby to był horror
06:55
people in the audience would have started saying,
155
403362
2236
ludzie w kinie szeptaliby:
06:57
"Don't go in there. Don't go in there." (Laughter)
156
405598
3453
"Nie idź tam. Nie idź tam". (Śmiech)
07:01
And of course, the crocodile was in the shadows.
157
409051
3757
Oczywiście w cieniu był krokodyl.
07:04
Now the first thing that you notice
when a crocodile hits you
when a crocodile hits you
158
412808
2115
Podczas ataku krokodyla
07:06
is the ferocity of the bite.
159
414923
1600
najpierw czuje się
okrutną siłę jego szczęk.
okrutną siłę jego szczęk.
07:08
Wham! It hits me by my right leg.
160
416523
1973
Kłap! Łapie mnie za nogę.
07:10
It pulls me. It turns. I throw my hand up.
I'm able to grab a branch.
I'm able to grab a branch.
161
418496
3903
Wciąga mnie. Obraca.
Udaje mi się złapać gałąź.
Udaje mi się złapać gałąź.
07:14
It's shaking me violently.
162
422399
1738
Potrząsa mną gwałtownie.
07:16
It's a very strange sensation
163
424137
1714
To bardzo dziwne uczucie,
07:17
having another creature try and eat you,
164
425851
1946
gdy inne stworzenie próbuje cię zjeść.
07:19
and there are few things that
promote vegetarianism like that.
promote vegetarianism like that.
165
427797
3451
To szczególny sposób
promowania wegetarianizmu.
promowania wegetarianizmu.
07:23
(Laughter)
166
431248
1595
(Śmiech)
07:24
Solly on the bank sees that I'm in trouble.
167
432843
2285
Z brzegu Solly widzi, co się dzieje.
07:27
He turns. He begins to make his way to me.
168
435128
2047
Zawraca i idzie w moim kierunku.
07:29
The croc again continues to shake me.
169
437175
1951
Krokodyl nadal mną potrząsa.
07:31
It goes to bite me a second time.
170
439126
1917
Próbuje ugryźć ponownie.
07:33
I notice a slick of blood in the water around me
171
441043
2189
Widzę, jak krew wokół mnie
07:35
that gets washed downstream.
172
443232
1604
odpływa z nurtem.
07:36
As it bites the second time, I kick.
173
444836
2173
Kiedy gryzie drugi raz, kopię.
07:39
My foot goes down its throat. It spits me out.
174
447009
2733
Stopa trafia mu do gardła
i wtedy on puszcza.
i wtedy on puszcza.
07:41
I pull myself up into the branches,
175
449742
2131
Wyciągając się po gałęziach,
07:43
and as I come out of the water,
I look over my shoulder.
I look over my shoulder.
176
451873
3483
zerkam w dół:
07:47
My leg from the knee down
177
455356
1920
noga poniżej kolana jest zmasakrowana.
07:49
is mangled beyond description.
178
457276
1928
07:51
The bone is cracked.
179
459204
1395
Kość jest pęknięta.
07:52
The meat is torn up.
180
460599
1830
Ciało poszarpane.
07:54
I make an instant decision that
I'll never look at that again.
I'll never look at that again.
181
462429
4600
Natychmiast postanawiam,
że nigdy więcej na to nie spojrzę.
(Śmiech)
(Śmiech)
07:59
As I come out of the water,
182
467029
2384
Gdy wydostaję się z wody,
08:01
Solly arrives at a deep section,
183
469413
2617
Solly wchodzi na głębinę,
08:04
a channel between us.
184
472030
1625
w kanał między nami.
08:05
He knows, he sees the state of my leg,
185
473655
2138
Widzi, jak wygląda moja noga
08:07
he knows that between him and I
186
475793
1846
i wie, że między nim a mną
08:09
there is a crocodile,
187
477639
1212
jest krokodyl,
08:10
and I can tell you this man doesn't
slow down for one second.
slow down for one second.
188
478851
2492
ale widzę, że się nie waha,
08:13
He comes straight into the channel.
189
481343
1806
tylko zmierza prosto do kanału.
08:15
He wades in to above his waist.
190
483149
1935
Woda sięga mu powyżej pasa.
08:17
He gets to me. He grabs me.
191
485084
1463
Dociera do mnie. Chwyta.
08:18
I'm still in a vulnerable position.
192
486547
1672
Nadal jestem zagrożony.
08:20
He picks me and puts me on his shoulder.
193
488219
1725
Przerzuca mnie przez ramię,
08:21
This is the other thing about Solly,
he's freakishly strong.
he's freakishly strong.
194
489944
2419
Solly jest diabelnie silny,
08:24
He turns. He walks me up the bank.
195
492363
2463
zawraca i wynosi mnie na brzeg.
08:26
He lays me down. He pulls his shirt off.
196
494826
2054
Kładzie mnie na ziemi.
Bandażuje mi nogę własną koszulą.
08:28
He wraps it around my leg,
197
496880
1784
08:30
picks me up a second time,
198
498664
1291
Znów mnie podnosi,
08:31
walks me to a vehicle,
199
499955
1906
zanosi do samochodu
08:33
and he's able to get me to medical attention.
200
501861
3424
i jedzie ze mną po pomoc medyczną.
08:37
And I survive.
201
505285
3223
Udaje mi się przeżyć.
08:40
Now — (Applause)
202
508508
4261
(Brawa)
08:44
Now I don't know how many people you know
203
512769
2710
Nie wiem, ilu znacie ludzi,
08:47
that go into a deep channel of water
204
515479
2216
gotowych wejść na głębinę, by wam pomóc,
08:49
that they know has a crocodile in it
205
517695
2260
wiedząc, że jest tam krokodyl.
08:51
to come and help you,
206
519955
1343
08:53
but for Solly, it was as natural as breathing.
207
521298
3444
Dla Solly'ego było to tak naturalne,
jak oddychanie.
jak oddychanie.
08:56
And he is one amazing example
208
524742
2456
Jest on pięknym przykładem tego,
08:59
of what I have experienced all over Africa.
209
527198
3445
czego doświadczyłem wszędzie w Afryce.
09:02
In a more collective society,
210
530643
2131
W społeczeństwie bardziej wspólnotowym,
09:04
we realize from the inside
211
532774
2848
czujemy w głębi nas,
09:07
that our own well-being is deeply tied
212
535622
3133
że nasza własna pomyślność
ściśle wiąże się z pomyślnością innych.
09:10
to the well-being of others.
213
538755
3238
09:13
Danger is shared. Pain is shared.
214
541993
3269
Dzielimy niebezpieczeństwo. Dzielimy ból.
09:17
Joy is shared. Achievement is shared.
215
545262
2925
Dzielimy radość. Dzielimy osiągnięcia.
09:20
Houses are shared. Food is shared.
216
548187
4530
Dzielimy domy. Dzielimy jedzenie.
09:24
Ubuntu asks us to open our hearts
217
552717
3196
"Ubuntu" wzywa,
byśmy otworzyli nasze serca
byśmy otworzyli nasze serca
09:27
and to share,
218
555913
1414
i dzielili się.
09:29
and what Solly taught me that day
219
557327
1952
Tamtego dnia Solly nauczył mnie,
09:31
is the essence of this value,
220
559279
2003
że istotą tej wartości
09:33
his animated, empathetic action
221
561282
2758
jest gorliwe i empatyczne działanie
09:36
in every moment.
222
564040
2045
w każdej chwili.
09:38
Now although the root word is about people,
223
566085
3507
Słowo "ubuntu"
wywodzi się z korzenia "ludzki",
wywodzi się z korzenia "ludzki",
09:41
I thought that maybe ubuntu was only about people.
224
569592
3374
myślałem więc,
że odnosi się tylko do ludzi.
że odnosi się tylko do ludzi.
09:44
And then I met this young lady.
225
572966
3274
Lecz spotkałem tę młodą panią.
09:48
Her name was Elvis.
226
576240
1694
Miała na imię Elvis.
09:49
In fact, Solly gave her the name Elvis
227
577934
1771
Solly nadał jej to imię, mówiąc,
09:51
because he said she walked like she was doing
228
579705
2857
że chodzi, jakby wykonywała
09:54
the Elvis the pelvis dance.
229
582562
2665
taniec bioder Presleya.
09:57
She was born with very badly
deformed back legs and pelvis.
deformed back legs and pelvis.
230
585227
4366
Urodziła się
ze zniekształconymi nogami i miednicą.
ze zniekształconymi nogami i miednicą.
10:01
She arrived at our reserve from a reserve
231
589593
2264
Trafiła do naszego rezerwatu,
migrując do rezerwatu
migrując do rezerwatu
10:03
east of us on her migratory route.
232
591857
2056
na wschód od nas.
10:05
When I first saw her,
233
593913
1779
Widząc ją po raz pierwszy,
10:07
I thought she would be dead in a matter of days.
234
595692
2468
pomyślałem, że nie pożyje długo.
10:10
And yet, for the next five years
235
598160
2928
Jednak przez kolejne 5 lat
10:13
she returned in the winter months.
236
601088
2530
powracała do nas w zimie,
10:15
And we would be so excited to be out in the bush
237
603618
2377
Cieszyło nas, gdy natrafialiśmy w buszu
10:17
and to come across this unusual track.
238
605995
2396
na jej niezwykłe ślady, które wyglądały
10:20
It looked like an inverted bracket,
239
608391
1495
jak odwrócony nawias.
10:21
and we would drop whatever
we were doing and we would follow,
we were doing and we would follow,
240
609886
2449
Rzucaliśmy wszystko, by za nimi podążać,
10:24
and then we would come around the corner,
241
612335
1671
aż za którymś zakrętem
10:26
and there she would be with her herd.
242
614006
2086
znajdowaliśmy ją i jej stado.
10:28
And that outpouring of emotion
243
616092
2895
Ludzie w samochodach na safari
10:30
from people on our safari trucks
244
618987
1714
reagowali na nią tak wylewnie,
10:32
as they saw her, it was this sense of kinship.
245
620701
3242
dawało się odczuć braterską więź.
10:35
And it reminded me
246
623943
1485
Uświadomiło mi to,
10:37
that even people who grow up in cities
247
625428
1931
że nawet ludzie wychowani w mieście
10:39
feel a natural connection
248
627359
3585
odczuwają naturalną więź
10:42
with the natural world and with animals.
249
630944
2271
z przyrodą i zwierzętami.
10:45
And yet still I remained amazed
that she was surviving.
that she was surviving.
250
633215
3584
Byłem zdumiony, że udaje jej się przeżyć.
10:48
And then one day we came across
them at this small water hole.
them at this small water hole.
251
636799
2961
Pewnego dnia natknęliśmy się
na jej stado przy wodopoju.
na jej stado przy wodopoju.
10:51
It was sort of a hollow in the ground.
252
639760
1852
Było to raczej wyżłobienie w ziemi.
10:53
And I watched as the matriarch drank,
253
641612
2454
Patrzyłem, jak matka stada pije,
10:56
and then she turned in that
beautiful slow motion of elephants,
beautiful slow motion of elephants,
254
644066
3274
a potem odwraca się
tym pięknym, powolnym ruchem słonia,
tym pięknym, powolnym ruchem słonia,
10:59
looks like the arm in motion,
255
647341
1769
jak ruch ramienia,
11:01
and she began to make her way up the steep bank.
256
649110
3006
i zaczyna się wspinać po stromym nasypie.
11:04
The rest of the herd turned and began to follow.
257
652116
4644
Stado zaczęło za nią podążać,
11:08
And I watched young Elvis
258
656760
1784
a ja patrzyłem, jak młoda Elvis
11:10
begin to psych herself up for the hill.
259
658544
3356
przymierza się do tego wzgórza.
11:13
She got visibly -- ears came forward,
260
661900
3355
To było widać.
Uszy do przodu.
11:17
she had a full go of it and halfway up,
261
665255
2149
Ruszyła pełną parą, ale w połowie drogi
11:19
her legs gave way, and she fell backwards.
262
667404
2277
jej nogi się poddały
i zaczęła się obsuwać.
i zaczęła się obsuwać.
11:21
She attempted it a second time,
263
669681
1819
Zrobiła drugie podejście,
11:23
and again, halfway up, she fell backwards.
264
671500
3175
ale znów obsunęła się w połowie drogi.
11:26
And on the third attempt,
265
674675
1857
Za trzecim razem
11:28
an amazing thing happened.
266
676532
2457
stało się coś niesamowitego.
11:30
Halfway up the bank,
267
678989
1737
W połowie nasypu
11:32
a young teenage elephant came in behind her,
268
680726
3073
podszedł od tyłu młody słoń,
11:35
and he propped his trunk underneath her,
269
683799
2203
podłożył pod nią trąbę
11:38
and he began to shovel her up the bank.
270
686002
3337
i zaczął popychać ją na górę.
11:41
And it occurred to me
271
689339
1388
Zdałem sobie sprawę,
11:42
that the rest of the herd
272
690727
1556
że reszta stada
11:44
was in fact looking after this young elephant.
273
692283
2675
opiekowała się tą młodą słonicą.
11:46
The next day I watched again
274
694958
2524
Następnego dnia patrzyłem z kolei,
11:49
as the matriarch broke a branch
275
697482
2170
jak słonica-matka odłamuje gałąź
11:51
and she would put it in her mouth,
276
699652
1841
i zjada ją,
11:53
and then she would break a second one
277
701493
1957
a potem odłamuje drugą
11:55
and drop it on the ground.
278
703450
2707
i upuszcza na ziemię.
11:58
And a consensus developed between all of us
279
706157
2372
Ja i inni miejscowi przewodnicy
12:00
who were guiding people in that area
280
708529
1849
uznaliśmy zgodnie,
12:02
that that herd was in fact moving slower
281
710378
3149
że stado to porusza się wolniej,
12:05
to accommodate that elephant.
282
713527
4056
żeby jej dopomóc.
12:09
What Elvis and the herd taught me
283
717583
2091
Elvis i jej stado sprawili,
12:11
caused me to expand my definition of ubuntu,
284
719674
3324
że rozszerzyłem definicję "ubuntu".
12:14
and I believe that in the cathedral of the wild,
285
722998
2616
Wierzę, że w świątyni przyrody
12:17
we get to see the most beautiful parts of ourselves
286
725614
2211
odzwierciedla się to,
12:19
reflected back at us.
287
727825
1757
co w nas najpiękniejsze
12:21
And it is not only through other people
288
729582
3640
i że nie tylko poprzez innych ludzi
12:25
that we get to experience our humanity
289
733222
2920
doświadczamy naszego człowieczeństwa,
12:28
but through all the creatures that live on this planet.
290
736142
3926
ale przez wszystkie stworzenia
żyjące na tej planecie.
żyjące na tej planecie.
12:32
If Africa has a gift to share,
291
740068
2814
Jeśli jest coś,
czym Afryka może się podzielić,
czym Afryka może się podzielić,
12:34
it's a gift of a more collective society.
292
742882
3827
jest to dar społeczeństwa
bardziej wspólnotowego.
bardziej wspólnotowego.
12:38
And while it's true that ubuntu is an African idea,
293
746709
4248
I choć "ubuntu" jest ideą afrykańską,
12:42
what I see is the essence of that value
294
750957
4411
widzę, że istota tej wartości
12:47
being invented here.
295
755368
2362
przewodzi temu spotkaniu.
12:49
Thank you.
296
757730
2115
Dziękuję.
12:51
(Applause)
297
759845
4853
(Brawa)
13:16
Pat Mitchell: So Boyd,
298
784082
1797
Pat Mitchell: Boyd,
13:17
we know that you knew President Mandela
299
785879
5041
wiemy, że znałeś prezydenta Mandelę
13:22
from early childhood
300
790920
1977
od dzieciństwa
13:24
and that you heard the news as we all did today,
301
792897
2899
i że jak my wszyscy
otrzymałeś dziś wiadomość o nim,
13:27
and deeply distraught
302
795796
2440
która głęboko tobą poruszyła
13:30
and know the tragic loss that it is to the world.
303
798236
4431
i wiesz, jaka to ogromna strata
dla świata.
dla świata.
13:34
But I just wondered if you wanted
304
802667
2082
Może zechciałbyś
13:36
to share any additional thoughts,
305
804749
1891
podzielić się swoimi myślami,
13:38
because we know that you heard that news
306
806655
2074
gdyż usłyszałeś tą wiadomość
13:40
just before coming in to do this session.
307
808729
3380
tuż przed przybyciem tutaj.
13:44
Boyd Varty: Well thanks, Pat.
308
812109
1696
Boyd Varty: Dziękuję, Pat.
13:45
I'm so happy because it was time for him to pass on.
309
813805
3183
Cieszę się, bo dla niego
nadszedł czas, by odejść.
nadszedł czas, by odejść.
13:48
He was suffering.
310
816988
1771
Cierpiał.
13:50
And so of course there's the mixed emotions.
311
818759
2398
Mam więc mieszane uczucia.
13:53
But I just think of so many occurrences
312
821157
1984
Ale myślę też o sytuacjach,
13:55
like the time he went on the Oprah show
313
823141
2407
jak ta, kiedy miał wystąpić
w programie Opry Winfrey
w programie Opry Winfrey
13:57
and asked her what the show would be about.
314
825548
2856
i zapytał ją, o czym będzie program.
14:00
(Laughter)
315
828404
1478
(Śmiech)
14:01
And she was like, "Well, it'll be about you."
316
829882
3298
A ona na to: "Będzie o panu".
14:05
I mean, that's just incredible humility.
317
833180
2748
To niesamowita skromność.
14:07
(Laughter)
318
835928
3663
(Śmiech)
14:11
He was the father of our nation
319
839591
3162
Był ojcem naszego narodu.
14:14
and we've got a road to walk in South Africa.
320
842753
6448
RPA ma przed sobą wytyczoną drogę.
Madiba miał w sobie coś magicznego.
14:21
And everything, they used to call it Madiba magic.
321
849201
3410
14:24
You know, he used to go to
a rugby match and we would win.
a rugby match and we would win.
322
852611
2783
Gdy przychodził na mecz rugby,
wygrywaliśmy.
wygrywaliśmy.
14:27
Anywhere he went, things went well.
323
855394
3461
Tam, gdzie się pojawił,
sprawy szły pomyślnie.
sprawy szły pomyślnie.
14:30
But I think that magic will be with us,
324
858855
2381
Myślę, że ta magia pozostanie z nami.
14:33
and the important thing is that we carry
325
861236
3561
Ważne jest, byśmy kontynuowali to,
14:36
what he stood for.
326
864797
1525
co sobą reprezentował.
14:38
And so that's what I'm going to try and do,
327
866322
3487
To właśnie staram się realizować,
14:41
and that's what people all over
South Africa are trying to do.
South Africa are trying to do.
328
869809
2892
podobnie jak wszyscy w Afryce Południowej.
14:44
PM: And that's what you've done today.
BV: Oh, thank you.
BV: Oh, thank you.
329
872701
2226
PM: Tego dzisiaj dokonałeś. BV: Dziękuję.
14:46
PM: Thank you.
BV: Thank you. Thanks very much.
BV: Thank you. Thanks very much.
330
874927
3139
PM: Dziękuję.
BV: Dziękuję. Dziękuję bardzo.
BV: Dziękuję. Dziękuję bardzo.
14:50
(Applause)
331
878066
4222
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Boyd Varty - Environmental and literacy activistIn his native South Africa, Boyd Varty builds wildlife corridors to restore the environment and literacy centers to restore the human spirit.
Why you should listen
Everyone has felt that connection with nature. Through the Good Work Foundation, Boyd Varty is building a movement around it. The fourth-generation custodian of the Londolozi Game Reserve in South Africa calls it a psychology of restoration. “We would like to be pioneers of the age of restoration,” says Varty. “Restoration of land, people and the human spirit."
By providing environmental, English and computer education to the people who live and work in Londolozi, he’s also creating an economically and socially sustainable model for conservation.
Boyd Varty | Speaker | TED.com