TED2011
Kathryn Schulz: On being wrong
Kathryn Schulz: Të jesh gabim
Filmed:
Readability: 3.5
4,826,828 views
Shumica prej nesh bëjmë gjithçka që të mos mendojmë se jemi gabim. Por çfarë nëse jemi gabim për këtë? "Gabimologjistja" Kathryn Schulz jep një arsyetim bindës jo vetëm të pranojmë, por edhe t'i përqafojmë gabimet tona.
Kathryn Schulz - Wrongologist
Kathryn Schulz is a staff writer for the New Yorker and is the author of "Being Wrong: Adventures in the Margin of Error." Full bio
Kathryn Schulz is a staff writer for the New Yorker and is the author of "Being Wrong: Adventures in the Margin of Error." Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
So it's 1995,
0
0
3000
Është viti 1995,
00:18
I'm in college,
1
3000
2000
unë jam në kolegj,
00:20
and a friend and I go on a road trip
2
5000
3000
dhe bashkë me një mike shkojmë në një udhëtim
00:23
from Providence, Rhode Island
3
8000
2000
nga Providence, Rhode Island
00:25
to Portland, Oregon.
4
10000
2000
në Portland, Oregon.
00:27
And you know, we're young and unemployed,
5
12000
3000
Dhe e dini, ne jemi të reja dhe të papuna,
00:30
so we do the whole thing on back roads
6
15000
2000
dhe gjithë këtë udhëtim e bëjmë mespërmes
00:32
through state parks
7
17000
2000
parqeve shtetërore
00:34
and national forests --
8
19000
3000
dhe pyjeve nacionale --
00:37
basically the longest route we can possibly take.
9
22000
3000
faktikisht bëjmë rrugën më të gjatë që mund ta merrnim.
00:41
And somewhere in the middle of South Dakota,
10
26000
3000
Dhe diku në mes të South Dakota,
00:44
I turn to my friend
11
29000
3000
kthehem nga shoqja ime
00:47
and I ask her a question
12
32000
2000
dhe i bëj një pyetje
00:49
that's been bothering me
13
34000
2000
që po më bezdiste
00:51
for 2,000 miles.
14
36000
3000
për 2000 milje (3219 km).
00:55
"What's up with the Chinese character I keep seeing by the side of the road?"
15
40000
4000
"Si është puna me këtë shenjën kineze që vazhdoj ta shoh matanë rrugës?"
01:02
My friend looks at me totally blankly.
16
47000
4000
Mikja ime më jep një vështrim krejtësisht të zbrazët.
01:06
There's actually a gentleman in the front row
17
51000
2000
Një zotëri në rradhën e parë
01:08
who's doing a perfect imitation of her look.
18
53000
3000
po bën një imitim perfekt të shikimit të saj.
01:11
(Laughter)
19
56000
3000
(Të qeshura)
01:14
And I'm like, "You know,
20
59000
2000
Dhe unë i them, "E di,
01:16
all the signs we keep seeing
21
61000
2000
të gjitha këto shenja që vazhdimisht po i shohim
01:18
with the Chinese character on them."
22
63000
3000
me symbol karakter kinez në to."
01:22
She just stares at me for a few moments,
23
67000
3000
Ajo vetëm më shikon për disa momente,
01:25
and then she cracks up,
24
70000
3000
dhe pastaj ia plas të qeshurës
01:28
because she figures out what I'm talking about.
25
73000
2000
sepse e kupton se për çfarë po flisja.
01:30
And what I'm talking about is this.
26
75000
3000
Dhe për çfarë e kam fjalën është kjo.
01:33
(Laughter)
27
78000
6000
(Të qeshura)
01:39
Right, the famous Chinese character for picnic area.
28
84000
4000
Simboli i famshmëm kinez për zona pikniku.
01:43
(Laughter)
29
88000
2000
(Të qeshura)
01:45
I've spent the last five years of my life
30
90000
4000
Kam kaluar pesë vitet e fundit të jetës sime
01:49
thinking about situations
31
94000
2000
duke menduar për situata
01:51
exactly like this --
32
96000
3000
pikërisht si kjo --
01:54
why we sometimes misunderstand
33
99000
2000
pse ne ndonjëherë keqkuptojmë
01:56
the signs around us,
34
101000
2000
shenjat rreth nesh,
01:58
and how we behave when that happens,
35
103000
3000
dhe si sillemi kur ndodh kjo,
02:01
and what all of this can tell us about human nature.
36
106000
4000
dhe çfarë e gjithë kjo na tregon për natyrën njerëzore.
02:05
In other words, as you heard Chris say,
37
110000
2000
Me fjalë të tjera, siç e dëgjuat Chris duke thënë,
02:07
I've spent the last five years
38
112000
2000
kam kaluar pesë vitet e fundit
02:09
thinking about being wrong.
39
114000
3000
duke menduar për të qenit gabim.
02:12
This might strike you as a strange career move,
40
117000
3000
Kjo mund t’ju duket si një vendim i çuditshëm për karrierë,
02:15
but it actually has one great advantage:
41
120000
3000
por kjo në fakt ka një avantazh të madh:
02:18
no job competition.
42
123000
2000
nuk ka konkurrencë të punës.
02:20
(Laughter)
43
125000
2000
(Të qeshura)
02:22
In fact, most of us do everything we can
44
127000
3000
Faktikisht, shumica prej nesh bëjmë gjithçka
02:25
to avoid thinking about being wrong,
45
130000
3000
që të mos mendojmë se jemi gabim,
02:28
or at least to avoid thinking about the possibility
46
133000
2000
ose të paktën shmangim të menduarit
02:30
that we ourselves are wrong.
47
135000
2000
se mund të jemi gabim.
02:32
We get it in the abstract.
48
137000
2000
Ne e marrim këtë në mënyrë abstrakte.
02:34
We all know everybody in this room makes mistakes.
49
139000
2000
Të gjithë e dimë se të gjithë në këtë dhomë bëjnë gabime.
02:37
The human species, in general, is fallible -- okay fine.
50
142000
3000
Qeniet njerëzore, në përgjithësi, janë të gabueshme - në rregull.
02:41
But when it comes down to me, right now,
51
146000
3000
Por tani kur vjen puna tek unë,
02:44
to all the beliefs I hold,
52
149000
2000
për të gjitha besimet që kam,
02:46
here in the present tense,
53
151000
3000
këtu në kohën e tashme,
02:49
suddenly all of this abstract appreciation of fallibility
54
154000
4000
papritmas i gjithë ky vlerësim abstrakt i të qënit gabim
02:53
goes out the window --
55
158000
3000
del nga dritarja --
02:56
and I can't actually think of anything I'm wrong about.
56
161000
3000
dhe mua nuk më kujtohet asgjë për të cilën jam gabim.
03:00
And the thing is, the present tense is where we live.
57
165000
3000
Dhe ideja është që, koha e tashme është ku ne jetojmë.
03:03
We go to meetings in the present tense;
58
168000
3000
Ne shkojmë në takime në kohën e tashme;
03:06
we go on family vacations in the present tense;
59
171000
2000
ne shkojmë për pushime me familjen në kohën e tashme;
03:08
we go to the polls and vote in the present tense.
60
173000
4000
ne dalim në votime dhe votojnë në kohën e tashme.
03:12
So effectively, we all kind of wind up traveling through life,
61
177000
3000
Dhe kështu ne përfundojmë duke udhëtuar nëpër jetë,
03:15
trapped in this little bubble
62
180000
2000
të bllokuar në një fluskë të vogël
03:17
of feeling very right about everything.
63
182000
3000
duke u ndjerë se kemi të drejtë për çdo gjë.
03:21
I think this is a problem.
64
186000
2000
Unë mendoj se ky është një problem.
03:23
I think it's a problem for each of us as individuals,
65
188000
3000
Mendoj se ky është problem për secilin nga ne si individë,
03:26
in our personal and professional lives,
66
191000
3000
në jetën tonë personale dhe profesionale,
03:29
and I think it's a problem for all of us collectively as a culture.
67
194000
3000
dhe mendoj se është një problem për të gjithë ne së bashku si një kulturë.
03:32
So what I want to do today
68
197000
2000
Dhe ajo çfarë dua të bëj sot
03:34
is, first of all, talk about why we get stuck
69
199000
3000
është, para së gjithash, të flas se pse ne mbërthehemi
03:37
inside this feeling of being right.
70
202000
2000
brenda ndjenjës se ne kemi të drejtë.
03:39
And second, why it's such a problem.
71
204000
3000
Dhe së dyti, pse ky është një problem.
03:42
And finally, I want to convince you
72
207000
2000
Dhe së fundi, dua t’ju bind
03:44
that it is possible
73
209000
2000
se është e mundur
03:46
to step outside of that feeling
74
211000
2000
që të bësh një hap jashtë asaj ndjenje,
03:48
and that if you can do so,
75
213000
2000
dhe se, në qoftë se ju mund ta bëni këtë,
03:50
it is the single greatest
76
215000
2000
është hapi i vetëm
03:52
moral, intellectual and creative leap you can make.
77
217000
3000
më moral, intelektual dhe më kreativ që ju mund të bëni.
03:57
So why do we get stuck
78
222000
2000
Pra, përse mbërthehemi
03:59
in this feeling of being right?
79
224000
2000
në ndjenjën se ne kemi të drejtë?
04:01
One reason, actually, has to do with a feeling of being wrong.
80
226000
3000
Një arsye në fakt ka të bëjë me ndjenjën e të qenit gabim.
04:04
So let me ask you guys something --
81
229000
2000
Më lejoni të kërkoj diçka nga ju --
04:06
or actually, let me ask you guys something, because you're right here:
82
231000
4000
ose në fakt, më lejoni t’ju pyes diçka pasi ju jeni këtu:
04:10
How does it feel -- emotionally --
83
235000
3000
Si ju bën të ndiheni -- emocionalisht --
04:13
how does it feel to be wrong?
84
238000
3000
si ndiheni kur jeni gabim?
04:16
Dreadful. Thumbs down.
85
241000
3000
E tmerrshme. Humbje.
04:19
Embarrassing. Okay, wonderful, great.
86
244000
2000
E turpshme. Në rregull, mirë.
04:21
Dreadful, thumbs down, embarrassing --
87
246000
2000
E tmerrshme, humbje, e turpshme --
04:23
thank you, these are great answers,
88
248000
3000
faleminderit, këto janë përgjigje shumë të mira,
04:26
but they're answers to a different question.
89
251000
3000
por janë përgjigje për një pyetje tjetër.
04:29
You guys are answering the question:
90
254000
2000
Ju iu përgjigjët pyetjes:
04:31
How does it feel to realize you're wrong?
91
256000
3000
Si ndiheni kur e kuptoni se keni gabuar?
04:34
(Laughter)
92
259000
4000
(Të qeshura)
04:38
Realizing you're wrong can feel like all of that and a lot of other things, right?
93
263000
3000
Ta kuptoni se keni gabuar mund t’ju bëjë të ndjeni të gjitha këto e edhe më shumë, apo jo?
04:41
I mean it can be devastating, it can be revelatory,
94
266000
3000
Mund të jetë shpirtërisht shkatërruese, mund të jetë demaskuese,
04:44
it can actually be quite funny,
95
269000
2000
mund të jetë edhe qesharake,
04:46
like my stupid Chinese character mistake.
96
271000
3000
si gabimi im për simbolin kinez.
04:49
But just being wrong
97
274000
3000
Por, vetëm të jesh gabim
04:52
doesn't feel like anything.
98
277000
2000
nuk ju bën të ndjeni asgjë.
04:54
I'll give you an analogy.
99
279000
3000
Do t’ua jap një analogji.
04:57
Do you remember that Loony Tunes cartoon
100
282000
2000
A ju kujtohet filmi vizatimor Loony Tunes
04:59
where there's this pathetic coyote
101
284000
2000
ku një kojotë patetike
05:01
who's always chasing and never catching a roadrunner?
102
286000
2000
është gjithmonë në ndjekje të shpendit kalifornian (roadrunner) dhe asnjëherë nuk arrrin ta kapi?
05:03
In pretty much every episode of this cartoon,
103
288000
3000
Gati në të gjitha episodet e këtij filmi vizatimor,
05:06
there's a moment where the coyote is chasing the roadrunner
104
291000
2000
ka një moment ku kojota e ndjek shpendin,
05:08
and the roadrunner runs off a cliff,
105
293000
2000
i cili hidhet nga një lartësi,
05:10
which is fine -- he's a bird, he can fly.
106
295000
3000
gjë që është në rregull sepse ai është zog dhe mund të fluturojë.
05:13
But the thing is, the coyote runs off the cliff right after him.
107
298000
4000
Por, kojota vrapon pas tij dhe po ashtu hidhet nga lartësia.
05:17
And what's funny --
108
302000
2000
Dhe çfarë është qesharake --
05:19
at least if you're six years old --
109
304000
2000
të paktën kur je gjashtë vjeç --
05:21
is that the coyote's totally fine too.
110
306000
2000
është se kojota është në rregull me këtë.
05:23
He just keeps running --
111
308000
2000
Ai vazhdon të vrapojë --
05:25
right up until the moment that he looks down
112
310000
2000
deri në momentin kur shikon poshtë
05:27
and realizes that he's in mid-air.
113
312000
3000
dhe kupton se është në mes të ajrit.
05:30
That's when he falls.
114
315000
3000
Dhe pastaj ai bie.
05:34
When we're wrong about something --
115
319000
2000
Kur jemi gabim për diçka --
05:36
not when we realize it, but before that --
116
321000
3000
por jo kur e kuptojmë atë, por para se ta kuptojmë --
05:39
we're like that coyote
117
324000
3000
ne jemi sikur ajo kojota
05:42
after he's gone off the cliff and before he looks down.
118
327000
3000
pasi është hedhur nga lartësia dhe para se të shikonte poshtë.
05:46
You know, we're already wrong,
119
331000
3000
Ju e dini, tashmë kemi gabuar,
05:49
we're already in trouble,
120
334000
2000
tashmë jemi në telashe
05:51
but we feel like we're on solid ground.
121
336000
3000
por ndjehemi sikur jemi në tokë të fortë.
05:55
So I should actually correct something I said a moment ago.
122
340000
3000
Kështu që unë realisht duhet të korrektoj diçka që e thashë më parë.
05:58
It does feel like something to be wrong;
123
343000
3000
Të jesh gabim të bën të ndjesh diçka;
06:01
it feels like being right.
124
346000
3000
të bën të ndjesh se ke të drejtë.
06:04
(Laughter)
125
349000
3000
(Të qeshura)
06:07
So this is one reason, a structural reason,
126
352000
3000
Pra, kjo është një arsye, një arsye strukturore,
06:10
why we get stuck inside this feeling of rightness.
127
355000
2000
pse ne mbërthehemi brenda ndjenjës se kemi të drejtë.
06:12
I call this error blindness.
128
357000
2000
Unë e quaj këtë verbim error.
06:14
Most of the time,
129
359000
2000
Shumicën e herëve,
06:16
we don't have any kind of internal cue
130
361000
3000
ne nuk ndjejmë asnjë zë të brendshëm
06:19
to let us know that we're wrong about something,
131
364000
2000
që na tregon se jemi gabim për diçka,
06:21
until it's too late.
132
366000
3000
deri sa është tepër vonë.
06:24
But there's a second reason that we get stuck inside this feeling as well --
133
369000
3000
Por ka një arsye të dytë përse ne mbërthehemi brenda kësaj ndjenje --
06:27
and this one is cultural.
134
372000
2000
dhe kjo është kulturore.
06:30
Think back for a moment to elementary school.
135
375000
3000
Kujtoni kohën e shkollës fillore.
06:33
You're sitting there in class,
136
378000
2000
Jeni të ulur në klasë,
06:35
and your teacher is handing back quiz papers,
137
380000
3000
dhe mësuesi ua kthen provimet,
06:38
and one of them looks like this.
138
383000
2000
dhe një prej tyre duket si kjo.
06:40
This is not mine, by the way.
139
385000
2000
Por kjo nuk është e imja.
06:42
(Laughter)
140
387000
2000
(Të qeshura)
06:44
So there you are in grade school,
141
389000
3000
Ja ku jeni në shkollë fillore,
06:47
and you know exactly what to think
142
392000
2000
dhe e dini saktësisht çfarë të mendoni
06:49
about the kid who got this paper.
143
394000
3000
për fëmijën i cili mori këtë kuiz.
06:52
It's the dumb kid, the troublemaker,
144
397000
3000
Është një fëmijë i paaftë, ngatërrestar,
06:55
the one who never does his homework.
145
400000
3000
i vetmi që kurrë nuk bën detyrat e shtëpisë.
06:58
So by the time you are nine years old,
146
403000
3000
Kështu që derisa bëheni nëntë vjeç,
07:01
you've already learned, first of all,
147
406000
2000
ju keni mësuar, para së gjithash,
07:03
that people who get stuff wrong
148
408000
2000
se njerëzit që gabojnë
07:05
are lazy, irresponsible dimwits --
149
410000
3000
janë dembelë, budallenjë të papërgjegjshëm --
07:08
and second of all,
150
413000
2000
dhe të së dyti,
07:10
that the way to succeed in life
151
415000
2000
të kesh sukses në jetë
07:12
is to never make any mistakes.
152
417000
3000
do të thotë të mos gabosh kurrë.
07:16
We learn these really bad lessons really well.
153
421000
4000
Ne i mësojmë këto mësime të këqija shumë mirë.
07:21
And a lot of us --
154
426000
2000
Dhe shumë prej nesh --
07:23
and I suspect, especially a lot of us in this room --
155
428000
4000
dhe dyshoj, sidomos shumë prej nesh në këtë sallë --
07:27
deal with them by just becoming
156
432000
2000
kanë të bëjnë me këto duke u bërë
07:29
perfect little A students,
157
434000
2000
nxënës të vegjël perfektë,
07:31
perfectionists, over-achievers.
158
436000
3000
perfeksionistë, super të suksesshëm.
07:34
Right,
159
439000
2000
Apo jo,
07:36
Mr. CFO, astrophysicist, ultra-marathoner?
160
441000
4000
z. CFO, astrofizikant, ultra-maratonist?
07:40
(Laughter)
161
445000
7000
(Të qeshura)
07:47
You're all CFO, astrophysicists, ultra-marathoners, it turns out.
162
452000
4000
Si duket ju të gjithë jeni CFO, astrofizikantë, ultra-maratonistë.
07:51
Okay, so fine.
163
456000
2000
Mirë, në rregull.
07:53
Except that then we freak out
164
458000
3000
Përveç se atëherë ne na kap paniku
07:56
at the possibility that we've gotten something wrong.
165
461000
2000
nga mundësia që kemi gabuar diku.
07:58
Because according to this,
166
463000
3000
Sepse sipas kësaj,
08:01
getting something wrong
167
466000
2000
të gabojmë diku
08:03
means there's something wrong with us.
168
468000
3000
tregon se diçka nuk është në rregull me ne.
08:06
So we just insist that we're right,
169
471000
2000
Kështu ne insistojmë se kemi të drejtë,
08:08
because it makes us feel smart and responsible
170
473000
2000
sepse na bën të ndihemi të mençur dhe të përgjegjshëm
08:10
and virtuous and safe.
171
475000
3000
dhe të sinqertë dhe të sigurtë.
08:14
So let me tell you a story.
172
479000
2000
Më lejoni t'ju tregoj një histori.
08:16
A couple of years ago,
173
481000
2000
Nja dy vjet më parë,
08:18
a woman comes into Beth Israel Deaconess Medical Center for a surgery.
174
483000
3000
një grua vjen në qendrën mjekësore Beth Izrael Deaconess për një operacion kirurgjikal.
08:21
Beth Israel's in Boston.
175
486000
2000
Beth Izrael është në Boston.
08:23
It's the teaching hospital for Harvard --
176
488000
2000
Ky është një spital për mësimdhënie për Harvardin --
08:25
one of the best hospitals in the country.
177
490000
2000
një nga spitalet më të mira në vend.
08:27
So this woman comes in and she's taken into the operating room.
178
492000
3000
Pra kjo grua pranohet në spital dhe dërgonet në dhomën për operim.
08:30
She's anesthetized, the surgeon does his thing --
179
495000
2000
I japin anestezine, kirurgu e operon --
08:32
stitches her back up, sends her out to the recovery room.
180
497000
3000
pastaj e qep përsëri dhe e dërgon në dhomë.
08:35
Everything seems to have gone fine.
181
500000
3000
Çdo gjë duket se kishte shkuar mirë.
08:38
And she wakes up, and she looks down at herself,
182
503000
3000
Dhe ajo zgjohet, dhe shikon poshtë vetes,
08:41
and she says, "Why is the wrong side of my body in bandages?"
183
506000
4000
dhe thotë: "Pse është me fasho ana e gabuar e trupit tim ?"
08:45
Well the wrong side of her body is in bandages
184
510000
3000
Ana e gabuar e trupit të saj ishte me fasho
08:48
because the surgeon has performed a major operation
185
513000
2000
sepse kirurgu kishte kryer një operacion të rëndësishëm
08:50
on her left leg instead of her right one.
186
515000
3000
në këmbën e saj të majtë në vend të këmbës së djathtë.
08:54
When the vice president for health care quality at Beth Israel
187
519000
3000
Kur nën-presidenti për cilësine e kujdesit shëndetësor në Beth Izrael
08:57
spoke about this incident,
188
522000
3000
foli në lidhje me këtë incident,
09:00
he said something very interesting.
189
525000
3000
ai tha diçka shumë interesante.
09:03
He said, "For whatever reason,
190
528000
3000
Ai tha, "Për çfarëdo arsye,
09:06
the surgeon simply felt
191
531000
2000
kirurgu thjesht mendonte
09:08
that he was on the correct side of the patient."
192
533000
2000
se ai ishte në anën e duhur të pacientit."
09:10
(Laughter)
193
535000
3000
(Të qeshura)
09:15
The point of this story
194
540000
2000
Qëllimi i kësaj historie
09:17
is that trusting too much in the feeling
195
542000
3000
është se të kesh shumë besim në ndjenjën
09:20
of being on the correct side of anything
196
545000
3000
se ke të drejtë për cfarëdo,
09:23
can be very dangerous.
197
548000
3000
mund të jetë shumë e rrezikshme.
09:26
This internal sense of rightness
198
551000
3000
Kjo ndjenjë e brendshme se kemi të drejtë
09:29
that we all experience so often
199
554000
2000
dhe që e ndjejmë aq shpesh
09:31
is not a reliable guide
200
556000
2000
nuk është një udhëzues i besueshëm
09:33
to what is actually going on in the external world.
201
558000
3000
për realitetin e botës së jashtme.
09:36
And when we act like it is,
202
561000
2000
Dhe, kur ne veprojmë sikurse është,
09:38
and we stop entertaining the possibility that we could be wrong,
203
563000
4000
dhe nuk mendojmë se jemi gabim,
09:42
well that's when we end up doing things
204
567000
2000
atëherë përfundojmë duke bërë gjëra
09:44
like dumping 200 million gallons of oil into the Gulf of Mexico,
205
569000
4000
të tilla si hedhja e 200 milionë gallonëve (757 milionë litra) naftë në Gjirin e Meksikës,
09:48
or torpedoing the global economy.
206
573000
3000
ose shkatërrimi i ekonomisë globale.
09:52
So this is a huge practical problem.
207
577000
3000
Pra, ky është një problem i madh praktik.
09:55
But it's also a huge social problem.
208
580000
3000
Por është gjithashtu një problem i madh social.
09:58
Think for a moment about what it means to feel right.
209
583000
4000
Mendoni për një moment se çfarë do të thotë të ndjesh se ke të drejtë.
10:02
It means that you think that your beliefs
210
587000
2000
Kjo do të thotë që mendoni se besimet tuaja
10:04
just perfectly reflect reality.
211
589000
3000
në mënyrë të përkryer pasqyrojnë realitetin.
10:07
And when you feel that way,
212
592000
2000
Dhe kur ju ndjeheni ashtu,
10:09
you've got a problem to solve,
213
594000
2000
atëherë keni një problem për të zgjidhur,
10:11
which is, how are you going to explain
214
596000
2000
që është, se si do t’ia sqarosh
10:13
all of those people who disagree with you?
215
598000
3000
këtë të gjithë njerëzve që nuk pajtohen me ty?
10:16
It turns out, most of us explain those people the same way,
216
601000
3000
Rezulton, se shumica prej nesh ua sqarojmë në të njëjtën mënyrë,
10:19
by resorting to a series of unfortunate assumptions.
217
604000
3000
duke përdorur një seri supozimesh jo të mira.
10:23
The first thing we usually do when someone disagrees with us
218
608000
3000
Gjëja e parë që ne zakonisht bëjmë kur dikush nuk pajtohet me ne
10:26
is we just assume they're ignorant.
219
611000
3000
është të supozojmë se ata janë thjeshtë injorantë.
10:29
They don't have access to the same information that we do,
220
614000
2000
Ata nuk kanë qasje në informatat e njëjta që kemi ne,
10:31
and when we generously share that information with them,
221
616000
3000
dhe në momentin kur ne e ndajmë këtë informacion me ta,
10:34
they're going to see the light and come on over to our team.
222
619000
3000
ata do ta shohin dritën dhe do t’i bashkangjiiten grupit tonë.
10:37
When that doesn't work,
223
622000
3000
Kur kjo nuk funksionon,
10:40
when it turns out those people have all the same facts that we do
224
625000
2000
dhe del se ata njerëz kanë të gjitha faktet e njëjta që kemi ne,
10:42
and they still disagree with us,
225
627000
2000
dhe prapë nuk pajtohen me ne,
10:44
then we move on to a second assumption,
226
629000
2000
atëherë ne kalojnë tek supozimi i dytë,
10:46
which is that they're idiots.
227
631000
2000
që është se ata janë idiotë.
10:48
(Laughter)
228
633000
2000
(Të qeshura)
10:50
They have all the right pieces of the puzzle,
229
635000
2000
Ata kanë të gjitha pjesët e duhura të enigmës,
10:52
and they are too moronic to put them together correctly.
230
637000
3000
dhe janë shumë budallenj për t’i bashkuar si duhet.
10:55
And when that doesn't work,
231
640000
2000
Dhe kur kjo nuk funksionon,
10:57
when it turns out that people who disagree with us
232
642000
3000
kur del se njerëzit të cilët nuk pajtohen me ne
11:00
have all the same facts we do
233
645000
2000
kanë të gjitha faktet që kemi edhe ne,
11:02
and are actually pretty smart,
234
647000
3000
dhe janë mjaft të zgjuar,
11:05
then we move on to a third assumption:
235
650000
3000
atëherë ne kalojmë tek supozimi i tretë:
11:08
they know the truth,
236
653000
3000
ata e dinë të vërtetën,
11:11
and they are deliberately distorting it
237
656000
2000
dhe me qëllim po e ndryshojnë atë
11:13
for their own malevolent purposes.
238
658000
3000
për qëllimet e tyre keqdashëse.
11:17
So this is a catastrophe.
239
662000
2000
Dhe, kjo është një katastrofë.
11:19
This attachment to our own rightness
240
664000
3000
Kjo që ia bashkojmë ndjenjës tonë se kemi të drejtë
11:22
keeps us from preventing mistakes
241
667000
2000
na stopon të parandalojmë gabimet
11:24
when we absolutely need to
242
669000
2000
kur absolutisht kemi nevojë
11:26
and causes us to treat each other terribly.
243
671000
3000
dhe kjo na bën ta trajtojmë njëri-tjetrin shumë keq.
11:30
But to me, what's most baffling
244
675000
2000
Por për mua, çfarë është më së shumti enigmatike
11:32
and most tragic about this
245
677000
3000
dhe tragjike në lidhje me këtë,
11:35
is that it misses the whole point of being human.
246
680000
4000
është se kjo nuk është ajo çfarë na bën njerëz.
11:39
It's like we want to imagine
247
684000
2000
Është sikurse ne duam të imagjinojmë
11:41
that our minds are just these perfectly translucent windows
248
686000
3000
se mendjet tona janë dritare të përkryera të tejdukshme
11:44
and we just gaze out of them
249
689000
2000
dhe ne vetëm hedhim shikimin jashtë
11:46
and describe the world as it unfolds.
250
691000
3000
dhe mund ta përshkruajmë botën gjersa shpaloset para nesh.
11:49
And we want everybody else to gaze out of the same window
251
694000
2000
Dhe ne duam që të gjithë të tjerët të shikojnë nga e njejta dritare
11:51
and see the exact same thing.
252
696000
2000
dhe të shohin të njëjtën gjë.
11:53
That is not true,
253
698000
2000
Kjo nuk është e vërtetë,
11:55
and if it were, life would be incredibly boring.
254
700000
3000
dhe nëse do të ishte, jeta do të jetë shumë e mërzitshme.
11:58
The miracle of your mind
255
703000
3000
Mrekullia e mendjes tënde
12:01
isn't that you can see the world as it is.
256
706000
3000
nuk është se mund ta shohësh botën ashtu siç është.
12:05
It's that you can see the world as it isn't.
257
710000
3000
Është se mund ta shohësh botën ashtu siç nuk është.
12:09
We can remember the past,
258
714000
2000
Ne mund ta kujtojmë të kaluarën,
12:11
and we can think about the future,
259
716000
3000
dhe mund të mendojmë për të ardhmen,
12:14
and we can imagine what it's like
260
719000
2000
dhe mund ta imagjinojmë se si është
12:16
to be some other person in some other place.
261
721000
3000
të jesh një person tjetër në një vend tjetër.
12:19
And we all do this a little differently,
262
724000
2000
Dhe ne të gjithë e bëjmë këtë në mënyra pak të ndryshme,
12:21
which is why we can all look up at the same night sky
263
726000
2000
e cila është edhe arsyeja pse ne të gjithë mund të shikojmë qiellin e njejtë natën
12:23
and see this
264
728000
2000
dhe ta shohim këtë
12:25
and also this
265
730000
2000
edhe këtë
12:27
and also this.
266
732000
3000
e edhe këtë.
12:30
And yeah, it is also why we get things wrong.
267
735000
3000
Dhe po, është edhe arsyeja pse ne bëjmë gabime.
12:34
1,200 years before Descartes said his famous thing
268
739000
2000
1200 vjet para se Dekarti të thoshte të famshmen
12:36
about "I think therefore I am,"
269
741000
2000
“Unë mendoj, prandaj jam”,
12:38
this guy, St. Augustine, sat down
270
743000
2000
një njeri tjetër, Shën Augustini, u ul
12:40
and wrote "Fallor ergo sum" --
271
745000
3000
dhe shkroi "Fallor ergo sum” --
12:43
"I err therefore I am."
272
748000
4000
"Unë gaboj, prandaj jam."
12:47
Augustine understood
273
752000
2000
Augustini kishte kuptuar
12:49
that our capacity to screw up,
274
754000
2000
se kapaciteti ynë për të gabuar,
12:51
it's not some kind of embarrassing defect
275
756000
2000
nuk është ndonjë defekt i turpshëm
12:53
in the human system,
276
758000
2000
në sistemin e njerëzimit,
12:55
something we can eradicate or overcome.
277
760000
3000
diçka që ne mund ta mënjanojmë apo tejkalojmë.
12:58
It's totally fundamental to who we are.
278
763000
3000
Është krejtësisht thelbësore e asaj se kush jemi.
13:01
Because, unlike God,
279
766000
2000
Sepse, në dallim nga Zoti,
13:03
we don't really know what's going on out there.
280
768000
3000
ne vërtet nuk e dijmë se çfarë po ndodh rreth nesh
13:06
And unlike all of the other animals,
281
771000
3000
Dhe ndryshe nga të gjitha kafshët e tjera,
13:09
we are obsessed with trying to figure it out.
282
774000
4000
ne jemi të fiksuar pas përpjekjes për ta kuptuar atë.
13:13
To me, this obsession
283
778000
2000
Për mua, ky obsesion
13:15
is the source and root
284
780000
2000
është burimi dhe rrënja
13:17
of all of our productivity and creativity.
285
782000
3000
e gjithë produktivitetit dhe kreativitetit tonë.
13:20
Last year, for various reasons,
286
785000
3000
Vitin e kaluar, për arsye të ndryshme,
13:23
I found myself listening to a lot of episodes
287
788000
2000
kam dëgjuar shumë episode
13:25
of the Public Radio show This American Life.
288
790000
2000
në radion publike të emisionit Kjo Jetë Amerikane.
13:27
And so I'm listening and I'm listening,
289
792000
3000
Dhe kështu po dëgjoja dhe po dëgjoja,
13:30
and at some point, I start feeling
290
795000
3000
dhe në një moment, fillova të mendoj
13:33
like all the stories are about being wrong.
291
798000
3000
se të gjitha historitë kishin të bënin me të qenit gabim.
13:37
And my first thought was,
292
802000
2000
Dhe mendimi im i parë ishte,
13:39
"I've lost it.
293
804000
2000
"E kam humbur.
13:41
I've become the crazy wrongness lady.
294
806000
2000
Jam bërë një zonjë e çmendur e gabuar.
13:43
I just imagined it everywhere,"
295
808000
2000
Dhe po e imagjinoja kudo,"
13:45
which has happened.
296
810000
2000
që kishte ndodhur.
13:47
But a couple of months later,
297
812000
2000
Por disa muaj më vonë,
13:49
I actually had a chance to interview Ira Glass, who's the host of the show.
298
814000
2000
pata rastin ta intervistoja Ira Glass, prezentuesin e emisionit.
13:51
And I mentioned this to him,
299
816000
2000
Dhe ia përmenda këtë atij,
13:53
and he was like, "No actually, that's true.
300
818000
3000
dhe më tha, "Në të vërtetë, ashtu është.
13:56
In fact," he says,
301
821000
2000
Në fakt," thotë ai,
13:58
"as a staff, we joke
302
823000
2000
si staf, ne gjithmonë bëjmë shaka
14:00
that every single episode of our show
303
825000
2000
me atë se si çdo episod i këtij emisioni
14:02
has the same crypto-theme.
304
827000
3000
ka të njejtën tematikë.
14:05
And the crypto-theme is:
305
830000
2000
Dhe kjo tematikë është:
14:07
'I thought this one thing was going to happen
306
832000
3000
"kam menduar se do të ndodhte një gjë,
14:10
and something else happened instead.'
307
835000
3000
por ndodhi dicka tjetër."
14:13
And the thing is," says Ira Glass, "we need this.
308
838000
3000
Dhe puna është se," thotë Ira Glass, "ne kemi nevojë për këtë.
14:16
We need these moments
309
841000
2000
Ne kemi nevojë për këto momente
14:18
of surprise and reversal and wrongness
310
843000
2000
të papritura dhe ndryshime dhe gabime
14:20
to make these stories work."
311
845000
2000
në mënyrë që këto histori të kenë sukses.
14:22
And for the rest of us, audience members,
312
847000
2000
"Dhe për të gjithë ne të tjerët, pjesëtarë të audiencës,
14:24
as listeners, as readers,
313
849000
3000
si dëgjues, si lexues,
14:27
we eat this stuff up.
314
852000
2000
ne i pranojmë këto gjëra.
14:29
We love things like plot twists
315
854000
3000
Ne i duam historitë me komplote,
14:32
and red herrings and surprise endings.
316
857000
3000
dhelpëri, dhe mbarime befasuese.
14:35
When it comes to our stories,
317
860000
3000
Kur është fjala për historitë tona,
14:38
we love being wrong.
318
863000
3000
ne na pëlqen të jemi gabim.
14:41
But, you know, our stories are like this
319
866000
2000
Por, ju e dini, historitë tona janë si kjo
14:43
because our lives are like this.
320
868000
3000
për shkak se jetët tona janë si kjo.
14:46
We think this one thing is going to happen
321
871000
3000
Ne mendojmë se një gjë do të ndodhë
14:49
and something else happens instead.
322
874000
3000
por pastaj ndodh diçka tjetër.
14:52
George Bush thought he was going to invade Iraq,
323
877000
2000
George Bush mendonte se do ta pushtonte Irakun,
14:54
find a bunch of weapons of mass destruction,
324
879000
2000
do të gjente ca armë për shkatërrim masiv,
14:56
liberate the people and bring democracy to the Middle East.
325
881000
3000
do të çlironte popullatën dhe do të sillte demokracinë në Lindjen e Mesme.
15:00
And something else happened instead.
326
885000
2000
Dhe diçka tjetër ndodhi.
15:03
And Hosni Mubarak
327
888000
2000
Dhe Hosni Mubarak
15:05
thought he was going to be the dictator of Egypt for the rest of his life,
328
890000
2000
mendonte se do të ishte diktator i Egjiptit deri në fund të jetës së tij,
15:07
until he got too old or too sick
329
892000
2000
derisa do të plakej apo do të sëmurej
15:09
and could pass the reigns of power onto his son.
330
894000
3000
dhe ta do kalonte pushtetin tek djali i tij.
15:12
And something else happened instead.
331
897000
3000
Dhe diçka tjetër ndodhi.
15:16
And maybe you thought
332
901000
2000
Dhe ndoshta ju keni menduar
15:18
you were going to grow up and marry your high school sweetheart
333
903000
2000
se do të rriteni dhe do të martoheni me dashurinë e shkollës së mesme
15:20
and move back to your hometown and raise a bunch of kids together.
334
905000
3000
dhe do të ktheheni në vendin e lindjes për të rritur fëmijët tuaj së bashku.
15:24
And something else happened instead.
335
909000
3000
Dhe diçka tjetër ndodhi.
15:27
And I have to tell you
336
912000
2000
Dhe duhet t’ju them
15:29
that I thought I was writing an incredibly nerdy book
337
914000
2000
se unë mendova se po shkruaja një libër
15:31
about a subject everybody hates
338
916000
2000
me një temë të cilën të gjithë e urrejnë
15:33
for an audience that would never materialize.
339
918000
3000
dhe për një audiencë që kurrë nuk do të materializohej.
15:36
And something else happened instead.
340
921000
2000
Dhe diçka tjetër ndodhi.
15:38
(Laughter)
341
923000
2000
(Të qeshura)
15:40
I mean, this is life.
342
925000
2000
Dua të them, kjo është jeta.
15:42
For good and for ill,
343
927000
2000
Për të mirë dhe për keq,
15:44
we generate these incredible stories
344
929000
3000
ne gjenerojmë histori të jashtëzakonshme
15:47
about the world around us,
345
932000
2000
për botën rreth nesh,
15:49
and then the world turns around and astonishes us.
346
934000
3000
dhe pastaj bota kthehet dhe na mahnit.
15:55
No offense, but this entire conference
347
940000
3000
Pa ofendime, por e tërë kjo konferencë
15:58
is an unbelievable monument
348
943000
2000
është një monument i jashtëzakonshëm
16:00
to our capacity to get stuff wrong.
349
945000
2000
për kapacitetin tonë për të bërë gabime.
16:02
We just spent an entire week
350
947000
2000
Ne sapo kemi kaluar një javë të tërë
16:04
talking about innovations and advancements
351
949000
2000
duke folur për inovacione, avancime
16:06
and improvements,
352
951000
2000
dhe përmirësime,
16:08
but you know why we need all of those innovations
353
953000
3000
por a e dini përse kemi nevojë për të gjitha këto inovacione,
16:11
and advancements and improvements?
354
956000
2000
avancime, dhe përmirësime?
16:13
Because half the stuff
355
958000
2000
Sepse gjysma e gjërave
16:15
that's the most mind-boggling and world-altering --
356
960000
3000
që janë marramendëse dhe e ndryshojnë botën
16:18
TED 1998 --
357
963000
2000
TED 1998 --
16:20
eh.
358
965000
2000
eh
16:22
(Laughter)
359
967000
4000
(Të qeshura)
16:26
Didn't really work out that way, did it?
360
971000
2000
Nuk ndodhi ashtu siç ishte menduar, apo jo.
16:28
(Laughter)
361
973000
2000
(Të qeshura)
16:30
Where's my jet pack, Chris?
362
975000
3000
Ku është rraketa ime e nga rripi, Chris?
16:33
(Laughter)
363
978000
4000
(Të qeshura)
16:37
(Applause)
364
982000
5000
(Duartrokitje)
16:42
So here we are again.
365
987000
3000
Dhe ja ku jemi përsëri.
16:45
And that's how it goes.
366
990000
2000
Kjo është se si shkon.
16:47
We come up with another idea.
367
992000
2000
Ne vijmë me një ide tjetër.
16:49
We tell another story.
368
994000
3000
E tregojmë një histori tjetër.
16:52
We hold another conference.
369
997000
3000
E mbajmë një konferencë tjetër.
16:55
The theme of this one,
370
1000000
2000
Tematika e kësaj,
16:57
as you guys have now heard seven million times,
371
1002000
2000
siç e keni dëgjuar shtatë milion herë,
16:59
is the rediscovery of wonder.
372
1004000
2000
është rizbulimi i një mrekullie.
17:01
And to me,
373
1006000
2000
Dhe për mua,
17:03
if you really want to rediscover wonder,
374
1008000
3000
në qoftë se ju vërtet doni të rizbuloni një mrekulli,
17:06
you need to step outside
375
1011000
2000
ju duhet të bëni një hap jashtë
17:08
of that tiny, terrified space of rightness
376
1013000
6000
asaj hapësire të vogël, të tmerrshme e të qenit githmonë drejtë,
17:14
and look around at each other
377
1019000
3000
dhe të shikoni njëri-tjetrin
17:17
and look out at the vastness
378
1022000
3000
dhe të shikoni pafundësinë,
17:20
and complexity and mystery
379
1025000
3000
kompleksitetin dhe misterin
17:23
of the universe
380
1028000
3000
e universit,
17:26
and be able to say,
381
1031000
3000
dhe të jeni në gjendje të thoni,
17:29
"Wow, I don't know.
382
1034000
4000
"Wow, nuk e di.
17:33
Maybe I'm wrong."
383
1038000
2000
Ndoshta unë jam gabim."
17:35
Thank you.
384
1040000
2000
Faleminderit.
17:37
(Applause)
385
1042000
3000
(Duartrokitje)
17:40
Thank you guys.
386
1045000
2000
Ju faleminderit.
17:42
(Applause)
387
1047000
3000
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Kathryn Schulz - WrongologistKathryn Schulz is a staff writer for the New Yorker and is the author of "Being Wrong: Adventures in the Margin of Error."
Why you should listen
Kathryn Schulz is a journalist, author, and public speaker with a credible (if not necessarily enviable) claim to being the world's leading wrongologist. She is the author of Being Wrong: Adventures in the Margin of Error. She was previously the book critic for New York Magazine; her writing has also appeared in the New York Times Magazine, Rolling Stone, TIME Magazine, the Boston Globe, the "Freakonomics" blog of The New York Times, The Nation, Foreign Policy, and the New York Times Book Review, among other publications. She is the former editor of the online environmental magazine Grist, and a former reporter and editor for The Santiago Times, of Santiago, Chile, where she covered environmental, labor, and human rights issues. She was a 2004 recipient of the Pew Fellowship in International Journalism (now the International Reporting Project), and has reported from throughout Central and South America, Japan, and, most recently, the Middle East. A graduate of Brown University and a former Ohioan, Oregonian and Brooklynite, she currently lives in New York's Hudson Valley.
Kathryn Schulz | Speaker | TED.com