TEDGlobal 2011
Jarreth Merz: Filming democracy in Ghana
Jarreth Merz: Filmim i demokracisë në Gana
Filmed:
Readability: 4.2
432,980 views
Jarreth Merz, një producent filmi zviceriano-ganian, erdhi në Gana në vitin 2008 të filmojë zgjedhjet kombëtare. Çfarë pa atje, i dha atij mësime të reja rreth demokracisë - dhe rreth vetes së tij.
Jarreth Merz - Filmmaker
Jarreth Merz' new film, "An African Election," follows the 2008 presidential elections in Ghana from start to finish. Full bio
Jarreth Merz' new film, "An African Election," follows the 2008 presidential elections in Ghana from start to finish. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I was born in Switzerland
0
0
4000
Unë kam lindur në Zvicër
00:19
and raised in Ghana, West Africa.
1
4000
3000
dhe jam rritur ne Gana, Afrika Perëndimore.
00:22
Ghana felt safe to me as a child.
2
7000
2000
Gana më jepte siguri mua si fëmijë
00:24
I was free, I was happy.
3
9000
4000
Isha i lirë, i lumtur.
00:28
The early 70s
4
13000
2000
Fillimi i viteve 70
00:30
marked a time of musical and artistic excellence in Ghana.
5
15000
3000
shënoi një periudhë të përsosmërisë muzikore dhe artistike në Gana.
00:33
But then by the end of the decade,
6
18000
2000
Por nga fundi i dhjetëvjeçarit,
00:35
the country had fallen back into political instability
7
20000
3000
vendi ra sërish në një paqëndrueshmëri politike
00:38
and mismanagement.
8
23000
3000
dhe keqadministrim.
00:42
In 1979,
9
27000
2000
Në vitin 1979,
00:44
I witnessed my first military coup.
10
29000
4000
përjetova për herë të parë një grusht ushtarak shteti.
00:48
We the children had gathered at a friend's house.
11
33000
3000
Ne fëmijët ishim mbledhur në shtëpinë e një shoku.
00:51
It was a dimly lit shack.
12
36000
2000
Ajo ishte një kasolle me pak dritë.
00:53
There was a beaten up black and white television
13
38000
2000
Atje ishte një televizor i sakatosur bardhë e zi
00:55
flickering in the background,
14
40000
3000
që i dridhej figura,
00:58
and a former head of state and general
15
43000
2000
dhe një ish kryetar shteti dhe gjeneral
01:00
was being blindfolded
16
45000
2000
ishte me sytë e lidhur
01:02
and tied to the pole.
17
47000
2000
dhe i mbërthyer pas një shtylle.
01:04
The firing squad aimed, fired --
18
49000
3000
Skuadra e pushkatimit mori shenjë dhe qëlloi --
01:07
the general was dead.
19
52000
2000
gjenerali vdiq.
01:09
Now this was being broadcast live.
20
54000
3000
Tani, kjo po transmetohej drejtpërdrejt.
01:12
And shortly after, we left the country,
21
57000
3000
Dhe menjëherë pas kësaj, ne lamë vendin,
01:15
and we returned to Switzerland.
22
60000
2000
dhe u kthyem ne Zvicër.
01:17
Now Europe came as a shock to me,
23
62000
3000
Atëherë Evropa erdhi si një goditje për mua
01:20
and I think I started feeling the need
24
65000
3000
dhe mendoj se fillova të ndjeja nevojën
01:23
to shed my skin in order to fit in.
25
68000
3000
të hiqja lëkurën time në mënyrë që të përshtatesha.
01:26
I wanted to blend in like a chameleon.
26
71000
2000
Doja të ndërroja ngjyrën e lëkurës si një kameleon.
01:28
I think it was a tactic of survival.
27
73000
3000
Mendoj se kjo qe një taktikë mbijetese.
01:31
And it worked, or so I believed.
28
76000
3000
Dhe funksionoi, ose kështu besoj të paktën.
01:34
So here I was in 2008
29
79000
5000
Kështu që u gjenda në vitin 2008
01:39
wondering where I was in my life.
30
84000
3000
duke pyetur veten, ku isha në jetën time.
01:42
And I felt I was being typecast as an actor.
31
87000
3000
Dhe ndjeva që isha i përcaktuar vetëm në një rol aktori.
01:45
I was always playing the exotic African.
32
90000
3000
Unë kam luajtur gjithnjë rolin e afrikanit ekzotik.
01:48
I was playing the violent African,
33
93000
2000
Luaja afrikanin e dhunshëm
01:50
the African terrorist.
34
95000
2000
afrikanin terrorist.
01:52
And I was thinking,
35
97000
2000
E mendoja,
01:54
how many terrorists could I possibly play
36
99000
2000
sa shumë terroristë ndoshta mund të luaj
01:56
before turning into one myself?
37
101000
3000
para se të kthehesha në një të tillë unë vetë.
01:59
And I had become ashamed of the other,
38
104000
3000
Dhe fillova të kisha turp nga ai tjetri,
02:02
the African in me.
39
107000
3000
nga afrikani brenda meje.
02:05
And fortunately I decided in 2008
40
110000
3000
Dhe fatmirësisht në vitin 2008 vendosa
02:08
to return to Ghana,
41
113000
2000
të kthehem në Gana,
02:10
after 28 years of absence.
42
115000
3000
pas 28 viteve mungesë.
02:13
I wanted to document on film
43
118000
2000
Dëshiroja ta dokumentoja në film
02:15
the 2008 presidential elections.
44
120000
3000
zgjedhjet presidenciale të vitit 2008.
02:18
And there, I started by searching
45
123000
3000
Dhe aty, fillova të kërkoja
02:21
for the footprints in my childhood.
46
126000
2000
gjurmët e fëmijërisë sime.
02:23
And before I even knew it,
47
128000
2000
Dhe më parë se ta merrja vesh,
02:25
I was suddenly on a stage
48
130000
2000
papandehur u gjenda në një podium
02:27
surrounded by thousands of cheering people
49
132000
2000
i rrethuar nga mijëra njerëz që brohorisnin
02:29
during a political rally.
50
134000
2000
gjatë një tubimi politik.
02:31
And I realized that, when I'd left the country,
51
136000
3000
Dhe kuptova se, kur unë lashë vendin,
02:34
free and fair elections in a democratic environment
52
139000
3000
zgjedhjet e lira e të ndershme në një ambient demokratik
02:37
were a dream.
53
142000
2000
ishin një ëndërr.
02:39
And now that I'd returned, that dream had become reality,
54
144000
3000
Dhe tani që isha kthyer, kjo ëndërr ishte bërë realitet,
02:42
though a fragile reality.
55
147000
2000
edhe pse një realitet i brishtë.
02:44
And I was thinking,
56
149000
2000
Dhe mendoja,
02:46
was Ghana searching for its identity
57
151000
2000
ishte Gana duke kërkuar identitetin e saj
02:48
like I was looking for my identity?
58
153000
2000
ashtu siç edhe isha unë në kërkim të identitetit tim.
02:50
Was what was happening in Ghana a metaphor
59
155000
2000
Ishte ajo ç'po ndodhte në Ganë një metaforë
02:52
for what was happening in me?
60
157000
3000
për atë që po ndodhte brenda meje?
02:56
And it was as if through the standards of my Western life,
61
161000
6000
Dhe ishte sikur me standardet e jetës time Perëndimore,
03:02
I hadn't lived up to my full potential.
62
167000
3000
nuk kisha realizuar plotësisht potencialin tim.
03:05
I mean, nor had Ghana,
63
170000
2000
Dua të them, që as Gana nuk e kishte realizuar,
03:07
even though we had been trying very hard.
64
172000
2000
edhe pse ishim duke bërë shumë përpjekje.
03:09
Now in 1957,
65
174000
2000
Tani në vitin 1957,
03:11
Ghana was the first sub-Saharan country
66
176000
2000
Gana qe vendi i parë sub-Saharian
03:13
to gain its independence.
67
178000
2000
që fitoi pavarësinë.
03:15
In the late 50s,
68
180000
2000
Nga fundi i viteve 50,
03:17
Ghana and Singapore had the same GDP.
69
182000
3000
Gana dhe Singapori kishin të njëjtin zhvillim ekonomik.
03:20
I mean, today, Singapore is a First World country
70
185000
3000
Dua të them, sot, Singapori është vendi i botës së parë
03:23
and Ghana is not.
71
188000
3000
ndërsa Gana jo.
03:26
But maybe it was time to prove to myself,
72
191000
3000
Por ndoshta kishte ardhur koha të provoja veten time,
03:29
yes, it's important to understand the past,
73
194000
2000
po, është e rëndësishme të kuptosh të kaluarën,
03:31
it is important to look at it in a different light,
74
196000
4000
është e rëndësishme ta vëzhgosh atë në një këndvështrim tjetër,
03:35
but maybe we should look at the strengths in our own culture
75
200000
4000
por mund të jetë që ne duhet ta shohim në pikat e forta të kulturës sonë
03:39
and build on those foundations in the present.
76
204000
4000
dhe të ndërtojmë mbi këto themele në të tashmen.
03:43
So here I was, December 7th, 2008.
77
208000
5000
Kështu, ja ku isha, 7 dhjetori i vitit 2008.
03:48
The polling stations opened to the voters at 7:00 AM,
78
213000
5000
Kutitë e votimit u hapën në 7 të mëngjesit.
03:53
but voters, eager to take their own political fate into their hands,
79
218000
4000
por votuesit, të etur për të marrë vetë në dorë fatin e tyre politik,
03:57
were starting to line up at 4:00 AM in the morning.
80
222000
3000
kishin filluar të zinin radhën që në 4 të mëngjesit.
04:00
And they had traveled from near, they had traveled from far,
81
225000
3000
Dha ata vinin nga afër, vinin nga larg,
04:03
because they wanted to make their voices heard.
82
228000
2000
pasi donin që zëri i tyre të dëgjohej.
04:05
And I asked one of the voters, I said, "Whom are you going to vote for?"
83
230000
3000
Dhe pyeta një nga votuesit, i thashë, "Kujt do ja jepni votën?"
04:08
And he said, "I'm sorry, I can't tell you."
84
233000
3000
Dhe ai më tha, "Më vjen keq, nuk mund t'jua tregoj."
04:11
He said that his vote was in his heart.
85
236000
3000
Tha që vota e tij ishte në zemrën e tij.
04:14
And I understood, this was their election,
86
239000
3000
Dhe unë kuptova, këto ishin zgjedhjet e tyre,
04:17
and they weren't going to let anyone
87
242000
2000
dhe nuk do të linin ndonjë
04:19
take it away from them.
88
244000
2000
që t'jua rrëmbente.
04:21
Now the first round of the voting didn't bring forth a clear winner --
89
246000
3000
Raundi i parë i votimeve nuk nxorri një fitues të qartë --
04:24
so nobody had achieved the absolute majority --
90
249000
4000
kështu që asnjë nuk kishte arritur mazhorancën absolute --
04:28
so voting went into a second round three weeks later.
91
253000
3000
kështu që do ktheheshin në një raund të dytë zgjedhjesh pas tre javësh.
04:31
The candidates were back on the road; they were campaigning.
92
256000
3000
Kandidatët u kthyen prapë nëpër rrugë, për të bërë fushatë zgjedhore.
04:34
The rhetoric of the candidates, of course, changed.
93
259000
2000
Mesazhet e kandidatëve, natyrisht, ndryshuan.
04:36
The heat was on.
94
261000
2000
Temperatura u nxeh.
04:38
And then the cliche came to haunt us.
95
263000
5000
Dhe klisheja filloi të na ndiqte.
04:43
There were claims of intimidation
96
268000
2000
Kishte ankime kërcënimi
04:45
at the polling stations,
97
270000
2000
nëpër qendra zgjedhore,
04:47
of ballot boxes being stolen.
98
272000
4000
vjedhje kutish votimi.
04:51
Inflated results started coming in
99
276000
3000
Filluan të dilnin rezultate të fryra
04:54
and the mob was starting to get out of control.
100
279000
3000
dhe turma filloi të dilte jashtë kontrollit.
04:57
We witnessed the eruption of violence in the streets.
101
282000
4000
Ne qemë dëshmitarë të shpërthimin të dhunës nëpër rrugë.
05:01
People were being beaten brutally.
102
286000
3000
Njerëzit po rriheshin brutalisht.
05:04
The army started firing their guns. People were scrambling.
103
289000
3000
Ushtria filloi të shtinte me armë. Turma po përleshej.
05:07
It was complete chaos.
104
292000
2000
Ishte një kaos i plotë.
05:09
And my heart sank,
105
294000
2000
Dhe zemra ime u pikëllua
05:11
because I thought, here we are again.
106
296000
2000
pasi mendoja, ja ku jemi përsëri.
05:13
Here is another proof
107
298000
2000
Kjo është një provë tjetër
05:15
that the African is not capable of governing himself.
108
300000
3000
që populli Afrikan nuk është i zoti të qeverisë vetëveten.
05:18
And not only that, I am documenting it --
109
303000
3000
Dhe jo vetëm kaq, unë jam duke e dokumentuar këtë –
05:21
documenting my own cultural shortcomings.
110
306000
4000
po dokumentoj mangësitë e kulturës sime.
05:25
So when the echo of the gunshots
111
310000
3000
Pra, kur jehona e të shtënave
05:28
had lingered,
112
313000
2000
vazhdoi,
05:30
it was soon drowned by the chanting of the mob,
113
315000
2000
shpejt u mbyt nga thirrja e turmës,
05:32
and I didn't believe what I was hearing.
114
317000
2000
dhe unë nuk u besoja veshëve të mi.
05:34
They were chanting, "We want peace.
115
319000
2000
Ata thërrisnin, "Ne duam paqe.
05:36
We want peace."
116
321000
3000
Ne duam paqe."
05:39
And I realized it had to come from the people.
117
324000
3000
Aty e kuptova që zëri vinte nga populli.
05:42
After all, they decide,
118
327000
2000
Mbi të gjitha, ishin ata që vendosnin,
05:44
and they did.
119
329000
2000
dhe vepruan.
05:46
So the sounds that were before distorted and loud,
120
331000
4000
Pra, tingujt që në fillim qenë të pakoordinuar dhe të lartë
05:50
were suddenly a melody.
121
335000
3000
ishin papritmas një melodi.
05:53
The sounds of the voices were harmonious.
122
338000
3000
Tingujt e zërave ishin të harmonishëm.
05:56
So it could happen.
123
341000
3000
Kështu, mund të ndodhte.
05:59
A democracy could be upheld peacefully.
124
344000
3000
Një demokraci mund të mbështetej në mënyrë paqësore.
06:02
It could be, by the will of the masses
125
347000
3000
Mund të jetë, nga vullneti i masave
06:05
who were now urgently pressing
126
350000
2000
të cilat me urgjencë këmbëngulnin
06:07
with all their heart and all their will
127
352000
2000
me gjithë zemër dhe me gjithë vullnetin e tyre
06:09
for peace.
128
354000
2000
për paqe.
06:11
Now here's an interesting comparison.
129
356000
3000
Tani, këtu është një krahasim interesant.
06:14
We in the West,
130
359000
2000
Ne në Perëndim,
06:16
we preach the values,
131
361000
2000
predikojmë vlerat,
06:18
the golden light of democracy,
132
363000
3000
dritën e artë të demokracisë,
06:21
that we are the shining example of how it's done.
133
366000
3000
jemi një shëmbull i shkëlqyer, se si duhet bërë.
06:24
But when it comes down to it,
134
369000
3000
Por kur është fjala për këtë,
06:27
Ghana found itself in the same place
135
372000
4000
Gana gjeti veten e saj në të njëjtin vend
06:31
in which the U.S. election stalled
136
376000
2000
në të cilin zgjedhjet në Shtetet e Bashkuara kishin ngecur
06:33
in the 2000 presidential elections --
137
378000
2000
në presidencialet e vitit 2000 –
06:35
Bush versus Gore.
138
380000
3000
Bush kundër Gore.
06:38
But instead of the unwillingness of the candidates
139
383000
3000
Por në vend të mungesës së vullnetit të kandidatëve
06:41
to allow the system to proceed and the people to decide,
140
386000
3000
për të lejuar sistemin të vazhdonte dhe njerëzit të vendosin,
06:44
Ghana honored democracy
141
389000
3000
Gana nderoi demokracinë
06:47
and its people.
142
392000
2000
dhe popullin e saj.
06:49
It didn't leave it up to the Supreme Court to decide;
143
394000
3000
Nuk la Gjykatën e Lartë të vendoste;
06:52
the people did.
144
397000
3000
populli e bëri.
06:55
Now the second round of voting
145
400000
3000
Tani, raundi i dytë i votimit
06:58
did not bring forth a clear winner either.
146
403000
2000
përsëri nuk nxori një fitues të qartë.
07:00
I mean, it was so incredibly close.
147
405000
2000
Dua të them, që rezultati ishte tepër i ngushtë.
07:02
The electoral commissioner declared,
148
407000
3000
Komisioneri zgjedhor deklaroi,
07:05
with the consent of the parties,
149
410000
2000
me konsensus të partive,
07:07
to run an unprecedented
150
412000
2000
të zhvillonte një round të tretë
07:09
second re-run.
151
414000
2000
të paprecendent .
07:11
So the people went back to the polls
152
416000
4000
Pra, populli iu drejtua përsëri kutive të votimit
07:15
to determine their own president,
153
420000
2000
për të përcaktuar presidentin e tyre,
07:17
not the legal system.
154
422000
2000
jo sistemin ligjor.
07:19
And guess what, it worked.
155
424000
4000
Dhe e dini që funksionoi.
07:23
The defeated candidate
156
428000
2000
Kandidati i mundur
07:25
gave up power
157
430000
2000
la pushtetin
07:27
and made way for Ghana to move into a new democratic cycle.
158
432000
3000
dhe i hapi rrugën Ganës të lëvizë në një cikël të ri demokratik.
07:30
I mean, at the absolute time
159
435000
2000
Dua të them, në një moment të përkryer
07:32
for the absolute need of democracy,
160
437000
2000
për nevojën absolute të demokracisë,
07:34
they did not abuse their power.
161
439000
3000
ata nuk shpërdoruan pushtetin e tyre.
07:39
The belief in true democracy and in the people runs deep,
162
444000
4000
Besimi në demokracinë e vërtetë dhe në popull është i thellë,
07:43
proving that the African is capable of governing himself.
163
448000
4000
tregon që Afrikani është i aftë të qeverisi vetveten.
07:48
Now the uphill battle for Ghana and for Africa
164
453000
3000
Tani beteja e vështirë për Ganën dhe Afrikën
07:51
is not over,
165
456000
2000
ende nuk ka marrë fund,
07:53
but I have proof that the other side of democracy exists,
166
458000
4000
por unë kam dëshmi se ana tjetër e demokracisë ekziston,
07:57
and that we must not take it for granted.
167
462000
3000
dhe nuk duhet ta marrim lehtë.
08:00
Now I have learned
168
465000
2000
Tani unë kam mësuar
08:02
that my place is not just in the West or in Africa,
169
467000
4000
se vendi im nuk është vetëm Perëndimi apo Afrika,
08:06
and I'm still searching
170
471000
2000
dhe jam ende në kërkim
08:08
for my identity,
171
473000
2000
të identitetit tim,
08:10
but I saw Ghana
172
475000
3000
por pashë Ganën
08:13
create democracy better.
173
478000
2000
që krijoi një demokraci më të mirë.
08:15
Ghana taught me
174
480000
2000
Gana më mësoi
08:17
to look at people differently
175
482000
2000
të shoh njerëzit ndryshe
08:19
and to look at myself differently.
176
484000
3000
dhe të shoh në vetvete ndryshe.
08:22
And yes,
177
487000
2000
Dhe po,
08:24
we Africans can.
178
489000
2000
ne Afrikanët mundemi.
08:26
Thank you.
179
491000
2000
Faleminderit.
08:28
(Applause)
180
493000
3000
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Jarreth Merz - FilmmakerJarreth Merz' new film, "An African Election," follows the 2008 presidential elections in Ghana from start to finish.
Why you should listen
Raised in Ghana, Switzerland and Germany, Jarreth Merz is a filmmaker and actor (you may remember him in the role of Simon of Cyrene in The Passion of the Christ). As a director, his work is rooted in observing life as it presents itself in all its complexities -- as shown in his latest documentary, An African Election, which follows the 2008 presidential elections in Ghana, West Africa.
Merz's stepfather, a political player on Ghana, helped him get access behind the scenes; then Jarreth and his cameraman brother Kevin followed the presidential candidates in the unpredictable months leading up to the final night. In chronicling the rough-and-tumble process of a democratic election, the documentary becomes a meditation on the dream of democracy itself. The film screened in the World Documentary competition at Sundance earlier this year. Merz is now working on a “political safari” in Africa.
He says: "An African Election challenges the preconceived notion we have about politics in Ghana or Africa without hiding the brutal realities."
Jarreth Merz | Speaker | TED.com