TED2018
Kate Raworth: A healthy economy should be designed to thrive, not grow
Kate Raworth: Sağlıklı bir ekonomi büyüme değil, gelişme üzerine kurulmalı
Filmed:
Readability: 5.6
2,912,290 views
Sürdürülebilir ve evrensel olarak faydalı bir ekonomi nasıl olur? Oxford üniversitesi ekonomisti Kate Raworth'e göre, "bir donat" gibi olur. Bu sıra dışı ve aydınlatıcı konuşmasında Raworth, ülkeleri nasıl deliğin -insanların temel yaşam ihtiyaçlarını karşılayamadıkları alanın- dışına alabileceğimizi ve gezegenimizin ekolojik sınırları dahilinde işleyen yenilenen ve paylaşımcı ekonomileri nasıl yaratabileceğimizi anlatıyor.
Kate Raworth - Renegade economist
Kate Raworth is passionate about making economics fit for the 21st century. Full bio
Kate Raworth is passionate about making economics fit for the 21st century. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Have you ever watched
a baby learning to crawl?
a baby learning to crawl?
0
760
2400
Bir bebeği emeklemeyi
öğrenirken izlediniz mi?
öğrenirken izlediniz mi?
00:16
Because as any
parent knows, it's gripping.
parent knows, it's gripping.
1
4520
2656
Ebeveylerin bildiği üzere
bu süreç heyecan verici.
bu süreç heyecan verici.
00:19
First, they wriggle about on the floor,
2
7200
1896
Önce yerde kıvranırlar,
00:21
usually backwards,
3
9120
1216
genellikle geriye doğru
00:22
but then they drag themselves forwards,
4
10360
2016
ama sonra kendilerini ileriye itip
00:24
and then they pull themselves up to stand,
5
12400
2896
ayağa kalkarlar,
00:27
and we all clap.
6
15320
1856
sonra biz de alkışlarız.
00:29
And that simple motion
of forwards and upwards,
of forwards and upwards,
7
17200
3976
Bu basit ileriye ve yukarıya olan hareket,
00:33
it's the most basic direction
of progress we humans recognize.
of progress we humans recognize.
8
21200
3400
biz insanların bildiği
en basit ilerleme yönü.
en basit ilerleme yönü.
00:38
We tell it in our story
of evolution as well,
of evolution as well,
9
26400
2416
Evrim hikâyemizde de bunun yeri var.
00:40
from our lolloping ancestors
to Homo erectus, finally upright,
to Homo erectus, finally upright,
10
28840
4016
Avare dolaşan atalarımızdan
sonunda ayağa kalkan Homo erectusa,
sonunda ayağa kalkan Homo erectusa,
00:44
to Homo sapiens, depicted, always a man,
11
32880
3456
sonra evrimin ortasında yer alan
ve nedense hep erkek olarak
resmedilen Homo sapiense.
resmedilen Homo sapiense.
00:48
always mid-stride.
12
36360
1400
00:51
So no wonder we so readily believe
13
39480
2656
Bu yüzden ekonomik ilerlemenin de
00:54
that economic progress
will take this very same shape,
will take this very same shape,
14
42160
3736
tıpkı evrim gibi sürekli
yükselen bir büyüme çizgisine
yükselen bir büyüme çizgisine
00:57
this ever-rising line of growth.
15
45920
2640
sahip olacağına inanmaya hazırız.
01:02
It's time to think again,
16
50400
2296
Fakat artık tekrar düşünüp
01:04
to reimagine the shape of progress,
17
52720
2560
ilerlemenin şeklini yeniden çizme zamanı.
01:08
because today, we have economies
18
56360
3376
Çünkü günümüzde
bizi refaha ulaştırmasalar bile
bizi refaha ulaştırmasalar bile
01:11
that need to grow,
whether or not they make us thrive,
whether or not they make us thrive,
19
59760
3560
sürekli büyüme ihtiyacı duyan
ekonomiler var.
ekonomiler var.
01:16
and what we need,
especially in the richest countries,
especially in the richest countries,
20
64560
3936
Bize lazım olan ise,
özellikle en gelişmiş ülkelerde,
özellikle en gelişmiş ülkelerde,
01:20
are economies that make us thrive
21
68520
2416
büyüsün veya büyümesin,
01:22
whether or not they grow.
22
70960
1936
bizi zenginleştirecek ekonomiler.
01:24
Yes, it's a little flippant word
23
72920
2096
Kulağa biraz ciddiyetsiz gelen bu kelime,
01:27
hiding a profound shift in mindset,
24
75040
3296
içinde ciddi bir
zihniyet değişikliği barındırıyor.
zihniyet değişikliği barındırıyor.
01:30
but I believe this is the shift
we need to make
we need to make
25
78360
2656
İnsanlık olarak bu yüzyılda
birlikte zenginleşmek istiyorsak
birlikte zenginleşmek istiyorsak
01:33
if we, humanity, are going to thrive
here together this century.
here together this century.
26
81040
4680
bence bu değişikliğe gitmemiz şart.
01:38
So where did this obsession
with growth come from?
with growth come from?
27
86600
3016
Peki bu büyüme takıntısı
nereden geliyor?
nereden geliyor?
01:41
Well, GDP, gross domestic product,
28
89640
2096
Gayri safi yurtiçi hasıla,
01:43
it's just the total cost
of goods and services
of goods and services
29
91760
2576
bir ekonomide bir yıl içinde satılan
mal ve hizmetlerin
mal ve hizmetlerin
01:46
sold in an economy in a year.
30
94360
2136
toplam maliyeti anlamına gelir.
01:48
It was invented in the 1930s,
31
96520
1536
1930'larda çıkmış bu kavram,
01:50
but it very soon became
the overriding goal of policymaking,
the overriding goal of policymaking,
32
98080
3976
çok kısa sürede politika geliştirmenin
temel hedefi hâline gelmiştir.
temel hedefi hâline gelmiştir.
01:54
so much so that even today,
in the richest of countries,
in the richest of countries,
33
102080
3736
O kadar ki bugün bile
en gelişmiş ülkelerde,
en gelişmiş ülkelerde,
01:57
governments think that the solution
to their economic problems
to their economic problems
34
105840
2936
hükûmetler ekonomik
sorunlarının çözümünün,
sorunlarının çözümünün,
02:00
lies in more growth.
35
108800
1560
daha fazla büyüme olduğuna inanırlar.
02:03
Just how that happened
36
111720
1856
Bunun duruma nasıl
gelindiğinin en iyi cevabını
gelindiğinin en iyi cevabını
02:05
is best told through
the 1960 classic by W.W. Rostow.
the 1960 classic by W.W. Rostow.
37
113600
5096
1960 tarihli klasik
eserinde W.W. Rostow veriyor.
eserinde W.W. Rostow veriyor.
02:10
I love it so much,
I have a first-edition copy.
I have a first-edition copy.
38
118720
2400
Bu kitabı çok severim.
İlk baskısından bende var.
İlk baskısından bende var.
02:16
"The Stages of Economic Growth:
A Non-Communist Manifesto."
A Non-Communist Manifesto."
39
124600
4816
"İktisadî Gelişmenin Merhaleleri:
Komünist Olmayan Bir Manifesto."
Komünist Olmayan Bir Manifesto."
02:21
(Laughter)
40
129440
1736
(Kahkahalar)
02:23
You can just smell the politics, huh?
41
131200
2736
Nasıl da politika kokuyor değil mi?
02:25
And Rostow tells us that all economies
42
133960
2016
Rostow'a göre tüm ekonomilerin
02:28
need to pass through
five stages of growth:
five stages of growth:
43
136000
2416
beş büyüme aşamasından
geçmesi gerekir:
geçmesi gerekir:
02:30
first, traditional society,
where a nation's output is limited
where a nation's output is limited
44
138440
3576
İlki, teknolojisi, kurumları ve
zihniyetiyle sınırlı milli hasılası olan
zihniyetiyle sınırlı milli hasılası olan
02:34
by its technology,
its institutions and mindset;
its institutions and mindset;
45
142040
3016
geleneksel toplum aşaması.
02:37
but then the preconditions for takeoff,
46
145080
2656
Sonra kalkış için
ön hazırlık aşaması gelir:
ön hazırlık aşaması gelir:
02:39
where we get the beginnings
of a banking industry,
of a banking industry,
47
147760
2376
Bankacılık sektörü başlar,
02:42
the mechanization of work
48
150160
1256
işler makineleşir
02:43
and the belief that growth is necessary
for something beyond itself,
for something beyond itself,
49
151440
3696
ve millî onurumuz adına
veya çocuklarımız daha iyi yaşasın diye
veya çocuklarımız daha iyi yaşasın diye
02:47
like national dignity
or a better life for the children;
or a better life for the children;
50
155160
4016
büyümenin şart olduğuna
dair inanç yerleşir.
dair inanç yerleşir.
02:51
then takeoff, where compound interest
is built into the economy's institutions
is built into the economy's institutions
51
159200
5816
Daha sonra kalkış: Finans kurumları
bileşik faiz kullanmaya başlar
bileşik faiz kullanmaya başlar
02:57
and growth becomes the normal condition;
52
165040
2936
ve büyüme normal bir koşul hâline gelir.
03:00
fourth is the drive to maturity
where you can have any industry you want,
where you can have any industry you want,
53
168000
3696
Dördüncü olgunlaşmaya geçiş aşamasında,
doğal kaynaklarınız ne olursa olsun
doğal kaynaklarınız ne olursa olsun
03:03
no matter your natural resource base;
54
171720
2016
dilediğiniz sektörü kurabilirsiniz.
03:05
and the fifth and final stage,
the age of high-mass consumption
the age of high-mass consumption
55
173760
4416
Son olarak beşinci ve son aşama:
Yüksek kitle tüketimi çağı.
Yüksek kitle tüketimi çağı.
03:10
where people can buy
all the consumer goods they want,
all the consumer goods they want,
56
178200
2576
İnsanların dilediği tüketici
ürününü alabildiği çağ,
ürününü alabildiği çağ,
03:12
like bicycles and sewing machines --
57
180800
2096
Bisikletler ve dikiş makineleri gibi...
03:14
this was 1960, remember.
58
182920
1760
Hatırlarsanız, 1960 zamanı böyleydi.
03:17
Well, you can hear the implicit
airplane metaphor in this story,
airplane metaphor in this story,
59
185960
3640
Bu hikâyenin içinde saklı olan
uçak metaforunu anlamışsınızdır.
uçak metaforunu anlamışsınızdır.
03:23
but this plane is like no other,
60
191560
2680
Ama bu uçak diğerlerine benzemez
03:27
because it can never be allowed to land.
61
195200
2200
çünkü bu uçağın asla iniş izni yoktur.
03:30
Rostow left us flying
into the sunset of mass consumerism,
into the sunset of mass consumerism,
62
198560
3840
Rostow bizi kitlesel tüketim akımının
gün batımında uçup durmaya mahkum etti.
gün batımında uçup durmaya mahkum etti.
03:35
and he knew it.
63
203440
1200
Rostow bunun farkındaydı.
03:37
As he wrote,
64
205280
1200
Kitabında şöyle söylüyor:
03:39
"And then the question beyond,
65
207880
2440
"Sonra tarihin bize
yalnızca kesitler sunduğu
yalnızca kesitler sunduğu
03:43
where history offers us only fragments.
66
211240
3280
o noktanın ötesinde şu soru gelir:
03:47
What to do when the increase
in real income itself loses its charm?"
in real income itself loses its charm?"
67
215440
5240
Reel gelir artışı cazibesini
yitirdiğinde ne yapacağız?"
yitirdiğinde ne yapacağız?"
03:54
He asked that question,
but he never answered it, and here's why.
but he never answered it, and here's why.
68
222720
3336
Rostow kendisi bu soruyu hiç cevaplamadı.
Nedenine gelirsek...
Nedenine gelirsek...
03:58
The year was 1960,
69
226080
1536
Sene 1960'tı.
03:59
he was an advisor to the presidential
candidate John F. Kennedy,
candidate John F. Kennedy,
70
227640
3776
%5'lik büyüme vaadiyle seçimlere
katılan başkan adayı
katılan başkan adayı
04:03
who was running for election
on the promise of five-percent growth,
on the promise of five-percent growth,
71
231440
3936
John F. Kennedy'nin danışmanıydı.
04:07
so Rostow's job was
to keep that plane flying,
to keep that plane flying,
72
235400
2496
Yani Rostow'un görevi,
nasıl veya ne zaman
nasıl veya ne zaman
04:09
not to ask if, how, or when
it could ever be allowed to land.
it could ever be allowed to land.
73
237920
4360
iniş izni alınıp alınamayacağını
sorgulamaksızın uçağı havada tutmaktı.
sorgulamaksızın uçağı havada tutmaktı.
04:16
So here we are, flying into the sunset
of mass consumerism
of mass consumerism
74
244440
3576
Bu yüzden biz de 50 yılı aşkın süredir
kitlesel tüketim çılgınlığının
gün batımına uçup duruyoruz.
gün batımına uçup duruyoruz.
04:20
over half a century on,
75
248040
1440
04:22
with economies that have come
to expect, demand and depend upon
to expect, demand and depend upon
76
250440
5016
Ekonomilerimiz sonu gelmeyen
bir büyüme beklentisi,
bir büyüme beklentisi,
04:27
unending growth,
77
255480
1575
talebi ve dayanağı içinde.
04:29
because we're financially,
politically and socially addicted to it.
politically and socially addicted to it.
78
257079
3801
Finansal, siyasi ve sosyal olarak
büyümeye bağımlıyız.
büyümeye bağımlıyız.
04:34
We're financially addicted to growth,
because today's financial system
because today's financial system
79
262960
3296
Finansal olarak bağımlıyız
çünkü bugünkü mali sistem
çünkü bugünkü mali sistem
04:38
is designed to pursue
the highest rate of monetary return,
the highest rate of monetary return,
80
266280
3296
en yüksek parasal getiri oranını
yakalamak, halka açık firmalar üzerinde
yakalamak, halka açık firmalar üzerinde
04:41
putting publicly traded companies
under constant pressure
under constant pressure
81
269600
3496
sürekli baskı kurmak
ve satışları, pazar payını
ve satışları, pazar payını
04:45
to deliver growing sales,
growing market share and growing profits,
growing market share and growing profits,
82
273120
3336
ve karlılığı büyütmek üzerine kurulu
04:48
and because banks create money
as debt bearing interest,
as debt bearing interest,
83
276480
3496
ve bankalar faiziyle geri ödenmek üzere
borçlandırma aracı olarak
borçlandırma aracı olarak
04:52
which must be repaid with more.
84
280000
1480
para üretiyor.
04:54
We're politically addicted to growth
85
282200
1736
Politik olarak büyümeye bağımlıyız
04:55
because politicians
want to raise tax revenue
want to raise tax revenue
86
283960
2136
çünkü politikacılar vergileri artırmadan
04:58
without raising taxes
87
286120
1416
vergi gelirini artırmak istiyor
04:59
and a growing GDP
seems a sure way to do that.
seems a sure way to do that.
88
287560
3096
ve büyüyen GSYİH
bunun için garanti yol olarak görülüyor.
bunun için garanti yol olarak görülüyor.
05:02
And no politician wants to lose
their place in the G-20 family photo.
their place in the G-20 family photo.
89
290680
3576
Hiçbir politikacı G-20 aile fotoğrafındaki
yerini kaybetmek istemiyor.
yerini kaybetmek istemiyor.
05:06
(Laughter)
90
294280
1216
(Kahkahalar)
05:07
But if their economy stops growing
while the rest keep going,
while the rest keep going,
91
295520
3696
Eğer diğer ekonomiler büyümeyi
sürdürürken birininki büyümeyi durdurursa
sürdürürken birininki büyümeyi durdurursa
05:11
well, they'll be booted out
by the next emerging powerhouse.
by the next emerging powerhouse.
92
299240
3336
hemen onların yerini bir sonraki
yükselen güç merkezi alacaktır.
yükselen güç merkezi alacaktır.
05:14
And we are socially addicted to growth,
93
302600
2176
Sosyal olarak büyüme bağımlısı
olmamızın sebebi
olmamızın sebebi
05:16
because thanks to a century
of consumer propaganda,
of consumer propaganda,
94
304800
3816
yüz yıllık bir tüketim propagandası,
05:20
which fascinatingly
was created by Edward Bernays,
was created by Edward Bernays,
95
308640
3216
Sigmund Freud'un yeğeni
Edward Bernays tarafından
inanılmaz şekilde başlatılan bir süreç.
inanılmaz şekilde başlatılan bir süreç.
05:23
the nephew of Sigmund Freud,
96
311880
2696
05:26
who realized that
his uncle's psychotherapy
his uncle's psychotherapy
97
314600
3016
Bernays, daha fazla şey satın aldıkça
05:29
could be turned into
very lucrative retail therapy
very lucrative retail therapy
98
317640
3256
kendimizi değiştirdiğimize ikna olursak
05:32
if we could be convinced
to believe that we transform ourselves
to believe that we transform ourselves
99
320920
4176
Freud'un psikoterapisinin
çok karlı bir satın alma terapisine
çok karlı bir satın alma terapisine
05:37
every time we buy something more.
100
325120
2280
dönüşebileceğini keşfetmiştir.
05:41
None of these addictions
are insurmountable,
are insurmountable,
101
329080
3176
Bu bağımlılıkların hiçbiri aşılamaz değil,
05:44
but they all deserve far more attention
than they currently get,
than they currently get,
102
332280
4176
ancak şu an dikkat ettiğimizden
çok daha fazla dikkat etmemiz gerekir.
çok daha fazla dikkat etmemiz gerekir.
05:48
because look where this journey
has been taking us.
has been taking us.
103
336480
2416
Çünkü artık geldiğimiz nokta
bunu gerektirir.
bunu gerektirir.
05:50
Global GDP is 10 times bigger
than it was in 1950
than it was in 1950
104
338920
4336
Global GSYİH 1950'ye kıyasla
10 kat artmış durumda
10 kat artmış durumda
05:55
and that increase has brought
prosperity to billions of people,
prosperity to billions of people,
105
343280
3200
ve bu artış milyarlarca insanı
zenginleştirirken
zenginleştirirken
05:59
but the global economy
has also become incredibly divisive,
has also become incredibly divisive,
106
347360
5176
global ekonomi inanılmaz şekilde bölündü.
06:04
with the vast share of returns to wealth
107
352560
2096
Gelirin zenginlere giden büyük kısmı,
06:06
now accruing to a fraction
of the global one percent.
of the global one percent.
108
354680
4176
bugün global ekonominin
sadece %1'ini temsil eder.
sadece %1'ini temsil eder.
06:10
And the economy has become
incredibly degenerative,
incredibly degenerative,
109
358880
3656
Ayrıca ekonomi artık
çok fazla dejenere hâle geldi.
çok fazla dejenere hâle geldi.
06:14
rapidly destabilizing
this delicately balanced planet
this delicately balanced planet
110
362560
4776
Dengesi son derece hassas olan ve
hayatlarımızın bağlı olduğu gezegenimizin
hayatlarımızın bağlı olduğu gezegenimizin
06:19
on which all of our lives depend.
111
367360
1840
hızla dengesini bozuyor.
06:22
Our politicians know it, and so they offer
new destinations for growth.
new destinations for growth.
112
370400
3696
Politikacılar bunun farkında
ve yeni büyüme hedefleri öneriyorlar.
ve yeni büyüme hedefleri öneriyorlar.
06:26
You can have green growth,
inclusive growth,
inclusive growth,
113
374120
2096
Seçenekler: kapsayıcı yeşil büyüme,
06:28
smart, resilient, balanced growth.
114
376240
1976
akıllı büyüme, dirençli büyüme,
dengeli büyüme.
dengeli büyüme.
06:30
Choose any future you want
so long as you choose growth.
so long as you choose growth.
115
378240
3400
Büyümek istediğiniz sürece
dilediğiniz modeli seçebilirsiniz.
dilediğiniz modeli seçebilirsiniz.
06:35
I think it's time to choose
a higher ambition, a far bigger one,
a higher ambition, a far bigger one,
116
383280
4696
Ama bence artık çok daha büyük
bir gayeyi seçme vakti
bir gayeyi seçme vakti
06:40
because humanity's
21st century challenge is clear:
21st century challenge is clear:
117
388000
4456
çünkü insanlığın
21. yüzyıl sınavı çok açık:
21. yüzyıl sınavı çok açık:
06:44
to meet the needs of all people
118
392480
2776
Bu olağanüstü, eşsiz, yaşayan gezegende
06:47
within the means of this
extraordinary, unique, living planet
extraordinary, unique, living planet
119
395280
4496
bizim ve doğanın geri kalanının
zenginleşebilmesi adına
zenginleşebilmesi adına
06:51
so that we and the rest
of nature can thrive.
of nature can thrive.
120
399800
3520
tüm insanların ihtiyaçlarını karşılamak.
06:56
Progress on this goal isn't going
to be measured with the metric of money.
to be measured with the metric of money.
121
404160
3496
Bu gayeye erişme başarısını
parayla ölçemezsiniz.
parayla ölçemezsiniz.
06:59
We need a dashboard of indicators.
122
407680
2336
Bize bir gösterge tablosu lazım.
07:02
And when I sat down to try and draw
a picture of what that might look like,
a picture of what that might look like,
123
410040
4416
Ben oturup böyle bir tablo oluşturmaya
çalıştığımda kulağa tuhaf gelebilir
çalıştığımda kulağa tuhaf gelebilir
07:06
strange though this is going to sound,
124
414480
2296
fakat ortaya çıkan resim
07:08
it came out looking like a doughnut.
125
416800
2320
tıpkı bir donata benziyordu.
07:12
I know, I'm sorry,
126
420160
1216
Biliyorum, tuhaf
07:13
but let me introduce you
to the one doughnut
to the one doughnut
127
421400
2296
ama size bu donatı göstermeme
izin verin.
izin verin.
07:15
that might actually turn out
to be good for us.
to be good for us.
128
423720
2336
Nihayetinde donat modeli
bizim için iyi olabilir.
bizim için iyi olabilir.
07:18
So imagine humanity's resource use
radiating out from the middle.
radiating out from the middle.
129
426080
3216
İnsanlığın kaynak kullanımının
ortadan yayıldığını düşünün.
ortadan yayıldığını düşünün.
07:21
That hole in the middle is a place
130
429320
1656
Ortadaki boş kısım,
07:23
where people are falling short
on life's essentials.
on life's essentials.
131
431000
2456
insanların temel ihtiyaçlarını
karşılayamadığı alan.
karşılayamadığı alan.
07:25
They don't have the food, health care,
education, political voice, housing
education, political voice, housing
132
433480
4136
Bu insanlar, düzgün ve elverişli
bir yaşam için
bir yaşam için
07:29
that every person needs
for a life of dignity and opportunity.
for a life of dignity and opportunity.
133
437640
3816
herkesin ihtiyaç duyduğu yemek, sağlık,
eğitim, politik görüş ve evden yoksun.
eğitim, politik görüş ve evden yoksun.
07:33
We want to get everybody out of the hole,
over the social foundation
over the social foundation
134
441480
3216
Herkesi bu delikten kurtarıp
07:36
and into that green doughnut itself.
135
444720
2000
yeşil donatın içine
yerleştirmek istiyoruz.
yerleştirmek istiyoruz.
07:39
But, and it's a big but,
136
447720
2480
Ancak, bu önemli bir ancak,
07:43
we cannot let our collective resource use
overshoot that outer circle,
overshoot that outer circle,
137
451480
4576
toplu kaynak kullanımımızın dış halkayı,
ekolojik tavanı geçmesine
izin veremeyiz,
izin veremeyiz,
07:48
the ecological ceiling,
138
456080
1416
07:49
because there we put so much pressure
on this extraordinary planet
on this extraordinary planet
139
457520
3816
çünkü bu olağanüstü gezegene
o kadar çok baskı yapıyoruz ki
o kadar çok baskı yapıyoruz ki
07:53
that we begin to kick it out of kilter.
140
461360
2176
onun dengesini bozmaya başlıyoruz.
07:55
We cause climate breakdown,
we acidify the oceans,
we acidify the oceans,
141
463560
2976
İklimleri bozuyoruz,
okyanusları asitle dolduruyoruz,
okyanusları asitle dolduruyoruz,
07:58
a hole in the ozone layer,
142
466560
2056
ozon tabakasını deliyoruz,
08:00
pushing ourselves
beyond the planetary boundaries
beyond the planetary boundaries
143
468640
3176
son 11.000 yıldır dünyada
insanlara çok cömert davranan
insanlara çok cömert davranan
08:03
of the life-supporting systems
that have for the last 11,000 years
that have for the last 11,000 years
144
471840
4656
yaşamı destekleyen sistemlerin
08:08
made earth such a benevolent
home to humanity.
home to humanity.
145
476520
3120
gezegensel sınırlarının dışına
itiyoruz kendimizi,
itiyoruz kendimizi,
08:13
So this double-sided challenge
to meet the needs of all
to meet the needs of all
146
481120
2616
yani gezegenin imkânları dahilinde
herkesin ihtiyaçlarını karşılama
iki taraflı zorluğu
iki taraflı zorluğu
08:15
within the means of the planet,
147
483760
1496
08:17
it invites a new shape of progress,
148
485280
2256
yeni bir ilerleme şekline
davetiye çıkarıyor.
davetiye çıkarıyor.
08:19
no longer this ever-rising line of growth,
149
487560
2976
Sürekli yükselen bu büyüme çizgisi
08:22
but a sweet spot for humanity,
150
490560
2936
yerini insanlık için
en etkili noktaya bırakıyor.
en etkili noktaya bırakıyor.
08:25
thriving in dynamic balance
between the foundation and the ceiling.
between the foundation and the ceiling.
151
493520
4536
Zeminle tavan arasında dinamik
denge içinde zenginleşen insanlar.
denge içinde zenginleşen insanlar.
08:30
And I was really struck
once I'd drawn this picture
once I'd drawn this picture
152
498080
2616
Bu şekli çizdiğimde
birçok eski kültürde
birçok eski kültürde
08:32
to realize that the symbol of well-being
in many ancient cultures
in many ancient cultures
153
500720
4296
refahın sembolünün
aynen bu dinamik dengeyi yansıttığını
aynen bu dinamik dengeyi yansıttığını
08:37
reflects this very same sense
of dynamic balance,
of dynamic balance,
154
505040
3576
fark edince çok şaşırmıştım.
08:40
from the Maori Takarangi
155
508640
1896
Örneğin Maori Takarangi
08:42
to the Taoist Yin Yang,
the Buddhist endless knot,
the Buddhist endless knot,
156
510560
2376
Taocu Ying Yang,
Budizmde sonsuz düğüm,
Budizmde sonsuz düğüm,
08:44
the Celtic double spiral.
157
512960
1520
Keltlerde ikili sarmal sembolü.
08:47
So can we find this dynamic balance
in the 21st century?
in the 21st century?
158
515919
3401
Peki bu dinamik dengeyi
21. yüzyılda bulabilir miyiz?
21. yüzyılda bulabilir miyiz?
08:52
Well, that's a key question,
159
520640
1536
Bu kilit bir soru,
08:54
because as these red wedges show,
right now we are far from balanced,
right now we are far from balanced,
160
522200
4656
çünkü bu kırmızı kamaların gösterdiği gibi
şu anda dengeli olmaktan çok uzağız.
şu anda dengeli olmaktan çok uzağız.
08:58
falling short and overshooting
at the same time.
at the same time.
161
526880
3176
Aynı anda hem yetersiziz
hem de aşırıyız.
hem de aşırıyız.
09:02
Look in that hole, you can see that
millions or billions of people worldwide
millions or billions of people worldwide
162
530080
3576
Deliğe bakın, dünyada milyonlarca
hatta milyarlarca insanın
hatta milyarlarca insanın
09:05
still fall short
on their most basic of needs.
on their most basic of needs.
163
533680
2640
hâlâ en temel ihtiyaçlarını
karşılayamadığını görebilirsiniz.
karşılayamadığını görebilirsiniz.
09:09
And yet, we've already overshot at least
four of these planetary boundaries,
four of these planetary boundaries,
164
537200
4416
Buna rağmen gezegensel sınırların
en az 4 tanesini ihlal etmiş durumdayız,
en az 4 tanesini ihlal etmiş durumdayız,
09:13
risking irreversible impact
of climate breakdown
of climate breakdown
165
541640
3576
iklimsel bozulma ve ekosistemsel
çökmenin geri döndürülemez etkilerini
çökmenin geri döndürülemez etkilerini
09:17
and ecosystem collapse.
166
545240
1720
yaşama riskiyle karşı karşıyayız.
09:20
This is the state of humanity
and our planetary home.
and our planetary home.
167
548400
3120
İnsanlığın ve gezegenimizin
mevcut durumu böyle.
mevcut durumu böyle.
09:24
We, the people of the early 21st century,
168
552600
2800
21. yüzyıl insanları olarak
09:28
this is our selfie.
169
556520
1240
bizim selfie'miz işte bu.
09:31
No economist from last century
saw this picture,
saw this picture,
170
559800
2536
Önceki yüzyıldan hiçbir ekonomist
bu resmi görmedi.
bu resmi görmedi.
09:34
so why would we imagine
that their theories
that their theories
171
562360
2056
Öyleyse neden hâlâ onların teorilerinin
09:36
would be up for taking on its challenges?
172
564440
1976
sorunlarımızı çözeceğine inanıyoruz?
09:38
We need ideas of our own,
173
566440
1416
Kendi fikirlerimizi üretmeliyiz
09:39
because we are the first
generation to see this
generation to see this
174
567880
2696
çünkü bu tabloya şahit olan ilk nesiliz.
09:42
and probably the last with a real chance
of turning this story around.
of turning this story around.
175
570600
3760
Belki de bu durumu tersine
çevirme şansı olan son nesil.
çevirme şansı olan son nesil.
09:47
You see, 20th century economics assured us
that if growth creates inequality,
that if growth creates inequality,
176
575120
3936
20. yüzyıl ekonomistlerine göre
büyüme eşitsizlik yaratırsa
büyüme eşitsizlik yaratırsa
09:51
don't try to redistribute,
177
579080
1496
yeniden bölüştürmeye gerek yok
09:52
because more growth
will even things up again.
will even things up again.
178
580600
2216
çünkü daha çok büyüme
işleri dengeleyecektir.
işleri dengeleyecektir.
09:54
If growth creates pollution,
179
582840
1816
Büyüme çevre kirliliğine neden olursa
09:56
don't try to regulate, because more growth
will clean things up again.
will clean things up again.
180
584680
3520
düzenlemelere gerek yok
çünkü daha çok büyüme durumu çözecektir.
çünkü daha çok büyüme durumu çözecektir.
10:01
Except, it turns out, it doesn't,
181
589160
3016
Fakat görünen o ki çözmüyor
10:04
and it won't.
182
592200
1456
ve çözmeyecek.
10:05
We need to create economies that tackle
this shortfall and overshoot together,
this shortfall and overshoot together,
183
593680
4176
Bu yetersizlik ve aşırılık durumunun
birlikte üstesinden gelecek
birlikte üstesinden gelecek
10:09
by design.
184
597880
1536
ekonomiler yaratmalıyız.
10:11
We need economies that are regenerative
and distributive by design.
and distributive by design.
185
599440
4576
Yenileyici ve bölüştürücü yapıda
ekonomilere ihtiyacımız var.
ekonomilere ihtiyacımız var.
10:16
You see, we've inherited
degenerative industries.
degenerative industries.
186
604040
2696
Bize dejeneratif endüstriler
miras kaldı.
miras kaldı.
10:18
We take earth's materials,
make them into stuff we want,
make them into stuff we want,
187
606760
3096
Dünyadan malzemeleri alıp
istediğimiz her şeyi üretiyoruz,
istediğimiz her şeyi üretiyoruz,
10:21
use it for a while, often only once,
and then throw it away,
and then throw it away,
188
609880
3616
bunları bir süre hatta genellikle
sadece bir kez kullanıp atıyoruz
sadece bir kez kullanıp atıyoruz
10:25
and that is pushing us
over planetary boundaries,
over planetary boundaries,
189
613520
2696
ve bu da bizi gezegenin
sınırlarının ötesine itiyor.
sınırlarının ötesine itiyor.
10:28
so we need to bend those arrows around,
190
616240
2496
Artık etraftaki okları büküp
yaşayan dünyayla birlikte
yaşayan dünyayla birlikte
10:30
create economies that work with and within
the cycles of the living world,
the cycles of the living world,
191
618760
4216
ve bu dünyanın döngüleri içinde
işleyen ekonomiler üretmeliyiz.
işleyen ekonomiler üretmeliyiz.
10:35
so that resources are never used up
but used again and again,
but used again and again,
192
623000
3056
Kaynakların asla tükenmediği,
tekrar tekrar kullanıldığı,
tekrar tekrar kullanıldığı,
10:38
economies that run on sunlight,
193
626080
1976
güneş ışığı ile çalışan ekonomiler.
10:40
where waste from one process
is food for the next.
is food for the next.
194
628080
3536
Bir sürecin atığının bir başka
süreci beslediği ekonomiler.
süreci beslediği ekonomiler.
10:43
And this kind of regenerative design
is popping up everywhere.
is popping up everywhere.
195
631640
3856
Bu tür yenileyici tasarımlar
her yerde türemekte.
her yerde türemekte.
10:47
Over a hundred cities worldwide,
from Quito to Oslo,
from Quito to Oslo,
196
635520
3416
Dünyada yüzün üzerinde şehir,
Quito, Oslo,
Quito, Oslo,
10:50
from Harare to Hobart,
197
638960
1856
Harare ve Hobart örneğin,
10:52
already generate more than 70 percent
of their electricity
of their electricity
198
640840
3456
elektrik enerjisinin %70'ten fazlasını
güneş, rüzgar ve dalgalardan elde ediyor.
10:56
from sun, wind and waves.
199
644320
2376
10:58
Cities like London, Glasgow, Amsterdam
are pioneering circular city design,
are pioneering circular city design,
200
646720
5096
Londra, Glasgow ve Amsterdam ise
döngüsel şehir tasarımında başı çekiyor.
döngüsel şehir tasarımında başı çekiyor.
11:03
finding ways to turn the waste
from one urban process
from one urban process
201
651840
3136
Bu şehirlerde, kentsel bir sürecin atığı,
11:07
into food for the next.
202
655000
1776
bir sonraki süreci besleyebiliyor.
11:08
And from Tigray, Ethiopia
to Queensland, Australia,
to Queensland, Australia,
203
656800
4296
Tigray, Etiyopya ve
Queensland, Avustralya'da
Queensland, Avustralya'da
11:13
farmers and foresters are regenerating
once-barren landscapes
once-barren landscapes
204
661120
4216
çiftçiler ve ormancılar bir zamanlar
kıraç olan arazileri canlandırarak
kıraç olan arazileri canlandırarak
11:17
so that it teems with life again.
205
665360
2160
onları tekrar yaşamla buluşturuyor.
11:20
But as well as being
regenerative by design,
regenerative by design,
206
668680
2096
Yapısal olarak yenileyici
olmanın yanı sıra,
olmanın yanı sıra,
11:22
our economies must be
distributive by design,
distributive by design,
207
670800
3456
ekonomilerimiz ayrıca
bölüştürücü olmalıdır.
bölüştürücü olmalıdır.
11:26
and we've got unprecedented
opportunities for making that happen,
opportunities for making that happen,
208
674280
4256
Aslında elimize bunun için
eşsiz fırsat geçti.
eşsiz fırsat geçti.
11:30
because 20th-century
centralized technologies,
centralized technologies,
209
678560
3256
20. yüzyılıın merkezileşmiş teknolojileri,
11:33
institutions,
210
681840
1496
kurumları,
11:35
concentrated wealth,
knowledge and power in few hands.
knowledge and power in few hands.
211
683360
5256
kümelenmiş mal varlığı, bilgi birikimi
ve gücü çok az kişinin elinde.
ve gücü çok az kişinin elinde.
11:40
This century, we can design
our technologies and institutions
our technologies and institutions
212
688640
3616
Bu yüzyılda, teknolojilerimizi
ve kurumlarımızı, refahı, bilgiyi
ve kurumlarımızı, refahı, bilgiyi
11:44
to distribute wealth, knowledge
and empowerment to many.
and empowerment to many.
213
692280
4256
ve gücü birçok kişiye bölüştürmek
üzere tasarlayabiliriz.
üzere tasarlayabiliriz.
11:48
Instead of fossil fuel energy
and large-scale manufacturing,
and large-scale manufacturing,
214
696560
3736
Fosil yakıt enerjisi ve büyük
ölçekli üretimin yerine,
ölçekli üretimin yerine,
11:52
we've got renewable energy networks,
digital platforms and 3D printing.
digital platforms and 3D printing.
215
700320
4040
yenilenebilir enerji ağları, dijital
platformlar ve 3D matbaaya sahibiz.
platformlar ve 3D matbaaya sahibiz.
11:57
200 years of corporate control
of intellectual property is being upended
of intellectual property is being upended
216
705920
4536
Fikri mülkiyetin 200 yıllık kurumsal
kontrolü, aşağıdan yukarı, açık kaynaklı
kontrolü, aşağıdan yukarı, açık kaynaklı
12:02
by the bottom-up, open-source,
peer-to-peer knowledge commons.
peer-to-peer knowledge commons.
217
710480
3736
ve eşdüzeyli ortak bilgiye
teslim olmaktadır.
teslim olmaktadır.
12:06
And corporations that still pursue
maximum rate of return
maximum rate of return
218
714240
3456
Hâlâ ortakları için maksimum
getiri peşinde
getiri peşinde
12:09
for their shareholders,
219
717720
2296
koşan kurumlar,
12:12
well they suddenly look rather out of date
220
720040
2296
çoklu değer formları yaratıp
12:14
next to social enterprises
that are designed to generate
that are designed to generate
221
722360
2936
bunları kendi ağlarıyla
paylaşmak üzerine kurulu olan
paylaşmak üzerine kurulu olan
12:17
multiple forms of value and share it
with those throughout their networks.
with those throughout their networks.
222
725320
3640
toplumsal kurumların
karşısında demode kalıyorlar.
karşısında demode kalıyorlar.
12:22
If we can harness today's technologies,
223
730480
2696
Günümüz teknolojilerini
verimli kullanırsak
verimli kullanırsak
12:25
from AI to blockchain
224
733200
2696
yapay zekayı, blok zincirini
12:27
to the Internet of Things
to material science,
to material science,
225
735920
2176
nesnelerin internetini,
madde bilimini,
madde bilimini,
12:30
if we can harness these
in service of distributive design,
in service of distributive design,
226
738120
4296
eğer bunları bölüştürücü
bir amaçla kullanırsak
bir amaçla kullanırsak
12:34
we can ensure that health care, education,
finance, energy, political voice
finance, energy, political voice
227
742440
4936
sağlık hizmetleri, eğitim, finansman,
enerji, siyasi ifadenin
enerji, siyasi ifadenin
12:39
reaches and empowers those people
who need it most.
who need it most.
228
747400
3280
en çok ihtiyaç sahiplerine ulaşıp
onları güçlendirmesini sağlarız.
onları güçlendirmesini sağlarız.
12:43
You see, regenerative
and distributive design
and distributive design
229
751840
3016
Gördüğünüz gibi yenileyici
ve bölüştürücü bir tasarım,
ve bölüştürücü bir tasarım,
12:46
create extraordinary opportunities
for the 21st-century economy.
for the 21st-century economy.
230
754880
3560
21. yy ekonomisi için muazzam
fırsatlar doğuruyor.
fırsatlar doğuruyor.
12:51
So where does this leave
Rostow's airplane ride?
Rostow's airplane ride?
231
759400
3176
Peki bu durum Rostow'un
uçak yolculuğunu nerede bırakır?
uçak yolculuğunu nerede bırakır?
12:54
Well, for some it still carries
the hope of endless green growth,
the hope of endless green growth,
232
762600
3456
Kimilerine göre hâlâ sonsuz
yeşil büyüme umudu var,
yeşil büyüme umudu var,
12:58
the idea that thanks to dematerialization,
233
766080
3296
kaydileştirme sayesinde,
13:01
exponential GDP growth can go on forever
while resource use keeps falling.
while resource use keeps falling.
234
769400
4600
kaynaklar tükense dahi üstel GSYİH
büyümesi sonsuza dek sürebilir.
büyümesi sonsuza dek sürebilir.
13:06
But look at the data.
This is a flight of fancy.
This is a flight of fancy.
235
774840
3120
Verilere baktığımızda bu bir hayal ürünü.
13:10
Yes, we need to dematerialize
our economies,
our economies,
236
778680
2296
Evet, ekonomilerimizi
kaydileştirmemiz gerekli
kaydileştirmemiz gerekli
13:13
but this dependency on unending growth
cannot be decoupled from resource use
cannot be decoupled from resource use
237
781000
4416
fakat sonu gelmeyen büyüme bağlılığımız
kaynak kullanımından
kaynak kullanımından
13:17
on anything like the scale required
238
785440
2376
veya gezegensel sınırlara
güvenle dönmemiz için
güvenle dönmemiz için
13:19
to bring us safely back
within planetary boundaries.
within planetary boundaries.
239
787840
2760
gerekli olan diğer hiçbir şeyde
ayrı düşünelemez.
ayrı düşünelemez.
13:24
I know this way of thinking
about growth is unfamiliar,
about growth is unfamiliar,
240
792000
2816
Böyle bir bakış açısının
sıra dışı olduğunun farkındayım.
sıra dışı olduğunun farkındayım.
13:26
because growth is good, no?
241
794840
2056
Ne de olsa büyüme güzeldir,
öyle değil mi?
öyle değil mi?
13:28
We want our children to grow,
our gardens to grow.
our gardens to grow.
242
796920
2936
Çocuklarımızın büyümesini,
bahçemizin büyümesini isteriz.
bahçemizin büyümesini isteriz.
13:31
Yes, look to nature and growth
is a wonderful, healthy source of life.
is a wonderful, healthy source of life.
243
799880
4256
Doğaya bakın, büyüme harika bir şey,
yaşamın sağlıklı kaynağı.
yaşamın sağlıklı kaynağı.
13:36
It's a phase, but many economies
like Ethiopia and Nepal today
like Ethiopia and Nepal today
244
804160
4216
Bu bir dönem ama bugün Etiyopya
ve Nepal gibi bir çok ekonomi de
ve Nepal gibi bir çok ekonomi de
13:40
may be in that phase.
245
808400
1376
bu dönemde olabilir.
13:41
Their economies are growing
at seven percent a year.
at seven percent a year.
246
809800
2440
Bu ülkelerde ekonomi
yılda yüzde yedi büyüyor.
yılda yüzde yedi büyüyor.
13:45
But look again to nature,
247
813600
1856
Doğaya tekrar bakın...
13:47
because from your children's feet
to the Amazon forest,
to the Amazon forest,
248
815480
4096
Çocuğunuzun ayaklarından
tutun da Amazon ormanına kadar
tutun da Amazon ormanına kadar
13:51
nothing in nature grows forever.
249
819600
1936
doğada hiçbir şey sonsuza dek büyümez.
13:53
Things grow, and they grow up
and they mature,
and they mature,
250
821560
3056
Her şey büyür, serpilir ve olgunlaşır,
13:56
and it's only by doing so
251
824640
1776
ancak bu şekilde,
13:58
that they can thrive for a very long time.
252
826440
3720
uzun süre zenginleşebilirler.
14:03
We already know this.
253
831840
1656
Bunu zaten biliyoruz.
14:05
If I told you my friend went to the doctor
254
833520
2816
Size bir arkadaşımın
doktora gittiğini söylesem
doktora gittiğini söylesem
14:08
who told her she had a growth
255
836360
1760
ve doktor ona vücudunda tuhaf bir
14:12
that feels very different,
256
840360
1696
büyüme olduğunu söylemiş olsun.
14:14
because we intuitively understand
that when something tries to grow forever
that when something tries to grow forever
257
842080
4056
İçgüdüsel olarak sağlıklı, canlı
ve sağlam bir sistemde
ve sağlam bir sistemde
14:18
within a healthy, living, thriving system,
258
846160
4376
sürekli büyümek isteyen
bir yapı olduğunu duyduğumuzda
bir yapı olduğunu duyduğumuzda
14:22
it's a threat to the health of the whole.
259
850560
1960
bunu bütünsel sağlığa
bir tehdit olarak algılarız.
bir tehdit olarak algılarız.
14:25
So why would we imagine that our economies
260
853480
2256
Peki öyleyse, ekonomilerimizin neden
14:27
would be the one system
that could buck this trend
that could buck this trend
261
855760
2696
tam tersi bir şekilde
sonsuza dek başarılı büyüyebileceğine
sonsuza dek başarılı büyüyebileceğine
14:30
and succeed by growing forever?
262
858480
1920
inanmak isteriz?
14:33
We urgently need financial,
political and social innovations
political and social innovations
263
861560
4736
Acil maddi, siyasi ve sosyal
yeniliklere ihtiyacımız var.
yeniliklere ihtiyacımız var.
14:38
that enable us to overcome
this structural dependency on growth,
this structural dependency on growth,
264
866320
4576
Bizi bu büyüme bağımlılığından kurtarıp
14:42
so that we can instead
focus on thriving and balance
focus on thriving and balance
265
870920
3480
donatın sosyal ve ekolojik
sınırları dâhilinde
sınırları dâhilinde
14:48
within the social and the ecological
boundaries of the doughnut.
boundaries of the doughnut.
266
876160
3560
zenginleşme ve dengeye odaklanmamızı
sağlayacak yenilikler.
sağlayacak yenilikler.
14:53
And if the mere idea of boundaries
makes you feel, well, bounded,
makes you feel, well, bounded,
267
881320
5696
Eğer bu sınır fikri sizi
sınırlandırılmış hissettiriyorsa
sınırlandırılmış hissettiriyorsa
14:59
think again.
268
887040
1776
tekrar düşünün.
15:00
Because the world's most ingenious people
269
888840
2776
Çünkü dünyanın en zeki insanları
15:03
turn boundaries into
the source of their creativity.
the source of their creativity.
270
891640
3000
sınırları yaratıcılık
kaynağına dönüştürür.
kaynağına dönüştürür.
15:07
From Mozart on his five-octave piano
271
895400
3016
Örneğin Mozart ve beş oktavlı piyanosu,
15:10
Jimi Hendrix on his six-string guitar,
272
898440
2736
Jimi Hendrix ve altı telli gitarı,
15:13
Serena Williams on a tennis court,
273
901200
1720
Serena Williams ve tenis sahaları...
15:16
it's boundaries
that unleash our potential.
that unleash our potential.
274
904160
3000
Potansiyelimizi açığa
çıkaran şey sınırlar.
çıkaran şey sınırlar.
15:20
And the doughnut's boundaries unleash
the potential for humanity to thrive
the potential for humanity to thrive
275
908240
5296
Donatın sınırları da insanlığın
sınırsız yaratıcılık, katılım, aidiyet
sınırsız yaratıcılık, katılım, aidiyet
15:25
with boundless creativity,
participation, belonging and meaning.
participation, belonging and meaning.
276
913560
4920
ve anlamla zenginleşme potansiyelini
açığa çıkaracaktır.
açığa çıkaracaktır.
15:32
It's going to take all the ingenuity
that we have got to get there,
that we have got to get there,
277
920520
4736
O noktaya varmak için sahip olduğumuz
tüm yaratıcılığı ortaya koymalıyız,
tüm yaratıcılığı ortaya koymalıyız,
15:37
so bring it on.
278
925280
1616
öyleyse başlayalım!
15:38
Thank you.
279
926920
1216
Teşekkür ederim.
15:40
(Applause)
280
928160
5360
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Kate Raworth - Renegade economistKate Raworth is passionate about making economics fit for the 21st century.
Why you should listen
Kate Raworth writes: "I am a renegade economist, dedicated to rewriting economics so that it's fit for tackling the 21st century's grand challenge of meeting the needs of all people within the means of the planet. After 20 years of wrestling with policies based on outdated economic theories -- via the villages of Zanzibar to the headquarters of the UN and on the campaigning frontlines of Oxfam -- I realized that if the economic conversations taking place in parliaments, in boardrooms and in the media worldwide are going to change, then the fundamental economic ideas taught in schools and universities have to be transformed, too.
"I wrote Doughnut Economics: Seven Ways to Think Like a 21st-Century Economist to be the book that I wish I could have read when I was a frustrated and disillusioned economics student myself. And silly though it sounds, it all starts with a doughnut (yes, the kind with a hole in the middle), which acts as a compass for 21st-century prosperity, inviting us to rethink what the economy is, and is for, who we are, and what success looks like."
Kate Raworth | Speaker | TED.com