TED2015
Fred Jansen: How to land on a comet
Fred Jansen: Bir kuyruklu yıldıza nasıl inilir?
Filmed:
Readability: 4
1,308,991 views
Rosetta görevinin yöneticisi olan Fred Jansen, 2014'de, bir sondanın 67P/Churyumov-Gerasimenko olarak bilinen kuyruklu yıldız üzerine başarıyla indirilmesinden sorumluydu. Jensen, bu heyecan verici ve eğlenceli konuşmada, Philae sondasının, Dünya'dan 500 milyon kilometre uzaklıktaki bir kuyruklu yıldıza inişine kadar uzanan bazı karmaşık hesaplamaları açıklıyor ve yolculuk boyunca çekilmiş inanılmaz fotoğraflardan bazılarını paylaşıyor.
Fred Jansen - Space explorer
As manager of the Rosetta mission, Fred Jansen is in charge of the project that could be instrumental in uncovering clues to the origins of life on Earth. Full bio
As manager of the Rosetta mission, Fred Jansen is in charge of the project that could be instrumental in uncovering clues to the origins of life on Earth. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I'd like to take you on the epic quest
of the Rosetta spacecraft.
of the Rosetta spacecraft.
0
717
4797
Sizleri uzay aracı Rosetta'nın,
destansı araştırmasına götürmek istiyorum:
destansı araştırmasına götürmek istiyorum:
00:17
To escort and land the probe on a comet,
1
5514
4026
bir kuyruklu yıldıza eşlik etmek
ve üzerine keşif aracı indirmek.
ve üzerine keşif aracı indirmek.
00:21
this has been my passion
for the past two years.
for the past two years.
2
9540
3190
Bu iki yıldır benim için bir tutkuydu.
00:25
In order to do that,
3
13450
1095
Öncelikle size
00:26
I need to explain to you something
about the origin of the solar system.
about the origin of the solar system.
4
14545
3470
Güneş Sistemi'nin kökeni hakkında
bir şey açıklamam gerek.
bir şey açıklamam gerek.
00:30
When we go back
four and a half billion years,
four and a half billion years,
5
18015
2223
4,5 milyar yıl önce, gaz ve
00:32
there was a cloud of gas and dust.
6
20238
1719
tozdan oluşan bir bulut vardı.
00:33
In the center of this cloud,
our sun formed and ignited.
our sun formed and ignited.
7
21957
4527
Bu bulutun ortasında, güneşimiz oluştu
ve tutuştu.
ve tutuştu.
00:38
Along with that, what we now know
as planets, comets and asteroids formed.
as planets, comets and asteroids formed.
8
26484
5711
Bu sırada, gezegenler, kuyruklu yıldız ve
asteroit dediğimiz şeyler de şekillendi.
asteroit dediğimiz şeyler de şekillendi.
00:44
What then happened, according to theory,
9
32195
3413
Sonra teoriye göre,
Dünya şekillenmesinden az sonra
Dünya şekillenmesinden az sonra
00:47
is that when the Earth had cooled down
a bit after its formation,
a bit after its formation,
10
35608
4017
soğudu ve kuyruklu yıldızlar yoğun
şekilde Dünya'ya çarptı
şekilde Dünya'ya çarptı
00:51
comets massively impacted the Earth
and delivered water to Earth.
and delivered water to Earth.
11
39625
4771
ve Dünya'ya suyu getirdiler.
00:57
They probably also delivered
complex organic material to Earth,
complex organic material to Earth,
12
45082
4434
Muhtemelen karmaşık organik
maddeyi de Dünya'ya getirdiler
maddeyi de Dünya'ya getirdiler
01:01
and that may have bootstrapped
the emergence of life.
the emergence of life.
13
49516
3390
ve bu da yaşamın başlamasında
tetikleyici rol oynamış olabilir.
tetikleyici rol oynamış olabilir.
01:04
You can compare this to having
to solve a 250-piece puzzle
to solve a 250-piece puzzle
14
52906
3460
Bunu, 2000 değil de
250 parçalı bir yapbozu
250 parçalı bir yapbozu
01:08
and not a 2,000-piece puzzle.
15
56366
3204
çözmek zorunda olmakla
kıyaslayabilirsiniz.
kıyaslayabilirsiniz.
01:11
Afterwards, the big planets
like Jupiter and Saturn,
like Jupiter and Saturn,
16
59570
3483
Daha sonrasında, Jupiter ve Satürn
gibi büyük gezegenler,
gibi büyük gezegenler,
01:15
they were not in their place
where they are now,
where they are now,
17
63053
2578
şu an bulundukları
konumlarında değillerdi ve
konumlarında değillerdi ve
01:17
and they interacted gravitationally,
18
65631
2647
yerçekimsel olarak etkileşip
01:20
and they swept the whole interior
of the solar system clean,
of the solar system clean,
19
68278
3552
tüm güneş sisteminin
içini süpürüp geçtiler ve
içini süpürüp geçtiler ve
01:23
and what we now know as comets
20
71830
1602
şimdi kuyruklu yıldız dediğimiz
01:25
ended up in something
called the Kuiper Belt,
called the Kuiper Belt,
21
73432
2113
şeyler, Neptün'ün yörüngesinin ötesinde
01:27
which is a belt of objects
beyond the orbit of Neptune.
beyond the orbit of Neptune.
22
75545
3668
bir cisimler kuşağı olan
Kuiper Kuşağı'nı oluşturdu.
Kuiper Kuşağı'nı oluşturdu.
01:31
And sometimes these objects
run into each other,
run into each other,
23
79213
3693
Bazen bu objeler birbirleri ile çarpışır,
01:34
and they gravitationally deflect,
24
82906
3065
ve yerçekimsel olarak yön değiştirir,
01:37
and then the gravity of Jupiter
pulls them back into the solar system.
pulls them back into the solar system.
25
85971
4457
ve Jupiter'in yerçekimi onları
tekrar Güneş sisteminin içine çeker
tekrar Güneş sisteminin içine çeker
01:42
And they then become the comets
as we see them in the sky.
as we see them in the sky.
26
90428
3692
ve böylece gökyüzünde gördüğümüz
kuyruklu yıldızlar olurlar.
kuyruklu yıldızlar olurlar.
01:46
The important thing here to note
is that in the meantime,
is that in the meantime,
27
94120
3274
Burada, not düşülmesi gereken
önemli nokta,
önemli nokta,
01:49
the four and a half billion years,
28
97394
2299
bu kuyruklu yıldızların
4,5 milyar yıl boyunca,
4,5 milyar yıl boyunca,
01:51
these comets have been sitting
on the outside of the solar system,
on the outside of the solar system,
29
99693
3182
güneş sisteminin dışında, değişmeden
01:54
and haven't changed --
30
102875
1415
güneş sisteminin dondurulmuş
01:56
deep, frozen versions of our solar system.
31
104290
2903
versiyonları gibi durduklarıdır.
01:59
In the sky, they look like this.
32
107193
2089
Gökyüzünde, bu şekilde gözüküyorlar.
02:01
We know them for their tails.
33
109282
1951
Onları kuyruklarıyla tanıyoruz.
02:03
There are actually two tails.
34
111233
1671
Aslında 2 tane kuyruk var.
02:04
One is a dust tail,
which is blown away by the solar wind.
which is blown away by the solar wind.
35
112904
3855
Biri güneş rüzgarıyla sürüklenen
toz kuyruk,
toz kuyruk,
02:08
The other one is an ion tail,
which is charged particles,
which is charged particles,
36
116759
3645
Diğeri güneş sistemindeki
manyetik alanı takip eden
manyetik alanı takip eden
02:12
and they follow the magnetic field
in the solar system.
in the solar system.
37
120404
2739
yüklü parçacıklardan
oluşan iyon kuyruk.
oluşan iyon kuyruk.
02:15
There's the coma,
38
123143
1149
Buradaki yıldız bulutu,
02:16
and then there is the nucleus,
which here is too small to see,
which here is too small to see,
39
124292
2907
ve sonra nüve, çok küçük
olduğundan görmesi zor.
olduğundan görmesi zor.
02:19
and you have to remember
that in the case of Rosetta,
that in the case of Rosetta,
40
127199
2490
Bu arada, Rosetta'nın durumunda,
uzay aracının
uzay aracının
02:21
the spacecraft is in that center pixel.
41
129689
2177
bu merkez pikselde
bulunduğunu unutmayın.
bulunduğunu unutmayın.
02:23
We are only 20, 30, 40 kilometers
away from the comet.
away from the comet.
42
131866
4110
Kuyruklu yıldızdan sadece
20, 30, 40 kilometre uzaktayız.
20, 30, 40 kilometre uzaktayız.
02:27
So what's important to remember?
43
135976
2321
Şimdi neleri aklımızda tutmamız gerek?
02:30
Comets contain the original material
from which our solar system was formed,
from which our solar system was formed,
44
138297
4869
Kuyruklu yıldızlar güneş sistemimizin
oluştuğu orijinal materyali içerir.
oluştuğu orijinal materyali içerir.
02:35
so they're ideal to study the components
45
143166
2360
Bu yüzden de dünyanın ve yaşamın
02:37
that were present at the time
when Earth, and life, started.
when Earth, and life, started.
46
145526
4265
başlangıcında var olan
bileşenleri çalışmak için idealler.
bileşenleri çalışmak için idealler.
02:41
Comets are also suspected
47
149791
1882
Ayrıca kuyruklu yıldızların, yaşamın
02:43
of having brought the elements
which may have bootstrapped life.
which may have bootstrapped life.
48
151673
4271
başlangıcını tetikleyen elementleri
getirdiği de düşünülmektedir.
getirdiği de düşünülmektedir.
02:47
In 1983, ESA set up
its long-term Horizon 2000 program,
its long-term Horizon 2000 program,
49
155944
4365
1983'de, ESA (Avrupa Uzay Ajansı),
içerdiği görevlerden biri
içerdiği görevlerden biri
02:52
which contained one cornerstone,
which would be a mission to a comet.
which would be a mission to a comet.
50
160309
3924
bir kuyruklu yıldız misyonu olacak, uzun
vadeli Horizon 2000 programını kurdu.
vadeli Horizon 2000 programını kurdu.
02:56
In parallel, a small mission to a comet,
what you see here, Giotto, was launched,
what you see here, Giotto, was launched,
51
164233
4890
Paralelinde ufak bir kuyruk yıldız görevi
için gördüğünüz Giotto fırlatıldı ve 86'da
için gördüğünüz Giotto fırlatıldı ve 86'da
03:01
and in 1986, flew by the comet of Halley
with an armada of other spacecraft.
with an armada of other spacecraft.
52
169123
6206
diğer uzay araçlarından bir armada ile
Halley kuyruklu yıldızının yanından geçti
Halley kuyruklu yıldızının yanından geçti
03:07
From the results of that mission,
it became immediately clear
it became immediately clear
53
175329
3571
Bu misyonun sonuçları
şunu kanıtlamış oldu kuyruklu yıldızlar
şunu kanıtlamış oldu kuyruklu yıldızlar
03:10
that comets were ideal bodies to study
to understand our solar system.
to understand our solar system.
54
178900
5187
güneş sistemini anlayabilmek
için çalışılabilecek ideal cisimlerdi.
için çalışılabilecek ideal cisimlerdi.
03:16
And thus, the Rosetta mission
was approved in 1993,
was approved in 1993,
55
184087
4512
Böylece, Rosetta misyonu
1993' de onaylandı,
1993' de onaylandı,
03:20
and originally it was supposed
to be launched in 2003,
to be launched in 2003,
56
188599
3635
ilk planda 2003 yılında
fırlatılması gerekiyordu
fırlatılması gerekiyordu
03:24
but a problem arose
with an Ariane rocket.
with an Ariane rocket.
57
192234
2624
ama Ariane roketi ile
ilgili bir sorun oluştu.
ilgili bir sorun oluştu.
03:26
However, our P.R. department,
in its enthusiasm,
in its enthusiasm,
58
194858
3065
Ama halkla ilişkiler bölümümüz
çoktan coşkuyla gidip üstünde
çoktan coşkuyla gidip üstünde
03:29
had already made
1,000 Delft Blue plates
1,000 Delft Blue plates
59
197923
2222
yanlış kuyruklu yıldız
isimleri olan 1000 adet
isimleri olan 1000 adet
03:32
with the name of the wrong comets.
60
200145
2390
mavi Delft porselen
tabak yaptırmıştı bile.
tabak yaptırmıştı bile.
03:34
So I've never had to buy any china since.
That's the positive part.
That's the positive part.
61
202535
3567
O günden beri hiç porselen almadım.
En azından böyle bir artısı oldu.
En azından böyle bir artısı oldu.
03:38
(Laughter)
62
206102
1719
(Kahkahalar)
03:39
Once the whole problem was solved,
63
207821
1880
Sorun çözüldükten sonra,
03:41
we left Earth in 2004
64
209701
3181
2004'de yeni seçilen
03:44
to the newly selected comet,
Churyumov-Gerasimenko.
Churyumov-Gerasimenko.
65
212882
3088
Churyumov-Gerasimenko kuyruklu yıldızı
için dünyadan ayrıldık.
için dünyadan ayrıldık.
03:47
This comet had to be specially selected
66
215970
2856
Bu kuyruklu yıldız özenle seçilmeliydi
03:50
because A, you have to
be able to get to it,
be able to get to it,
67
218826
2654
Çünkü A: ulaşabilir
olmalıydı
olmalıydı
03:53
and B, it shouldn't have been
in the solar system too long.
in the solar system too long.
68
221480
2781
ve B: güneş sisteminde çok
uzun süre bulunmuş olmamalıydı.
uzun süre bulunmuş olmamalıydı.
03:56
This particular comet has been
in the solar system since 1959.
in the solar system since 1959.
69
224261
3947
Bu seçtiğimiz kuyruklu yıldız
1959'dan beri güneş sistemindeydi.
1959'dan beri güneş sistemindeydi.
04:00
That's the first time
when it was deflected by Jupiter,
when it was deflected by Jupiter,
70
228208
3315
Bu ilk kez Jupiter
tarafından saptırılıp değişmeye
tarafından saptırılıp değişmeye
04:03
and it got close enough
to the sun to start changing.
to the sun to start changing.
71
231523
2977
başlamasına yetecek kadar
güneşe yaklaştığı tarihti.
güneşe yaklaştığı tarihti.
04:06
So it's a very fresh comet.
72
234500
1651
Epeyce genç bir kuyruklu yıldızdı.
04:08
Rosetta made a few historic firsts.
73
236611
2891
Rosetta bir çok tarihi ilke imza attı.
04:11
It's the first satellite to orbit a comet,
74
239502
2516
Bir kuyruklu yıldız yörüngesine
oturup,
oturup,
04:14
and to escort it throughout
its whole tour through the solar system --
its whole tour through the solar system --
75
242018
3622
güneş sistemi boyunca tam bir
turuna eşlik eden ilk uydu oldu,
turuna eşlik eden ilk uydu oldu,
04:17
closest approach to the sun,
as we will see in August,
as we will see in August,
76
245640
3298
Ağustosta güneşe en yakın
mesafeye ulaştı
mesafeye ulaştı
04:20
and then away again to the exterior.
77
248938
2321
ve sonra tekrar dışa doğru devam etti.
04:23
It's the first ever landing on a comet.
78
251259
2601
Bir kuyruklu yıldıza ilk
inişi gerçekleştirdi.
inişi gerçekleştirdi.
04:25
We actually orbit the comet
using something which is not
using something which is not
79
253860
3692
Aslında kuyruklu yıldızın yörüngesinde
dönmeyi normalde yapılmayan
dönmeyi normalde yapılmayan
04:29
normally done with spacecraft.
80
257552
1449
bir şeyi yaparak başardık.
04:31
Normally, you look at the sky and you know
where you point and where you are.
where you point and where you are.
81
259001
3635
Normalde, gökyüzüne bakarsın nereyi
gösterdiğini, nerede olduğunu bilirsin.
gösterdiğini, nerede olduğunu bilirsin.
04:34
In this case, that's not enough.
82
262636
2136
Ama bu durum için bu yeterli değildi.
04:36
We navigated by looking
at landmarks on the comet.
at landmarks on the comet.
83
264772
3298
Kuyruklu yıldız üstündeki
işaretlere baka baka dolaştık
işaretlere baka baka dolaştık
04:40
We recognized features --
boulders, craters --
boulders, craters --
84
268070
2475
Yapıları tanıdık,
kaya parçalarını, kraterleri ve
kaya parçalarını, kraterleri ve
04:42
and that's how we know where we are
respective to the comet.
respective to the comet.
85
270545
4017
bu şekilde kuyruklu yıldıza
göre nerede olduğumuzu anladık.
göre nerede olduğumuzu anladık.
04:46
And, of course, it's the first satellite
to go beyond the orbit of Jupiter
to go beyond the orbit of Jupiter
86
274562
4529
Tabi birde, güneş hücreleri kullanarak,
Jüpiter'in yörüngesinin ötesine geçebilen
Jüpiter'in yörüngesinin ötesine geçebilen
04:51
on solar cells.
87
279091
1201
ilk uydu oldu.
04:52
Now, this sounds more heroic
than it actually is,
than it actually is,
88
280292
2327
Kulağa aslında olduğundan
daha destansı geliyor
daha destansı geliyor
04:54
because the technology
to use radio isotope thermal generators
to use radio isotope thermal generators
89
282619
5096
çünkü radyoizotop termal jeneratör
kullanmak için gereken teknoloji o sırada
kullanmak için gereken teknoloji o sırada
04:59
wasn't available in Europe at that time,
so there was no choice.
so there was no choice.
90
287715
3298
Avrupa'da mevcut değildi
yani başka çare yoktu aslında.
yani başka çare yoktu aslında.
05:03
But these solar arrays are big.
91
291013
1577
Ama bu güneş panelleri büyüktü.
05:04
This is one wing, and these are not
specially selected small people.
specially selected small people.
92
292590
3275
Bu sadece bir kanat ve bu insanlar
özellikle ufak seçilmiş değiller.
özellikle ufak seçilmiş değiller.
05:07
They're just like you and me.
93
295865
1834
Sizin benim gibi insanlar.
05:09
(Laughter)
94
297699
2391
(Kahkahalar)
05:12
We have two of these wings,
65 square meters.
65 square meters.
95
300090
4201
Bu kanatlardan iki tane var,
65 metrekare.
65 metrekare.
05:16
Now later on, of course,
when we got to the comet,
when we got to the comet,
96
304291
3019
Sonrasında tabi,
kuyruklu yıldıza ulaşınca
kuyruklu yıldıza ulaşınca
05:19
you find out that 65 square meters of sail
97
307310
3529
65 metrekarelik yelkenlerin gaz çıkaran
bir cismin yakınlarında
bir cismin yakınlarında
05:22
close to a body which is outgassing
is not always a very handy choice.
is not always a very handy choice.
98
310839
5642
çok da kullanışlı bir
seçim olmadığını anlıyorsunuz.
seçim olmadığını anlıyorsunuz.
05:28
Now, how did we get to the comet?
99
316481
2044
Peki, kuyruklu yıldıza nasıl ulaştık?
05:30
Because we had to go there
for the Rosetta scientific objectives
for the Rosetta scientific objectives
100
318525
3668
Rosetta'nın bilimsel amaçları için,
çok uzaklara gitmek durumundaydık,
çok uzaklara gitmek durumundaydık,
05:34
very far away -- four times the distance
of the Earth to the sun --
of the Earth to the sun --
101
322193
3808
dünyanın güneşe uzaklığının
dört katı bir uzaklık
dört katı bir uzaklık
05:38
and also at a much higher velocity
than we could achieve with fuel,
than we could achieve with fuel,
102
326001
4110
ve bunu yakıtla yapabileceğimizden çok
daha yüksek vektörel hızla yaptık çünkü
daha yüksek vektörel hızla yaptık çünkü
05:42
because we'd have to take six times as
much fuel as the whole spacecraft weighed.
much fuel as the whole spacecraft weighed.
103
330111
4319
yakıt kullansaydık, aracın ağırlığının
6 katı kadar yakıt koymamız gerekecekti.
6 katı kadar yakıt koymamız gerekecekti.
05:46
So what do you do?
104
334430
1410
Peki bu nasıl yapıldı?
05:47
You use gravitational flybys, slingshots,
105
335840
3483
Yerçekimsel geçişlerle,
sapan etkisini kullanarak
sapan etkisini kullanarak
05:51
where you pass by a planet
at very low altitude,
at very low altitude,
106
339323
3367
bir gezegenin yanından, oldukça
düşük irtifada geçiyorsunuz,
düşük irtifada geçiyorsunuz,
05:54
a few thousand kilometers,
107
342690
1765
bir kaç bin kilometre kadar
05:56
and then you get the velocity
of that planet around the sun for free.
of that planet around the sun for free.
108
344455
4713
ve o gezegenin güneş etrafındaki vektörel
hızını bedavaya kazanmış oluyorsunuz.
hızını bedavaya kazanmış oluyorsunuz.
06:01
We did that a few times.
109
349168
2043
Bunu bir kaç kez yaptık.
06:03
We did Earth, we did Mars,
we did twice Earth again,
we did twice Earth again,
110
351211
2479
Dünya ile, Mars ile,
yine Dünya ile ikinci kez,
yine Dünya ile ikinci kez,
06:05
and we also flew by two asteroids,
Lutetia and Steins.
Lutetia and Steins.
111
353690
3968
iki asteroitin de yanından geçtik,
Lutetia ve Steins.
Lutetia ve Steins.
06:10
Then in 2011, we got so far from the sun
that if the spacecraft got into trouble,
that if the spacecraft got into trouble,
112
358318
4665
Sonra 2011'de, güneşten o kadar
uzaklaştık ki aracın bir sorunu olsa
uzaklaştık ki aracın bir sorunu olsa
06:14
we couldn't actually
save the spacecraft anymore,
save the spacecraft anymore,
113
362983
3809
artık kurtaracak bir şey
yapamayacağımız kadar.
yapamayacağımız kadar.
06:18
so we went into hibernation.
114
366792
1973
Bu yüzden hibernasyona geçtik.
06:20
Everything was switched off
except for one clock.
except for one clock.
115
368765
3338
Tek bir saat hariç
her şey kapatıldı.
her şey kapatıldı.
06:24
Here you see in white the trajectory,
and the way this works.
and the way this works.
116
372103
3511
Beyazla gösterilmiş uçuş yörüngesini
ve nasıl işlediğini görüyorsunuz.
ve nasıl işlediğini görüyorsunuz.
06:27
You see that from
the circle where we started,
the circle where we started,
117
375614
2443
Başlangıç çemberimizi görüyorsunuz,
06:30
the white line, actually you get
more and more and more elliptical,
more and more and more elliptical,
118
378057
3816
beyaz çizgili olan,
sonra gittikçe daha da elipsleşti
sonra gittikçe daha da elipsleşti
06:33
and then finally we approached the comet
119
381873
2949
ve sonunda Mayıs 2014'de kuyruklu yıldıza
06:36
in May 2014, and we had to start
doing the rendezvous maneuvers.
doing the rendezvous maneuvers.
120
384822
4365
yaklaştık ve randevu
manevralarına başladık.
manevralarına başladık.
06:41
On the way there, we flew by Earth and we
took a few pictures to test our cameras.
took a few pictures to test our cameras.
121
389187
4597
Giderken, Dünya'nın yanından geçtik ve
kameraları test etmek için resimler çektik
kameraları test etmek için resimler çektik
06:45
This is the moon rising over Earth,
122
393784
2178
Bu, Ay'ın Dünya'ya doğuşu.
06:47
and this is what we now call a selfie,
123
395962
1955
bu şimdi selfie dediklerimizden,
06:49
which at that time, by the way,
that word didn't exist. (Laughter)
that word didn't exist. (Laughter)
124
397917
3692
ki o zamanlar böyle bir kelime yoktu.
(Kahkahalar)
(Kahkahalar)
06:53
It's at Mars. It was taken
by the CIVA camera.
by the CIVA camera.
125
401609
2971
Bu Mars'ta.
CIVA kamerasıyla çekildi.
CIVA kamerasıyla çekildi.
06:56
That's one of the cameras on the lander,
126
404580
2182
Bu iniş aracındaki kameralardan biri,
06:58
and it just looks under the solar arrays,
127
406762
2415
tam güneş panellerinin altından bakıyor,
07:01
and you see the planet Mars
and the solar array in the distance.
and the solar array in the distance.
128
409177
4273
Mars gezegenini ve uzakta
güneş panellerini görüyorsunuz.
güneş panellerini görüyorsunuz.
07:05
Now, when we got out
of hibernation in January 2014,
of hibernation in January 2014,
129
413450
5668
Ocak 2014'de,
hibernasyondan çıktıktan sonra
hibernasyondan çıktıktan sonra
07:11
we started arriving at a distance
130
419118
1785
Mayıs'ta kuyruklu yıldızla
07:12
of two million kilometers
from the comet in May.
from the comet in May.
131
420903
2833
2 milyon kilometrelik bir
mesafeye varmaya başladık.
mesafeye varmaya başladık.
07:15
However, the velocity
the spacecraft had was much too fast.
the spacecraft had was much too fast.
132
423736
4109
Ancak aracın vektörel hızı
çok yüksekti, saatte 2800 kilometre
çok yüksekti, saatte 2800 kilometre
07:19
We were going 2,800 kilometers an hour
faster than the comet, so we had to brake.
faster than the comet, so we had to brake.
133
427845
6061
gidiyorduk, kuyruklu yıldızdan hızlıydık,
bu yüzden frenlemek zorunda kaldık.
bu yüzden frenlemek zorunda kaldık.
07:25
We had to do eight maneuvers,
134
433906
1857
Sekiz manevra yapmamız gerekti,
07:27
and you see here,
some of them were really big.
some of them were really big.
135
435763
2577
görüyorsunuz bazıları
gerçekten büyük.
gerçekten büyük.
07:30
We had to brake the first one
by a few hundred kilometers per hour,
by a few hundred kilometers per hour,
136
438340
6024
İlk seferde, saat başı bir kaç
yüz kilometre ile başladık,
yüz kilometre ile başladık,
07:36
and actually, the duration of that
was seven hours,
was seven hours,
137
444364
4310
yedi saatlik bir süreçti ve
07:40
and it used 218 kilos of fuel,
138
448674
2948
218 kilo yakıt harcandı.
07:43
and those were seven nerve-wracking
hours, because in 2007,
hours, because in 2007,
139
451622
3950
Bu yedi saat ayrıca çok sinir bozucu
bir süreydi çünkü 2007'de
bir süreydi çünkü 2007'de
07:47
there was a leak in the system
of the propulsion of Rosetta,
of the propulsion of Rosetta,
140
455572
3190
Rosetta'nın tahrik sisteminde
bir kaçak olmuştu ve
bir kaçak olmuştu ve
07:50
and we had to close off a branch,
141
458762
2147
bir kolu kapatmak
durumunda kalmıştık
durumunda kalmıştık
07:52
so the system was actually
operating at a pressure
operating at a pressure
142
460909
2578
yani sistem, aslında bunu
yapabilecek şekilde veya
yapabilecek şekilde veya
07:55
which it was never designed
or qualified for.
or qualified for.
143
463487
3298
amaçla tasarlanmadığı
bir basınçta çalışıyordu.
bir basınçta çalışıyordu.
07:59
Then we got in the vicinity of the comet,
and these were the first pictures we saw.
and these were the first pictures we saw.
144
467795
4909
Kuyruklu yıldızın civarına geldiğimizde,
gördüğümüz ilk görüntüler bunlardı
gördüğümüz ilk görüntüler bunlardı
08:04
The true comet rotation period
is 12 and a half hours,
is 12 and a half hours,
145
472704
2573
kuyruklu yıldızın gerçek
rotasyon periyodu aslında
rotasyon periyodu aslında
08:07
so this is accelerated,
146
475277
2089
12 buçuk saattir bu hızlandırılmış hali.
Ama herhalde uçuş dinamiği
mühendislerimizin neden
mühendislerimizin neden
08:09
but you will understand that
our flight dynamics engineers thought,
our flight dynamics engineers thought,
147
477366
3251
inişin zor olacağını
düşündüklerini anlamışsınızdır.
düşündüklerini anlamışsınızdır.
08:12
this is not going to be
an easy thing to land on.
an easy thing to land on.
148
480617
3854
(Kahkahalar)
08:16
We had hoped for some kind
of spud-like thing
of spud-like thing
149
484471
4644
Kolayca inebileceğimiz, yumrumtrak
bir şey bulmayı ümit ediyorduk ama işte...
08:21
where you could easily land.
150
489115
2166
08:23
But we had one hope: maybe it was smooth.
151
491281
3291
Ama bir umudumuz daha vardı:
tamamen düz olma ihtimali.
tamamen düz olma ihtimali.
08:26
No. That didn't work either. (Laughter)
152
494572
3738
Hayır. Bu hayalimiz de suya düştü.
(Kahkahalar)
(Kahkahalar)
08:30
So at that point in time,
it was clearly unavoidable:
it was clearly unavoidable:
153
498310
2693
Kısacası, şu artık kaçınılmazdı:
bu cismi bulabildiğimiz
bu cismi bulabildiğimiz
08:33
we had to map this body
in all the detail you could get,
in all the detail you could get,
154
501003
3531
her detayıyla tamamen haritalayacaktık.
08:36
because we had to find an area
which is 500 meters in diameter and flat.
which is 500 meters in diameter and flat.
155
504534
5153
Çünkü 500 metre çapında
ve düz bir alan bulmamız lazımdı.
ve düz bir alan bulmamız lazımdı.
08:41
Why 500 meters? That's the error
we have on landing the probe.
we have on landing the probe.
156
509687
4599
Niye 500 metre? Bu sondanın inişi için
hesaplanmış yaklaşık bir değerdi.
hesaplanmış yaklaşık bir değerdi.
08:46
So we went through this process,
and we mapped the comet.
and we mapped the comet.
157
514286
3181
Neyse, bu işlemi yaptık ve
kuyruklu yıldızın haritasını çıkardık.
kuyruklu yıldızın haritasını çıkardık.
08:49
We used a technique
called photoclinometry.
called photoclinometry.
158
517467
2367
Fotoklinometri denilen
bir teknik kullandık.
bir teknik kullandık.
08:51
You use shadows thrown by the sun.
159
519834
2230
Güneşin düşürdüğü
gölgeleri kullanıyorsunuz.
gölgeleri kullanıyorsunuz.
08:54
What you see here is a rock
sitting on the surface of the comet,
sitting on the surface of the comet,
160
522064
3087
Gördüğünüz taş kuyruklu yıldızın
yüzeyinde duruyor ve
yüzeyinde duruyor ve
08:57
and the sun shines from above.
161
525151
2926
yukarıdan güneş vuruyor.
09:00
From the shadow, we, with our brain,
162
528077
2159
Gölgeden doğru, aklımızla,
09:02
can immediately determine
roughly what the shape of that rock is.
roughly what the shape of that rock is.
163
530236
3644
anında kayanın şeklini
kabaca belirleyebiliyoruz.
kabaca belirleyebiliyoruz.
09:05
You can program that in a computer,
164
533880
2042
Bunu bir bilgisayarda programlayıp,
09:07
you then cover the whole comet,
and you can map the comet.
and you can map the comet.
165
535922
4254
tüm kuyruklu yıldızı tarayıp
haritasını çıkarabilirsiniz.
haritasını çıkarabilirsiniz.
09:12
For that, we flew special trajectories
starting in August.
starting in August.
166
540176
3680
Bunu yapmak için Ağustos'da, bazı özel
yörüngelerde uçuşlar yaptık.
yörüngelerde uçuşlar yaptık.
09:15
First, a triangle
of 100 kilometers on a side
of 100 kilometers on a side
167
543856
2909
İlki, kenarı 100 kilometre olan bir üçgen,
09:18
at 100 kilometers' distance,
168
546765
1663
100 kilometrelik mesafede,
09:20
and we repeated the whole
thing at 50 kilometers.
thing at 50 kilometers.
169
548428
3004
bütün bu şeyi
50 kilometrede de tekrarladık.
50 kilometrede de tekrarladık.
09:23
At that time, we had seen the comet
at all kinds of angles,
at all kinds of angles,
170
551432
3647
Kuyruklu yıldızı tüm
açılardan görmüş olduk,
açılardan görmüş olduk,
09:27
and we could use this technique
to map the whole thing.
to map the whole thing.
171
555079
4673
ve bütün cismin haritasını
çıkarmak için bu tekniği kullandık.
çıkarmak için bu tekniği kullandık.
09:31
Now, this led to a selection
of landing sites.
of landing sites.
172
559752
3267
Bunu iniş alanını seçme
aşaması takip etti.
aşaması takip etti.
09:35
This whole process we had to do,
to go from the mapping of the comet
to go from the mapping of the comet
173
563019
4260
Kuyruklu yıldızın haritasını
çıkarmamızdan, iniş alanının kesin
çıkarmamızdan, iniş alanının kesin
09:39
to actually finding
the final landing site, was 60 days.
the final landing site, was 60 days.
174
567279
3565
belirlenmesine kadar
geçen süre 60 gündü.
geçen süre 60 gündü.
09:42
We didn't have more.
175
570844
1386
Daha fazla zamanımız yoktu.
09:44
To give you an idea,
the average Mars mission
the average Mars mission
176
572230
2120
Bir fikir vermesi açısından,
ortalama bir
ortalama bir
09:46
takes hundreds of scientists
for years to meet
for years to meet
177
574350
3784
Mars misyonunda, 'Nereye gidelim?'
sorusuna cevap bulmak
sorusuna cevap bulmak
09:50
about where shall we go?
178
578134
2067
yüzlerce bilim adamının yıllarını alır.
09:52
We had 60 days, and that was it.
179
580201
2158
Bizim 60 günümüz vardı, o kadar.
09:54
We finally selected the final landing site
180
582359
3043
Nihayetinde, iniş alanını belirledik
09:57
and the commands were prepared
for Rosetta to launch Philae.
for Rosetta to launch Philae.
181
585402
5053
ve Rosetta'nın Philae'yi fırlatması
için emirler hazırlandı.
için emirler hazırlandı.
10:02
The way this works is that Rosetta
has to be at the right point in space,
has to be at the right point in space,
182
590455
4375
Bu şöyle oluyor, Rosetta'nın tam olarak
doğru noktada durması ve
doğru noktada durması ve
10:06
and aiming towards the comet,
because the lander is passive.
because the lander is passive.
183
594830
2823
kuyruklu yıldızı hedeflemesi gerekiyor
çünkü sonda pasif.
çünkü sonda pasif.
10:09
The lander is then pushed out
and moves towards the comet.
and moves towards the comet.
184
597653
3677
Sonra sonda dışarı itiliyor ve
kuyruklu yıldıza doğru hareket ediyor.
kuyruklu yıldıza doğru hareket ediyor.
10:13
Rosetta had to turn around
185
601330
1790
Philae ayrılırken kameralarının
10:15
to get its cameras to actually look
at Philae while it was departing
at Philae while it was departing
186
603120
4557
onu tam olarak görebilmesi ve
haberleşmeyi sağlayabilmek için
haberleşmeyi sağlayabilmek için
10:19
and to be able to communicate with it.
187
607677
2469
Rosetta'nın dönmesi gerekiyordu.
10:22
Now, the landing duration
of the whole trajectory was seven hours.
of the whole trajectory was seven hours.
188
610146
4574
İniş yolu toplam yedi saat sürdü.
10:26
Now do a simple calculation:
189
614720
2787
Şimdi basit bir hesap yapalım:
10:29
if the velocity of Rosetta is off
by one centimeter per second,
by one centimeter per second,
190
617507
4039
Rosetta'nın vektörel hızı, saniyede
bir santimetre sapıyorsa
bir santimetre sapıyorsa
10:33
seven hours is 25,000 seconds.
191
621546
4342
ve 7 saat 25000 saniyeyse,
10:37
That means 252 meters wrong on the comet.
192
625888
4365
bu kuyruklu yıldızı 252 metre
kaçırmak demek.
kaçırmak demek.
10:42
So we had to know the velocity of Rosetta
193
630253
3344
Bu yüzden, Dünya'dan
500 milyon kilometre uzakta,
500 milyon kilometre uzakta,
10:45
much better than
one centimeter per second,
one centimeter per second,
194
633597
2507
Rosetta'nın vektörel hızını
saniyede bir santimden
saniyede bir santimden
10:48
and its location in space
better than 100 meters
better than 100 meters
195
636104
4064
ve uzayda bulunduğu noktayı 100 metreden
10:52
at 500 million kilometers from Earth.
196
640168
3204
daha net şekilde bilmemiz gerekiyordu.
10:55
That's no mean feat.
197
643372
2368
Kolay bir şey değil.
10:57
Let me quickly take you through
some of the science and the instruments.
some of the science and the instruments.
198
645740
4389
Şimdi size kullandığımız bilim ve
aletlerle ilgili bir kaç şey anlatayım.
aletlerle ilgili bir kaç şey anlatayım.
11:02
I won't bore you with all the details
of all the instruments,
of all the instruments,
199
650129
3436
Tüm aletlerin bütün
detaylarıyla sıkmayacağım sizi
detaylarıyla sıkmayacağım sizi
11:05
but it's got everything.
200
653565
1649
ama bu nokta önemli.
11:07
We can sniff gas,
we can measure dust particles,
we can measure dust particles,
201
655214
3134
Gaz kokusunu alabiliriz,
toz partiküllerininin şeklini,
toz partiküllerininin şeklini,
11:10
the shape of them, the composition,
202
658348
2252
bileşimlerini ölçebiliriz,
11:12
there are magnetometers, everything.
203
660600
2508
manyetometreler falan, her şey var.
11:15
This is one of the results from
an instrument which measures gas density
an instrument which measures gas density
204
663108
3599
Bu Rosetta'nın bulunduğu
pozisyondaki gaz yoğunluğunu
pozisyondaki gaz yoğunluğunu
11:18
at the position of Rosetta,
205
666707
1858
ölçen bir aletten çıkan sonuçlar,
11:20
so it's gas which has left the comet.
206
668565
2229
bu, kuyruklu yıldızı terk eden gaz.
11:22
The bottom graph
is September of last year.
is September of last year.
207
670794
2484
Alttaki grafik,
geçen yılın Eylül ayından.
geçen yılın Eylül ayından.
11:25
There is a long-term variation,
which in itself is not surprising,
which in itself is not surprising,
208
673278
3297
Kendi içinde uzun vadede
varyasyon göstermesi şaşırtıcı değil
varyasyon göstermesi şaşırtıcı değil
11:28
but you see the sharp peaks.
209
676575
1881
ama şu keskin uç noktalara bakın.
11:30
This is a comet day.
210
678456
2090
Bu bir kuyruklu yıldız günü.
11:32
You can see the effect of the sun
on the evaporation of gas
on the evaporation of gas
211
680546
4110
Güneşin, gaz buharlaşması üzerindeki
etkisini ve
etkisini ve
11:36
and the fact that the comet is rotating.
212
684656
2948
kuyruklu yıldızın döndüğünü
görebiliyorsunuz.
görebiliyorsunuz.
11:39
So there is one spot, apparently,
213
687604
1708
İçinden bir sürü şey çıkan
11:41
where there is a lot of stuff coming from,
214
689312
2147
bir nokta var, bu nokta
güneşin altındayken
güneşin altındayken
11:43
it gets heated in the Sun,
and then cools down on the back side.
and then cools down on the back side.
215
691459
3297
ısınıyor, arka tarafta
kaldığında ise soğuyor.
kaldığında ise soğuyor.
11:46
And we can see
the density variations of this.
the density variations of this.
216
694756
3506
Bu yoğunluk dalgalanmalarını
görebiliyoruz.
görebiliyoruz.
11:50
These are the gases
and the organic compounds
and the organic compounds
217
698262
4133
Bunlar şimdiden ölçtüğümüz
11:54
that we already have measured.
218
702395
1695
gazlar ve organik bileşikler.
11:56
You will see it's an impressive list,
219
704090
1788
Gördüğünüz gibi etkileyici bir liste,
11:57
and there is much, much,
much more to come,
much more to come,
220
705878
2484
ve liste aslında bundan
çok ama çok daha uzun
çok ama çok daha uzun
12:00
because there are more measurements.
221
708362
1946
çünkü yapılacak daha bir sürü ölçüm var.
12:02
Actually, there is a conference
going on in Houston at the moment
going on in Houston at the moment
222
710308
3348
Aslında şu an Houston'da
bir konferans var ve
bir konferans var ve
12:05
where many of these results are presented.
223
713656
2461
bu sonuçlardan bir çoğu orada sunulmakta.
12:08
Also, we measured dust particles.
224
716827
1621
Toz partiküllerini de ölçtük.
12:10
Now, for you, this will not
look very impressive,
look very impressive,
225
718448
2802
Şimdi bu size çok da etkileyici
gelmeyebilir tabi ama
gelmeyebilir tabi ama
12:13
but the scientists were thrilled
when they saw this.
when they saw this.
226
721250
3273
bilim adamları bunu gördüklerinde
çok heyecanlandılar.
çok heyecanlandılar.
12:16
Two dust particles:
227
724523
1417
İki toz partikülü:
12:17
the right one they call Boris,
and they shot it with tantalum
and they shot it with tantalum
228
725940
2994
sağdakine Boris diyorlar ve
analiz edebilmek için
analiz edebilmek için
12:20
in order to be able to analyze it.
229
728934
2114
tantalla muamele ettiler.
12:23
Now, we found sodium and magnesium.
230
731048
2391
Magnezyum ve sodyum bulundu.
12:25
What this tells you is this is
the concentration of these two materials
the concentration of these two materials
231
733439
4249
Bunun anlamı şu, bu konsantrasyonlar,
bu iki materyalin
bu iki materyalin
12:29
at the time the solar system was formed,
232
737688
2716
güneş sistemi şekillendiği zamanki
konsantrasyonları.
konsantrasyonları.
12:32
so we learned things about
which materials were there
which materials were there
233
740404
3367
Böylece, gezegen oluştuğunda ortamda
12:35
when the planet was made.
234
743771
3088
hangi materyaller vardı öğreniyoruz.
12:38
Of course, one of the important
elements is the imaging.
elements is the imaging.
235
746859
2718
Tabi ki, önemli unsurlardan
biri de görüntüleme.
biri de görüntüleme.
12:41
This is one of the cameras of Rosetta,
the OSIRIS camera,
the OSIRIS camera,
236
749577
3366
Bu Rosetta'nın kameralarından biri,
OSIRIS kamerasından bir resim,
OSIRIS kamerasından bir resim,
12:44
and this actually was the cover
of Science magazine
of Science magazine
237
752943
2995
bu sene ocağın 23'ünde
12:47
on January 23 of this year.
238
755938
2670
Science dergisinin kapağına çıktı.
12:50
Nobody had expected
this body to look like this.
this body to look like this.
239
758608
3438
Kimse bu cismin böyle
görüneceğini beklemiyordu.
görüneceğini beklemiyordu.
12:54
Boulders, rocks -- if anything, it looks
more like the Half Dome in Yosemite
more like the Half Dome in Yosemite
240
762046
3598
Kayalar, taşlar,-- başka bir şeydense
Yosemite Parkı'ndaki
Yosemite Parkı'ndaki
12:57
than anything else.
241
765644
2507
Yarım Kubbe'ye daha çok benziyor.
13:00
We also saw things like this:
242
768151
2578
Şuna benzer şeyler de gördük:
13:02
dunes, and what look to be,
on the righthand side, wind-blown shadows.
on the righthand side, wind-blown shadows.
243
770729
4922
kum tepecikleri, ve sağ tarafta rüzgar
dalgalanmalarının gölgeleri.
dalgalanmalarının gölgeleri.
13:07
Now we know these from Mars,
but this comet doesn't have an atmosphere,
but this comet doesn't have an atmosphere,
244
775651
3924
Bu tip şeyleri Mars'tan biliyoruz zaten
ama, bu kuyruklu yıldızın atmosferi yok
ama, bu kuyruklu yıldızın atmosferi yok
13:11
so it's a bit difficult to create
a wind-blown shadow.
a wind-blown shadow.
245
779575
2879
yani kumda rüzgar dalgalanması
gölgesi olması biraz zor.
gölgesi olması biraz zor.
13:14
It may be local outgassing,
246
782454
1985
Sebebi bölgesel gaz çıkışı veya yükselip
13:16
stuff which goes up and comes back.
247
784439
2183
tekrar inen şeyler olabilir.
13:18
We don't know, so there is
a lot to investigate.
a lot to investigate.
248
786622
3181
Şu an bilemiyoruz,
araştırılacak çok şey var.
araştırılacak çok şey var.
13:21
Here, you see the same image twice.
249
789803
2090
Burada, aynı resimden
iki tane görüyorsunuz
iki tane görüyorsunuz
13:23
On the left-hand side,
you see in the middle a pit.
you see in the middle a pit.
250
791893
2517
Sol taraftakinde ortada
bir çukur görüyorsunuz
bir çukur görüyorsunuz
13:26
On the right-hand side,
if you carefully look,
if you carefully look,
251
794410
2217
Sağdakinde ise,
dikkatle bakarsanız
dikkatle bakarsanız
13:28
there are three jets coming out
of the bottom of that pit.
of the bottom of that pit.
252
796627
3231
o çukurdan gelen
üç püskürme görülüyor.
üç püskürme görülüyor.
13:31
So this is the activity of the comet.
253
799858
2297
Bu kuyruklu yıldızın aktivitesi.
13:34
Apparently, at the bottom of these pits
is where the active regions are,
is where the active regions are,
254
802155
4017
Görülüyor ki, bu püskürmelerin altındaki
kısım aktif bölgelerin bulunduğu
kısım aktif bölgelerin bulunduğu
13:38
and where the material
evaporates into space.
evaporates into space.
255
806172
2763
ve materyalin uzaya doğru
buharlaştığı yer.
buharlaştığı yer.
13:40
There is a very intriguing crack
in the neck of the comet.
in the neck of the comet.
256
808935
3610
Burada, kuyruklu yıldızın boyun
kısmında ilginç bir yarık görüyorsunuz.
kısmında ilginç bir yarık görüyorsunuz.
13:44
You see it on the right-hand side.
257
812545
1996
Sağ kenarda.
13:46
It's a kilometer long,
and it's two and a half meters wide.
and it's two and a half meters wide.
258
814541
3696
Bir kilometre uzunluğunda
ve iki buçuk metre genişliğinde.
ve iki buçuk metre genişliğinde.
13:50
Some people suggest that actually,
259
818237
2246
Bazı insanlar diyor ki,
13:52
when we get close to the sun,
260
820483
2068
güneşe yaklaştığımızda
13:54
the comet may split in two,
261
822551
1858
kuyruklu yıldız ikiye ayrılabilir
13:56
and then we'll have to choose,
262
824409
1680
biz de hangi yarısını seçeceğimize
13:58
which comet do we go for?
263
826089
2252
karar vermek zorunda kalırız.
14:00
The lander -- again, lots of instruments,
264
828341
3173
Burada yine sonda -- bir sürü alet
14:03
mostly comparable except for the things
which hammer in the ground and drill, etc.
which hammer in the ground and drill, etc.
265
831514
5341
yere saplanıp, kazabilen şeyler falan
hariç çoğu Rosetta'dakilerle benzer
hariç çoğu Rosetta'dakilerle benzer
14:08
But much the same as Rosetta, and that is
because you want to compare
because you want to compare
266
836855
3877
çünkü uzayda bulduğunuz şeylerle
kuyruklu yıldızda
kuyruklu yıldızda
14:12
what you find in space
with what you find on the comet.
with what you find on the comet.
267
840732
3506
bulduğunuz şeyleri
karşılaştırmak istiyorsunuz.
karşılaştırmak istiyorsunuz.
14:16
These are called
ground truth measurements.
ground truth measurements.
268
844238
2693
Bunlara referans değeri
ölçümleri deniyor.
ölçümleri deniyor.
14:18
These are the landing descent images
269
846931
3231
Bunlar inişteki düşüşünün görüntüleri
14:22
that were taken by the OSIRIS camera.
270
850162
2048
OSIRIS kamerası tarafından çekildiler.
14:24
You see the lander getting further
and further away from Rosetta.
and further away from Rosetta.
271
852210
4226
Sondanın Rosetta'dan daha ve daha
uzaklaştığını görüyorsunuz.
uzaklaştığını görüyorsunuz.
14:28
On the top right, you see an image
taken at 60 meters by the lander,
taken at 60 meters by the lander,
272
856436
3808
Sağ yukarıda, sondanın
çektiği bir resim var,
çektiği bir resim var,
14:32
60 meters above the surface of the comet.
273
860244
2856
kuyruklu yıldızın yüzeyinden
60 metre yüksekten çekilmiş.
60 metre yüksekten çekilmiş.
14:35
The boulder there is some 10 meters.
274
863100
2414
Oradaki kaya parçası 10 metre falan.
14:37
So this is one of the last images we took
before we landed on the comet.
before we landed on the comet.
275
865514
4714
Bu kuyruklu yıldıza inmeden önce
çektiğimiz son resimlerden biri.
çektiğimiz son resimlerden biri.
14:42
Here, you see the whole sequence again,
but from a different perspective,
but from a different perspective,
276
870228
3558
Burada bütün seriyi tekrar görüyoruz
ama farklı bir açıdan
ama farklı bir açıdan
14:45
and you see three blown-ups
from the bottom-left to the middle
from the bottom-left to the middle
277
873786
4185
ve sol alttan ortaya doğru sondayı
kuyruklu yıldız yüzeyi üstünde
kuyruklu yıldız yüzeyi üstünde
14:49
of the lander traveling
over the surface of the comet.
over the surface of the comet.
278
877971
4185
yol alırken gösteren
büyütülmüş üç kare var.
büyütülmüş üç kare var.
14:54
Then, at the top, there is a before
and an after image of the landing.
and an after image of the landing.
279
882156
4186
En üstte de, inişin bir
öncesi/sonrası resmi var.
öncesi/sonrası resmi var.
14:58
The only problem with the after image is,
there is no lander.
there is no lander.
280
886342
3927
'Sonrası' resminin tek sorunu,
sondanın görünmemesi.
sondanın görünmemesi.
15:02
But if you carefully look
at the right-hand side of this image,
at the right-hand side of this image,
281
890269
3271
Ama aslında dikkatli bakarsanız,
resmin sağ tarafında
resmin sağ tarafında
15:05
we saw the lander still there,
but it had bounced.
but it had bounced.
282
893540
4029
sondanın orada olduğunu ama
sıçradığını görürsünüz.
sıçradığını görürsünüz.
15:09
It had departed again.
283
897569
1661
Tekrar yüzeyden ayrılmış.
15:11
Now, on a bit of a comical note here
284
899230
3087
Komik bir not düşeyim bu noktada,
15:14
is that originally Rosetta was designed
to have a lander which would bounce.
to have a lander which would bounce.
285
902317
4620
ilk planda Rosetta'nın sıçrayabilen bir
sondası olacağı tasarlanmıştı ama
sondası olacağı tasarlanmıştı ama
15:18
That was discarded because
it was way too expensive.
it was way too expensive.
286
906937
2573
bu fikirden vazgeçildi çünkü
çok pahalıya malolacaktı.
çok pahalıya malolacaktı.
15:21
Now, we forgot, but the lander knew.
287
909510
2274
Biz bunu unuttuk ama demek ki
sonda unutmamış.
sonda unutmamış.
15:23
(Laughter)
288
911784
1604
(Kahkahalar)
15:25
During the first bounce,
in the magnetometers,
in the magnetometers,
289
913388
2507
İlk sıçrama sırasında,
manyetometrelerden alınan
manyetometrelerden alınan
15:27
you see here the data from them,
from the three axes, x, y and z.
from the three axes, x, y and z.
290
915895
3830
sonuçları görüyorsunuz burada,
üç eksenden, x,y ve z.
üç eksenden, x,y ve z.
15:31
Halfway through, you see a red line.
291
919725
2206
Yarısına doğru kırmızı bir çizgi
görüyorsunuz.
görüyorsunuz.
15:33
At that red line, there is a change.
292
921931
1834
Bu kırmızı çizgide,
bir değişim var.
bir değişim var.
15:35
What happened, apparently,
is during the first bounce,
is during the first bounce,
293
923765
3925
Olan şu, ilk sıçrama sırasında,
sondanın bir ayağı
sondanın bir ayağı
15:39
somewhere, we hit the edge of a crater
with one of the legs of the lander,
with one of the legs of the lander,
294
927690
4726
bir yerlerde, bir kraterin
kenarına çarptı ve bu
kenarına çarptı ve bu
15:44
and the rotation velocity
of the lander changed.
of the lander changed.
295
932416
2820
sondanın dönme
hızını değiştirdi.
hızını değiştirdi.
15:47
So we've been rather lucky
296
935236
1973
Olduğumuz yerde olduğumuz
15:49
that we are where we are.
297
937209
2276
için oldukça şanslıydık yani.
15:51
This is one of
the iconic images of Rosetta.
the iconic images of Rosetta.
298
939485
3669
Bu Rosetta'nın sembolleşmiş
resimlerinden biri.
resimlerinden biri.
15:55
It's a man-made object,
a leg of the lander,
a leg of the lander,
299
943154
3923
İnsan yapısı bir nesne,
sondanın bir ayağı,
sondanın bir ayağı,
15:59
standing on a comet.
300
947077
1951
bir kuyruklu yıldızın üstünde duruyor.
16:01
This, for me, is one of the very best
images of space science I have ever seen.
images of space science I have ever seen.
301
949028
5131
Bence bu, gördüğüm uzay bilimi resimleri
arasında gelmiş geçmiş en iyilerden biri.
arasında gelmiş geçmiş en iyilerden biri.
16:06
(Applause)
302
954159
5181
(Alkışlar)
16:11
One of the things we still have to do
is to actually find the lander.
is to actually find the lander.
303
959340
3851
Hala yapmamız gereken şeylerden biri,
sondayı bulmak.
sondayı bulmak.
16:15
The blue area here
is where we know it must be.
is where we know it must be.
304
963191
3696
Buradaki mavi bölge,
olduğunu tahmin ettiğimiz yer.
olduğunu tahmin ettiğimiz yer.
16:18
We haven't been able to find it yet,
but the search is continuing,
but the search is continuing,
305
966887
3618
Henüz bulamadık
ama aramalar da
ama aramalar da
16:22
as are our efforts to start getting
the lander to work again.
the lander to work again.
306
970505
3765
sondayı tekrar çalışır hale getirme
çabalarımız da devam ediyor.
çabalarımız da devam ediyor.
16:26
We listen every day,
307
974270
1742
Her gün dinliyoruz,
16:28
and we hope that between now
and somewhere in April,
and somewhere in April,
308
976012
2558
ve umuyoruz ki bugünlerle
Nisan arasında bir yerde
Nisan arasında bir yerde
16:30
the lander will wake up again.
309
978570
1738
sonda tekrar uyanacak.
16:32
The findings of what
we found on the comet:
we found on the comet:
310
980308
2137
Kuyruklu yıldızda
bulduğumuz bulgular:
bulduğumuz bulgular:
16:35
This thing would float in water.
311
983795
2456
Bu şey suda yüzebilir.
16:38
It's half the density of water.
312
986251
2624
Suyun yoğunluğunun yarısına sahip.
16:40
So it looks like
a very big rock, but it's not.
a very big rock, but it's not.
313
988875
3018
Çok büyük bir
kaya gibi gözüküyor ama değil.
kaya gibi gözüküyor ama değil.
16:43
The activity increase we saw
in June, July, August last year
in June, July, August last year
314
991893
3646
Haziran, Temmuz, Ağustos'ta
gördüğümüz aktivite artışı
gördüğümüz aktivite artışı
16:47
was a four-fold activity increase.
315
995539
2391
dört kat büyüklüğe sahip bir artıştı.
16:49
By the time we will be at the sun,
316
997930
1743
Güneşe geldiğimiz zaman,
16:51
there will be 100 kilos
a second leaving this comet:
a second leaving this comet:
317
999673
4573
saniyede 100 kilo
kuyruklu yıldızdan ayrılıyor olacak
kuyruklu yıldızdan ayrılıyor olacak
16:56
gas, dust, whatever.
318
1004246
1556
gaz, toz, falan.
16:57
That's 100 million kilos a day.
319
1005802
2531
Bu günde 100 milyon kilo eder.
17:01
Then, finally, the landing day.
320
1009603
2375
Ve son olarak, iniş günü.
17:03
I will never forget -- absolute madness,
250 TV crews in Germany.
250 TV crews in Germany.
321
1011978
5388
Hiçbir zaman unutamayacağım, tam bir
çılgınlık, Almanya'da 250 TV ekibi.
çılgınlık, Almanya'da 250 TV ekibi.
17:09
The BBC was interviewing me,
322
1017366
2019
BBC benimle röportaj yapıyordu,
diğer bir
diğer bir
17:11
and another TV crew
who was following me all day
who was following me all day
323
1019385
2972
TV ekibi ise bütün gün beni takip edip,
17:14
were filming me being interviewed,
324
1022357
2136
ben röportaj verirken kayda alıyordu
17:16
and it went on like that
for the whole day.
for the whole day.
325
1024493
2438
Bütün gün böyle
devam etti.
devam etti.
17:18
The Discovery Channel crew
326
1026931
1811
Discovery Channel ekibi,
17:20
actually caught me
when leaving the control room,
when leaving the control room,
327
1028742
2322
beni kontrol odasından
çıkarken yakaladı
çıkarken yakaladı
17:23
and they asked the right question,
328
1031064
2113
ve doğru soruyu sordu.
17:25
and man, I got into tears,
and I still feel this.
and I still feel this.
329
1033177
3625
Ve dostlarım, göz yaşlarına boğuldum
hala da öyle hissediyorum.
hala da öyle hissediyorum.
17:28
For a month and a half,
330
1036802
1683
Bir buçuk ay boyunca,
17:30
I couldn't think about
landing day without crying,
landing day without crying,
331
1038485
2834
iniş gününü düşürken
ağlamadan duramadım.
ağlamadan duramadım.
17:33
and I still have the emotion in me.
332
1041319
2715
ve hala da bu duygudayım.
17:36
With this image of the comet,
I would like to leave you.
I would like to leave you.
333
1044034
2949
Kuyruklu yıldızın bu resmi ile,
sizlerden ayrılıyorum.
sizlerden ayrılıyorum.
17:38
Thank you.
334
1046983
2113
Teşekkür ederim.
17:41
(Applause)
335
1049096
4879
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Fred Jansen - Space explorerAs manager of the Rosetta mission, Fred Jansen is in charge of the project that could be instrumental in uncovering clues to the origins of life on Earth.
Why you should listen
Fred Jansen manages the European Space Agency’s Rosetta mission, which guided a probe into orbit around a comet and dispatched a lander to its surface -- both firsts in space exploration. Although the lander Philae could not accomplish its full mission before going into hibernation, the data it’s already gathered will immeasurably multiply our knowledge of comets and their contributions to the ingredients of life on Earth.
In addition to his work with the Rosetta Mission, Jansen oversees the ESA’s XMM-Newton, an orbiting x-ray space observatory delving into the most elusive secrets of the universe, including black holes and dark matter.
Fred Jansen | Speaker | TED.com