TED2016
Kenneth Lacovara: Hunting for dinosaurs showed me our place in the universe
Kenneth Lacovara: Dinozorlar için avlanmak bize evrendeki yerimizi gösterdi.
Filmed:
Readability: 4.3
2,150,567 views
Bir dinozor keşfettiğinizde ne olur ? Palaentolog Kenneth Lacovara muhteşem Dreadnoughtus'unun (77 milyon yıl yaşında, iki katlı bina uzunluğunda ve bir jumbo jet ağırlığındaki bir Saropod dinazorudur.) detaylarını ortaya çıkarıyor. Ve bizlere, Dinozorlar çağında kayaların çatlaklarında yaşayan küçük memelilerin nasıl hislere sahip, duyarlı bir türe dönüşebileceğini anlatıyor. Ona katılın ve Dünya'nın Jeolojik tarihini ve evrendeki yerimizi anlamamıza yardımcı olun.
Kenneth Lacovara - Paleontologist
In his quest to understand the largest dinosaurs to have walked the Earth, Lacovara blends exploration with the latest imaging and modeling techniques from engineering to medicine. Full bio
In his quest to understand the largest dinosaurs to have walked the Earth, Lacovara blends exploration with the latest imaging and modeling techniques from engineering to medicine. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
Bir dinozoru nasıl bulursunuz?
00:13
How do you find a dinosaur?
0
1317
1770
00:15
Sounds impossible, doesn't it?
1
3928
1825
Kulağa imkansız geliyor, değil mi?
00:18
It's not.
2
6650
1295
Ama değil.
00:19
And the answer relies on a formula
that all paleontologists use.
that all paleontologists use.
3
7969
4226
Ve cevabı tüm paleontologların
kullandığı bir formülde gizli.
kullandığı bir formülde gizli.
00:24
And I'm going to tell you the secret.
4
12722
1952
Ben de size bu sırrı açıklayacağım.
00:27
First, find rocks of the right age.
5
15350
2940
Öncelikle, uygun dönemin taşlarını bulun.
00:31
Second, those rocks
must be sedimentary rocks.
must be sedimentary rocks.
6
19226
4094
İkinci olarak, bu taşlar
tortul kayaç şeklinde olmalı.
tortul kayaç şeklinde olmalı.
00:35
And third, layers of those rocks
must be naturally exposed.
must be naturally exposed.
7
23863
4440
Ve üçüncü olarak, bu taşların
katmanları doğal şekilde açıkta olmalı.
katmanları doğal şekilde açıkta olmalı.
00:40
That's it.
8
28768
1151
Bu kadar.
00:41
Find those three things
and get yourself on the ground,
and get yourself on the ground,
9
29943
3411
Bu üçlüyü bulun ve işe koyulun,
00:45
chances are good
that you will find fossils.
that you will find fossils.
10
33378
2405
büyük ihtimalle fosil bulursunuz.
00:48
Now let me break down this formula.
11
36313
2090
Şimdi, bu formülü biraz daha
ayrıntılandırayım.
ayrıntılandırayım.
00:50
Organisms exist only during certain
geological intervals.
geological intervals.
12
38812
4371
Organizmalar sadece belirli
jeolojik dönemlerde var olmuştur.
jeolojik dönemlerde var olmuştur.
00:55
So you have to find
rocks of the right age,
rocks of the right age,
13
43207
2430
Yani ihtiyacınıza göre,
00:57
depending on what your interests are.
14
45661
2168
doğru dönemin kayaçlarını bulmalısınız.
00:59
If you want to find trilobites,
15
47853
1510
Trilobit arıyorsanız,
01:01
you have to find the really,
really old rocks of the Paleozoic --
really old rocks of the Paleozoic --
16
49387
3151
yarım - çeyrek milyar yıl öncesinden,
01:04
rocks between a half a billion
and a quarter-billion years old.
and a quarter-billion years old.
17
52562
3305
çok eski Paleozoik taşlar bulmalısınız.
01:08
Now, if you want to find dinosaurs,
18
56306
2088
Dinozor bulmak istiyorsanız
01:10
don't look in the Paleozoic,
you won't find them.
you won't find them.
19
58418
2357
Paleozoik döneme bakmayın, bulamazsınız.
01:12
They hadn't evolved yet.
20
60799
1481
Henüz ortada yoktular.
01:14
You have to find the younger
rocks of the Mesozoic,
rocks of the Mesozoic,
21
62304
3087
Meseozoik dönemden, daha genç
kayalara bakmalısınız.
kayalara bakmalısınız.
01:17
and in the case of dinosaurs,
22
65415
1397
Dinozor özelinde,
01:18
between 235 and 66 million years ago.
23
66836
3725
235 - 66 milyon yıl öncesinden taşlar.
01:23
Now, it's fairly easy to find rocks
of the right age at this point,
of the right age at this point,
24
71495
3175
İlgili dönem taşlarını bulmak nispeten kolay.
01:26
because the Earth is, to a coarse degree,
25
74694
3132
Çünkü dünya genel hatlarıyla,
01:29
geologically mapped.
26
77850
1330
jeolojik olarak haritalandı.
01:31
This is hard-won information.
27
79578
2183
Bu zor yoldan elde edilmiş bir bilgi.
01:34
The annals of Earth history
are written in rocks,
are written in rocks,
28
82323
2804
Dünya tarihi kayalara yazılmış durumda,
01:37
one chapter upon the next,
29
85151
1301
bir bölüm diğerinin üzerine
01:38
such that the oldest pages are on bottom
30
86476
2604
öyle ki, en eskiler en altta
01:41
and the youngest on top.
31
89104
1654
yenilerse yukarıda.
01:43
Now, were it quite that easy,
geologists would rejoice.
geologists would rejoice.
32
91583
4053
Çözülmesi o kadar kolay olsaydı,
jeologlar bayram ederlerdi.
jeologlar bayram ederlerdi.
01:47
It's not.
33
95660
1258
Ama değil.
01:48
The library of Earth is an old one.
34
96942
2054
Dünya kütüphanesi çok eski.
01:51
It has no librarian to impose order.
35
99020
2639
Ve sıralayacak bir kütüphanecisi yok.
01:54
Operating over vast swaths of time,
36
102111
3130
Çok uzun bir süredir gerçekleşen
01:57
myriad geological processes
offer every possible insult
offer every possible insult
37
105265
4133
jeolojik süreçler, dönemsel kayaçlara
02:02
to the rocks of ages.
38
110136
1369
bir çok zarar verdi.
02:04
Most pages are destroyed
soon after being written.
soon after being written.
39
112277
2669
Bir çok belge yazıldıktan kısa
süre sonra yok oldu.
süre sonra yok oldu.
02:07
Some pages are overwritten,
40
115410
1752
Bazısının üzerine başkaları yazıldı,
02:09
creating difficult-to-decipher palimpsests
of long-gone landscapes.
of long-gone landscapes.
41
117186
4570
çoktan yok olmuş bir yerin,
yarı silinmiş parşömenleri.
yarı silinmiş parşömenleri.
02:14
Pages that do find sanctuary
under the advancing sands of time
under the advancing sands of time
42
122384
4141
Zamanın kumlarını mabet edinmiş sayfalar,
02:19
are never truly safe.
43
127173
1595
hiç bir zaman tam güvende değiller.
02:21
Unlike the Moon --
our dead, rocky companion --
our dead, rocky companion --
44
129410
3344
Ay'ın aksine --
ölü, kayalık dostumuz --
ölü, kayalık dostumuz --
02:24
the Earth is alive, pulsing
with creative and destructive forces
with creative and destructive forces
45
132778
3640
dünyanın canlı, jeolojik metabolizmasını
02:28
that power its geological metabolism.
46
136442
2451
harekete geçiren yaratıcı ve
yok edici güçleri var.
yok edici güçleri var.
02:31
Lunar rocks brought back
by the Apollo astronauts
by the Apollo astronauts
47
139864
2373
Apollo astronotlarının getirdiği
Ay taşları,
Ay taşları,
02:34
all date back to about the age
of the Solar System.
of the Solar System.
48
142261
2967
Güneş Sistemi ile aynı yaşta.
02:37
Moon rocks are forever.
49
145609
2240
Zamanın başından beri varlar.
02:40
Earth rocks, on the other hand,
face the perils of a living lithosphere.
face the perils of a living lithosphere.
50
148960
4126
Dünya kayaları ise, canlı bir
taş kürede olmanın tehlikelerini yaşıyor.
taş kürede olmanın tehlikelerini yaşıyor.
02:45
All will suffer ruination,
51
153110
1584
Baskı, bükme, koparma ve sıcaktan
02:46
through some combination
of mutilation, compression,
of mutilation, compression,
52
154718
2826
oluşan bir kombinasyon tarafından,
02:49
folding, tearing, scorching and baking.
53
157568
2506
hepsi zarar görüyor.
02:53
Thus, the volumes of Earth history
are incomplete and disheveled.
are incomplete and disheveled.
54
161140
5052
Ayrıca Dünya tarihine dair bilgimiz
eksik ve karmakarışık.
eksik ve karmakarışık.
02:59
The library is vast and magnificent --
55
167079
3615
Kütüphane engin ve büyüleyici.
03:03
but decrepit.
56
171964
1294
Fakat yıkık dökük.
03:06
And it was this tattered complexity
in the rock record
in the rock record
57
174273
2866
Kayaları okumayı, yakın döneme kadar
03:09
that obscured its meaning
until relatively recently.
until relatively recently.
58
177163
3031
zorlaştıran bu kompleks yanıydı.
03:13
Nature provided no card catalog
for geologists --
for geologists --
59
181031
2326
Doğa jeologlara bir katalog sunmuyor,
03:15
this would have to be invented.
60
183381
1713
baştan oluşturulması gerekti.
03:18
Five thousand years after the Sumerians
learned to record their thoughts
learned to record their thoughts
61
186079
3631
Sümerler'in kil tabletlere düşüncelerini
yazmaya başladığı
yazmaya başladığı
03:21
on clay tablets,
62
189734
1152
5.000 yıl öncesinden bugüne,
03:22
the Earth's volumes remained
inscrutable to humans.
inscrutable to humans.
63
190910
3083
bu volüm insanlara esrarengiz geldi.
03:26
We were geologically illiterate,
64
194495
2464
Jeolojik okur yazarlığımız yok,
03:29
unaware of the antiquity
of our own planet
of our own planet
65
197637
3182
gezegenimizin tarihinden,
03:32
and ignorant of our connection
66
200843
1509
ve geçmiş zamanlara bağımızdan
03:34
to deep time.
67
202376
1197
bihaberiz.
03:37
It wasn't until the turn
of the 19th century
of the 19th century
68
205040
3176
19. yüzyıla kadar da
03:40
that our blinders were removed,
69
208240
2396
körlükten kurtulamadık.
03:42
first, with the publication
of James Hutton's "Theory of the Earth,"
of James Hutton's "Theory of the Earth,"
70
210660
4394
Önce, James Hutton'ın Dünya'nın
03:47
in which he told us that the Earth
reveals no vestige of a beginning
reveals no vestige of a beginning
71
215078
3872
bir başlangıç ve bitiş sunmadığını söyleyen
03:50
and no prospect of an end;
72
218974
1778
"Dünya'nın Teorisi" kitabı,
03:53
and then, with the printing
of William Smith's map of Britain,
of William Smith's map of Britain,
73
221545
3946
sonra William Smith'in
ilk tüm ülkeyi gösteren
ilk tüm ülkeyi gösteren
03:57
the first country-scale geological map,
74
225515
2185
İngiltere haritası
03:59
giving us for the first time
75
227724
1366
bize bazı kaya tiplerini
04:01
predictive insight into where
certain types of rocks might occur.
certain types of rocks might occur.
76
229114
3928
nerede görebileceğimize dair öngörü sundu.
04:05
After that, you could say things like,
77
233504
2023
Sonra "Şuraya gidersek Jurassic'te oluruz"
04:07
"If we go over there,
we should be in the Jurassic,"
we should be in the Jurassic,"
78
235551
3003
ya da "Şu tepede Cretaceous bulabiliriz."
04:10
or, "If we go up over that hill,
we should find the Cretaceous."
we should find the Cretaceous."
79
238578
3751
gibi şeyler söylemeye başladık.
04:15
So now, if you want to find trilobites,
80
243129
2855
Şu anda, trilobit bulmak isterseniz
04:18
get yourself a good geological map
81
246008
2129
kendinize iyi bir jeolojik harita edinin
04:20
and go to the rocks of the Paleozoic.
82
248161
2251
ve Paleozoik kayaların olduğu yere gidin.
04:23
If you want to find dinosaurs like I do,
83
251023
2319
Ya da benim gibi dinozor bulmak istiyorsanız,
04:25
find the rocks of Mesozoic and go there.
84
253366
3054
Mesozoik kayaları bulun ve oraya gidin.
04:29
Now of course, you can only make
a fossil in a sedimentary rock,
a fossil in a sedimentary rock,
85
257217
3099
Tabi fosiller sadece tortul kayaçlarda oluşuyor,
04:32
a rock made by sand and mud.
86
260340
1649
kum ve çamurdan kayalar.
04:34
You can't have a fossil
87
262489
1167
Magma ya da granit
04:35
in an igneous rock formed
by magma, like a granite,
by magma, like a granite,
88
263680
3324
gibi sert kayalarda ya da
ısıtılmış, sıkıştırılmış
ısıtılmış, sıkıştırılmış
04:39
or in a metamorphic rock
that's been heated and squeezed.
that's been heated and squeezed.
89
267028
3062
metamorfik kayalarda fosil bulamazsınız.
04:42
And you have to get yourself in a desert.
90
270773
2135
Ve bir çöle gitmeniz gerekir.
04:45
It's not that dinosaurs
particularly lived in deserts;
particularly lived in deserts;
91
273378
3081
Dinozorlar çölde yaşadığı için değil,
04:48
they lived on every land mass
92
276483
1564
her büyük toprak parçası
04:50
and in every imaginable environment.
93
278071
2057
ve ortamda vardılar.
04:52
It's that you need to go to a place
that's a desert today,
that's a desert today,
94
280596
2945
Şu anda çöl olan bir yere gitmelisiniz;
04:55
a place that doesn't have
too many plants covering up the rocks,
too many plants covering up the rocks,
95
283565
3174
kayaları örten bitki örtüsünün olmadığı
04:58
and a place where erosion is always
exposing new bones at the surface.
exposing new bones at the surface.
96
286763
3880
ve erozyonun yeni kemikleri
yüzeye çıkarttığı.
yüzeye çıkarttığı.
05:03
So find those three things:
97
291302
1533
Kısaca şu üçlüyü bulun;
05:04
rocks of the right age,
98
292859
1555
Doğru döneme ait, çölde olan,
05:06
that are sedimentary rocks, in a desert,
99
294438
3049
tortul kayaçlar
05:09
and get yourself on the ground,
100
297511
1557
ve yola koyulun.
05:11
and you literally walk
101
299092
1512
Kum arasında gözüken
05:12
until you see a bone
sticking out of the rock.
sticking out of the rock.
102
300628
2588
bir kemik bulana kadar yürüyün.
05:16
Here's a picture that I took
in Southern Patagonia.
in Southern Patagonia.
103
304562
3102
İşte Güney Patagonya'da
çektiğim bir fotoğraf.
çektiğim bir fotoğraf.
05:20
Every pebble that you see
on the ground there
on the ground there
104
308347
2762
Yerde gördüğünüz her küçük parça
05:23
is a piece of dinosaur bone.
105
311133
1523
bir dinozor kemiği parçası.
05:25
So when you're in that right situation,
106
313478
1866
Doğru yerdeyseniz,
05:27
it's not a question of whether
you'll find fossils or not;
you'll find fossils or not;
107
315368
2754
soru fosil bulup bulamama değil,
05:30
you're going to find fossils.
108
318146
1389
fosil bulursunuz.
05:31
The question is: Will you find something
that is scientifically significant?
that is scientifically significant?
109
319559
4048
Soru, bilimsel değeri olan bir
parça bulabilecek misiniz?
parça bulabilecek misiniz?
05:35
And to help with that, I'm going to add
a fourth part to our formula,
a fourth part to our formula,
110
323631
3970
Buna yardım etmek için, formülümüze
dördüncü bir kısım ekleyeceğim,
dördüncü bir kısım ekleyeceğim,
05:39
which is this:
111
327625
1177
o da şu:
05:41
get as far away from other
paleontologists as possible.
paleontologists as possible.
112
329431
3460
diğer paleontologlardan
olabildiğince uzaklaşın.
olabildiğince uzaklaşın.
05:44
(Laughter)
113
332915
1971
(Gülüşmeler)
05:46
It's not that I don't like
other paleontologists.
other paleontologists.
114
334910
2355
Diğer paleontologları sevmediğimden değil.
05:49
When you go to a place
that's relatively unexplored,
that's relatively unexplored,
115
337289
2525
Daha az keşfedilmiş bir yere gittiğinizde,
05:51
you have a much better chance
of not only finding fossils
of not only finding fossils
116
339838
2814
yeni fosilden öte, bilimsel olarak yeni
05:54
but of finding something
that's new to science.
that's new to science.
117
342676
2509
bir şey bulma ihtimaliniz artıyor.
05:57
So that's my formula
for finding dinosaurs,
for finding dinosaurs,
118
345788
2111
Kısaca, dinozor bulmak için formülüm bu
05:59
and I've applied it all around the world.
119
347923
2033
ve tüm dünyada uyguladım.
06:01
In the austral summer of 2004,
120
349980
2328
2004'ün Güney Yarımküre yazında,
06:04
I went to the bottom of South America,
121
352332
1825
Güney Amerika'nın ucuna gittim,
06:06
to the bottom of Patagonia, Argentina,
122
354181
2117
Patagonya, Arjantin'in ucuna kadar,
06:08
to prospect for dinosaurs:
123
356322
2253
dinozor aramak için.
06:10
a place that had terrestrial
sedimentary rocks of the right age,
sedimentary rocks of the right age,
124
358599
3373
Doğru döneme ait tortul kayaçları olan,
06:13
in a desert,
125
361996
1203
çölde,
06:15
a place that had been barely visited
by paleontologists.
by paleontologists.
126
363223
3262
paleontologların pek ziyaret etmediği.
06:19
And we found this.
127
367166
1303
Ve bunu bulduk.
06:21
This is a femur, a thigh bone,
128
369206
2113
Bu bir femur; bitki yiyen,
06:23
of a giant, plant-eating dinosaur.
129
371343
2369
dev bir dinozorun kasık kemiği.
06:25
That bone is 2.2 meters across.
130
373736
2834
Kemiğin boyu 2.2 metre.
06:28
That's over seven feet long.
131
376594
2089
2 metreden uzun.
06:31
Now, unfortunately,
that bone was isolated.
that bone was isolated.
132
379807
2100
Maalesef, kemik tek başınaydı.
06:33
We dug and dug and dug,
and there wasn't another bone around.
and there wasn't another bone around.
133
381931
3039
Etrafını kazıdık ama
başka kemik bulamadık.
başka kemik bulamadık.
06:36
But it made us hungry to go back
the next year for more.
the next year for more.
134
384994
2695
Ama bir sonraki sene için iştahımızı açtı.
06:39
And on the first day
of that next field season,
of that next field season,
135
387713
2603
Bir sonraki sezonun ilk gününde,
06:42
I found this: another two-meter femur,
136
390340
3369
başka bir 2 metrelik femur buldum.
06:45
only this time not isolated,
137
393733
1643
Ve bu sefer tek değildi.
06:47
this time associated with 145 other bones
138
395400
3095
Etrafında dev bitki yiyenin
06:50
of a giant plant eater.
139
398519
1800
145 kemiği daha vardı.
06:53
And after three more hard,
really brutal field seasons,
really brutal field seasons,
140
401064
4096
3 zorlu sezondan sonra
06:57
the quarry came to look like this.
141
405184
1952
alan böyle bir görüntü aldı.
06:59
And there you see the tail
of that great beast wrapping around me.
of that great beast wrapping around me.
142
407597
4118
Etrafımı saran bu dev yaratığın
kuyruğunu görebilirsiniz.
kuyruğunu görebilirsiniz.
07:03
The giant that lay in this grave,
the new species of dinosaur,
the new species of dinosaur,
143
411739
3552
Burada yatan yaratığı,
yeni bir dinozor türünü,
yeni bir dinozor türünü,
07:07
we would eventually call
"Dreadnoughtus schrani."
"Dreadnoughtus schrani."
144
415315
3698
"Dreadnoughtus schrani." olarak
adlandırdık.
adlandırdık.
07:11
Dreadnoughtus was 85 feet
from snout to tail.
from snout to tail.
145
419513
2996
Hortumundan kuyruğuna
kadar 26 metre uzunluğundaymış.
kadar 26 metre uzunluğundaymış.
07:15
It stood two-and-a-half stories
at the shoulder,
at the shoulder,
146
423030
2678
Omuz hizasında 2.5 katlık bir bina kadar,
07:18
and all fleshed out in life,
it weighed 65 tons.
it weighed 65 tons.
147
426217
4184
ve tamamen gelişmiş, 65 ton ağırlığında.
07:23
People ask me sometimes,
"Was Dreadnoughtus bigger than a T. rex?"
"Was Dreadnoughtus bigger than a T. rex?"
148
431290
3582
Bazen T.rex'ten daha mı
büyük diye soruyorlar.
büyük diye soruyorlar.
07:26
That's the mass of eight or nine T. rex.
149
434896
2784
8-9 T.rex ağırlığındaydı.
07:30
Now, one of the really cool things
about being a paleontologist
about being a paleontologist
150
438669
3040
Paleontolog olmanın
en havalı yanlarından biri
en havalı yanlarından biri
yeni tür bulduğunda, isim verebilmek.
07:33
is when you find a new species,
you get to name it.
you get to name it.
151
441733
2769
07:36
And I've always thought it a shame
that these giant, plant-eating dinosaurs
that these giant, plant-eating dinosaurs
152
444526
3834
Hep bu dev otçul dinozorlara
07:40
are too often portrayed as passive,
lumbering platters of meat
lumbering platters of meat
153
448384
4479
genellikle çevrenin pasif,
hantal et tabağı olarak
hantal et tabağı olarak
07:44
on the landscape.
154
452887
1245
imaj çizilmesine üzülürdüm.
07:46
(Laughter)
155
454156
1126
(Gülüşmeler)
07:47
They're not.
156
455585
1299
Değiller.
07:48
Big herbivores can be surly,
and they can be territorial --
and they can be territorial --
157
456908
3019
Dev otçullar aksi ve sahiplenici olabilir.
07:51
you do not want to mess with a hippo
or a rhino or a water buffalo.
or a rhino or a water buffalo.
158
459951
4523
Bir hippopotamla, gergedanla veya
deniz bizonuyla uğraşmak istemezsiniz.
deniz bizonuyla uğraşmak istemezsiniz.
07:56
The bison in Yellowstone injure
far more people than do the grizzly bears.
far more people than do the grizzly bears.
159
464871
4951
Yellowstone'daki bizonlar,
boz ayılardan daha zararlı.
boz ayılardan daha zararlı.
08:01
So can you imagine a big bull,
65-ton Dreadnoughtus
65-ton Dreadnoughtus
160
469846
5141
Şimdi, Siz 65 ton ağırlığında yavrulama
döneminde bölgesini korumaya çalışan
08:07
in the breeding season,
161
475011
1703
büyük bir boğa hayal edebilir misiniz?
08:08
defending a territory?
162
476738
1500
08:10
That animal would have been
incredibly dangerous,
incredibly dangerous,
163
478990
2320
Bu boğa, çevresi için inanılmaz derecede
08:13
a menace to all around, and itself
would have had nothing to fear.
would have had nothing to fear.
164
481334
4721
tehlikeli, tehdit yayan ve hiç bir şeyden
korkmayan bir hayvan olur.
korkmayan bir hayvan olur.
08:18
And thus the name, "Dreadnoughtus,"
165
486507
2225
İşte bu yüzden adı da "Dreadnoughtus"
08:20
or, "fears nothing."
166
488756
1701
ya da "korkusuz."
08:24
Now, to grow so large,
167
492047
1166
Şimdi, Dreadnoughtus gibi
08:25
an animal like Dreadnoughtus
would've had to have been
would've had to have been
168
493237
2612
bu kadar büyük bir hayvanın
verim modeli olması lazım.
08:27
a model of efficiency.
169
495873
1157
08:29
That long neck and long tail help it
radiate heat into the environment,
radiate heat into the environment,
170
497054
3763
O uzun boyun ve uzun kuyruk hayvanın
sıcağı çevresine yaymasına yardım ediyor,
sıcağı çevresine yaymasına yardım ediyor,
08:32
passively controlling its temperature.
171
500841
2538
pasif şekilde sıcaklığı kontrol ediyor.
08:35
And that long neck also serves
as a super-efficient feeding mechanism.
as a super-efficient feeding mechanism.
172
503403
3505
Ayrıca bu uzun boyun ona süper
bir yemek mekanizması olarak hizmet eder.
bir yemek mekanizması olarak hizmet eder.
08:38
Dreadnoughtus could stand
in one place and with that neck
in one place and with that neck
173
506932
2780
Dreadnoughtus'lar o boyunla bir yerdeki
08:41
clear out a huge envelope of vegetation,
174
509736
2292
kocaman bir bitki örtüsünü silip süpürebilir.
08:44
taking in tens of thousands of calories
while expending very few.
while expending very few.
175
512052
3914
Vücuduna binlerce kalori alırken çok
az bir kısmını harcar.
az bir kısmını harcar.
08:48
And these animals evolved
a bulldog-like wide-gait stance,
a bulldog-like wide-gait stance,
176
516621
4300
Bunun gibi hayvanlar bulldog gibi duruş
ve yürüyüş biçiminde benzeşirler.
ve yürüyüş biçiminde benzeşirler.
08:52
giving them immense stability,
177
520945
1815
Bu onlara çok büyük bir dayanıklılık verir.
08:55
because when you're 65 tons,
when you're literally as big as a house,
when you're literally as big as a house,
178
523625
4076
Çünkü eğer siz 65 tonsanız,
teknik olarak bir ev kadar iseniz,
teknik olarak bir ev kadar iseniz,
08:59
the penalty for falling over
179
527725
2107
yere düşmenizin cezası
09:01
is death.
180
529856
1157
ölümdür.
Evet, bu hayvanlar büyük ve sertler.
09:03
Yeah, these animals are big and tough,
181
531677
1905
Fakat böyle bir darbeyi kaldıramazlar.
09:05
but they won't take a blow like that.
182
533606
1777
Dreadnoughtus'lar düşer,
kaburgalar kırılır ve ciğer oyulur.
kaburgalar kırılır ve ciğer oyulur.
09:07
Dreadnoughtus falls over,
ribs break and pierce lungs.
ribs break and pierce lungs.
183
535407
2581
09:10
Organs burst.
184
538012
1525
Organları patlar.
09:11
If you're a big 65-ton Dreadnoughtus,
185
539561
1786
65 tonluk bir Dreadnoughtus iseniz,
09:13
you don't get to fall down
in life -- even once.
in life -- even once.
186
541371
2577
hayatınızda hiç düşememelisiniz,
bir kere bile.
bir kere bile.
09:17
Now, after this particular
Dreadnoughtus carcass was buried
Dreadnoughtus carcass was buried
187
545664
3566
Bu özel Dreadnoughtus ölüsü
gömüldükten sonra,
gömüldükten sonra,
09:21
and de-fleshed by a multitude
of bacteria, worms and insects,
of bacteria, worms and insects,
188
549254
4720
bakteriler, solucanlar ve böcekler
tarafından kemiklerine ayrıldıktan sonra
tarafından kemiklerine ayrıldıktan sonra
09:25
its bones underwent a brief metamorphosis,
189
553998
2165
kemikleri kısa bir metamorfoza uğrar,
yeraltı sularıyla
molekül değişimi yaparlar
molekül değişimi yaparlar
09:28
exchanging molecules with the groundwater
190
556187
2016
09:30
and becoming more and more
like the entombing rock.
like the entombing rock.
191
558227
2618
ve daha çok kayaya benzemeye başlarlar.
09:33
As layer upon layer
of sediment accumulated,
of sediment accumulated,
192
561603
2376
Katman üstüne katmana çökelti biriktikçe,
09:36
pressure from all sides
weighed in like a stony glove
weighed in like a stony glove
193
564003
2826
her taraftan basınç artarak ağırlaşır.
09:38
whose firm and enduring grip held
each bone in a stabilizing embrace.
each bone in a stabilizing embrace.
194
566853
5625
Her bir kemiğin stabil kalmasına
yardımcı olur.
yardımcı olur.
09:45
And then came the long ...
195
573654
1650
Ve uzun bir süre...
09:48
nothing.
196
576044
1229
hiç bir şey olmadı.
09:49
Epoch after epoch of sameness,
197
577868
3318
Hep aynı çağlar sonrasında
09:53
nonevents without number.
198
581210
1944
sayısız önemsiz olaylar.
09:55
All the while, the skeleton lay
everlasting and unchanging
everlasting and unchanging
199
583501
3422
Bütün bu süreçte, bu iskelet ebedi
ve değişmeyecek bir şekilde
ve değişmeyecek bir şekilde
09:58
in perfect equilibrium
200
586947
2363
taş mezarlığında
10:01
within its rocky grave.
201
589334
1713
mükemmel bir dengededir.
10:03
Meanwhile, Earth history unfolded above.
202
591995
2017
Bu sırada, Dünya tarihi göz önüne serilir.
10:06
The dinosaurs would reign
for another 12 million years
for another 12 million years
203
594036
2647
Dinozorlar 12 milyon yıl daha hüküm sürdü.
10:08
before their hegemony was snuffed out
in a fiery apocalypse.
in a fiery apocalypse.
204
596707
4264
Egemenlikleri, ateşli bir kıyamet
tarafından yok edilmeden hemen önce.
tarafından yok edilmeden hemen önce.
10:13
The continents drifted. The mammals rose.
205
601542
2678
Kıtalar ayrıldı. Memeliler yükseldi.
10:16
The Ice Age came.
206
604244
1371
Buz Devri geldi.
10:18
And then, in East Africa,
207
606623
2247
Ve sonra, Doğu Afrika'da
10:20
an unpromising species of ape
evolved the odd trick of sentient thought.
evolved the odd trick of sentient thought.
208
608894
5612
Maymunların ümitsiz bir türünden
duygulu bir tür evrimleşti.
duygulu bir tür evrimleşti.
10:27
These brainy primates were not
particularly fast or strong.
particularly fast or strong.
209
615752
3452
Bu beyinli primatlar özel olarak
hızlı veya güçlü değillerdi.
hızlı veya güçlü değillerdi.
Ama onlar yeri kaplamada
baskın çıkmışlardı.
baskın çıkmışlardı.
10:32
But they excelled at covering ground,
210
620062
2206
Ve dikkat çekici bir şekilde
dünyaya dağılmışlardı.
dünyaya dağılmışlardı.
10:34
and in a remarkable diaspora
211
622292
1869
10:36
surpassing even the dinosaurs' record
of territorial conquest,
of territorial conquest,
212
624185
3142
Dinozorların bölgesel yarışlarına
rağmen baskın çıkmışlardı.
rağmen baskın çıkmışlardı.
10:39
they dispersed across the planet,
213
627351
1930
Gezegenin dört bir yanına dağıldılar,
10:41
ravishing every ecosystem
they encountered,
they encountered,
214
629305
3180
girdikleri her ekosistemin
düzenini bozarak.
düzenini bozarak.
10:44
along the way, inventing culture
and metalworking and painting
and metalworking and painting
215
632509
3181
Bütün yol boyunca, kültür,
metal çalışmaları, boyama,
metal çalışmaları, boyama,
10:47
and dance and music
216
635714
1342
dans ve müzik
10:49
and science
217
637786
1214
ve bilim
10:51
and rocket ships that would eventually
take 12 particularly excellent apes
take 12 particularly excellent apes
218
639793
4529
ve nihayetinde 12 adet seçkin
maymunu Ay'ın yüzeyine
maymunu Ay'ın yüzeyine
10:56
to the surface of the Moon.
219
644346
1851
fırlatacak roketi icat ederek.
11:00
With seven billion peripatetic
Homo sapiens on the planet,
Homo sapiens on the planet,
220
648900
3639
Dünya üzerindeki yedi milyar
Homo Sapiens ile birlikte
Homo Sapiens ile birlikte
belki de kaçınılmaz olan şey
11:05
it was perhaps inevitable
221
653253
1217
11:06
that one of them would eventually
trod on the grave of the magnificent titan
trod on the grave of the magnificent titan
222
654494
4038
onlardan birinin er geç Güney
Patagonya'nın çorak arazilerine gömülmüş
Patagonya'nın çorak arazilerine gömülmüş
11:10
buried beneath the badlands
of Southern Patagonia.
of Southern Patagonia.
223
658556
2952
görkemli titanyumun mezarına
basacak olmasıydı.
basacak olmasıydı.
11:14
I was that ape.
224
662614
1251
İşte o Maymun bendim.
11:17
And standing there, alone in the desert,
225
665038
2943
Çölde yapayalnız dikilirken
11:20
it was not lost on me
226
668640
1151
bir kişinin
11:21
that the chance of any one individual
entering the fossil record
entering the fossil record
227
669815
3630
fosil kayıtlara geçme olasılığının
neredeyse sıfır olduğu
neredeyse sıfır olduğu
11:25
is vanishingly small.
228
673469
1673
beni etkilememişti.
11:28
But the Earth is very, very old.
229
676039
2048
Ama Dünya çok, çok eski.
11:30
And over vast tracts of time,
the improbable becomes the probable.
the improbable becomes the probable.
230
678111
4260
Ve çok, çok uzun zaman geçerse,
imkansız imkanlıya dönüşür.
imkansız imkanlıya dönüşür.
11:34
That's the magic of the geological record.
231
682395
2691
İşte bu da jeolojik kayıtların sihridir.
11:37
Thus, multitudinous creatures
living and dying on an old planet
living and dying on an old planet
232
685110
3182
Bundan dolayı, bu gezegende ölen
ve yaşayan varlıklar
ve yaşayan varlıklar
11:40
leave behind immense numbers of fossils,
233
688316
1927
arkasında sayısız fosiller bırakırlar.
11:42
each one a small miracle,
234
690267
1642
Her biri küçük bir mucizedir.
11:44
but collectively, inevitable.
235
692691
2533
Ama toplu olarak bu, kaçınılmazdı.
11:48
Sixty-six million years ago,
an asteroid hits the Earth
an asteroid hits the Earth
236
696572
2873
66 Milyon yıl önce,
bir asteroit Dünya'ya çarptı
bir asteroit Dünya'ya çarptı
11:51
and wipes out the dinosaurs.
237
699953
1683
ve dinozorları yok etti.
11:54
This easily might not have been.
238
702771
1928
Bu kolayca gerçekleşmeyebilirdi.
11:57
But we only get one history,
and it's the one that we have.
and it's the one that we have.
239
705312
2855
Ama biz elimizde sadece bir tarih var
ve o da şu anda sahip olduğumuz.
ve o da şu anda sahip olduğumuz.
12:00
But this particular reality
was not inevitable.
was not inevitable.
240
708191
2276
Ama bu gerçeklik kaçınılmaz değildi.
12:02
The tiniest perturbation
of that asteroid far from Earth
of that asteroid far from Earth
241
710491
2802
O asteroitteki en küçük bir karışıklık
12:05
would have caused it to miss
our planet by a wide margin.
our planet by a wide margin.
242
713317
3001
gezegeni çok büyük bir mesafeyle
kaçırmasına sebep olabilirdi.
kaçırmasına sebep olabilirdi.
12:08
The pivotal, calamitous day during which
the dinosaurs were wiped out,
the dinosaurs were wiped out,
243
716754
3353
Dinozorların yok olduğu
bu önemli, vahim gün
bu önemli, vahim gün
12:12
setting the stage
for the modern world as we know it
for the modern world as we know it
244
720131
3211
bizim bildiğimiz modern dünya
için sahneyi hazırlıyordu.
için sahneyi hazırlıyordu.
12:15
didn't have to be.
245
723366
1532
Olmak zorunda değildi.
12:16
It could've just been another day --
246
724922
1965
Başka herhangi bir gün de olabilirdi --
12:19
a Thursday, perhaps --
247
727443
1341
bir Perşembe günü mesela --
12:21
among the 63 billion days
already enjoyed by the dinosaurs.
already enjoyed by the dinosaurs.
248
729856
4927
Dinozorların keyif aldıkları
63 milyar yıl içinde bir gün.
63 milyar yıl içinde bir gün.
12:27
But over geological time,
249
735313
1385
Ama Jeolojik zaman geçtikçe,
12:28
improbable, nearly impossible events
250
736722
2885
olası olmayan, neredeyse imkansız olaylar
12:31
do occur.
251
739631
1151
gerçekleşir.
12:32
Along the path from our wormy,
Cambrian ancestors
Cambrian ancestors
252
740806
2923
Kurtlu, Kambriya dönemi atalarımızdan
12:35
to primates dressed in suits,
253
743753
2403
giyinmiş primatlara giden yolda,
12:38
innumerable forks in the road
led us to this very particular reality.
led us to this very particular reality.
254
746180
4881
sayısız yol ayrımları bizi
bu çok özel gerçekliğe getirdi.
bu çok özel gerçekliğe getirdi.
12:43
The bones of Dreadnoughtus
lay underground for 77 million years.
lay underground for 77 million years.
255
751982
4092
Dreadnoughtus'ların kemikleri
77 milyar yıldır yerin altında duruyor.
77 milyar yıldır yerin altında duruyor.
12:48
Who could have imagined
256
756899
1171
Kim hayal ederdi ki,
12:50
that a single species of shrew-like mammal
257
758094
2964
dinozorlar çağında kayaların
12:53
living in the cracks of the dinosaur world
258
761082
2044
çatlakları içerisinde yaşayan
12:55
would evolve into sentient beings
259
763150
2052
faremsi bir memeli türünün,
korkmaları gereken dinazorları
korkmaları gereken dinazorları
12:57
capable of characterizing
and understanding
and understanding
260
765226
2356
karakterize edip anlayacak
duyarlı bireylere
duyarlı bireylere
12:59
the very dinosaurs they must have dreaded?
261
767606
3007
evrilebileceğini?
13:04
I once stood at the head
of the Missouri River
of the Missouri River
262
772775
3023
Bir kere, Mizuri Nehri başında dikilmiş
13:09
and bestraddled it.
263
777107
1381
ve ona yukarıdan bakmıştım.
13:11
There, it's nothing more
than a gurgle of water
than a gurgle of water
264
779123
2202
Orada, çağlayan bir nehirden
başka bir şey yoktu.
başka bir şey yoktu.
13:13
that issues forth from beneath a rock
in a boulder in a pasture,
in a boulder in a pasture,
265
781349
4611
Bitterroot Dağları'nın yüksek kesimlerinde
otlak alandaki büyük bir kayanın
altından çıkıyordu.
altından çıkıyordu.
13:17
high in the Bitterroot Mountains.
266
785984
1697
13:20
The stream next to it
runs a few hundred yards
runs a few hundred yards
267
788165
2392
Onun yanındaki akarsu,
bir kaç yüz metre devam ediyor
bir kaç yüz metre devam ediyor
13:23
and ends in a small pond.
268
791407
1452
ve küçük bir gölette son buluyor.
13:25
Those two streams -- they look identical.
269
793970
2897
Bu iki akarsu -- birbirinin aynısı.
13:29
But one is an anonymous trickle of water,
270
797732
2539
Ama biri bilinmeyen bir su sızıntısı.
13:32
and the other is the Missouri River.
271
800295
2269
diğeri ise Mizuri Nehri.
13:35
Now go down to the mouth
of the Missouri, near St. Louis,
of the Missouri, near St. Louis,
272
803667
3497
Şimdi St. Louis'in yanından
Mizuri'nin ağzına inin.
Mizuri'nin ağzına inin.
13:39
and it's pretty obvious
that that river is a big deal.
that that river is a big deal.
273
807188
2717
Bu nehrin çok önemli olduğu aşikâr.
13:42
But go up into the Bitterroots
and look at the Missouri,
and look at the Missouri,
274
810640
2714
Ama Bitterroots'a çıkıp
Mizuri'ye baktığınızda,
Mizuri'ye baktığınızda,
13:45
and human prospection does not
allow us to see it as anything special.
allow us to see it as anything special.
275
813378
4470
insan perspektifi bunu özel bir şey
olarak görmemize izin vermiyor.
olarak görmemize izin vermiyor.
13:51
Now go back to the Cretaceous Period
276
819030
1954
Şimdi Kratese Dönemine dönelim
13:53
and look at our tiny, fuzzball ancestors.
277
821008
2445
ve ufacık, minicik atalarımıza bakalım.
13:55
You would never guess
278
823477
1437
Özel bir şey olacaklarını
13:56
that they would amount
to anything special,
to anything special,
279
824938
2077
asla tahmin edemezdiniz.
Ve o belalı asteroid olmasaydı
13:59
and they probably wouldn't have,
280
827039
1648
14:00
were it not for that pesky asteroid.
281
828711
2237
muhtemelen olmayacaklardı da.
14:03
Now, make a thousand more worlds
and a thousand more solar systems
and a thousand more solar systems
282
831797
3361
Şimdi, binlerce yeni dünya ve
binlerce yeni güneş sistemi yapın
binlerce yeni güneş sistemi yapın
14:07
and let them run.
283
835182
1286
ve bırakın koşsunlar.
14:09
You will never get the same result.
284
837047
2154
Aynı sonucu elde edemeyeceksiniz.
14:11
No doubt, those worlds would be
both amazing and amazingly improbable,
both amazing and amazingly improbable,
285
839225
3405
Hiç şüphe yok ki onlar da akıllara ziyan
ve olasılıksız olacaklar.
ve olasılıksız olacaklar.
14:14
but they would not be our world
and they would not have our history.
and they would not have our history.
286
842654
3308
Ama onlar ne bizim geçmişimiz
ne de bizim dünyamız değiller.
ne de bizim dünyamız değiller.
14:17
There are an infinite number of histories
that we could've had.
that we could've had.
287
845986
2979
Sahip olabileceğimiz sonsuz
sayıda geçmişimiz olabilir.
sayıda geçmişimiz olabilir.
Bir tane aldık ve gerçekten
güzel bir tane almışız.
güzel bir tane almışız.
14:20
We only get one, and wow,
did we ever get a good one.
did we ever get a good one.
288
848989
2526
14:23
Dinosaurs like Dreadnoughtus were real.
289
851539
2838
Dreadnoughtus gibi dinozorlar gerçekti.
14:27
Sea monsters like the mosasaur were real.
290
855058
3365
Mosasaur gibi deniz canavarları gerçekti.
14:31
Dragonflies with the wingspan of an eagle
and pill bugs the length of a car
and pill bugs the length of a car
291
859216
4096
Kartal kadar kanat boyu olan yusufçuklar
ve araba uzunluğunda tespih böcekleri
ve araba uzunluğunda tespih böcekleri
14:35
really existed.
292
863336
1563
gerçekten vardı.
14:39
Why study the ancient past?
293
867192
1603
Peki neden Antik geçmişe çalışalım?
14:42
Because it gives us perspective
294
870652
1667
Çünkü bu bize bakış açısı
14:45
and humility.
295
873065
1254
Ve tevazu kazandırdı.
14:46
The dinosaurs died in the world's
fifth mass extinction,
fifth mass extinction,
296
874977
3432
Dinozorlar Dünyadaki beşinci
kütlesel yok oluşta öldüler,
kütlesel yok oluşta öldüler,
14:50
snuffed out in a cosmic accident
through no fault of their own.
through no fault of their own.
297
878433
3768
onların hatası olmayan
kozmik bir kazada yok oldular.
kozmik bir kazada yok oldular.
14:55
They didn't see it coming,
and they didn't have a choice.
and they didn't have a choice.
298
883114
3459
Bunun geleceğini göremediler
ve başka şansları da yoktu.
ve başka şansları da yoktu.
15:00
We, on the other hand, do have a choice.
299
888009
3466
Bizim, tam tersine, şansımız var.
15:03
And the nature of the fossil record
tells us that our place on this planet
tells us that our place on this planet
300
891943
3991
Bütün bu fosil kayıtları bizlere,
bu gezegendeki yerimizin
bu gezegendeki yerimizin
15:07
is both precarious
and potentially fleeting.
and potentially fleeting.
301
895958
2799
istikrarsız ve kısa süreli olacağını söylüyor.
15:11
Right now, our species is propagating
an environmental disaster
an environmental disaster
302
899127
3768
Şu anda, bizim türümüz çevresel
bir felaketi yayıyor.
bir felaketi yayıyor.
15:14
of geological proportions
that is so broad and so severe,
that is so broad and so severe,
303
902919
3583
Çok engin ve geniş olan
bu jeolojik boyutlar
bu jeolojik boyutlar
15:18
it can rightly be called
the sixth extinction.
the sixth extinction.
304
906526
2625
altıncı yok oluş olarak adlandırılabilir.
15:22
Only unlike the dinosaurs,
305
910429
1816
Dinozorların aksine
15:25
we can see it coming.
306
913128
1491
biz bunun geleceğini görebiliriz.
15:27
And unlike the dinosaurs,
307
915438
1673
Dinozorların aksine,
15:29
we can do something about it.
308
917708
1736
bunun hakkında bir şeyler yapabiliriz.
15:32
That choice is ours.
309
920406
2409
Bu seçim bizlere ait.
15:35
Thank you.
310
923490
1151
Teşekkür Ederim.
15:36
(Applause)
311
924665
12098
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Kenneth Lacovara - PaleontologistIn his quest to understand the largest dinosaurs to have walked the Earth, Lacovara blends exploration with the latest imaging and modeling techniques from engineering to medicine.
Why you should listen
Paleontologist Kenneth Lacovara famously unearthed some of the largest dinosaurs ever to walk our planet, including the super-massive Dreadnoughtus, which at 65 tons weighs more than seven T.Rex.
When he's not excavating fossils from far-flung locations, Lacovara works on the cutting edge of applying 21st-century technology to the study of dinosaurs. By using 3D imaging, 3D printing, robotics, and medical modeling techniques, his work is helping to shift our perspective of giant herbivorous dinosaurs from their historic portrayal as hapless lumbering prey to that of fearsome, hulking, hyper-efficient eating machines.
Lacovara led the effort to create the Rowan University Fossil Park in suburban Mantua Township, New Jersey. The quarry preserves a rich cache of marine fossils that Lacovara is using to shed light on the calamitous events that wiped out the dinosaurs.
Kenneth Lacovara | Speaker | TED.com