TEDxFondduLac
Ryan Martin: Why we get mad -- and why it's healthy
Ryan Martin: Neden sinirleniriz ve bu neden sağlıklıdır
Filmed:
Readability: 3.3
2,589,046 views
Öfke araştırmacısı Ryan Martin, öfkenin arkasındaki bilişsel süreçlerin bazılarını açıklamak için insanları neyin kızdırdığını ve neden sağlıklı bir dozun gerçekten yararlı olabileceğini inceleyen bir kariyer çalışmasından yararlanıyor. "Öfkelenebilirsiniz, çünkü atalarınıza hem insan hem de insan dışı bir evrimsel avantaj sunmuştur." diyor. "Bu, hayatınızdaki güçlü ve sağlıklı bir kuvvettir."
Ryan Martin - Psychologist
Dr. Ryan Martin is the chair of the psychology department at the University of Wisconsin-Green Bay. Full bio
Dr. Ryan Martin is the chair of the psychology department at the University of Wisconsin-Green Bay. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
Alright, so I want you to imagine that you
get a text from a friend, and it reads ...
get a text from a friend, and it reads ...
0
1784
5064
Arkadaşınızdan bir mesaj geldiğini
ve bu mesajda,
ve bu mesajda,
00:18
"You will NOT believe what just happened.
I'm SO MAD right now!"
I'm SO MAD right now!"
1
6872
3936
"Ne olduğuna inanmayacaksın.
Çok öfkeliyim!" yazdığını düşünün.
Çok öfkeliyim!" yazdığını düşünün.
00:23
So you do the dutiful thing as a friend,
and you ask for details.
and you ask for details.
2
11260
3460
Sonrasında bir arkadaş olarak
hareket edip detayları sorarsınız.
hareket edip detayları sorarsınız.
00:26
And they tell you a story
about what happened to them
about what happened to them
3
14744
2539
Onlar da size, spor salonunda, işte
00:29
at the gym or at work
or on their date last night.
or on their date last night.
4
17307
2440
veya akşamki buluşmalarında
ne olduğunu anlatırlar.
ne olduğunu anlatırlar.
00:31
And you listen and you try
to understand why they're so mad.
to understand why they're so mad.
5
19771
3325
Dinlersiniz ve neden bu kadar
sinirlendiklerini anlamaya çalışırsınız.
sinirlendiklerini anlamaya çalışırsınız.
00:35
Maybe even secretly judge
whether or not they should be so mad.
whether or not they should be so mad.
6
23548
3303
Belki de sinirli olup olmamaları
konusunda onları yargılarsınız.
konusunda onları yargılarsınız.
00:38
(Laughter)
7
26875
2110
(Gülüşmeler)
00:41
And maybe you even offer some suggestions.
8
29009
2076
Belki çözüm önerisi bile sunabilirsiniz.
00:43
Now, in that moment, you are doing
essentially what I get to do every day,
essentially what I get to do every day,
9
31109
3540
İşte o sırada, gün boyunca benim
yaptığım şeyi yapmış olursunuz,
yaptığım şeyi yapmış olursunuz,
00:46
because I'm an anger researcher,
10
34673
1880
çünkü ben bir öfke araştırmanıyım
00:48
and as an anger researcher, I spend
a good part of my professional life --
a good part of my professional life --
11
36577
4330
ve bir öfke araştırmanı
olarak iş hayatımın çoğunda,
olarak iş hayatımın çoğunda,
00:52
who am I kidding, also my personal life --
12
40931
2778
kimi kandırıyorum, kişisel
hayatımın da çoğunda
hayatımın da çoğunda
00:55
studying why people get mad.
13
43733
1809
insanların neden sinirlendiğini
araştırıyorum.
araştırıyorum.
00:58
I study the types of thoughts
they have when they get mad,
they have when they get mad,
14
46042
2746
Sinirlendiklerinde neler düşündüklerini,
hatta neler yaptıklarını araştırıyorum;
01:00
and I even study what they do
when they get mad,
when they get mad,
15
48812
2281
kavga mı ediyorlar,
bir şeyleri mi kırıyorlar
bir şeyleri mi kırıyorlar
01:03
whether it's getting into fights
or breaking things,
or breaking things,
16
51117
2468
01:05
or even yelling at people
in all caps on the internet.
in all caps on the internet.
17
53609
2547
veya internette büyük
harflerle mi konuşuyorlar.
harflerle mi konuşuyorlar.
01:08
(Laughter)
18
56180
984
(Gülüşmeler)
01:09
And as you can imagine,
19
57188
1366
Tahmin edebildiğiniz gibi,
01:10
when people hear I'm an anger researcher,
20
58578
1983
insanlar öfke araştırmanı
olduğumu duyduğunda
olduğumu duyduğunda
01:12
they want to talk to me about their anger,
21
60585
2000
öfkeleri hakkında konuşmak,
öfke hikâyelerini anlatmak istiyorlar.
01:14
they want to share with me
their anger stories.
their anger stories.
22
62609
2213
Bir terapiste ihtiyaçları
olduğundan değil,
olduğundan değil,
01:16
And it's not because
they need a therapist,
they need a therapist,
23
64846
2001
bazen öyle de olabiliyor gerçi ama
01:18
though that does sometimes happen,
24
66871
1635
asıl sebep öfkenin evrensel olması.
01:20
it's really because anger is universal.
25
68530
1880
Hepimizin hissettiği
ve anlayabildiği bir şey.
ve anlayabildiği bir şey.
01:22
It's something we all feel
and it's something they can relate to.
and it's something they can relate to.
26
70434
3103
Hayatımızın ilk aylarında
bir şey isteyip de elde edemediğimizde
bir şey isteyip de elde edemediğimizde
01:25
We've been feeling it
since the first few months of life,
since the first few months of life,
27
73561
2707
01:28
when we didn't get what we wanted
in our cries of protests,
in our cries of protests,
28
76292
3222
ağladığımız zamanlardan
beri hissediyoruz,
beri hissediyoruz,
01:31
things like, "What do you mean
you won't pick up the rattle, Dad,
you won't pick up the rattle, Dad,
29
79538
3365
"Çıngırağı alamayız ne demek baba,
01:34
I want it!"
30
82927
1158
onu istiyorum!" gibi.
01:36
(Laughter)
31
84109
1440
(Gülüşmeler)
01:38
We feel it throughout our teenage years,
as my mom can certainly attest to with me.
as my mom can certainly attest to with me.
32
86141
4381
Annemin de kesinlikle katılacağı
gençlik zamanlarımızda hissettik.
gençlik zamanlarımızda hissettik.
01:42
Sorry, Mom.
33
90546
1150
Üzgünüm anne.
01:44
We feel it to the very end.
34
92188
1805
En sonuna kadar hissediyoruz.
01:46
In fact, anger has been with us
at some of the worst moments of our lives.
at some of the worst moments of our lives.
35
94017
3925
Aslında öfke hayatımızın
en kötü anlarında hep bizimle.
en kötü anlarında hep bizimle.
01:50
It's a natural and expected
part of our grief.
part of our grief.
36
98321
2850
Bu, üzüntümüzün doğal
ve beklenen bir parçası.
ve beklenen bir parçası.
01:53
But it's also been with us
in some of the best moments of our lives,
in some of the best moments of our lives,
37
101195
3213
Fakat aynı zamanda hayatımızın
en güzel anlarında da bizimleydi;
en güzel anlarında da bizimleydi;
01:56
with those special occasions
like weddings and vacations
like weddings and vacations
38
104432
3016
düğün ve tatillerin her gün
sıklıkla yaşadığımız
sıklıkla yaşadığımız
01:59
often marred by these everyday
frustrations --
frustrations --
39
107472
2796
kötü hava, geç kalma gibi
moral bozucu şeylerle
moral bozucu şeylerle
02:02
bad weather, travel delays --
40
110292
1520
gölgelenmesinde olduğu gibi,
02:03
that feel horrible in the moment,
41
111836
2004
o an çok kötü hissettirir
02:05
but then are ultimately forgotten
when things go OK.
when things go OK.
42
113864
3276
ama sonrasında işler yoluna
girdiğinde hemen unutulur.
girdiğinde hemen unutulur.
02:09
I have a lot of conversations
with people about their anger
with people about their anger
43
117990
2786
İnsanlarla öfkeleri hakkında
çok fazla konuştum
çok fazla konuştum
02:12
and it's through those conversations
that I've learned that many people,
that I've learned that many people,
44
120800
3397
ve o konuşmalar esnasında
öğrendiğim bir şey var ki,
öğrendiğim bir şey var ki,
buradaki insanlarda da
olduğundan eminim,
olduğundan eminim,
02:16
and I bet many people
in this room right now,
in this room right now,
45
124221
2142
öfke bir problem olarak görülüyor.
02:18
you see anger as a problem.
46
126387
1293
02:19
You see the way
it interferes in your life,
it interferes in your life,
47
127704
2054
Hayatınıza müdahale ettiğini,
ilişkinize zarar verdiğini,
ilişkinize zarar verdiğini,
02:21
the way it damages relationships,
maybe even the ways it's scary.
maybe even the ways it's scary.
48
129782
3144
hatta korkutucu olduğunu
düşünüyorsunuz.
düşünüyorsunuz.
02:24
And while I get all of that,
I see anger a little differently,
I see anger a little differently,
49
132950
3206
Bunların hepsiyle beraber,
ben öfkeyi biraz farklı görüyorum
ben öfkeyi biraz farklı görüyorum
02:28
and today, I want to tell you
something really important
something really important
50
136180
2627
ve bugün sizlere öfkenizle ilgili
çok önemli bir şey
söylemek istiyorum:
söylemek istiyorum:
02:30
about your anger, and it's this:
51
138831
1532
Öfke, hayatınızdaki güçlü
ve sağlıklı bir kuvvettir.
ve sağlıklı bir kuvvettir.
02:32
anger is a powerful and healthy
force in your life.
force in your life.
52
140387
3412
02:35
It's good that you feel it.
53
143823
1699
Hissetmeniz güzel bir şey.
02:37
You need to feel it.
54
145546
1333
Hissetmeniz gerek.
02:39
But to understand all that,
we actually have to back up
we actually have to back up
55
147792
2579
Fakat bunu anlamak için durup
02:42
and talk about why we get mad
in the first place.
in the first place.
56
150395
2312
neden öfkelendiğimizi düşünmeliyiz.
02:44
A lot of this goes back to the work
of an anger researcher
of an anger researcher
57
152731
2762
Bunların çoğu, 1996'da problemli
öfke ile nasıl başa çıkılacağına dair
öfke ile nasıl başa çıkılacağına dair
02:47
named Dr. Jerry Deffenbacher,
who wrote about this back in 1996
who wrote about this back in 1996
58
155517
4040
bir kitap bölümü yazan
Dr. Jerry Deffenbacher adlı
Dr. Jerry Deffenbacher adlı
öfke araştırmacısının
çalışmalarına dayanıyor.
çalışmalarına dayanıyor.
02:51
in a book chapter on how to deal
with problematic anger.
with problematic anger.
59
159581
2679
02:54
Now, for most of us,
and I bet most of you,
and I bet most of you,
60
162284
2223
Şimdi, çoğumuz ve
eminim ki birçoğunuz için
eminim ki birçoğunuz için
02:56
it feels as simple as this:
61
164531
1942
sadece şundan ibaret:
02:58
I get mad when I'm provoked.
62
166497
1548
Kışkırtıldığımda sinirlenirim.
İnsanların konuşmalarından
bunu duyarsınız.
bunu duyarsınız.
03:00
You hear it in the language people use.
63
168506
1904
Şöyle şeyler söylerler;
03:02
They say things like,
64
170434
1174
"Bu kadar yavaş araba
sürenler sinirimi bozuyor."
sürenler sinirimi bozuyor."
03:03
"It makes me so mad
when people drive this slow,"
when people drive this slow,"
65
171632
2366
03:06
or, "I got mad because she left
the milk out again."
the milk out again."
66
174022
4045
ya da "Sütü dolaba
koymadığı için sinirlendim."
koymadığı için sinirlendim."
03:10
Or my favorite,
67
178091
1157
Ya da favorim olan,
03:11
"I don't have an anger problem --
people just need to stop messing with me."
people just need to stop messing with me."
68
179272
3646
"Öfke problemim falan yok,
insanlar bana bulaşmayı kesmeli."
insanlar bana bulaşmayı kesmeli."
03:14
(Laughter)
69
182942
1150
(Gülüşmeler)
03:16
Now, in the spirit of better understanding
those types of provocations,
those types of provocations,
70
184527
4185
Şimdi, bu tür durumları daha iyi
anlamak için, arkadaşlarım,
anlamak için, arkadaşlarım,
03:20
I ask a lot of people, including
my friends and colleagues and even family,
my friends and colleagues and even family,
71
188736
4262
meslektaşlarım ve hatta ailem de dahil
olmak üzere pek çok kişiye soruyorum:
olmak üzere pek çok kişiye soruyorum:
03:25
"What are the things
that really get to you?
that really get to you?
72
193022
2127
“Sizi ne gibi şeyler kışkırtır?
03:27
What makes you mad?"
73
195173
1341
"Sizi sinirlendiren şey ne?"
03:28
By the way, now is a good time
to point out one of the advantages
to point out one of the advantages
74
196538
3087
Bu arada, bir öfke araştırmacısı olmanın
avantajlarından birini söyleme zamanı:
avantajlarından birini söyleme zamanı:
03:31
of being an anger researcher
75
199649
1349
03:33
is that I've spent more than a decade
generating a comprehensive list
generating a comprehensive list
76
201022
3277
Meslektaşlarımı gerçekten sinirlendiren
her şeyin kapsamlı bir listesini
her şeyin kapsamlı bir listesini
03:36
of all the things
that really irritate my colleagues.
that really irritate my colleagues.
77
204323
3160
oluşturmak için on yıldan fazla
zaman harcadım.
zaman harcadım.
03:39
Just in case I need it.
78
207507
1380
İhtiyacım olursa diye.
03:40
(Laughter)
79
208911
3984
(Gülüşmeler)
03:44
But their answers are fascinating,
80
212919
2159
Fakat cevapları gerçekten ilginç,
03:47
because they say things like,
81
215102
2435
şöyle şeyler söylediler;
03:49
"when my sports team loses,"
82
217561
1976
"tuttuğum takım kaybedince",
03:51
"people who chew too loudly."
83
219561
2397
"ağzını şapırdatan insanlar"
03:53
That is surprisingly common, by the way.
84
221982
2428
Şaşırtıcı oranda yaygın bu arada.
03:56
"People who walk too slowly,"
that one's mine.
that one's mine.
85
224434
3080
"Yavaş yürüyen insanlar",
bu benimki.
bu benimki.
03:59
And of course, "roundabouts."
86
227974
1975
Ve tabii ki, "laf kalabalığı"
04:01
Roundabouts --
87
229973
1176
Laf kalabalığı.
04:03
(Laughter)
88
231173
1991
(Gülüşmeler)
04:05
I can tell you honestly,
there is no rage like roundabout rage.
there is no rage like roundabout rage.
89
233188
3111
Emin olun, laf kalabalığı
siniri gibisi yok.
siniri gibisi yok.
04:08
(Laughter)
90
236323
2389
(Gülüşmeler)
04:11
Sometimes their answers
aren't minor at all.
aren't minor at all.
91
239219
2081
Bazen cevapları hiç de ufak değil.
04:13
Sometimes they talk
about racism and sexism and bullying
about racism and sexism and bullying
92
241324
3508
Bazen ırkçılık, seksizm, zorbalık
ve çevresel sorunlardan bahsediyorlar;
ve çevresel sorunlardan bahsediyorlar;
04:16
and environmental destruction --
big, global problems we all face.
big, global problems we all face.
93
244856
4321
hepimizin yüzleştiği genel problemler.
04:21
But sometimes,
94
249839
1214
Fakat bazen,
04:23
their answers are very specific,
maybe even oddly specific.
maybe even oddly specific.
95
251077
3270
cevapları oldukça özgün,
hatta belki de çok özgün.
hatta belki de çok özgün.
04:26
"That wet line you get across your shirt
96
254815
2135
"Halka açık tuvalette
öne doğru eğildiğinde
öne doğru eğildiğinde
04:28
when you accidentally lean
against the counter of a public bathroom."
against the counter of a public bathroom."
97
256974
3348
tişörtünde oluşan o ıslak çizgi."
04:32
(Laughter)
98
260346
1524
(Gülüşmeler)
04:33
Super gross, right?
99
261894
1611
Çok iğrenç, değil mi?
04:35
(Laughter)
100
263529
1508
(Gülüşmeler)
04:37
Or "Flash drives: there's only
two ways to plug them in,
two ways to plug them in,
101
265061
3427
Ya da "Flash belleklerin
sadece iki yüzü var,
sadece iki yüzü var,
04:40
so why does it always
take me three tries?"
take me three tries?"
102
268512
2190
neden sürekli bana
üç kez denettiriyor?"
üç kez denettiriyor?"
04:42
(Laughter)
103
270726
4483
(Gülüşmeler)
04:47
Now whether it's minor or major,
whether it's general or specific,
whether it's general or specific,
104
275233
3705
Şimdi küçük ya da büyük,
genel ya da özel olsun,
genel ya da özel olsun,
04:50
we can look at these examples
105
278962
1631
bu örneklere bakabilir
04:52
and we can tease out some common themes.
106
280617
2631
ve bazı ortak temaları gösterebiliriz.
04:55
We get angry in situations
that are unpleasant,
that are unpleasant,
107
283272
2841
Hoşumuza gitmeyen, haksız hissettiren,
hedeflerimizin yolunu kapatan,
hedeflerimizin yolunu kapatan,
04:58
that feel unfair,
where our goals are blocked,
where our goals are blocked,
108
286137
2666
engellenebilecek olan
durumlara sinirleniriz
durumlara sinirleniriz
05:00
that could have been avoided,
and that leave us feeling powerless.
and that leave us feeling powerless.
109
288827
3114
ve bu durum bizi güçsüz hissettirir.
05:03
This is a recipe for anger.
110
291965
1800
Bu öfkenin tarifidir.
05:06
But you can also tell
111
294100
1388
Fakat aynı zamanda
05:07
that anger is probably not the only thing
we're feeling in these situations.
we're feeling in these situations.
112
295512
3849
bu gibi durumlarda
tek hissettiğimiz şey öfke değil.
tek hissettiğimiz şey öfke değil.
05:11
Anger doesn't happen in a vacuum.
113
299385
1629
Öfke tek başına oluşmaz.
05:13
We can feel angry at the same time
that we're scared or sad,
that we're scared or sad,
114
301038
3436
Korktuğumuzda, üzüldüğümüzde
05:16
or feeling a host of other emotions.
115
304498
2531
veya diğer hislerle
birlikte de öfkelenebiliriz.
birlikte de öfkelenebiliriz.
05:19
But here's the thing:
116
307053
1453
Fakat şu da var:
05:20
these provocations --
they aren't making us mad.
they aren't making us mad.
117
308530
3198
Bu gibi durumlar bizi öfkelendirmiyor.
05:23
At least not on their own,
118
311752
1310
En azından tek başlarına,
05:25
and we know that, because if they were,
119
313086
1863
bunu biliyoruz
çünkü eğer öyle olsalardı
çünkü eğer öyle olsalardı
05:26
we'd all get angry
over the same things, and we don't.
over the same things, and we don't.
120
314973
3080
hepimiz aynı şeylere öfkelenirdik,
fakat öyle olmuyor.
fakat öyle olmuyor.
05:30
The reasons I get angry are different
than the reasons you get angry,
than the reasons you get angry,
121
318077
3278
Benim öfkelendiğim
şeyler sizinkilerden farklı,
şeyler sizinkilerden farklı,
05:33
so there's got to be
something else going on.
something else going on.
122
321379
2118
yani bu işin içinde başka bir şey olmalı.
05:35
What is that something else?
123
323521
1493
Nedir o?
05:37
Well, we know what we're doing and feeling
at the moment of that provocation matters.
at the moment of that provocation matters.
124
325038
5269
Bu durumlar sırasında ne yaptığımızı
ve hissettiğimizi biliyoruz.
ve hissettiğimizi biliyoruz.
05:42
We call this the pre-anger state --
are you hungry, are you tired,
are you hungry, are you tired,
125
330331
3730
Buna öfke öncesi aşaması diyoruz;
aç mısın, yorgun mu,
aç mısın, yorgun mu,
05:46
are you anxious about something else,
are you running late for something?
are you running late for something?
126
334085
3460
başka bir şey için endişeli misin,
bir şeye geç mi kalıyorsun?
bir şeye geç mi kalıyorsun?
05:49
When you're feeling those things,
127
337569
1849
Bunları hissettiğinizde
05:51
those provocations feel that much worse.
128
339442
2428
o durumlar çok daha kötü hissettiriyor.
05:54
But what matters most
is not the provocation,
is not the provocation,
129
342752
2373
Fakat asıl önemli olan durumlar değil,
05:57
it's not the pre-anger state, it's this:
130
345149
2571
öfke öncesi an da değil,
önemli olan,
önemli olan,
05:59
it's how we interpret that provocation,
131
347744
1873
o durumu nasıl yorumladığımız,
06:01
it's how we make sense of it in our lives.
132
349641
2729
o durumdan ne anlam çıkardığımız.
06:04
When something happens to us,
133
352394
1405
Bize bir şey olduğunda
06:05
we first decide, is this good or bad?
134
353823
3080
ilk kararımız bunun iyi mi kötü mü olduğu.
06:08
Is it fair or unfair,
is it blameworthy, is it punishable?
is it blameworthy, is it punishable?
135
356927
3674
Haklı mı haksız mı,
suçlanmalı mı, ceza verilmeli mi?
suçlanmalı mı, ceza verilmeli mi?
06:12
That's primary appraisal,
it's when you evaluate the event itself.
it's when you evaluate the event itself.
136
360990
3818
Bu birincil değerlendirme, olayın
kendisini değerlendirdiğiniz zaman.
kendisini değerlendirdiğiniz zaman.
06:16
We decide what it means
in the context of our lives
in the context of our lives
137
364832
2413
Hayatımızda ne anlama
geldiğine karar veririz,
geldiğine karar veririz,
sonrasında ise ne kadar kötü
olduğuna karar veriyoruz.
olduğuna karar veriyoruz.
06:19
and once we've done that,
we decide how bad it is.
we decide how bad it is.
138
367269
2356
06:21
That's secondary appraisal.
139
369649
1729
Bu da ikincil değerlendirme.
06:23
We say, "Is this the worst thing
that's ever happened,
that's ever happened,
140
371919
2545
"Bu başıma gelen en kötü şey mi,
yoksa başa çıkabilir miyim?" diyoruz.
06:26
or can I cope with this?
141
374488
1600
06:28
Now, to illustrate that, I want you
to imagine you are driving somewhere.
to imagine you are driving somewhere.
142
376815
3507
Şimdi, canlandırmak için, arabanızla
bir yere gittiğinizi düşünün.
bir yere gittiğinizi düşünün.
06:33
And before I go any further,
I should tell you,
I should tell you,
143
381052
2310
En baştan söyleyeyim,
06:35
if I were an evil genius
144
383386
1896
eğer şeytani bir zekam olsaydı
06:37
and I wanted to create a situation
that was going to make you mad,
that was going to make you mad,
145
385306
3572
ve sizi sinirlendirecek bir
durum oluşturmak isteseydim,
durum oluşturmak isteseydim,
06:40
that situation would look
a lot like driving.
a lot like driving.
146
388902
2438
bu durum tam da böyle olurdu.
06:43
(Laughter)
147
391364
995
(Gülüşmeler)
06:44
It's true.
148
392383
1158
Bu doğru.
06:45
You are, by definition,
on your way somewhere,
on your way somewhere,
149
393565
2167
Bir yere doğru gidiyorsunuz,
06:47
so everything that happens -- traffic,
other drivers, road construction --
other drivers, road construction --
150
395756
4577
trafik, diğer sürücüler,
yol çalışması gibi şeyler
yol çalışması gibi şeyler
06:52
it feels like it's blocking your goals.
151
400357
2148
yolunuzu kesiyor gibi geliyor.
06:54
There are all these written
and unwritten rules of the road,
and unwritten rules of the road,
152
402529
3191
Yolun yazılı ve yazılı
olmayan kuralları var
olmayan kuralları var
06:57
and those rules are routinely violated
right in front of you,
right in front of you,
153
405744
3254
ve bu kurallar rutin olarak
gözünüzün önünde ihlal edilir
gözünüzün önünde ihlal edilir
07:01
usually without consequence.
154
409022
1515
ve genelde tesadüfi değildir.
07:02
And who's violating those rules?
155
410561
1746
Peki bu kuralları kim ihlal ediyor?
07:04
Anonymous others,
people you will never see again,
people you will never see again,
156
412331
2595
Tanımadığınız, gelecekte
hiç görmeyeceğiniz insanlar,
hiç görmeyeceğiniz insanlar,
07:06
making them a very easy target
for your wrath.
for your wrath.
157
414950
3135
tam da öfkelenebileceğiniz insanlar.
07:10
(Laughter)
158
418109
1778
(Gülüşmeler)
07:11
So you're driving somewhere,
thus teed up to be angry,
thus teed up to be angry,
159
419911
3696
Bir yere gidiyorsunuz ve önünüzdeki
kişi hız limitinin çok altında
kişi hız limitinin çok altında
07:15
and the person in front of you
is driving well below the speed limit.
is driving well below the speed limit.
160
423631
3724
ve bu yüzden sinirlenmeye başladınız.
07:20
And it's frustrating
161
428118
1223
Sinir bozucu bir durum,
07:21
because you can't really see
why they're driving so slow.
why they're driving so slow.
162
429365
2951
çünkü neden yavaş gittiklerini
anlayamıyorsunuz.
anlayamıyorsunuz.
07:24
That's primary appraisal.
163
432340
1318
Bu birincil değerlendirme.
07:25
You've looked at this and you've said
it's bad and it's blameworthy.
it's bad and it's blameworthy.
164
433682
3260
Durumu gözden geçirip kötü
ve suçlanabilir olduğunu düşünüyorsunuz.
ve suçlanabilir olduğunu düşünüyorsunuz.
07:28
But maybe you also decide
it's not that big a deal.
it's not that big a deal.
165
436966
2601
Ama belki de durumun bu kadar
kötü olmadığını düşünürsünüz.
kötü olmadığını düşünürsünüz.
07:31
You're not in a hurry, doesn't matter.
166
439591
2293
Aceleniz yok, önemli değil.
07:33
That's secondary appraisal --
you don't get angry.
you don't get angry.
167
441908
2452
Bu da ikincil değerlendirme,
sinirlenmezsiniz.
sinirlenmezsiniz.
07:37
But now imagine you're on your way
to a job interview.
to a job interview.
168
445218
3856
Ama bir iş görüşmesine
gittiğinizi hayal edin.
gittiğinizi hayal edin.
07:41
What that person is doing,
it hasn't changed, right?
it hasn't changed, right?
169
449720
2484
O kişi hâlâ aynı şeyi yapıyor.
07:44
So primary appraisal doesn't change;
still bad, still blameworthy.
still bad, still blameworthy.
170
452228
3565
Yani birincil değerlendirme de değişmedi;
hâlâ kötü, hâlâ suçlanabilir.
hâlâ kötü, hâlâ suçlanabilir.
07:48
But your ability
to cope with it sure does.
to cope with it sure does.
171
456315
2841
Fakat durumla başa çıkışınız
değişti tabii.
değişti tabii.
07:51
Because all of a sudden,
172
459180
1389
Çünkü yoktan yere
07:52
you're going to be late
to that job interview.
to that job interview.
173
460593
2167
iş görüşmenize geç kalacaksınız.
07:54
All of a sudden,
174
462784
1151
Yoktan yere,
07:55
you are not going to get your dream job,
175
463959
1910
hayalinizdeki işe giremeyeceksiniz,
07:57
the one that was going to give you
piles and piles of money.
piles and piles of money.
176
465893
2953
size çok para kazandıracak işe.
08:00
(Laughter)
177
468870
1001
(Gülüşmeler)
08:01
Somebody else is going to get
your dream job
your dream job
178
469895
2333
Hayalinizdeki işi başkası kapacak
08:04
and you're going to be broke.
179
472252
1650
ve parasız kalacaksınız.
08:05
You're going to be destitute.
180
473926
1429
Fakir olacaksınız.
08:07
Might as well stop now, turn around,
move in with your parents.
move in with your parents.
181
475680
2953
Yolunuzu değiştirip ailenizin
yanına taşınsanız daha iyi.
yanına taşınsanız daha iyi.
08:10
(Laughter)
182
478657
2158
(Gülüşmeler)
08:12
Why?
183
480839
1164
Neden?
08:14
"Because of this person in front of me.
184
482027
1874
"Önümde giden kişi yüzünden.
08:15
This is not a person, this is a monster."
185
483925
1993
Bu bir kişilik değil, canavar."
08:17
(Laughter)
186
485942
1000
(Gülüşmeler)
08:18
And this monster is here
just to ruin your life.
just to ruin your life.
187
486966
3514
Ve bu canavarın amacı
hayatınızı mahvetmek.
hayatınızı mahvetmek.
08:22
(Laughter)
188
490504
1390
(Gülüşmeler)
08:23
Now that thought process,
189
491918
1849
İşte bu düşünme evresine
08:25
it's called catastrophizing,
the one where we make the worst of things.
the one where we make the worst of things.
190
493791
4706
felaketleştirme denir,
en kötü şeyleri yaptığımız an.
en kötü şeyleri yaptığımız an.
08:30
And it's one of the primary
types of thoughts that we know
types of thoughts that we know
191
498521
2731
Bu, kronik öfke ile ilişkili
olduğunu bildiğimiz
olduğunu bildiğimiz
birincil düşünce türlerinden biridir.
08:33
is associated with chronic anger.
192
501276
1665
08:34
But there's a couple of others.
193
502965
2072
Fakat diğerleri de var.
08:37
Misattributing causation.
194
505061
1564
Hatalı atıf nedenlemesi.
08:38
Angry people tend to put blame
where it doesn't belong.
where it doesn't belong.
195
506649
2777
Öfkeli insanlar alakasız
şeyleri suçlamaya eğilimlidir.
şeyleri suçlamaya eğilimlidir.
08:41
Not just on people,
196
509450
1882
Sadece insanları değil,
08:43
but actually inanimate objects as well.
197
511356
1888
cansız objeleri de.
08:45
And if you think that sound ridiculous,
198
513268
1889
Kulağa saçma geldiğini düşünüyorsanız
08:47
think about the last time
you lost your car keys and you said,
you lost your car keys and you said,
199
515181
2929
anahtarlarınızı bulamadığınızda
ne dediğinizi hatırlayın,
ne dediğinizi hatırlayın,
08:50
"Where did those car keys go?"
200
518134
1451
"Nereye gitti bu anahtarlar?"
08:51
Because you know
they ran off on their own.
they ran off on their own.
201
519609
2024
Kendi başlarına gittiklerini biliyorsunuz.
08:53
(Laughter)
202
521657
2910
(Gülüşmeler)
08:56
They tend to overgeneralize,
they use words like "always,"
they use words like "always,"
203
524591
2865
Genellemeye meyillidirler,
"sürekli,"
"sürekli,"
08:59
"never," "every,"
"this always happens to me,"
"this always happens to me,"
204
527480
2666
"asla," "hep," "hep benim başıma geliyor,"
09:02
"I never get what I want"
205
530170
1381
"İstediklerimi hiç alamıyorum"
09:03
or "I hit every stoplight
on the way here today."
on the way here today."
206
531575
2690
ya da "Buraya gelirken
tüm ışıklarda durdum."
tüm ışıklarda durdum."
09:06
Demandingness: they put their own needs
ahead of the needs of others:
ahead of the needs of others:
207
534879
3270
Talepkârlık: Kendi ihtiyaçlarını
diğerlerininkinden öne koyarlar,
diğerlerininkinden öne koyarlar,
09:10
"I don't care why this person
is driving so slow,
is driving so slow,
208
538173
2301
"Neden bu kadar yavaş
sürdüğü umrumda değil,
sürdüğü umrumda değil,
09:12
they need to speed up or move over
so I can get to this job interview."
so I can get to this job interview."
209
540498
3903
ya hızlan ya da kenara çek ki
iş görüşmeme yetişeyim."
iş görüşmeme yetişeyim."
09:16
And finally, inflammatory labeling.
210
544425
2291
Son olarak, kışkırtıcı laflar.
09:19
They call people fools, idiots, monsters,
211
547275
2872
İnsanlara aptal, budala, canavar,
09:22
or a whole bunch of things
I've been told I'm not allowed to say
I've been told I'm not allowed to say
212
550171
3048
ya da TED Talk'ta söyleyemeyeceğim
başka bir sürü şey söylerler.
09:25
during this TED Talk.
213
553243
1167
09:26
(Laughter)
214
554434
1421
(Gülüşmeler)
09:27
So for a long time,
215
555879
1270
Uzun bir zaman boyunca,
09:29
psychologists have referred to these
as cognitive distortions
as cognitive distortions
216
557173
3456
psikologlar bunlara bilişsel çarpıtmalar
ve hatta saçma inançlar olarak
ve hatta saçma inançlar olarak
09:32
or even irrational beliefs.
217
560653
1554
atıfta bulundular.
09:34
And yeah, sometimes they are irrational.
218
562231
2459
Ve evet, bazen saçma oluyorlar.
09:37
Maybe even most of the time.
219
565462
1722
Hatta çoğu zaman.
09:39
But sometimes, these thoughts
are totally rational.
are totally rational.
220
567208
2682
Fakat bazen bu düşünceler
tamamıyla mantıklı.
tamamıyla mantıklı.
09:42
There is unfairness in the world.
221
570649
1730
Dünyada haksızlık var.
09:44
There are cruel, selfish people,
222
572403
1712
Acımasız, bencil insanlar var
09:46
and it's not only OK to be angry
when we're treated poorly,
when we're treated poorly,
223
574139
3858
ve bize kötü davranıldığında
sinirlenmek sadece doğru değil,
sinirlenmek sadece doğru değil,
09:50
it's right to be angry
when we're treated poorly.
when we're treated poorly.
224
578021
3219
aynı zamanda hakkımız.
09:53
If there's one thing I want you
to remember from my talk today, it's this:
to remember from my talk today, it's this:
225
581846
4001
Bugünkü konuşmamdan hatırlamanızı
istediğim tek şey olsa şu olurdu:
istediğim tek şey olsa şu olurdu:
09:57
your anger exists in you as an emotion
226
585871
3746
Öfkeniz bir duygu olarak var,
10:01
because it offered your ancestors,
both human and nonhuman,
both human and nonhuman,
227
589641
4658
çünkü atalarınıza insanlık
ve insanlık dışı olarak
ve insanlık dışı olarak
10:06
with an evolutionary advantage.
228
594323
2067
evrimsel bir avantaj sunar.
10:08
Just as your fear alerts you to danger,
229
596857
3085
Korkularınızın sizi tehlikeye
karşı uyardığı gibi,
karşı uyardığı gibi,
10:11
your anger alerts you to injustice.
230
599966
2156
öfkeniz de sizi haksızlığa karşı uyarır.
10:14
It's one of the ways your brain
communicates to you
communicates to you
231
602146
2558
Beyninizin size "yeter artık"
10:16
that you have had enough.
232
604728
1667
demesinin yollarından bir tanesi.
10:19
What's more, it energizes you
to confront that injustice.
to confront that injustice.
233
607022
3394
Dahası, bu adaletsizlikle yüzleşmeniz
için size enerji sağlar.
için size enerji sağlar.
10:22
Think for a second
about the last time you got mad.
about the last time you got mad.
234
610440
3206
Bir süreliğine en son
sinirlendiğiniz zamanı düşünün.
sinirlendiğiniz zamanı düşünün.
10:25
Your heart rate increased.
235
613670
1738
Kalp ritminiz hızlandı.
10:27
Your breathing increased,
you started to sweat.
you started to sweat.
236
615432
2301
Nefes alışınız hızlandı,
terlemeye başladınız.
terlemeye başladınız.
10:30
That's your sympathetic nervous system,
237
618297
1864
Bu sizin sempatik sinir sisteminiz,
10:32
otherwise known
as your fight-or-flight system,
as your fight-or-flight system,
238
620185
3178
diğer adıyla da dövüş ya da kaç sistemi,
10:35
kicking in to offer you
the energy you need to respond.
the energy you need to respond.
239
623387
3587
karşılık vermeniz için sizi
uyarıp enerji veren sistem.
uyarıp enerji veren sistem.
10:39
And that's just the stuff you noticed.
240
627758
1826
Bunlar sadece sizin fark ettikleriniz.
10:41
At the same time, your digestive system
slowed down so you could conserve energy.
slowed down so you could conserve energy.
241
629608
4491
Aynı zamanda sindirim sisteminiz de
enerji tüketebilmeniz için yavaşladı.
enerji tüketebilmeniz için yavaşladı.
10:46
That's why your mouth went dry.
242
634123
1874
Ağzınız bu yüzden kurudu.
10:48
And your blood vessels dilated
to get blood to your extremities.
to get blood to your extremities.
243
636021
4044
Kan damarlarınız vücudunuza
kan gitmesi için genişledi.
kan gitmesi için genişledi.
10:52
That's why your face went red.
244
640089
1453
Yüzünüz bu yüzden kızardı.
10:53
It's all part of this complex pattern
of physiological experiences
of physiological experiences
245
641566
3539
Hepsi, bugün varolan bu karmaşık
fizyolojik deneyimler
modelinin bir parçası
modelinin bir parçası
10:57
that exist today
246
645129
1238
10:58
because they helped your ancestors
247
646391
2758
çünkü atalarınızın acımasız
ve affedilmeyen
ve affedilmeyen
11:01
deal with cruel and unforgiving
forces of nature.
forces of nature.
248
649173
3333
doğa güçleriyle başa
çıkmasına yardımcı oldular.
çıkmasına yardımcı oldular.
11:04
And the problem is that the thing
your ancestors did
your ancestors did
249
652976
3231
Sorun şu ki, atalarınızın
öfkeyle başa çıkma yolları,
öfkeyle başa çıkma yolları,
fiziksel olarak dövüşmeleri
11:08
to deal with their anger,
250
656231
1273
11:09
to physically fight,
251
657528
1328
artık makul ya da uygun değil.
11:10
they are no longer reasonable
or appropriate.
or appropriate.
252
658880
2157
11:13
You can't and you shouldn't swing a club
every time you're provoked.
every time you're provoked.
253
661061
3779
Her kışkırtıldığınızda elinize
sopa alamazsınız ve almamalısınız.
sopa alamazsınız ve almamalısınız.
11:16
(Laughter)
254
664864
2840
(Gülüşmeler)
11:19
But here's the good news.
255
667728
1738
Fakat iyi yanı da var.
11:21
You are capable of something
256
669490
1424
İnsan olmayan atalarınızın
11:22
your nonhuman ancestors
weren't capable of.
weren't capable of.
257
670938
2457
yapamadığı bir şeyi yapabilirsiniz.
11:25
And that is the capacity
to regulate your emotions.
to regulate your emotions.
258
673419
3358
Bu da duygularınızı kontrol etmek.
11:29
Even when you want to lash out,
259
677174
1794
Saldırmak istediğinizde bile
11:30
you can stop yourself
and you can channel that anger
and you can channel that anger
260
678992
2682
kendinizi durdurarak
bu durumu yararınıza çevirebilirsiniz.
11:33
into something more productive.
261
681698
2067
11:36
So often when we talk about anger,
262
684119
1799
Öfke hakkında konuştuğumuz
çoğu zaman,
çoğu zaman,
11:37
we talk about how to keep
from getting angry.
from getting angry.
263
685942
2667
onu nasıl uzaklaştıracağımızdan konuşuruz.
11:40
We tell people to calm down or relax.
264
688633
2531
İnsanlara sakin olmalarını söyleriz.
11:43
We even tell people to let it go.
265
691188
2278
Unutmalarını bile söylediğimiz olur.
11:45
And all of that assumes that anger is bad
and that it's wrong to feel it.
and that it's wrong to feel it.
266
693490
4849
Bunların hepsi,
öfkenin kötü ve hissedilmesi
yanlış bir şey olduğunu farz eder.
yanlış bir şey olduğunu farz eder.
11:50
But instead, I like to think
of anger as a motivator.
of anger as a motivator.
267
698712
2821
Bunun yerine ben, öfkeyi bir
motive edici olarak görüyorum.
motive edici olarak görüyorum.
11:53
The same way your thirst
motivates you to get a drink of water,
motivates you to get a drink of water,
268
701557
3127
Susuzluğunuzun su içmenizi
motive etmesi gibi,
motive etmesi gibi,
11:56
the same way your hunger
motivates you to get a bite to eat,
motivates you to get a bite to eat,
269
704708
2952
açlığınızın yemek yemenizi
motive etmesi gibi,
motive etmesi gibi,
11:59
your anger can motivate you
to respond to injustice.
to respond to injustice.
270
707684
3499
öfkeniz haksızlığa başkaldırmanızı
motive edebilir.
motive edebilir.
12:03
Because we don't have to think too hard
to find things we should be mad about.
to find things we should be mad about.
271
711609
3936
Çünkü kızmamız gereken şeyleri bulmak
için fazla düşünmemize gerek yok.
için fazla düşünmemize gerek yok.
12:08
When we go back to the beginning,
272
716085
1612
Başa dönersek,
12:09
yeah, some of those things, they're silly
and not worth getting angry over.
and not worth getting angry over.
273
717721
3970
evet, bunların bazıları ahmakça
ve sinirlenmeye değmez.
ve sinirlenmeye değmez.
12:13
But racism, sexism, bullying,
environmental destruction,
environmental destruction,
274
721715
3207
Ama seksizm, zorbalık, çevresel yıkım,
12:16
those things are real,
those things are terrible,
those things are terrible,
275
724946
2302
bunlar gerçek,
bunlar korkutucu
bunlar korkutucu
12:19
and the only way to fix them
is to get mad first
is to get mad first
276
727272
3226
ve düzeltmenin tek yolu da
ilk önce öfkelenmek
ilk önce öfkelenmek
12:22
and then channel that anger
into fighting back.
into fighting back.
277
730522
3063
ve bu öfkeyi başkaldırıya çevirmek.
12:26
And you don't have to fight back
with aggression or hostility or violence.
with aggression or hostility or violence.
278
734053
4230
Saldırganlık, düşmanlık ya da şiddet
ile savaşmak zorunda değilsiniz.
ile savaşmak zorunda değilsiniz.
12:30
There are infinite ways
that you can express your anger.
that you can express your anger.
279
738307
3127
Öfkenizi dışa vurmak için sonsuz yol var.
12:33
You can protest,
you can write letters to the editor,
you can write letters to the editor,
280
741458
2921
Protesto edebilirsiniz,
mektup yazabilirsiniz,
mektup yazabilirsiniz,
12:36
you can donate to
and volunteer for causes,
and volunteer for causes,
281
744403
2543
bağışta bulunabilir
ve bir amaç uğruna gönüllü olabilirsiniz,
ve bir amaç uğruna gönüllü olabilirsiniz,
12:38
you can create art,
you can create literature,
you can create literature,
282
746970
2769
sanatla, edebiyatla uğraşabilirsiniz,
12:41
you can create poetry and music,
283
749763
1961
şiir ve müzik yazabilirsiniz,
12:43
you can create a community
that cares for one another
that cares for one another
284
751748
2499
insanlara yardımcı bir
topluluk oluşturabilir
topluluk oluşturabilir
12:46
and does not allow
those atrocities to happen.
those atrocities to happen.
285
754271
2213
ve bu hunharlıkları engelleyebilirsiniz.
12:49
So the next time
you feel yourself getting angry,
you feel yourself getting angry,
286
757331
2881
Bir daha öfkeleneceğiniz zaman,
12:52
instead of trying to turn it off,
287
760236
2000
bunu engellemek yerine,
12:54
I hope you'll listen
to what that anger is telling you.
to what that anger is telling you.
288
762260
2645
umarım öfkenizin size ne
demeye çalıştığını dinlersiniz
demeye çalıştığını dinlersiniz
12:56
And then I hope you'll channel it
into something positive and productive.
into something positive and productive.
289
764929
3531
ve umarım bunu daha pozitif
ve üretken bir şeye çevirirsiniz.
ve üretken bir şeye çevirirsiniz.
13:00
Thank you.
290
768785
1151
Teşekkürler.
13:01
(Applause)
291
769960
3500
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Ryan Martin - PsychologistDr. Ryan Martin is the chair of the psychology department at the University of Wisconsin-Green Bay.
Why you should listen
Dr. Ryan Martin teaches courses on mental illness and emotion, including a course on anger. He researches and writes on healthy and unhealthy expressions of anger. His website, All the Rage, covers recent research on anger and provides anger management tips on how to handle anger most effectively. He also hosts the popular psychology podcast, Psychology and Stuff.
Martin was trained as a counseling psychologist at the University of Southern Mississippi, where he first started studying anger after earning his undergraduate degree in psychology with a minor in criminal justice from the University of St. Thomas. He has worked with clients -- angry and otherwis -- in a variety of settings including community mental health centers, college counseling centers and a VA Hospital.
Martin is a professor of psychology and an associate dean for the College of Arts, Humanities, and Social Sciences at the University of Wisconsin-Green Bay. His work has been featured in the New York Times, NPR's Invisibilia podcast, BBC Radio's Digital Human and elsewhere. When he's not thinking about feelings, he runs and spends time with his family.
Ryan Martin | Speaker | TED.com