TEDGlobal 2011
Mark Pagel: How language transformed humanity
Mark Pagel: Ngôn ngữ thay đổi tính nhân văn như thế nào
Filmed:
Readability: 4.2
1,708,914 views
Nhà sinh vật học Mark Pagel chia sẻ một học thuyết đáng chú ý về lý do loài người phát triển hệ thống ngôn ngữ phức tạp. Ông cho rằng ngôn ngữ là một phần của "công nghệ xã hội" cho phép các bộ lạc người nguyên thủy tiếp cận với dụng cụ hữu dụng mới: sự hợp tác.
Mark Pagel - Evolutionary biologist
Using biological evolution as a template, Mark Pagel wonders how languages evolve. Full bio
Using biological evolution as a template, Mark Pagel wonders how languages evolve. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Each of you possesses
0
0
2000
Mỗi chúng ta sở hữu
00:17
the most powerful, dangerous and subversive trait
1
2000
3000
một đặc trưng mạnh mẽ nhất, nguy hiểm nhất, có tính nổi loạn nhất
00:20
that natural selection has ever devised.
2
5000
3000
mà chọn lọc tự nhiên đã để lại.
00:23
It's a piece of neural audio technology
3
8000
3000
Đó là một kỹ thuật ở hệ thần kinh thính giác
00:26
for rewiring other people's minds.
4
11000
2000
để mắc nối với tâm trí người khác.
00:28
I'm talking about your language, of course,
5
13000
3000
tôi đang nói về ngôn ngữ, tất nhiên,
00:31
because it allows you to implant a thought from your mind
6
16000
3000
bởi nó cho phép bạn cấy một suy nghĩ của bạn
00:34
directly into someone else's mind,
7
19000
3000
trực tiếp vào tâm trí người khác,
00:37
and they can attempt to do the same to you,
8
22000
2000
và họ cũng có thể làm vậy với bạn,
00:39
without either of you having to perform surgery.
9
24000
3000
mà không ai trong số các bạn phải tiến hành phẫu thuật.
00:42
Instead, when you speak,
10
27000
2000
Thay vào đó, khi bạn nói,
00:44
you're actually using a form of telemetry
11
29000
2000
bạn đang thực chất sử dụng một dạng truyền tín hiệu
00:46
not so different
12
31000
2000
không mấy khác biệt
00:48
from the remote control device for your television.
13
33000
2000
so với chiếc điều khiển tivi của bạn.
00:50
It's just that, whereas that device
14
35000
2000
Chỉ là, khi mà thiết bị đó
00:52
relies on pulses of infrared light,
15
37000
2000
phụ thuộc vào những xung sáng hồng ngoại,
00:54
your language relies on pulses,
16
39000
3000
ngôn ngữ của bạn phụ thuộc vào những nhịp điệu
00:57
discrete pulses, of sound.
17
42000
2000
những nhịp điệu rời rạc, của thanh âm.
00:59
And just as you use the remote control device
18
44000
3000
Và như khi bạn dùng chiếc điều khiển
01:02
to alter the internal settings of your television
19
47000
2000
để thay thế sự cài đặt bên trong của chiếc TV
01:04
to suit your mood,
20
49000
2000
cho phù hợp với tâm trạng của bạn,
01:06
you use your language
21
51000
2000
bạn dùng ngôn ngữ
01:08
to alter the settings inside someone else's brain
22
53000
2000
để thay thế sự sắp đặt bên trong não bộ của người khác
01:10
to suit your interests.
23
55000
2000
cho phù hợp với sở thích của bạn.
01:12
Languages are genes talking,
24
57000
2000
Ngôn ngữ là tiếng nói của di truyền,
01:14
getting things that they want.
25
59000
2000
giành lấy thứ chúng muốn.
01:16
And just imagine the sense of wonder in a baby
26
61000
3000
Hãy tưởng tượng sự thích thú của một em bé
01:19
when it first discovers that, merely by uttering a sound,
27
64000
3000
khi khám phá ra rằng, chỉ đơn thuần bởi phát ra một âm thanh,
01:22
it can get objects to move across a room
28
67000
2000
nó có thể đưa các vật di chuyển quanh phòng
01:24
as if by magic,
29
69000
2000
như thể một phép màu,
01:26
and maybe even into its mouth.
30
71000
3000
và thậm chí vào miệng nó.
01:29
Now language's subversive power
31
74000
2000
Bây giờ tính nổi loạn của ngôn ngữ
01:31
has been recognized throughout the ages
32
76000
2000
được nhận ra qua từng lứa tuổi
01:33
in censorship, in books you can't read,
33
78000
2000
trong kiểm duyệt, trong những cuốn sách bạn không được đọc
01:35
phrases you can't use
34
80000
2000
những cụm từ bạn không được dùng
01:37
and words you can't say.
35
82000
2000
và những từ bạn không thể nói.
01:39
In fact, the Tower of Babel story in the Bible
36
84000
3000
Thật ra, câu chuyện về Tòa Tháp Babel trong Kinh thánh
01:42
is a fable and warning
37
87000
2000
là một truyện ngụ ngôn, một lời cảnh báo
01:44
about the power of language.
38
89000
2000
về sức mạnh của ngôn ngữ.
01:46
According to that story, early humans developed the conceit
39
91000
3000
Chiểu theo câu chuyện đó, loài người từ thời xa xưa đã phát triển những lời nói dí dỏm
01:49
that, by using their language to work together,
40
94000
2000
bằng cách sử dụng ngôn ngữ để làm việc với nhau,
01:51
they could build a tower
41
96000
2000
họ có thể dựng một tòa tháp
01:53
that would take them all the way to heaven.
42
98000
2000
có thể đưa họ tới thiên đường.
01:55
Now God, angered at this attempt to usurp his power,
43
100000
3000
Chúa trời, tức giận bởi sự cố gắng để vượt bậc khả năng của ngài,
01:58
destroyed the tower,
44
103000
3000
phá hủy tòa tháp,
02:01
and then to ensure
45
106000
2000
và để chắc chắn
02:03
that it would never be rebuilt,
46
108000
2000
rằng nó sẽ không thể được xây lại,
02:05
he scattered the people by giving them different languages --
47
110000
3000
ngài phân tán con người bằng cách cho họ nhiều loại ngôn ngữ khác nhau --
02:08
confused them by giving them different languages.
48
113000
3000
làm họ bối rối bằng cách cho họ nhiều loại ngôn ngữ khác nhau.
02:11
And this leads to the wonderful irony
49
116000
2000
Và điều này dẫn đến một sự trớ trêu
02:13
that our languages exist to prevent us from communicating.
50
118000
3000
rằng các ngôn ngữ xuất hiện để ngăn cản chúng ta giao tiếp với nhau.
02:16
Even today,
51
121000
2000
Thậm chí ngày nay,
02:18
we know that there are words we cannot use,
52
123000
2000
chúng ta biết rằng có những từ chúng ta không thể dùng,
02:20
phrases we cannot say,
53
125000
2000
cụm từ chúng ta không thể nói,
02:22
because if we do so,
54
127000
2000
bởi nếu ta làm vậy,
02:24
we might be accosted, jailed,
55
129000
3000
chúng ta có thể bị bắt, cầm tù,
02:27
or even killed.
56
132000
2000
hoặc thậm chí bị giết.
02:29
And all of this from a puff of air
57
134000
2000
Và tất cả những điều này xuất phát từ một luồng hơi
02:31
emanating from our mouths.
58
136000
2000
từ miệng chúng ta.
02:33
Now all this fuss about a single one of our traits
59
138000
3000
Bây giờ tất cả những sự nhặng xị về một đặc trưng đơn giản của loài chúng ta
02:36
tells us there's something worth explaining.
60
141000
2000
nói cho chúng ta biết có những điều đáng giải thích.
02:38
And that is how and why
61
143000
2000
Và đó là làm thế nào và tại sao
02:40
did this remarkable trait evolve,
62
145000
2000
đặc trưng tiêu biểu này tiến hóa,
02:42
and why did it evolve
63
147000
2000
và tại sao nó chỉ tiến hóa
02:44
only in our species?
64
149000
2000
trong loài của chúng ta?
02:46
Now it's a little bit of a surprise
65
151000
2000
Bây giờ đó là một chút ngạc nhiên
02:48
that to get an answer to that question,
66
153000
2000
rằng để có câu trả lời cho vấn đề đó,
02:50
we have to go to tool use
67
155000
2000
chúng ta phải sử dụng tới
02:52
in the chimpanzees.
68
157000
2000
loài tinh tinh.
02:54
Now these chimpanzees are using tools,
69
159000
2000
Bây giờ những con tinh tinh này biết sử dụng dụng cụ,
02:56
and we take that as a sign of their intelligence.
70
161000
3000
và chúng ta coi đó là dấu hiệu của sự tinh khôn.
02:59
But if they really were intelligent,
71
164000
2000
Nhưng nếu chúng thực sự tinh khôn,
03:01
why would they use a stick to extract termites from the ground
72
166000
3000
tại sao chung lại dùng một cái que để tìm những con mối trong lòng đất
03:04
rather than a shovel?
73
169000
2000
chứ không phải một cái xẻng?
03:06
And if they really were intelligent,
74
171000
3000
Và nếu chúng thực sự tinh khôn,
03:09
why would they crack open nuts with a rock?
75
174000
2000
tại sao chúng lại đập vỏ hạt bằng hòn đá?
03:11
Why wouldn't they just go to a shop and buy a bag of nuts
76
176000
3000
Tại sao chúng không đi vào một cửa hàng và mua một túi quả hạch
03:14
that somebody else had already cracked open for them?
77
179000
3000
mà ai đó đã đập sẵn cho chúng?
03:17
Why not? I mean, that's what we do.
78
182000
2000
Sao không? Ý tôi là, đó là điều chúng ta làm.
03:19
Now the reason the chimpanzees don't do that
79
184000
2000
Lý do khiến loài tinh tinh không làm việc đó
03:21
is that they lack what psychologists and anthropologists call
80
186000
3000
là bởi chúng thiếu cái mà các nhà tâm lý học và nhân chủng học gọi là
03:24
social learning.
81
189000
2000
học hỏi từ xã hội.
03:26
They seem to lack the ability
82
191000
2000
Chúng có vẻ thiếu khả năng
03:28
to learn from others
83
193000
2000
để học từ những người khác
03:30
by copying or imitating
84
195000
2000
bằng cách bắt chước
03:32
or simply watching.
85
197000
2000
hoặc đơn giản là quan sát.
03:34
As a result,
86
199000
2000
Kết quả là
03:36
they can't improve on others' ideas
87
201000
2000
chúng không thể phát triển trên ý tưởng của con khác
03:38
or learn from others' mistakes --
88
203000
2000
hoặc học từ những lỗi sai của các con khác --
03:40
benefit from others' wisdom.
89
205000
2000
lợi ích từ trí khôn của những con khác.
03:42
And so they just do the same thing
90
207000
2000
Vì vậy chúng làm những điều giống nhau
03:44
over and over and over again.
91
209000
2000
hết lần này tới lần khác.
03:46
In fact, we could go away for a million years and come back
92
211000
4000
Thực tế là, chúng ta có thể đi đâu đó 1 triệu năm nữa và quay trở lại
03:50
and these chimpanzees would be doing the same thing
93
215000
3000
và lũ tinh tinh vẫn làm điều đó
03:53
with the same sticks for the termites
94
218000
2000
với những cái que đó để đào mối
03:55
and the same rocks to crack open the nuts.
95
220000
3000
và những hòn đá đó để đập quả hạch.
03:58
Now this may sound arrogant, or even full of hubris.
96
223000
3000
Có thể điều này nghe kênh kiệu, hoặc thậm chí đầy ngạo mạn.
04:01
How do we know this?
97
226000
2000
Làm sao mà ta biết được điều đó?
04:03
Because this is exactly what our ancestors, the Homo erectus, did.
98
228000
3000
Bởi vì đó chính là cách mà tổ tiên chúng ta, người đứng thẳng -- Homo erectus, đã làm.
04:06
These upright apes
99
231000
2000
Những con khỉ hình người biết đứng thẳng đó
04:08
evolved on the African savanna
100
233000
2000
đã tiến hóa trên các xavan ở Châu Phi
04:10
about two million years ago,
101
235000
2000
khoảng 2 triệu năm trước,
04:12
and they made these splendid hand axes
102
237000
2000
và họ làm ra những chiếc rìu tay tuyệt vời
04:14
that fit wonderfully into your hands.
103
239000
2000
vừa khít với tay bạn.
04:16
But if we look at the fossil record,
104
241000
2000
Nhưng nếu chúng ta nhìn vào những hóa thạch,
04:18
we see that they made the same hand axe
105
243000
3000
chúng ta nhận ra rằng họ làm đúng những chiếc rìu đó
04:21
over and over and over again
106
246000
2000
hết lần này tới lần khác
04:23
for one million years.
107
248000
2000
trong suốt một triệu năm.
04:25
You can follow it through the fossil record.
108
250000
2000
Bạn có thể lần theo các mẫu hóa thạch.
04:27
Now if we make some guesses about how long Homo erectus lived,
109
252000
2000
Bây giờ nếu chúng ta đoán xem người đứng thẳng Homo erectus đã sống bao lâu,
04:29
what their generation time was,
110
254000
2000
khoảng cách mỗi thế hệ là bao nhiêu,
04:31
that's about 40,000 generations
111
256000
3000
thì đó là vào khoảng 40,000 thế hệ
04:34
of parents to offspring, and other individuals watching,
112
259000
3000
từ cha mẹ tới con cái và những cá nhân khác quan sát,
04:37
in which that hand axe didn't change.
113
262000
2000
mà trong đó không hề có thay đổi về chiếc rìu.
04:39
It's not even clear
114
264000
2000
Nó không hề rõ ràng rằng
04:41
that our very close genetic relatives, the Neanderthals,
115
266000
2000
họ hàng gần về gene của chúng ta, người Neanderthal,
04:43
had social learning.
116
268000
2000
có học hỏi từ xã hội.
04:45
Sure enough, their tools were more complicated
117
270000
3000
Chắc chắn, dụng cụ của họ tinh vi hơn
04:48
than those of Homo erectus,
118
273000
2000
là của những người đứng thẳng,
04:50
but they too showed very little change
119
275000
2000
nhưng họ cũng cho thấy rất ít thay đổi
04:52
over the 300,000 years or so
120
277000
3000
trong suốt 300,000 năm
04:55
that those species, the Neanderthals,
121
280000
2000
mà người Neanderthal,
04:57
lived in Eurasia.
122
282000
2000
sống ở lục địa Á Âu.
04:59
Okay, so what this tells us
123
284000
2000
Được rồi, điều này cho chúng ta biết
05:01
is that, contrary to the old adage,
124
286000
3000
rằng ngược lại với câu ngạn ngữ,
05:04
"monkey see, monkey do,"
125
289000
3000
"bắt chước như khỉ"
05:07
the surprise really is
126
292000
2000
điều ngạc nhiên thực sự là
05:09
that all of the other animals
127
294000
2000
tất cả các loài động vật khác
05:11
really cannot do that -- at least not very much.
128
296000
3000
đều không thể làm được như vậy -- ít nhất là không làm được nhiều.
05:14
And even this picture
129
299000
2000
Và ngay cả bức tranh này
05:16
has the suspicious taint of being rigged about it --
130
301000
3000
có dấu vết đáng ngờ rằng đã bị cắt ghép --
05:19
something from a Barnum & Bailey circus.
131
304000
2000
thứ gì đó từ rạp xiếc Barnum & Bailey.
05:21
But by comparison,
132
306000
2000
Nhưng nếu so sánh,
05:23
we can learn.
133
308000
2000
chúng ta có thể học.
05:25
We can learn by watching other people
134
310000
3000
Chúng ta có thể học bằng cách quan sát người khác
05:28
and copying or imitating
135
313000
2000
rồi bắt chước
05:30
what they can do.
136
315000
2000
những điều họ có thể làm.
05:32
We can then choose, from among a range of options,
137
317000
3000
Chúng ta có thể chọn, từ một loạt các lựa chọn,
05:35
the best one.
138
320000
2000
ra cái tốt nhất.
05:37
We can benefit from others' ideas.
139
322000
2000
Chúng ta hưởng lợi ích từ ý tưởng của người khác.
05:39
We can build on their wisdom.
140
324000
2000
Chúng ta phát triển trên nền tảng trí tuệ của họ.
05:41
And as a result, our ideas do accumulate,
141
326000
3000
Và kết quả là các ý tưởng của chúng ta được nhân rộng,
05:44
and our technology progresses.
142
329000
4000
và kỹ thuật được cải tiến.
05:48
And this cumulative cultural adaptation,
143
333000
5000
Sự thích nghi văn hóa có tính tích lũy này,
05:53
as anthropologists call
144
338000
2000
như các nhà nhân chủng học gọi
05:55
this accumulation of ideas,
145
340000
2000
sự nhân rộng ý tưởng,
05:57
is responsible for everything around you
146
342000
2000
là nguyên do của mọi thứ quanh bạn
05:59
in your bustling and teeming everyday lives.
147
344000
2000
trong cuộc sống hàng ngày hối hả.
06:01
I mean the world has changed out of all proportion
148
346000
2000
ý tôi là thế giới đã thay đổi toàn diện
06:03
to what we would recognize
149
348000
2000
so với những gì chúng ta nhận ra
06:05
even 1,000 or 2,000 years ago.
150
350000
3000
thậm chí là 1000 hay 2000 năm trước.
06:08
And all of this because of cumulative cultural adaptation.
151
353000
3000
và tất cả bởi vì sự thích nghi văn hóa có tính tích lũy.
06:11
The chairs you're sitting in, the lights in this auditorium,
152
356000
2000
Chiếc ghế bạn ngồi, những ngọn đèn trong trường quay,
06:13
my microphone, the iPads and iPods that you carry around with you --
153
358000
3000
chiếc microphone của tôi, iPad, iPod mà các bạn mang theo mình
06:16
all are a result
154
361000
2000
đều là kết quả
06:18
of cumulative cultural adaptation.
155
363000
2000
của sự thích nghi văn hóa có tính tích lũy.
06:20
Now to many commentators,
156
365000
4000
Đối với nhiều nhà bình luận hiện nay,
06:24
cumulative cultural adaptation, or social learning,
157
369000
3000
sự thích nghi văn hóa có tính tích lũy, hay sự học hỏi từ xã hội,
06:27
is job done, end of story.
158
372000
3000
đã hoàn thiện.
06:30
Our species can make stuff,
159
375000
3000
Loài của chúng ta có thể chế tạo các dụng cụ
06:33
therefore we prospered in a way that no other species has.
160
378000
3000
vì thế chúng ta đã thành công theo một cách mà chưa loài nào khác làm được.
06:36
In fact, we can even make the "stuff of life" --
161
381000
3000
Trên thực tế, chúng ta còn có thể tạo ra "các công cụ cuộc sống" --
06:39
as I just said, all the stuff around us.
162
384000
2000
và như tôi vừa nói, mọi thứ quanh ta.
06:41
But in fact, it turns out
163
386000
2000
Nhưng thực chất
06:43
that some time around 200,000 years ago,
164
388000
3000
khoảng 2000 năm trước,
06:46
when our species first arose
165
391000
2000
khi loài chúng ta mới xuất hiện
06:48
and acquired social learning,
166
393000
2000
và đạt được khả năng học hỏi từ xã hội,
06:50
that this was really the beginning of our story,
167
395000
2000
đó mới chỉ là khởi đầu của câu chuyện,
06:52
not the end of our story.
168
397000
2000
chứ không phải là điểm kết thúc.
06:54
Because our acquisition of social learning
169
399000
3000
Bởi việc giành được khả năng học hỏi từ xã hội
06:57
would create a social and evolutionary dilemma,
170
402000
3000
tạo ra một nghịch lý xã hội và tiến hóa,
07:00
the resolution of which, it's fair to say,
171
405000
3000
giải pháp cho nghịch lý này, công bằng mà nói,
07:03
would determine not only the future course of our psychology,
172
408000
4000
sẽ không chỉ định hình tương lai của tâm lý học,
07:07
but the future course of the entire world.
173
412000
2000
mà còn là tương lai của cả thế giới.
07:09
And most importantly for this,
174
414000
3000
Và quan trọng nhất,
07:12
it'll tell us why we have language.
175
417000
3000
nó sẽ cho chúng ta biết tại sao chúng ta có ngôn ngữ.
07:15
And the reason that dilemma arose
176
420000
2000
Và tại sao nghịch lý lại xuất hiện
07:17
is, it turns out, that social learning is visual theft.
177
422000
3000
liệu có phải là sự học hỏi xã hội là một hành vi trộm cắp qua hình ảnh.
07:20
If I can learn by watching you,
178
425000
3000
Nếu tôi có thể học hỏi bằng cách quan sát bạn,
07:23
I can steal your best ideas,
179
428000
2000
tôi có thể lấy đi ý tưởng tốt nhất của bạn,
07:25
and I can benefit from your efforts,
180
430000
3000
và tôi có thể hưởng lợi từ nỗ lực của bạn,
07:28
without having to put in the time and energy that you did
181
433000
2000
mà không cần phải dành ra thời gian và công sức như bạn
07:30
into developing them.
182
435000
2000
để phát triển chúng.
07:32
If I can watch which lure you use to catch a fish,
183
437000
3000
Nếu tôi có thể quan sát cách bạn bắt một con cá,
07:35
or I can watch how you flake your hand axe
184
440000
2000
hay cách bạn đục rìu,
07:37
to make it better,
185
442000
2000
để làm nó tốt hơn,
07:39
or if I follow you secretly to your mushroom patch,
186
444000
3000
hoặc nếu tôi bí mật theo chân bạn tới khoảng đất trồng nấm của bạn
07:42
I can benefit from your knowledge and wisdom and skills,
187
447000
3000
tôi có thể hưởng lợi ích từ kiến thức và trí tuệ và kỹ năng của bạn
07:45
and maybe even catch that fish
188
450000
2000
và thậm chí có thể bắt được con cá đó
07:47
before you do.
189
452000
2000
trước cả bạn.
07:49
Social learning really is visual theft.
190
454000
3000
Sự học hỏi từ xã hội là hành vi trộm cắp qua hình ảnh.
07:52
And in any species that acquired it,
191
457000
2000
Và ở bất kỳ loài nào có kỹ năng này,
07:54
it would behoove you
192
459000
2000
nó sẽ khiến bạn cảm thấy cần thiết
07:56
to hide your best ideas,
193
461000
2000
phải che giấu những ý tưởng hay nhất của mình,
07:58
lest somebody steal them from you.
194
463000
3000
nếu không ai đó sẽ lấy cắp chúng.
08:02
And so some time around 200,000 years ago,
195
467000
3000
Và vì vậy khoảng 200,000 năm trước,
08:05
our species confronted this crisis.
196
470000
3000
loài chúng ta đối mặt với khủng hoảng này.
08:08
And we really had only two options
197
473000
3000
Và chúng ta chỉ có 2 lựa chọn
08:11
for dealing with the conflicts
198
476000
2000
để đối mặt với sự mâu thuẫn
08:13
that visual theft would bring.
199
478000
2000
mà hành vi trộm cắp hình ảnh mang lại.
08:15
One of those options
200
480000
2000
Một là
08:17
was that we could have retreated
201
482000
3000
chúng ta có thể rút lui về
08:20
into small family groups.
202
485000
2000
các nhóm gia đình nhỏ.
08:22
Because then the benefits of our ideas and knowledge
203
487000
3000
Bởi vì khi ấy ích lợi từ kiến thức và trí tuệ
08:25
would flow just to our relatives.
204
490000
2000
sẽ chỉ trôi về họ hàng chúng ta.
08:27
Had we chosen this option,
205
492000
2000
Nếu chúng ta chọn cách này,
08:29
sometime around 200,000 years ago,
206
494000
3000
200,000 năm trước,
08:32
we would probably still be living like the Neanderthals were
207
497000
3000
chúng ta có thể vẫn đang sống như người Neanderthal
08:35
when we first entered Europe 40,000 years ago.
208
500000
3000
khi chúng ta tới Châu Âu 40,000 năm trước.
08:38
And this is because in small groups
209
503000
2000
Và bởi vì ở trong các nhóm nhỏ
08:40
there are fewer ideas, there are fewer innovations.
210
505000
3000
có ít ý tưởng hơn, có ít cải tiến hơn.
08:43
And small groups are more prone to accidents and bad luck.
211
508000
3000
Và các nhóm nhỏ dễ gặp tai nạn và kém may mắn hơn.
08:46
So if we'd chosen that path,
212
511000
2000
Vậy nếu chúng ta đã chọn con đường đó,
08:48
our evolutionary path would have led into the forest --
213
513000
3000
con đường tiến hóa của chúng ta đã hướng vào rừng rậm --
08:51
and been a short one indeed.
214
516000
2000
và chắc chắn đã trở thành một con đường ngắn ngủi
08:53
The other option we could choose
215
518000
2000
Lựa chọn khác là
08:55
was to develop the systems of communication
216
520000
3000
phát triển hệ thống liên lạc
08:58
that would allow us to share ideas
217
523000
2000
cho phép chúng ta chia sẻ các ý tưởng
09:00
and to cooperate amongst others.
218
525000
3000
và hợp tác với những người khác.
09:03
Choosing this option would mean
219
528000
2000
Chọn cách này có nghĩa là
09:05
that a vastly greater fund of accumulated knowledge and wisdom
220
530000
3000
một nguồn kiến thức và trí tuệ được nhân rộng ở quy mô lớn hơn rất nhiều
09:08
would become available to any one individual
221
533000
3000
sẽ trở nên sẵn có cho bất kỳ cá nhân nào
09:11
than would ever arise from within an individual family
222
536000
3000
so sánh với chỉ trong một gia đình cá thể
09:14
or an individual person on their own.
223
539000
3000
hay với chỉ một cá nhân.
09:18
Well, we chose the second option,
224
543000
3000
Chúng ta chọn cách thứ hai,
09:21
and language is the result.
225
546000
3000
và ngôn ngữ là kết quả.
09:24
Language evolved to solve the crisis
226
549000
2000
Ngôn ngữ tiến hóa để giải quyết khủng hoảng
09:26
of visual theft.
227
551000
2000
của hành vi trộm cắp qua hình ảnh.
09:28
Language is a piece of social technology
228
553000
3000
Ngôn ngữ là một phần của kỹ năng xã hội
09:31
for enhancing the benefits of cooperation --
229
556000
3000
để gia tăng lợi ích của sự cộng tác --
09:34
for reaching agreements, for striking deals
230
559000
3000
để đạt được các thỏa thuận, để ký kết hợp đồng
09:37
and for coordinating our activities.
231
562000
4000
và để phối hợp các hoạt động của chúng ta.
09:41
And you can see that, in a developing society
232
566000
2000
Và bạn có thể thấy rằng trong một xã hội đang phát triển
09:43
that was beginning to acquire language,
233
568000
2000
bắt đầu nắm bắt được ngôn ngữ,
09:45
not having language
234
570000
2000
thì không có ngôn ngữ
09:47
would be a like a bird without wings.
235
572000
2000
sẽ như một chú chim không có cánh.
09:49
Just as wings open up this sphere of air
236
574000
3000
Giống như đôi cánh mở ra bầu trời
09:52
for birds to exploit,
237
577000
2000
cho những chú chim khám phá,
09:54
language opened up the sphere of cooperation
238
579000
2000
ngôn ngữ mở ra sự hợp tác
09:56
for humans to exploit.
239
581000
2000
cho loài người khám phá.
09:58
And we take this utterly for granted,
240
583000
2000
và chúng ta coi điều này là hiển nhiên,
10:00
because we're a species that is so at home with language,
241
585000
3000
bởi vì chúng ta là một loài tự nhiên với ngôn ngữ.
10:03
but you have to realize
242
588000
2000
Nhưng bạn phải nhận thấy
10:05
that even the simplest acts of exchange that we engage in
243
590000
3000
rằng thậm chí hành động trao đổi đơn giản nhất chúng ta tham gia
10:08
are utterly dependent upon language.
244
593000
3000
cũng hoàn toàn phụ thuộc vào ngôn ngữ.
10:11
And to see why, consider two scenarios
245
596000
2000
Và để nhận thấy tại sao, hãy nhìn nhận hai hoàn cảnh
10:13
from early in our evolution.
246
598000
2000
lúc đầu của quá trình phát triển.
10:15
Let's imagine that you are really good
247
600000
2000
Hãy tưởng tượng rằng bạn rất giỏi
10:17
at making arrowheads,
248
602000
2000
trong việc làm đầu mũi tên,
10:19
but you're hopeless at making the wooden shafts
249
604000
3000
nhưng bạn vô vọng khi làm những ngọn giáo
10:22
with the flight feathers attached.
250
607000
3000
có đính lông vũ.
10:25
Two other people you know are very good at making the wooden shafts,
251
610000
3000
Bạn biết hai người làm giáo rất giỏi,
10:28
but they're hopeless at making the arrowheads.
252
613000
3000
nhưng lại vô vọng khi làm mũi tên.
10:31
So what you do is --
253
616000
2000
Vậy điều bạn làm là --
10:33
one of those people has not really acquired language yet.
254
618000
3000
một trong hai chưa nắm được ngôn ngữ.
10:36
And let's pretend the other one is good at language skills.
255
621000
2000
Và hãy giả dụ là người còn lại có khả năng ngôn ngữ tốt.
10:38
So what you do one day is you take a pile of arrowheads,
256
623000
3000
Vậy điều bạn làm là bạn lấy một số đầu mũi tên,
10:41
and you walk up to the one that can't speak very well,
257
626000
2000
và tới chỗ người chưa nói được tốt,
10:43
and you put the arrowheads down in front of him,
258
628000
2000
và đặt các đầu mũi tên xuống trước mặt anh ta,
10:45
hoping that he'll get the idea that you want to trade your arrowheads
259
630000
3000
hy vọng rằng anh ta sẽ hiểu bạn muốn đổi các đầu mũi tên
10:48
for finished arrows.
260
633000
2000
lấy các ngọn giáo.
10:50
But he looks at the pile of arrowheads, thinks they're a gift,
261
635000
2000
Nhưng anh ta nhìn vào các đầu mũi tên, nghĩ rằng chúng là một món quà,
10:52
picks them up, smiles and walks off.
262
637000
3000
nhặt chúng lên, cười, rồi quay đầu đi thẳng.
10:55
Now you pursue this guy, gesticulating.
263
640000
2000
Bây giờ bạn đuổi theo anh ta, khoa tay múa chân rối rít.
10:57
A scuffle ensues and you get stabbed
264
642000
2000
Một cuộc ẩu đả xảy ra và bạn bi đâm
10:59
with one of your own arrowheads.
265
644000
3000
bởi một trong các đầu mũi tên của chính mình.
11:02
Okay, now replay this scene now, and you're approaching the one who has language.
266
647000
3000
Được rồi, bây giờ bạn tua lùi cảnh này lại, và bạn đang tiến tới chỗ người có ngôn ngữ.
11:05
You put down your arrowheads and say,
267
650000
2000
Bạn đặt các đầu mũi tên xuống và nói,
11:07
"I'd like to trade these arrowheads for finished arrows. I'll split you 50/50."
268
652000
3000
"Tôi muốn đổi những đầu mũi tên này lấy các ngọn giáo. Tôi sẽ chia anh 50/50"
11:10
The other one says, "Fine. Looks good to me.
269
655000
2000
Người còn lại nói, "Tốt thôi. Tôi thấy thế cũng được.
11:12
We'll do that."
270
657000
3000
Làm thế đi."
11:15
Now the job is done.
271
660000
3000
Và công việc thế là xong.
11:18
Once we have language,
272
663000
2000
Một khi chúng ta có ngôn ngữ,
11:20
we can put our ideas together and cooperate
273
665000
2000
chúng ta có thể gộp lại các ý tưởng và hợp tác
11:22
to have a prosperity
274
667000
2000
để có thành công
11:24
that we couldn't have before we acquired it.
275
669000
3000
mà chúng ta không có được trước khi có ngôn ngữ.
11:27
And this is why our species
276
672000
2000
Và đây là lý do loài chúng ta
11:29
has prospered around the world
277
674000
2000
đã thành công trên khắp thế giới
11:31
while the rest of the animals
278
676000
2000
trong khi các loài khác
11:33
sit behind bars in zoos, languishing.
279
678000
3000
ngồi sau song sắt vườn bách thú, héo hon mòn mỏi.
11:36
That's why we build space shuttles and cathedrals
280
681000
3000
Đó là lý do chúng ta xây các tàu con thoi và thánh đường
11:39
while the rest of the world sticks sticks into the ground
281
684000
2000
trong khi phần còn lại của thế giới chọc que vào lòng đất
11:41
to extract termites.
282
686000
2000
để đào mối.
11:43
All right, if this view of language
283
688000
3000
Được rồi, nếu cách nhìn này về ngôn ngữ
11:46
and its value
284
691000
2000
và giá trị của nó
11:48
in solving the crisis of visual theft is true,
285
693000
3000
trong việc giải quyết khủng hoảng của hành vi trộm cắp hình ảnh là đúng,
11:51
any species that acquires it
286
696000
2000
bất kỳ loài nào có khả năng này
11:53
should show an explosion of creativity and prosperity.
287
698000
3000
sẽ thể hiện sự bùng nổ về sáng tạo và thịnh vượng.
11:56
And this is exactly what the archeological record shows.
288
701000
3000
Và đây chính xác là điều mà di chỉ khảo cổ thể hiện.
11:59
If you look at our ancestors,
289
704000
2000
Nếu bạn nhìn vào tổ tiên của chúng ta,
12:01
the Neanderthals and the Homo erectus, our immediate ancestors,
290
706000
3000
Người Neanderthal và người đứng thẳng, các tổ tiên gần chúng ta nhất,
12:04
they're confined to small regions of the world.
291
709000
3000
họ chỉ sống hạn chế trong những vùng nhỏ trên trái đất.
12:07
But when our species arose
292
712000
2000
Nhưng khi loài cảu chúng ta xuất hiện
12:09
about 200,000 years ago,
293
714000
2000
khoảng 200,000 năm trước,
12:11
sometime after that we quickly walked out of Africa
294
716000
3000
gần như sau đó chúng ta nhanh chóng bước ra khỏi Châu Phi
12:14
and spread around the entire world,
295
719000
3000
và lan ra khắp thế giới,
12:17
occupying nearly every habitat on Earth.
296
722000
3000
chiếm đóng hầu hết các hệ sinh thái trên Trái đất.
12:20
Now whereas other species are confined
297
725000
3000
Bây giờ khi các loài khác bị hạn chế
12:23
to places that their genes adapt them to,
298
728000
3000
trong những nơi mà gene của chúng đã thích ứng,
12:26
with social learning and language,
299
731000
2000
với khả năng học hỏi và ngôn ngữ,
12:28
we could transform the environment
300
733000
2000
chúng ta có thể thay đổi môi trường
12:30
to suit our needs.
301
735000
2000
cho phù hợp với nhu cầu của mình.
12:32
And so we prospered in a way
302
737000
2000
Và chúng ta thành công theo một cách
12:34
that no other animal has.
303
739000
2000
mà chưa loài nào làm được.
12:36
Language really is
304
741000
3000
Ngôn ngữ thực sự là
12:39
the most potent trait that has ever evolved.
305
744000
3000
đặc trưng hữu dụng nhất từng tiến hóa.
12:42
It is the most valuable trait we have
306
747000
3000
Đó là đặc trưng giá trị nhất chúng ta có
12:45
for converting new lands and resources
307
750000
3000
để chuyển đổi những vùng đất và tài nguyên mới
12:48
into more people and their genes
308
753000
3000
thành nhiều người hơn và nhiều gene hơn
12:51
that natural selection has ever devised.
309
756000
2000
hơn hẳn so với sự chọn lọc tự nhiên.
12:53
Language really is
310
758000
2000
Ngôn ngữ thực sự là
12:55
the voice of our genes.
311
760000
2000
tiếng nói của di truyền.
12:57
Now having evolved language, though,
312
762000
2000
Bây giờ mặc dù đã hình thành ngôn ngữ,
12:59
we did something peculiar,
313
764000
2000
chúng ta đã làm một điều rất lạ,
13:01
even bizarre.
314
766000
2000
thậm chí kỳ quái.
13:03
As we spread out around the world,
315
768000
2000
Bởi chúng ta lan ra khắp thế giới,
13:05
we developed thousands of different languages.
316
770000
3000
chúng ta phát triển hàng ngàn loại ngôn ngữ khác nhau.
13:08
Currently, there are about seven or 8,000
317
773000
2000
Hiện tại, có khoảng bảy, tám nghìn
13:10
different languages spoken on Earth.
318
775000
3000
loại ngôn ngữ được nói trên khắp trái đất.
13:13
Now you might say, well, this is just natural.
319
778000
2000
Bây giờ bạn có thể nói, ừ thì, cũng là tự nhiên.
13:15
As we diverge, our languages are naturally going to diverge.
320
780000
3000
Bởi chúng ta phân tách ra nên ngôn ngữ của chúng ta cũng phân tách ra một cách tự nhiên
13:18
But the real puzzle and irony
321
783000
2000
Nhưng rắc rối và sự trớ trêu thật sự
13:20
is that the greatest density of different languages on Earth
322
785000
3000
là mật độ các ngôn ngữ khác nhau lớn nhất
13:23
is found where people are most tightly packed together.
323
788000
4000
được tìm thấy ở những nơi con người sống gần nhau nhất.
13:27
If we go to the island of Papua New Guinea,
324
792000
2000
Nếu chúng ta tới đảo Papua New Guinea,
13:29
we can find about 800 to 1,000
325
794000
3000
chúng ta có thể tìm được khoảng 800 cho tới 1,000
13:32
distinct human languages,
326
797000
2000
ngôn ngữ khác biệt,
13:34
different human languages,
327
799000
2000
ngôn ngữ khác biệt,
13:36
spoken on that island alone.
328
801000
2000
chỉ trên hòn đảo đó.
13:38
There are places on that island
329
803000
2000
Có những nơi trên đảo
13:40
where you can encounter a new language
330
805000
2000
mà bạn có thể gặp loại ngôn ngữ mới
13:42
every two or three miles.
331
807000
2000
trong mỗi vòng bán kính 2 hoặc 3 dặm.
13:44
Now, incredible as this sounds,
332
809000
2000
Bây giờ, nghe hơi khó tin,
13:46
I once met a Papuan man, and I asked him if this could possibly be true.
333
811000
3000
tôi tùng gặp một người dân bản địa và tôi hỏi anh ta liệu có đúng là như vậy không.
13:49
And he said to me, "Oh no.
334
814000
2000
Và anh ta nói với tôi, "Ồ không.
13:51
They're far closer together than that."
335
816000
3000
Còn gần hơn thế nhiều ấy chứ."
13:54
And it's true; there are places on that island
336
819000
2000
Đúng như vậy: có những nơi trên hòn đảo
13:56
where you can encounter a new language in under a mile.
337
821000
3000
bạn có thể gặp loại ngôn ngữ mới trong bán kính dưới một dặm.
13:59
And this is also true of some remote oceanic islands.
338
824000
3000
Và điều này cũng đúng trong những hòn đảo xa.
14:03
And so it seems that we use our language,
339
828000
2000
Và có vẻ như là chúng ta dùng ngôn ngữ,
14:05
not just to cooperate,
340
830000
2000
không chỉ để hợp tác,
14:07
but to draw rings around our cooperative groups
341
832000
3000
mà còn để vạch ra những vòng ranh giới quanh nhóm hợp tác của chúng ta
14:10
and to establish identities,
342
835000
2000
và để thiết lập nhân dạng,
14:12
and perhaps to protect our knowledge and wisdom and skills
343
837000
3000
và có lẽ để bảo vệ kiến thức, trí tuệ, và kỹ năng của chúng ta
14:15
from eavesdropping from outside.
344
840000
3000
khỏi bị nghe lén.
14:18
And we know this
345
843000
2000
Và chúng ta biết điều này
14:20
because when we study different language groups
346
845000
2000
bởi vì, khi chúng ta học những nhóm ngôn ngữ khác nhau
14:22
and associate them with their cultures,
347
847000
2000
và liên hệ với văn hóa của họ,
14:24
we see that different languages
348
849000
2000
chúng ta thấy rằng những ngôn ngữ khác nhau
14:26
slow the flow of ideas between groups.
349
851000
3000
làm chậm đi dòng chảy ý tưởng giữa các nhóm.
14:29
They slow the flow of technologies.
350
854000
3000
Chúng làm chậm đi dòng chảy của công nghệ.
14:32
And they even slow the flow of genes.
351
857000
3000
Và chúng thậm chí làm chậm đi dòng chảy của gene.
14:35
Now I can't speak for you,
352
860000
2000
Tôi không thể nói hộ bạn được,
14:37
but it seems to be the case
353
862000
2000
nhưng có vẻ như đây là trường hợp
14:39
that we don't have sex with people we can't talk to.
354
864000
3000
chúng ta không giao phối với những người chúng ta không thể nói chuyện cùng.
14:43
(Laughter)
355
868000
2000
(Tiếng cười)
14:45
Now we have to counter that, though,
356
870000
2000
Bây giờ chúng ta phải đối mặt với, mặc dù,
14:47
against the evidence we've heard
357
872000
2000
ngược với những bằng chứng chúng ta được nghe
14:49
that we might have had some rather distasteful genetic dalliances
358
874000
3000
rằng chúng ta có thể có vài chuyện lăng nhăng không có chọn lọc di truyền
14:52
with the Neanderthals and the Denisovans.
359
877000
2000
với người Neanderthal và người Denisovan.
14:54
(Laughter)
360
879000
2000
(Tiếng cười)
14:56
Okay, this tendency we have,
361
881000
2000
Được rồi, chúng ta có xu hướng,
14:58
this seemingly natural tendency we have,
362
883000
2000
một xu hướng có vẻ tự nhiên,
15:00
towards isolation, towards keeping to ourselves,
363
885000
3000
về sự biệt lập, về việc giữ riêng cho mình,
15:03
crashes head first into our modern world.
364
888000
3000
lao vào thế giới hiện đại.
15:06
This remarkable image
365
891000
2000
Hình ảnh đáng chú ý này
15:08
is not a map of the world.
366
893000
2000
không phải là bản đồ thế giới.
15:10
In fact, it's a map of Facebook friendship links.
367
895000
4000
Thực ra đó là một bản đồ đường link bạn bè của Facebook.
15:14
And when you plot those friendship links
368
899000
2000
Và khi bạn đánh dấu những đường link bạn bè
15:16
by their latitude and longitude,
369
901000
2000
bằng kinh độ và vĩ độ,
15:18
it literally draws a map of the world.
370
903000
3000
chúng tạo nên bản đồ thế giới.
15:21
Our modern world is communicating
371
906000
2000
Thế giới hiện đại của chúng ta đang giao tiếp
15:23
with itself and with each other
372
908000
2000
với chính nó và người khác
15:25
more than it has
373
910000
2000
nhiều hơn nó đã từng
15:27
at any time in its past.
374
912000
2000
ở bất kỳ thời điểm nào trong quá khứ.
15:29
And that communication, that connectivity around the world,
375
914000
3000
Và sự liên lạc, sự kết nối vòng quanh thế giới đó,
15:32
that globalization
376
917000
2000
sự toàn cầu hóa
15:34
now raises a burden.
377
919000
3000
tạo ra một gánh nặng.
15:37
Because these different languages
378
922000
2000
Bởi vì những ngôn ngữ khác nhau này
15:39
impose a barrier, as we've just seen,
379
924000
2000
tạo ra một hàng rào, như chúng ta vừa thấy,
15:41
to the transfer of goods and ideas
380
926000
2000
đối với sự thuyên chuyển của hàng hóa và ý tưởng
15:43
and technologies and wisdom.
381
928000
2000
và công nghệ và trí tuệ.
15:45
And they impose a barrier to cooperation.
382
930000
3000
Và chúng tạo ra một rào chắn với sự hợp tác.
15:48
And nowhere do we see that more clearly
383
933000
3000
Và không ở nơi nào chúng ta thấy rõ vấn đề
15:51
than in the European Union,
384
936000
2000
hơn ở Liên Minh Châu Âu,
15:53
whose 27 member countries
385
938000
3000
với 27 nước thành viên
15:56
speak 23 official languages.
386
941000
3000
nói 23 thứ tiếng chính thức.
15:59
The European Union
387
944000
2000
Liên Minh Châu Âu
16:01
is now spending over one billion euros annually
388
946000
4000
đang dành hơn một tỷ euro mỗi năm
16:05
translating among their 23 official languages.
389
950000
3000
cho việc dịch tài liệu giữa 23 thứ tiếng chính thức của họ.
16:08
That's something on the order
390
953000
2000
Đó là vào khoảng
16:10
of 1.45 billion U.S. dollars
391
955000
2000
1.45 tỷ đô la Mỹ
16:12
on translation costs alone.
392
957000
3000
riêng cho chi phí phiên dịch.
16:15
Now think of the absurdity of this situation.
393
960000
2000
Bây giờ hãy nghĩ tới sự vô lý của việc này.
16:17
If 27 individuals
394
962000
2000
Nếu 27 cá nhân
16:19
from those 27 member states
395
964000
2000
từ 27 nước đó
16:21
sat around table, speaking their 23 languages,
396
966000
3000
ngồi xung quanh một chiếc bàn, nói 23 thứ tiếng,
16:24
some very simple mathematics will tell you
397
969000
2000
vài phép tính đơn giản sẽ cho bạn thấy
16:26
that you need an army of 253 translators
398
971000
4000
bạn cần một đội quân 253 phiên dịch viên
16:30
to anticipate all the pairwise possibilities.
399
975000
4000
đề phòng mọi trường hợp trao đổi giữa các bên.
16:34
The European Union employs a permanent staff
400
979000
3000
Liên Minh Châu Âu tuyển một đội ngũ thường trực
16:37
of about 2,500 translators.
401
982000
2000
gồm khoảng 2,500 phiên dịch viên.
16:39
And in 2007 alone --
402
984000
2000
Và chỉ trong năm 2007 --
16:41
and I'm sure there are more recent figures --
403
986000
2000
và tôi chắc là có những con số gần đây hơn --
16:43
something on the order of 1.3 million pages
404
988000
3000
khoảng 1.3 triệu trang văn bản
16:46
were translated into English alone.
405
991000
3000
đã được dịch sang tiếng Anh.
16:49
And so if language really is
406
994000
3000
Và nếu ngôn ngữ thực sự là
16:52
the solution to the crisis of visual theft,
407
997000
3000
giải pháp cho khủng hoảng trộm cắp bằng hình ảnh,
16:55
if language really is
408
1000000
2000
nếu ngôn ngữ thực sự là
16:57
the conduit of our cooperation,
409
1002000
2000
đường dẫn cho sự hợp tác,
16:59
the technology that our species derived
410
1004000
3000
kỹ thuật mà loài chúng ta phát triển
17:02
to promote the free flow and exchange of ideas,
411
1007000
4000
để thúc đẩy dòng chảy tự do, trao đổi các quan niêm,
17:06
in our modern world,
412
1011000
2000
trong thế giới hiện đại,
17:08
we confront a question.
413
1013000
2000
chúng ta đối mặt với một câu hỏi.
17:10
And that question is whether
414
1015000
2000
Và câu hỏi đó là liệu
17:12
in this modern, globalized world
415
1017000
2000
trong thế giới hiện đại, toàn cầu hóa này
17:14
we can really afford to have all these different languages.
416
1019000
3000
chúng ta có thể giữ toàn bộ các ngôn ngữ đó,
17:17
To put it this way, nature knows no other circumstance
417
1022000
3000
Nói theo cách khác, tự nhiên không biết tới một trường hơp khác
17:20
in which functionally equivalent traits coexist.
418
1025000
5000
mà song song tồn tại các đặc trưng cùng chức năng.
17:25
One of them always drives the other extinct.
419
1030000
3000
Một trong số đó luôn vượt trội, còn lại sẽ bị mai một.
17:28
And we see this in the inexorable march
420
1033000
2000
Và chúng ta thấy điều này trong cuộc hành quân không gì lay chuyển nổi
17:30
towards standardization.
421
1035000
2000
tiến tới sự chuẩn hóa.
17:32
There are lots and lots of ways of measuring things --
422
1037000
3000
Có rất nhiều cách để đong đếm moi vật --
17:35
weighing them and measuring their length --
423
1040000
2000
cân, đo kích thước --
17:37
but the metric system is winning.
424
1042000
2000
nhưng hệ đo lường đơn bị mét đang giành phần thắng.
17:39
There are lots and lots of ways of measuring time,
425
1044000
3000
Có rất nhiều cách đong đếm thời gian,
17:42
but a really bizarre base 60 system
426
1047000
3000
nhưng một hệ cơ số 60 kỳ quái
17:45
known as hours and minutes and seconds
427
1050000
2000
được biết đến như là giờ, phút, giây
17:47
is nearly universal around the world.
428
1052000
3000
gần như phổ biến trên toàn thế giới.
17:50
There are many, many ways
429
1055000
2000
Có rất, rất nhiều cách
17:52
of imprinting CDs or DVDs,
430
1057000
2000
để in CD hoặc DVD,
17:54
but those are all being standardized as well.
431
1059000
3000
nhưng chúng cũng đang dần được chuẩn hóa.
17:57
And you can probably think of many, many more
432
1062000
3000
Và bạn có thể nghĩ được rất, rất nhiều thứ khác
18:00
in your own everyday lives.
433
1065000
2000
trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta.
18:02
And so our modern world now
434
1067000
3000
Và vậy thế giới hiện đại của chúng ta hiện nay
18:05
is confronting us with a dilemma.
435
1070000
2000
đang thách thức chúng ta với một nghịch lý.
18:07
And it's the dilemma
436
1072000
2000
Và đó là nghịch lý
18:09
that this Chinese man faces,
437
1074000
2000
mà người đàn ông Trung Quốc này phải đối mặt,
18:11
who's language is spoken
438
1076000
2000
ngôn ngữ của ông ta được nói
18:13
by more people in the world
439
1078000
2000
bởi nhiều người trên thế giới
18:15
than any other single language,
440
1080000
3000
hơn bất cứ ngôn ngữ nào khác,
18:18
and yet he is sitting at his blackboard,
441
1083000
4000
vậy mà ông ta đang ngồi trước bảng đen
18:22
converting Chinese phrases
442
1087000
3000
dịch các cụm từ tiếng Trung
18:25
into English language phrases.
443
1090000
2000
sang tiếng Anh.
18:27
And what this does is it raises the possibility to us
444
1092000
3000
Và điều này dẫn đến khả năng
18:30
that in a world in which we want to promote
445
1095000
2000
là trong một thế giới mà trong đó chúng ta muốn thúc đẩy
18:32
cooperation and exchange,
446
1097000
2000
sự hợp tác và trao đổi,
18:34
and in a world that might be dependent more than ever before
447
1099000
3000
và trong một thế giới mà sự lệ thuộc
18:37
on cooperation
448
1102000
2000
vào hợp tác là hơn bao giờ hết
18:39
to maintain and enhance our levels of prosperity,
449
1104000
3000
để duy trì và gia tăng cấp độ thành công của chúng ta,
18:42
his actions suggest to us
450
1107000
2000
hành động của ông ta gợi ý chúng ta rằng
18:44
it might be inevitable
451
1109000
2000
có thể không thể tránh được
18:46
that we have to confront the idea
452
1111000
2000
rằng chúng ta phải đối mặt với ý tưởng cho rằng
18:48
that our destiny is to be one world with one language.
453
1113000
3000
số phận của chúng ta là trở thành một thế giới với một ngôn ngữ.
18:51
Thank you.
454
1116000
2000
Cảm ơn.
18:53
(Applause)
455
1118000
8000
(Vỗ tay)
19:01
Matt Ridley: Mark, one question.
456
1126000
2000
Matt Ridley: Mark, một câu hỏi thôi.
19:03
Svante found that the FOXP2 gene,
457
1128000
3000
Svante tìm ra rằng gene FOXP2,
19:06
which seems to be associated with language,
458
1131000
2000
gene cho thấy sự liên hệ với ngôn ngữ,
19:08
was also shared in the same form
459
1133000
2000
cũng được tìm thấy
19:10
in Neanderthals as us.
460
1135000
2000
ở người Neanderthal.
19:12
Do we have any idea
461
1137000
2000
Chúng ta có ý tưởng nào về
19:14
how we could have defeated Neanderthals
462
1139000
2000
cách thức chúng ta vượt lên người Neanderthal
19:16
if they also had language?
463
1141000
2000
nếu họ cũng có ngôn ngữ?
19:18
Mark Pagel: This is a very good question.
464
1143000
2000
Mark Pagel: Một câu hỏi rất hay.
19:20
So many of you will be familiar with the idea that there's this gene called FOXP2
465
1145000
3000
Vậy bao nhiêu trong số các bạn sẽ quen với ý tưởng rằng có một gene gọi là FOXP2
19:23
that seems to be implicated in some ways
466
1148000
3000
có vẻ là liên quan theo cách nào đó
19:26
in the fine motor control that's associated with language.
467
1151000
3000
đến cơ chế kiểm soát hoạt động liên hệ với ngôn ngữ.
19:29
The reason why I don't believe that tells us
468
1154000
2000
Lý do tại sao tôi không tin rằng
19:31
that the Neanderthals had language
469
1156000
2000
người Neanderthal có ngôn ngữ
19:33
is -- here's a simple analogy:
470
1158000
3000
là -- đây là một suy luận đơn giản:
19:36
Ferraris are cars that have engines.
471
1161000
3000
Các xe Ferrari đều có động cơ.
19:39
My car has an engine,
472
1164000
2000
Xe của tôi có một động cơ,
19:41
but it's not a Ferrari.
473
1166000
2000
nhưng nó không phải là một xe Ferrari.
19:43
Now the simple answer then
474
1168000
2000
Bây giờ câu trả lời đơn giản cho vấn đề đó
19:45
is that genes alone don't, all by themselves,
475
1170000
2000
là chỉ riêng một mình yếu tố gene
19:47
determine the outcome
476
1172000
2000
không quyết định kết quả
19:49
of very complicated things like language.
477
1174000
2000
của một thứ phức tạp như ngôn ngữ.
19:51
What we know about this FOXP2 and Neanderthals
478
1176000
2000
Điều chúng ta biết về FOXP2 và người Neanderthal
19:53
is that they may have had fine motor control of their mouths -- who knows.
479
1178000
4000
là họ có thể đã có cơ chế kiểm soát miệng rất tốt -- ai mà biết được.
19:57
But that doesn't tell us they necessarily had language.
480
1182000
2000
Nhưng nó không có nghĩa là họ nhất thiết phải có ngôn ngữ.
19:59
MR: Thank you very much indeed.
481
1184000
2000
MR: Cảm ơn anh rất nhiều.
20:01
(Applause)
482
1186000
3000
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Mark Pagel - Evolutionary biologistUsing biological evolution as a template, Mark Pagel wonders how languages evolve.
Why you should listen
Mark Pagel builds statistical models to examine the evolutionary processes imprinted in human behavior, from genomics to the emergence of complex systems -- to culture. His latest work examines the parallels between linguistic and biological evolution by applying methods of phylogenetics, or the study of evolutionary relatedness among groups, essentially viewing language as a culturally transmitted replicator with many of the same properties we find in genes. He’s looking for patterns in the rates of evolution of language elements, and hoping to find the social factors that influence trends of language evolution.
At the University of Reading, Pagel heads the Evolution Laboratory in the biology department, where he explores such questions as, "Why would humans evolve a system of communication that prevents them with communicating with other members of the same species?" He has used statistical methods to reconstruct features of dinosaur genomes, and to infer ancestral features of genes and proteins.
He says: "Just as we have highly conserved genes, we have highly conserved words. Language shows a truly remarkable fidelity."
Mark Pagel | Speaker | TED.com