TEDGlobal 2012
Beau Lotto + Amy O'Toole: Science is for everyone, kids included
Beau Lotto + Amy O’Toole: Khoa học cho mọi người, kể cả trẻ thơ
Filmed:
Readability: 3.5
1,504,898 views
Khoa học và việc vui chơi có điểm gì chung? Nhà thần kinh học
Beau Lotto tin rằng tất cả mọi người, kể cả trẻ thơ nên dự phần vào khoa học, thông qua quá trình khám phá và thay đổi nhận thức. Người diễn thuyết thứ hai là cô bé 12 tuổi Amy O'Toole, em đã cùng 25 bạn cùng lớp, xuất bản bài báo khoa học đầu tiên bởi học sinh, về Dự án Balckawton Bees. Bài báo bắt đầu bằng: "Ngày xửa ngày xưa... "
Beau Lotto - Neuroscientist, Artist
Beau Lotto is founder of Lottolab, a hybrid art studio and science lab. With glowing, interactive sculpture -- and old-fashioned peer-reviewed research--he's illuminating the mysteries of the brain's visual system. Full bioAmy O'Toole - Student
Amy O'Toole is a 12-year-old student who helped run a science experiment inspired by Beau Lotto's participative science approach. At age 10 she became one of the youngest people ever to publish a peer-reviewed science paper. Full bio
Beau Lotto is founder of Lottolab, a hybrid art studio and science lab. With glowing, interactive sculpture -- and old-fashioned peer-reviewed research--he's illuminating the mysteries of the brain's visual system. Full bioAmy O'Toole - Student
Amy O'Toole is a 12-year-old student who helped run a science experiment inspired by Beau Lotto's participative science approach. At age 10 she became one of the youngest people ever to publish a peer-reviewed science paper. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:17
Beau Lotto: So, this game is very simple.
0
1487
2169
Beau Lotto: Trò chơi này rất đơn giản.
00:19
All you have to do is read what you see. Right?
1
3656
4047
Tất cả những gì bạn phải làm là đọc to những gì bạn nhìn thấy, được không?
00:23
So, I'm going to count to you, so we don't all do it together.
2
7703
3201
Vậy, tôi sẽ đếm và chúng ta có thể đọc cùng môt lúc.
00:26
Okay, one, two, three.Audience: Can you read this?
3
10904
2499
1, 2, 3.
Khán giả: Bạn có thể đọc cái này không?
Khán giả: Bạn có thể đọc cái này không?
00:29
BL: Amazing. What about this one? One, two, three.Audience: You are not reading this.
4
13403
4379
BL: Rất tốt. Thế còn câu này? 1, 2, 3.
Khán giả: Bạn đang không đọc cái này.
Khán giả: Bạn đang không đọc cái này.
00:33
BL: All right. One, two, three. (Laughter)
5
17782
5316
BL: Tốt. 1, 2, 3. (Tiếng cười rộ lên)
00:38
If you were Portuguese, right? How about this one? One, two, three.
6
23098
4797
Nếu bạn là người Bồ Đào Nha, phải không? Vậy câu này thì sao? 1, 2, 3.
00:43
Audience: What are you reading?
7
27895
1978
Khán giả: Bạn đang đọc cái gì thế?
00:45
BL: What are you reading? There are no words there.
8
29873
3458
Bạn đang đọc cái gì? Trên đây đâu có chữ nào vậy đâu.
00:49
I said, read what you're seeing. Right?
9
33331
2537
Tôi đã nói là: hãy đọc những gì bạn trông thấy, đúng ko?
00:51
It literally says, "Wat ar ou rea in?" (Laughter) Right?
10
35868
3850
Theo câu chữ, “at a u rê-a in” đúng không? (tiếng cười)
00:55
That's what you should have said. Right? Why is this?
11
39718
3828
Đó là điều đáng lẽ các bạn phải nói. Phải không nào? Tại sao lại như vậy?
00:59
It's because perception is grounded in our experience.
12
43546
3536
Đó là bởi nhận thức của chúng ta được huấn luyện bởi kinh nghiệm của chúng ta.
01:02
Right? The brain takes meaningless information
13
47082
2897
Đúng không? Não bộ tiếp thu những thông tin vô nghĩa
01:05
and makes meaning out of it, which means we never see
14
49979
2959
và dựa trên đó hình thành nên ý nghĩa, điều này có nghĩa chúng ta chưa bao giờ thấy
01:08
what's there, we never see information,
15
52938
2256
những gì ở đó, chúng ta chưa bao giờ thấy thông tin,
01:11
we only ever see what was useful to see in the past.
16
55194
3275
mà chúng ta chỉ thấy những gì có ích để thấy trong quá khứ.
01:14
All right? Which means, when it comes to perception,
17
58469
2736
Được rồi. Điều này có nghĩa, khi nó thành tri giác,
01:17
we're all like this frog.
18
61205
6795
tất cả chúng ta đều giống chú ếch này.
01:23
(Laughter)
19
68000
912
(Tiếng cười)
01:24
Right? It's getting information. It's generating behavior
20
68912
3395
Đúng không? Nó tiếp nhận thông tin. Nó hình thành hành vi
01:28
that's useful. (Laughter)
21
72307
4468
có ích. (Tiếng cười)
01:32
(Laughter)
22
76775
7032
(Tiếng cười)
01:39
(Video) Man: Ow! Ow! (Laughter) (Applause)
23
83807
5982
Nhân vật trong video: Ow! Ow!
(Tiếng cười) (Tiếng vỗ tay)
(Tiếng cười) (Tiếng vỗ tay)
01:45
BL: And sometimes, when things don't go our way,
24
89789
2712
BL: Và đôi khi, khi mọi việc không diễn ra theo cách của chúng ta muốn,
01:48
we get a little bit annoyed, right?
25
92501
2259
chúng ta sẽ có một chút bực bội, đúng không?
01:50
But we're talking about perception here, right?
26
94760
2730
Nhưng chúng ta đang nói về nhận thức ở đây, đúng không?
01:53
And perception underpins everything we think, we know,
27
97490
4365
Và nhận thức làm cơ sở cho tất cả những gì chúng ta suy nghĩ, chúng ta biết,
01:57
we believe, our hopes, our dreams, the clothes we wear,
28
101855
2871
chúng ta tin tưởng, những hy vọng, những giấc mơ của chúng ta, quần áo chúng ta mặc, tình yêu
02:00
falling in love, everything begins with perception.
29
104726
3743
mọi thứ đều khởi nguồn cùng với nhận thức.
02:04
Now if perception is grounded in our history, it means
30
108469
2945
Bây giờ, nếu nhận thức của chúng ta được định hình trong lịch sử của chúng ta, nghĩa là
02:07
we're only ever responding according to what we've done before.
31
111414
3459
chúng ta đang chỉ đáp lại dựa vào những gì chúng ta đã làm trước đó.
02:10
But actually, it's a tremendous problem,
32
114873
3076
Nhưng đó thực sự là một vấn đề to tát
02:13
because how can we ever see differently?
33
117949
3617
bởi làm thế nào chúng ta có thế nhìn nhận khác đi?
02:17
Now, I want to tell you a story about seeing differently,
34
121566
4063
Bây giờ, tôi muốn kể cho các bạn nghe một câu chuyện về việc nhìn nhận theo một cách khác đi,
02:21
and all new perceptions begin in the same way.
35
125629
3988
và tất cả những nhận thức mới để bắt đầu cùng một cách như nhau.
02:25
They begin with a question.
36
129617
2582
Chúng bắt đầu với một câu hỏi.
02:28
The problem with questions is they create uncertainty.
37
132199
3238
Vấn đề với các câu hỏi là chúng tạo ra sự không chắc chắn.
02:31
Now, uncertainty is a very bad thing. It's evolutionarily
38
135437
2729
Sự không chắc chắn này thực sự là một điều tồi tệ. Nó thực sự tồi tệ mang tính chất tiến hóa.
02:34
a bad thing. If you're not sure that's a predator, it's too late.
39
138166
3601
Nếu bạn không chắc chắn đó là một kẻ săn mồi, thì chuyện quá muộn rồi.
02:37
Okay? (Laughter)
40
141767
1360
Đồng ý chứ? (Tiếng cười)
02:39
Even seasickness is a consequence of uncertainty.
41
143127
3160
Ngay cả bệnh say sóng cũng là một hậu quả của sự không chắc chắn.
02:42
Right? If you go down below on a boat, your inner ears
42
146287
2252
Đúng không? Khi bạn đi xuống cuối khoang thuyền, lỗ tai trong
02:44
are you telling you you're moving. Your eyes, because
43
148539
2176
đang nói với bạn rằng bạn đang di chuyển. Đôi mắt của bạn, bởi
02:46
it's moving in register with the boat, say I'm standing still.
44
150715
2316
nó di chuyển đồng hành cùng với con tàu, nói rằng tôi vẫn đang đứng yên.
02:48
Your brain cannot deal with the uncertainty of that information, and it gets ill.
45
153031
4655
Bộ não của bạn không thể giải quyết được sự không chắc chắn của thông tin và nó lăn ra bệnh.
02:53
The question "why?" is one of the most dangerous things you can do,
46
157686
3929
Câu hỏi “tại sao” là một trong những điều nguy hiểm nhất mà bạn có thể làm
02:57
because it takes you into uncertainty.
47
161615
2992
bởi vì nó đưa bạn đến với sự không chắc chắn.
03:00
And yet, the irony is, the only way we can ever
48
164607
2879
Và còn nữa, trớ trêu là cách duy nhất chúng ta có thể
03:03
do anything new is to step into that space.
49
167486
3536
làm bất cứ điều gì đó mới là bước vào bên trong không gian đó.
03:06
So how can we ever do anything new? Well fortunately,
50
171022
3224
Như vậy làm thế nào mà chúng ta có thể làm một điều gì đó mới? May mắn thay,
03:10
evolution has given us an answer, right?
51
174246
3584
sự tiến hóa cho chúng ta lời giải đáp, đúng không?
03:13
And it enables us to address even the most difficult
52
177830
3595
Và nó cho phép chúng ta xác định được ngay cả phần hóc búa nhất
03:17
of questions. The best questions are the ones that create the most uncertainty.
53
181425
4679
của các câu hỏi. Những câu hỏi hay nhất là những câu có thể tạo ra sự rất không chắc chắn.
03:22
They're the ones that question the things we think to be true already. Right?
54
186104
3956
Chúng là những câu mà nghi vấn những điều mà chúng ta cho là luôn đúng. Phải không?
03:25
It's easy to ask questions about how did life begin,
55
190060
1989
Dễ dàng để đặt câu hỏi sự sống đã bắt đầu như thế nào,
03:27
or what extends beyond the universe, but to question what you think to be true already
56
192049
3308
hay điều gì tồn tại bên trong vũ trụ, nhưng để nghi ngờ những gì mà chúng ta nghĩ là đã đúng
03:31
is really stepping into that space.
57
195357
3001
thì lại thực sự đi vào trong không gian đó.
03:34
So what is evolution's answer to the problem of uncertainty?
58
198358
4810
Vậy câu trả của sự tiến hóa nào cho vấn đề của sự không chắc chắn?
03:39
It's play.
59
203168
1773
Đó chính là vui chơi.
03:40
Now play is not simply a process. Experts in play will tell you
60
204941
4193
Vui chơi không chỉ đơn thuần là quá trình. Các chuyên gia trong lĩnh vực vui chơi sẽ chứng minh với bạn
03:45
that actually it's a way of being.
61
209134
2615
rằng thực sự đó là một cách của sự sống.
03:47
Play is one of the only human endeavors where uncertainty
62
211749
2891
Vui chơi là một trong những nỗ lực chỉ của con người - nơi mà sự không chắc chắn
03:50
is actually celebrated. Uncertainty is what makes play fun.
63
214640
4326
thực sự được ca ngợi. Sự không chắc chắn là điều làm cho việc chơi trở nên vui vẻ.
03:54
Right? It's adaptable to change. Right? It opens possibility,
64
218966
4275
Đúng không? Nó có thể thích nghi để thay đổi. Đúng không? Nó mở ra khả năng có thể,
03:59
and it's cooperative. It's actually how we do our social bonding,
65
223241
4109
và nó hợp tác. Đó thật ra là cách mà chúng ta thực hiện gắn kết xã hội
04:03
and it's intrinsically motivated. What that means
66
227350
1726
và nó thôi thúc từ bên trong. Điều đó có nghĩa là
04:04
is that we play to play. Play is its own reward.
67
229076
4606
chúng ta chơi là để vui chơi. Vui chơi là một phần thưởng của chính nó.
04:09
Now if you look at these five ways of being,
68
233682
3891
Bây giờ, nếu bạn nhìn vào 5 cách để tồn tại này,
04:13
these are the exact same ways of being you need
69
237573
2721
chúng chính xác là cách sống mà bạn cần
04:16
in order to be a good scientist.
70
240294
2036
để trở thành một nhà khoa học giỏi.
04:18
Science is not defined by the method section of a paper.
71
242330
3027
Khoa học không phải là được định nghĩa bởi phần phương pháp trên lý thuyết.
04:21
It's actually a way of being, which is here, and this is true
72
245357
3140
Mà nó thực sự là cách thức của sự tồn tại, những điều đó ở ngay đây, và đúng
04:24
for anything that is creative.
73
248497
2653
với tất thảy những gì mang tính chất sáng tạo.
04:27
So if you add rules to play, you have a game.
74
251150
4203
Vậy, nếu bạn thêm vào những luật lệ để chơi, bạn sẽ có trò chơi.
04:31
That's actually what an experiment is.
75
255353
2790
Đó là tất cả những gì của một thực nghiệm, thực chất là như thế.
04:34
So armed with these two ideas,
76
258143
1919
Vậy, trang bị với hai ý tưởng,
04:35
that science is a way of being and experiments are play,
77
260062
4322
khoa học là một cách của sự sống và các thực nghiệm là vui chơi,
04:40
we asked, can anyone become a scientist?
78
264384
3453
chúng tôi đã hỏi phải chăng bất cứ ai cũng có thể là một nhà khoa học?
04:43
And who better to ask than 25 eight- to 10-year-old children?
79
267837
3500
Và hỏi ai có thể ai tốt hơn 25 đứa trẻ trong độ tuổi từ 8 đến 10?
04:47
Because they're experts in play. So I took my bee arena
80
271337
3507
Bởi bọn trẻ là những chuyên gia trong vui chơi. Vậy nên tôi đã mang bầy ong của tôi
04:50
down to a small school in Devon, and the aim of this
81
274844
3547
xuống một ngôi trường nhỏ ở Devon, và mục đích của chuyện này là
04:54
was to not just get the kids to see science differently,
82
278391
4244
không chỉ để cho bọn trẻ nhìn khoa học một cách khác đi,
04:58
but, through the process of science, to see themselves differently. Right?
83
282635
4598
mà, thông qua quá trình của khoa học, để bọn trẻ nhìn nhận bản thân chúng khác đi, Đúng không?
05:03
The first step was to ask a question.
84
287233
3408
Bước đầu tiên là hỏi một câu hỏi.
05:06
Now, I should say that we didn't get funding for this study
85
290641
2880
Bây giờ, tôi nên nói ra, chúng tôi đã không có được tài trợ cho nghiên cứu này
05:09
because the scientists said small children couldn't make
86
293521
3330
bởi các nhà khoa học nói trẻ con không thể
05:12
a useful contribution to science, and the teachers said kids couldn't do it.
87
296851
4302
đóng góp hữu ích gì cho khoa học, còn các giáo viên thì nói trẻ nhỏ không thể làm được điều đó.
05:17
So we did it anyway. Right? Of course.
88
301153
3734
Nhưng dù chuyện gì thì... Chúng tôi đã làm điều đó. Đúng không? Tất nhiên rồi.
05:20
So, here are some of the questions. I put them in small print
89
304887
2819
Đây là một số những câu hỏi. Tôi viết nhỏ lại,
05:23
so you wouldn't bother reading it. Point is that five of the questions that the kids came up with
90
307706
4440
như vậy quý vị sẽ không mất công mà đọc nó. Vấn đề là 5 trong số các câu hỏi do lũ trẻ nghĩ ra
05:28
were actually the basis of science publication the last five to 15 years. Right?
91
312146
4618
hoá ra chính là nền tảng của những công bố khoa học trong khoảng 5 đến 15 năm gần đây. Phải vậy không?
05:32
So they were asking questions that were significant
92
316764
2660
Như vậy lũ trẻ nêu lên những câu hỏi đã có tầm quan trọng
05:35
to expert scientists.
93
319424
2130
đối với các chuyên gia khoa học.
05:37
Now here, I want to share the stage with someone quite special. Right?
94
321554
4134
Giờ đây, tôi muốn chia sẻ với sân khấu với một người khá đặc biệt. Được không?
05:41
She was one of the young people who was involved in this study,
95
325688
2612
Cô bé là một trong những bạn trẻ đã tham gia vào nghiên cứu này
05:44
and she's now one of the youngest published scientists
96
328300
2334
và hiện là một trong những nhà khoa học trẻ nhất có tên tuổi
05:46
in the world. Right? She will now, once she comes onto stage,
97
330634
3883
trên thế giới. Đúng không? Và lúc cô bé bước lên sân khấu sẽ là lúc
05:50
will be the youngest person to ever speak at TED. Right?
98
334517
3698
cô bé trở thành người trẻ tuổi nhất đã từng diễn thuyết ở TED. Phải vậy không?
05:54
Now, science and asking questions is about courage.
99
338215
2875
Ngày nay, khoa học và việc đặt câu hỏi là vấn đề can đảm.
05:56
Now she is the personification of courage, because she's
100
341090
3200
Giờ đây cô bé là một ví dụ điển hình cho sự can đảm, bởi cô bé
06:00
going to stand up here and talk to you all.
101
344290
1387
sẽ đứng ở đây và nói chuyện với tất cả chúng ta.
06:01
So Amy, would you please come up? (Applause)
102
345677
5254
Amy ơi, cháu bước ra đây được không? (Tiếng vỗ tay)
06:06
(Applause)
103
350931
7185
(Tiếng vỗ tay)
06:14
So Amy's going to help me tell the story of what we call
104
358116
2519
Vậy, Amy sẽ giúp tôi kể câu chuyện mà chúng tôi gọi là
06:16
the Blackawton Bees Project, and first she's going to tell you
105
360635
2666
Dự án Blackawton Bees, và trước hết cô bé sẽ kể cho bạn
06:19
the question that they came up with. So go ahead, Amy.
106
363301
2545
về các câu hỏi mà chúng tôi đã đặt ra. Nào xin mời, Amy.
06:21
Amy O'Toole: Thank you, Beau. We thought
107
365846
1719
Amy O`Toole: Cảm ơn, Beau. Chúng tai đã nghĩ
06:23
that it was easy to see the link between humans and apes
108
367565
3401
rằng rất dễ dàng để thấy mối liên quan giữa con người và vượn người
06:26
in the way that we think, because we look alike.
109
370966
3024
theo cái cách mà chúng ta nghĩ, bởi chúng ta trông giống nhau.
06:29
But we wondered if there's a possible link
110
373990
2689
Nhưng chúng tôi băn khoăn liệu có thể có mối liên quan nào
06:32
with other animals. It'd be amazing if humans and bees
111
376679
4704
với các loài vật khác nữa. Sẽ là rất thú vị nếu con người và con ong
06:37
thought similar, since they seem so different from us.
112
381383
4113
suy nghĩ giống nhau, bởi ong có vẻ rất khác biệt với người.
06:41
So we asked if humans and bees might solve
113
385496
3053
Vậy đó, chúng tôi thắc mắc liệu con người và con ong có thế giải quyết
06:44
complex problems in the same way.
114
388549
2407
những vấn đề phức tạp theo cùng một cách không.
06:46
Really, we wanted to know if bees can also adapt
115
390956
3287
Thực sự đó, chúng tôi đã muốn biết nếu ong có thể tự chúng thích nghi
06:50
themselves to new situations using previously learned rules
116
394243
3707
với những tình huống mới sử dụng đúng những quy luật và điều kiện mà chúng đã học trước đó
06:53
and conditions. So what if bees can think like us?
117
397950
4214
Như vậy liệu ong có thể suy nghĩ giống chúng ta?
06:58
Well, it'd be amazing, since we're talking about an insect
118
402164
2552
Đó thực sự là một điều đáng ngạc nhiên, bởi chúng ta đang nói về một loại côn trùng
07:00
with only one million brain cells.
119
404716
2525
với chỉ một nghìn tế bào não.
07:03
But it actually makes a lot of sense they should,
120
407241
2142
Nhưng điều đó thực ra lại rất hợp lý đó,
07:05
because bees, like us, can recognize a good flower
121
409383
3277
bởi ong, giống với chúng ta, có thể nhận ra một bông hoa tốt
07:08
regardless of the time of day, the light, the weather,
122
412660
3613
bất chấp thời gian trong ngày, ánh sáng, thời tiết,
07:12
or from any angle they approach it from. (Applause)
123
416273
5742
hay từ khía cạnh nào mà chúng tiếp cận bông hoa. (Vỗ tay)
07:17
BL: So the next step was to design an experiment,
124
422015
3782
BL: Bước tiếp theo là thiết kế một thực nghiệm,
07:21
which is a game. So the kids went off and they designed
125
425797
3302
là một trò chơi. Và bọn trẻ đã ra tay và thiết kế
07:24
this experiment, and so -- well, game -- and so,
126
429099
3301
thực nghiệm này, và vậy đấy -- một trò chơi -- và như thế,
07:28
Amy, can you tell us what the game was,
127
432400
1466
Amy, cháu có thể nói cho chúng tôi nghe trò chơi đó là gì không,
07:29
and the puzzle that you set the bees?
128
433866
2143
và tình huống phức tạp các cháu đã tạo ra cho lũ ong?
07:31
AO: The puzzle we came up with was an if-then rule.
129
436009
3023
AO: Tình huống phức tạp chúng tôi đã nghĩ ra là một quy luật nếu-thì.
07:34
We asked the bees to learn not just to go to a certain color,
130
439032
3645
Chúng tôi yêu cầu lũ ong không chỉ học cách tìm đến một màu xác định,
07:38
but to a certain color flower only
131
442677
2668
mà phải tới một bông hoa cụ thể nữa
07:41
when it's in a certain pattern.
132
445345
1632
trong một sơ đồ xác định.
07:42
They were only rewarded if they went to the yellow flowers
133
446977
3259
Lũ ong chỉ được thưởng nếu chúng bay tới những bông hoa màu vàng,
07:46
if the yellow flowers were surrounded by the blue,
134
450236
3060
nếu những bông hoa màu vàng bị bao quanh bởi màu xanh da trời
07:49
or if the blue flowers were surrounded by the yellow.
135
453296
3268
hoặc những bông hoa màu xanh da trời được bao quanh bởi những bông màu vàng.
07:52
Now there's a number of different rules the bees can learn
136
456564
2585
Hàng loạt các luật lệ khác nhau mà ong có thể học
07:55
to solve this puzzle. The interesting question is, which?
137
459149
3425
để giải quyết tình huống này. Câu hỏi thú vị là, bông nào?
07:58
What was really exciting about this project was we,
138
462574
2780
Điều thực sự lý thú về dự án này là chúng tôi
08:01
and Beau, had no idea whether it would work.
139
465354
2343
với Beau, không hế biết liệu nó sẽ thành công không.
08:03
It was completely new, and no one had done it before,
140
467697
2454
Hoàn toàn mới mẻ, và chưa ai từng làm trước đó,
08:06
including adults. (Laughter)
141
470151
3723
bao gồm cả người lớn.(Tiếng cười)
08:09
BL: Including the teachers, and that was really hard for the teachers.
142
473874
3464
BL: Bao gồm cả các giáo viên, và điều đó thực sự khó xử cho các giáo viên,
08:13
It's easy for a scientist to go in and not have a clue what he's doing,
143
477338
2904
rất dễ dàng đối với một nhà khoa học bắt tay làm mà không hề chắc anh ta đang làm gì,
08:16
because that's what we do in the lab, but for a teacher
144
480242
2544
bởi đó là những gì chúng tôi làm trong phòng thí nghiệm, nhưng đối với một giáo viên
08:18
not to know what's going to happen at the end of the day --
145
482786
1625
không thể biết chuyện gì sẽ xảy ra vào cuối ngày thì...
08:20
so much of the credit goes to Dave Strudwick, who was
146
484411
2599
vậy nên, gửi sự trân trọng tới Dave Strudwick, người
08:22
the collaborator on this project. Okay?
147
487010
2209
cộng tác với dự án này. Nhé?
08:25
So I'm not going to go through the whole details of the study
148
489219
2732
Tôi sẽ không đi vào tất cả chi tiết của nghiên cứu
08:27
because actually you can read about it, but the next step
149
491951
2638
bởi bạn có thể đọc về nó, nhưng bước tiếp theo
08:30
is observation. So here are some of the students
150
494589
3645
là quan sát. Đây là một số học sinh
08:34
doing the observations. They're recording the data
151
498234
2768
thực hiện các công việc quan sát. Bọn trẻ ghi lại các dữ liệu
08:36
of where the bees fly.
152
501002
5044
nơi mà bầy ong bay.
08:41
(Video) Dave Strudwick: So what we're going to do —Student: 5C.
153
506046
2023
(Trong video) Dave Strudwick : Chúng ta sắp làm chuyện gì nào -- Học sinh: 5C
08:43
Dave Strudwick: Is she still going up here?Student: Yeah.
154
508069
3990
Dave: Con ong ấy vẫn bay cao trên đây à?
Học sinh: Dạ đúng.
Học sinh: Dạ đúng.
08:47
Dave Strudwick: So you keep track of each.Student: Henry, can you help me here?
155
512059
3597
Dave: Vậy các em ghi lại từng con một nhé.
Học sinh: Henry, anh có thể giúp em ở đây không?
Học sinh: Henry, anh có thể giúp em ở đây không?
08:51
BL: "Can you help me, Henry?" What good scientist says that, right?
156
515656
2904
BL: "Giúp tôi được không, Henry?" - đó là điều một nhà khoa học lỗi lạc nói, đúng không?
08:54
Student: There's two up there.
157
518560
4710
Học sinh: Có 2 con ở trên này ạ.
08:59
And three in here.
158
523270
2874
Và 3 con ở đây.
09:02
BL: Right? So we've got our observations. We've got our data.
159
526144
2275
BL: Đúng không? Vậy chúng tôi có những nhà quan sát của chúng tôi. Chúng tôi có dữ liệu.
09:04
They do the simple mathematics, averaging, etc., etc.
160
528419
3773
Bọn trẻ thực thi một vài phép toán đơn giản, tính trung bình cộng, vân vân và vân vân.
09:08
And now we want to share. That's the next step.
161
532192
1931
Và giờ đây chúng tôi muốn chia sẻ. Đó là bước tiếp theo.
09:10
So we're going to write this up and try to submit this
162
534123
1608
Như vậy, chúng tôi sẽ viết ra và gửi đi
09:11
for publication. Right? So we have to write it up.
163
535731
2856
để xuất bản. Đúng không? Chúng tôi phải viết chúng xuống.
09:14
So we go, of course, to the pub. All right? (Laughter)
164
538587
4513
Chúng tôi đi, dĩ nhiên, đi đến quán rượu. Được chứ?
(Cười rộ)
(Cười rộ)
09:19
The one on the left is mine, okay? (Laughter)
165
543100
2284
Đứa trẻ ở bên trái là con tôi, được chứ? (Tiếng cười)
09:21
Now, I tell them, a paper has four different sections:
166
545384
2086
Bấy giờ, tôi nói với lũ trẻ, một bài viết có bốn phần khác nhau:
09:23
an introduction, a methods, a results, a discussion.
167
547470
2807
phần mở đầu, phần phương pháp, kết quả, phần thảo luận.
09:26
The introduction says, what's the question and why?
168
550277
2604
Phần mở đầu nói lên: câu hỏi đặt ra là gì, và tại sao?
09:28
Methods, what did you do? Results, what was the observation?
169
552881
3119
Các phương pháp, chúng ta đã làm gì? Kết quả, và dữ liệu quan sát được là gì?
09:31
And the discussion is, who cares? Right?
170
556000
2143
Và phần thảo luận là, ai quan tâm làm gì? Đúng không?
09:34
That's a science paper, basically. (Laughter)
171
558143
2459
Cơ bản mà nói, đó là tất cả của một bài viết khoa học. (Tiếng cười)
09:36
So the kids give me the words, right? I put it into a narrative,
172
560602
4529
Như thế, lũ trẻ cung cấp các từ ngữ cho tôi, đúng không? Và tôi tường thuật lại
09:41
which means that this paper is written in kidspeak.
173
565131
3247
điều đó có nghĩa tài liệu này được viết bởi ngôn ngữ trẻ thơ.
09:44
It's not written by me. It's written by Amy
174
568378
2528
Tôi không viết. Nó được viết bởi Amy
09:46
and the other students in the class. As a consequence,
175
570906
3320
và các học sinh khác trong lớp. Vậy nên hệ quả là,
09:50
this science paper begins, "Once upon a time ... " (Laughter)
176
574226
6017
tài liệu khoa học này bắt đầu bằng: "Ngày xửa ngày xưa.."
(Cười rộ)
(Cười rộ)
09:56
The results section, it says: "Training phase, the puzzle ... duh duh duuuuuhhh." Right? (Laughter)
177
580243
5312
Phần kết quả được viết: "Giai đoạn huấn luyện, câu đố ...duh duh duuuuuhhh". Đúng không? (Tiếng cười)
10:01
And the methods, it says, "Then we put the bees
178
585555
2196
Và phần phương pháp được viết: "Sau đó chúng tôi đặt lũ ong
10:03
into the fridge (and made bee pie)," smiley face. Right? (Laughter)
179
587751
3317
vào tủ lạnh (và làm bánh pie ong)" - mặt cười. Đúng không? (Tiếng cười)
10:06
This is a science paper. We're going to try to get it published.
180
591068
3833
Đây là một tài liệu khoa học. Chúng tôi sẽ cố gắng để nó được xuất bản.
10:10
So here's the title page. We have a number of authors there.
181
594901
2834
Đây là trang đầu. Chúng tôi có một số lượng các tác giả đáng kể.
10:13
All the ones in bold are eight to 10 years old.
182
597735
2851
Tất cả tên được tô đậm là những đứa trẻ từ 8-10 tuổi.
10:16
The first author is Blackawton Primary School, because
183
600586
2050
Tác giả đầu tiên là Trường Tiểu Học Blackawton, vì
10:18
if it were ever referenced, it would be "Blackawton et al,"
184
602636
3246
nếu như tài liệu này được đưa vào danh sách tham khảo, nó sẽ là "Blackawton và cộng sự"
10:21
and not one individual. So we submit it to a public access journal,
185
605882
3057
chứ không phải cá nhân nào hết. Như vậy chúng tôi gửi nó đến một tạp chí phổ thông,
10:24
and it says this. It said many things, but it said this.
186
608939
3332
và tạp chí đó nói vầy. Tạp chí đó nói rất nhiều, nhưng nói thế này. "Tôi lo ngại rằng tài liệu này
10:28
"I'm afraid the paper fails our initial quality control checks in several different ways." (Laughter)
187
612271
3919
không đạt từ bước đầu tiên theo quy chuẩn chất lượng của chúng tôi, dù kiểm tra cách nào đi nữa". (Cười rộ)
10:32
In other words, it starts off "once upon a time,"
188
616190
2560
Nói theo một cách khác, tài liệu này không đạt ngay đoạn mở đầu: "Ngày xửa ngày xưa",
10:34
the figures are in crayon, etc. (Laughter)
189
618750
2526
rồi những biểu đồ vẽ bằng phấn màu, vân vân. (Cười rộ)
10:37
So we said, we'll get it reviewed. So I sent it to Dale Purves,
190
621276
4353
Do vậy chúng tôi nói, chúng tôi sẽ xem lại. Rồi tôi gửi nó cho Dale Purves,
10:41
who is at the National Academy of Science, one of the leading neuroscientists in the world,
191
625629
3533
người làm viêc tại Viện Khoa Học Quốc Gia (National Academy of Science), một trong những nhà thần kinh học hàng đầu thế giới,
10:45
and he says, "This is the most original science paper I have ever read" — (Laughter) —
192
629162
3449
và ông nói: "Đây là tài liệu khoa học nguyên bản nhất mà tôi đã từng đọc" -- (Tiếng cười) --
10:48
"and it certainly deserves wide exposure."
193
632611
2097
"và nó xứng đáng được quảng bá rộng rãi".
10:50
Larry Maloney, expert in vision, says, "The paper is magnificent.
194
634708
4271
Larry Maloneny, chuyên gia về thị giác, nói: "Tài liệu này quá ấn tượng".
10:54
The work would be publishable if done by adults."
195
638979
3366
Công trình nghiên cứu này có thể được xuất bản nếu được thực hiện bởi người lớn".
10:58
So what did we do? We send it back to the editor.
196
642345
1979
Vậy chúng tôi đã làm gì? Chúng tôi đã gửi ngược tài liệu này đến biên tập viên.
11:00
They say no.
197
644324
1589
Họ nói không.
11:01
So we asked Larry and Natalie Hempel to write
198
645913
2454
Cho nên chúng tôi nhờ Larry và Natalie Hempel viết
11:04
a commentary situating the findings for scientists, right,
199
648367
4007
một lời dẫn giải tình huống hóa sự tìm ra của các nhà khoa học,
11:08
putting in the references, and we submit it to Biology Letters.
200
652374
4128
đặt vào trong phần tham khảo, và chúng tôi gửi nó cho Biology Letters.
11:12
And there, it was reviewed by five independent referees,
201
656502
3327
Và như vậy đấy, tài liệu đã được đánh giá độc lập bởi năm trọng tài
11:15
and it was published. Okay? (Applause)
202
659829
4421
và nó đã được xuất bản. (Vỗ tay)
11:20
(Applause)
203
664250
6000
(Vỗ tay)
11:26
It took four months to do the science,
204
670250
3021
Mất bốn tháng để thực hiện tài liệu khoa học này,
11:29
two years to get it published. (Laughter)
205
673271
3228
và mất hai năm để được xuất bản. (Cười rộ)
11:32
Typical science, actually, right? So this makes Amy and
206
676499
4835
Kiểu khoa học điển hình, thực sự thế, đúng không? Như vậy, nó đã làm Amy
11:37
her friends the youngest published scientists in the world.
207
681334
2433
và các bạn của cô bé trở thành những nhà khoa học trẻ tuổi nhất thế giới được được biết đến.
11:39
What was the feedback like?
208
683767
2016
Những phản hồi như thế nào?
11:41
Well, it was published two days before Christmas,
209
685783
2885
Tài liệu đã được xuất bản hai ngày trước Giáng Sinh,
11:44
downloaded 30,000 times in the first day, right?
210
688668
4003
được tải 30,000 lần trong ngày đầu tiên, đúng không?
11:48
It was the Editors' Choice in Science, which is a top science magazine.
211
692671
4040
Nó là tạp chí "Editor`s Choice in Scence", một tạp chí khoa học hàng đầu.
11:52
It's forever freely accessible by Biology Letters.
212
696711
2542
Nó là tài liệu được truy cập vĩnh viễn miễn phí trên Biology Letters.
11:55
It's the only paper that will ever be freely accessible by this journal.
213
699253
3680
Nó là tài liệu duy nhất được truy cập vĩnh viễn miễn phí của tạp chí này.
11:58
Last year, it was the second-most downloaded paper
214
702933
2699
Năm vừa rồi, nó là tài liệu được tải về nhiều thứ hai
12:01
by Biology Letters, and the feedback from not just scientists
215
705632
4104
trên Biology Letters. và phản hồi không chỉ từ phía các nhà khoa học
12:05
and teachers but the public as well.
216
709736
2548
và các giáo viên mà còn từ dân chúng nữa.
12:08
And I'll just read one.
217
712284
1772
Và tôi chỉ đọc một trong số đó.
12:09
"I have read 'Blackawton Bees' recently. I don't have
218
714056
2490
"Gần đây tôi vừa đọc 'Blackawton Bees'. Không có
12:12
words to explain exactly how I am feeling right now.
219
716546
2313
từ ngữ nào để giải thích chính xác được cảm giác tôi ngay lúc này.
12:14
What you guys have done is real, true and amazing.
220
718859
2479
Điều mà các bạn làm là thật, đúng đắn và đáng kinh ngạc.
12:17
Curiosity, interest, innocence and zeal are the most basic
221
721338
3109
Sự tò mò. thích thú, trong sáng và sự nhiệt huyết là những điều cơ bản nhất
12:20
and most important things to do science.
222
724447
1724
và quan trọng nhất để làm khoa học.
12:22
Who else can have these qualities more than children?
223
726171
2478
Còn ai khác có thể đủ điều kiện hơn trẻ thơ?
12:24
Please congratulate your children's team from my side."
224
728649
3541
Xin hãy gửi lời chúc mừng của tôi tới bọn trẻ của ông."
12:28
So I'd like to conclude with a physical metaphor.
225
732190
3383
Vậy nên, tôi xin phép được kết luận với một phép ẩn dụ mang tính chất vật lý
12:31
Can I do it on you? (Laughter)
226
735573
2968
Tôi có thể làm điều đó với bạn được không? (Tiếng cười)
12:34
Oh yeah, yeah, yeah, come on. Yeah yeah. Okay.
227
738541
3093
Oh yeah, yeah, yeah, đi nào. Yeah yeah. Okay.
12:37
Now, science is about taking risks, so this is an incredible risk, right? (Laughter)
228
741634
5177
Bây giờ, khoa học là mạo hiểm, vậy đây là một sự mạo hiểm không thể tin nổi, đúng không? (Tiếng cười)
12:42
For me, not for him. Right? Because we've only done this once before. (Laughter)
229
746811
6098
Với tôi, chứ không phải với ông ấy. Đúng không? Bởi chúng tôi mới làm điều này một lần trước đây. (Tiếng cười)
12:48
And you like technology, right?
230
752909
1576
Và ông thích công nghệ đúng không?
12:50
Shimon Schocken: Right, but I like myself.
231
754485
2176
Shimon Schocken: Đúng, nhưng tôi yêu bản thân thôi.
12:52
BL: This is the epitome of technology. Right. Okay.
232
756661
2951
BL: Đây là một mô hình thu nhỏ của công nghệ. Đúng chứ?
12:55
Now ... (Laughter)
233
759612
3608
Bây giờ... (Tiếng cười)
12:59
Okay. (Laughter)
234
763220
2880
Được rồi.. (Tiếng cười)
13:02
Now, we're going to do a little demonstration, right?
235
766100
4084
Bây giờ, chúng ta sẽ làm một chứng minh nho nhỏ, nhé?
13:06
You have to close your eyes, and you have to point
236
770184
4019
Ông phải nhắm mắt lại, và chỉ tay về
13:10
where you hear me clapping. All right?
237
774203
3157
hướng mà ông nghe thấy tôi vỗ tay. Được không?
13:13
(Clapping)
238
777360
4398
(Tiếng vỗ tay)
13:17
(Clapping)
239
781758
3144
(Tiếng vỗ tay)
13:20
Okay, how about if everyone over there shouts. One, two, three?
240
784902
2903
Được rồi, hay bây giờ tất cả cùng hô to 1, 2, 3?
13:23
Audience: (Shouts)
241
787805
2901
Khán giả: (Tiếng hô)
13:26
(Laughter)
242
790706
4446
(Tiếng cười)
13:31
(Shouts) (Laughter)
243
795152
3171
(Tiếng hô) (Tiếng cười)
13:34
Brilliant. Now, open your eyes. We'll do it one more time.
244
798323
3641
Quá tuyệt! Bây giờ, ông mở mắt ra. Chúng ta sẽ làm lại một lần nữa
13:37
Everyone over there shout. (Shouts)
245
801964
2802
Tất cả mọi người ở hướng này hô lên đi. (Tiếng hô)
13:40
Where's the sound coming from? (Laughter) (Applause)
246
804766
5932
Âm thành từ đâu dội tới? (Tiếng cười)
(Tiếng vỗ tay)
(Tiếng vỗ tay)
13:46
Thank you very much. (Applause)
247
810698
4230
Cảm ơn ông rất nhiều. (Tiếng vỗ tay)
13:50
What's the point? The point is what science does for us.
248
814928
3713
Vấn đế ở đây là gì? Vấn đề là khoa học làm gì cho chúng ta.
13:54
Right? We normally walk through life responding,
249
818641
2406
Đúng không? Chúng ta thường trải qua những phản xạ đời thường
13:56
but if we ever want to do anything different, we have to
250
821047
2212
nhưng nếu chúng ta có lúc nào đó muốn làm điều gì đó khác biệt, chúng ta phải
13:59
step into uncertainty. When he opened his eyes,
251
823259
2689
bước vào sự không chắc chắn. Khi ông ấy mở mắt ra,
14:01
he was able to see the world in a new way.
252
825948
2382
ông ấy đã có thể thấy thế giới khác đi.
14:04
That's what science offers us. It offers the possibility
253
828330
3168
Đó là điều mà khoa học trao cho chúng ta. Nó đề nghị một trách nhiệm
14:07
to step on uncertainty through the process of play, right?
254
831498
4016
bước vào sự không chắc chắn thông qua quá trình vui chơi, đúng không?
14:11
Now, true science education I think should be about
255
835514
3024
Giờ đây, giáo dục khoa học thực chất, tôi nghĩ, nên hướng đến
14:14
giving people a voice and enabling to express that voice,
256
838538
3399
cho mọi người có quyền lên tiếng và cho phép họ thể hiện tiếng nói đó
14:17
so I've asked Amy to be the last voice in this short story.
257
841937
4369
vậy nên tôi vừa đề nghị Amy hãy là tiếng nói cuối cùng trong bài thuyết trình ngắn này.
14:22
So, Amy?
258
846306
3105
Mời Amy?
14:25
AO: This project was really exciting for me,
259
849411
2553
AO: Dự án này thực sự rất thú vị với cháu
14:27
because it brought the process of discovery to life,
260
851964
2671
bởi, nó mang đến quá trình khám phá cuộc sống
14:30
and it showed me that anyone, and I mean anyone,
261
854635
2911
và nó chỉ cho cháu thấy rằng bất cứ ai, và ý của cháu là BẤT CỨ AI
14:33
has the potential to discover something new,
262
857546
2753
cũng có một tiềm năng để khám phá ra điều mới mẻ,
14:36
and that a small question can lead into a big discovery.
263
860299
4072
và một câu hỏi nhỏ có thể dẫn đến những khám phá vĩ đại.
14:40
Changing the way a person thinks about something
264
864371
2652
Thay đổi cách một người nghĩ về một điều gì đó
14:42
can be easy or hard. It all depends on the way the person
265
867023
3712
có thể dễ dàng hoặc khó khăn. Tất cả phụ thuộc vào cách mà người đó
14:46
feels about change.
266
870735
1488
cảm nhận về sự thay đổi.
14:48
But changing the way I thought about science was
267
872223
2452
Nhưng thay đổi mà cháu nghĩ về khoa học
14:50
surprisingly easy. Once we played the games
268
874675
2275
lại dễ dàng một cách đáng ngạc nhiên. Khi chơi những trò chơi
14:52
and then started to think about the puzzle,
269
876950
2418
và sau đó chúng cháu bắt đầu suy ngẫm về những câu hỏi,
14:55
I then realized that science isn't just a boring subject,
270
879368
3857
sau đó cháu nhận ra rằng khoa học không phải là một môn học nhàm chán
14:59
and that anyone can discover something new.
271
883225
3194
và rằng bất cứ ai cũng có thể khám phá điều mới lạ.
15:02
You just need an opportunity. My opportunity came
272
886419
3200
Mỗi chúng ta chỉ cần một cơ hội. Cơ hội của cháu đã đến
15:05
in the form of Beau, and the Blackawton Bee Project.
273
889619
2636
theo cách của Beau, và Dự án Blackawton Bee.
15:08
Thank you.BL: Thank you very much. (Applause)
274
892255
4361
Cảm ơn
BL: Cảm ơn thật nhiều. (TIếng vỗ tay)
BL: Cảm ơn thật nhiều. (TIếng vỗ tay)
15:12
(Applause)
275
896616
7747
(TIếng vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKERS
Beau Lotto - Neuroscientist, ArtistBeau Lotto is founder of Lottolab, a hybrid art studio and science lab. With glowing, interactive sculpture -- and old-fashioned peer-reviewed research--he's illuminating the mysteries of the brain's visual system.
Why you should listen
"Let there be perception," was evolution's proclamation, and so it was that all creatures, from honeybees to humans, came to see the world not as it is, but as was most useful. This uncomfortable place--where what an organism's brain sees diverges from what is actually out there--is what Beau Lotto and his team at Lottolab are exploring through their dazzling art-sci experiments and public illusions. Their Bee Matrix installation, for example, places a live bee in a transparent enclosure where gallerygoers may watch it seek nectar in a virtual meadow of luminous Plexiglas flowers. (Bees, Lotto will tell you, see colors much like we humans do.) The data captured isn't just discarded, either: it's put to good use in probing scientific papers, and sometimes in more exhibits.
At their home in London’s Science Museum, the lab holds "synesthetic workshops" where kids and adults make abstract paintings that computers interpret into music, and they host regular Lates--evenings of science, music and "mass experiments." Lotto is passionate about involving people from all walks of life in research on perception--both as subjects and as fellow researchers. One such program, called "i,scientist," in fact led to the publication of the first ever peer-reviewed scientific paper written by schoolchildren ("Blackawton Bees," December 2010). It starts, "Once upon a time ..."
These and Lotto's other conjurings are slowly, charmingly bending the science of perception--and our perceptions of what science can be.
Beau Lotto | Speaker | TED.com
Amy O'Toole - Student
Amy O'Toole is a 12-year-old student who helped run a science experiment inspired by Beau Lotto's participative science approach. At age 10 she became one of the youngest people ever to publish a peer-reviewed science paper.
Why you should listen
Amy O'Toole is a 12-year-old student with a peer-reviewed scientific publication under her belt. She took part in a participative science program led by Beau Lotto , called "i, scientist," which inspired a science experiment by a group of 26 primary school students in Blackawton, Devon, UK. O'Toole was never interested in science before this project, but now intends to study the human mind and body. The project led to the publication of the first ever peer-reviewed scientific paper written by schoolchildren ("Blackawton Bees," Royal Society's Biology Letters, December 2010). It starts: "Once upon a time ... ."
Amy O'Toole | Speaker | TED.com