TED2019
Juna Kollmeier: The most detailed map of galaxies, black holes and stars ever made
Γιούνα Κολμάιερ: Ο πιο λεπτομερής χάρτης από γαλαξίες, μαύρες τρύπες και άστρα που έγινε ποτέ
Filmed:
Readability: 3.9
2,220,125 views
Οι άνθρωποι μελετούν τα άστρα εδώ και χιλιάδες χρόνια. Όμως, η αστροφυσικός Γιούνα Κολμέιερ έχει μια ειδική αποστολή: να δημιουργήσει τον πιο λεπτομερή τρισδιάστατο χάρτη του σύμπαντος που έχει υπάρξει ποτέ. Ταξιδέψτε μαζί της στο διάστημα, καθώς μοιράζεται πληροφορίες σχετικά με τα ευρήματα της ίδιας και της ομάδας της στην Ψηφιακή Έρευνα Ουρανού του Sloan, απεικονίζοντας εκατομμύρια άστρα, μαύρες τρύπες και γαλαξίες σε απίστευτη λεπτομέρεια. Αν συνεχίσουμε με αυτόν τον ρυθμό, μέχρι το 2060 θα έχουμε καταφέρει να χαρτογραφήσουμε κάθε μεγάλο γαλαξία του παρατηρήσιμου σύμπαντος. «Έχουμε φτάσει από το να ταξινομούμε όστρακα για να αναπαραστήσουμε τις λειτουργίες του σύμπαντος στη θεωρία της σχετικότητας μέσα σε μερικές χιλιάδες χρόνια», αναφέρει. «Αν περιμένουμε άλλα 40 χρόνια, θα μπορέσουμε να χαρτογραφήσουμε όλους τους γαλαξίες».
Juna Kollmeier - Theoretical astrophysicist
Using all the techniques known to astronomy -- mathematics, computers and data from telescopes on the ground and in space -- Juna Kollmeier seeks to understand how the universe formed by mapping stars, galaxies and black holes at scale. Full bio
Using all the techniques known to astronomy -- mathematics, computers and data from telescopes on the ground and in space -- Juna Kollmeier seeks to understand how the universe formed by mapping stars, galaxies and black holes at scale. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
When I was a kid,
I was afraid of the dark.
I was afraid of the dark.
0
1722
2934
Όταν ήμουν μικρή, φοβόμουν το σκοτάδι.
00:18
The darkness is where the monsters are.
1
6032
2600
Στο σκοτάδι βρίσκονται τα τέρατα.
00:21
And I had this little night light
outside of my bedroom
outside of my bedroom
2
9540
4184
Κι έτσι είχα πάντα ένα μικρό φωτάκι
αναμμένο έξω από το υπνοδωμάτιό μου
αναμμένο έξω από το υπνοδωμάτιό μου
00:26
so that it would never get too dark.
3
14671
1745
για να μην σκοτεινιάζει πολύ.
00:29
But over time, my fear of the dark
turned to curiosity.
turned to curiosity.
4
17973
4865
Αλλά με τον καιρό ο φόβος μου
για το σκοτάδι μετατράπηκε σε περιέργεια.
για το σκοτάδι μετατράπηκε σε περιέργεια.
00:35
What is out there in the "dark-dark?"
5
23410
2938
Τι βρίσκεται εκεί έξω στο απόλυτο σκοτάδι;
00:39
And it turns out
6
27410
1367
Και από ό,τι φαίνεται
00:41
that trying to understand the darkness
is something that's fascinated humans
is something that's fascinated humans
7
29728
4699
το να ανακαλύψουμε τι κρύβεται
πίσω από το σκοτάδι μας ενθουσίαζε πάντα
πίσω από το σκοτάδι μας ενθουσίαζε πάντα
00:46
for thousands of years, maybe forever.
8
34451
2174
από αρχαιοτάτων χρόνων, ίσως πάντα.
00:49
And we know this
9
37389
1857
Και το γνωρίζουμε αυτό
00:51
because we find their ancient relics
of their attempts to map the sky.
of their attempts to map the sky.
10
39270
4737
επειδή ανακαλύπτουμε αρχαία απομεινάρια
προσπάθειας για καταγραφή του ουρανού.
προσπάθειας για καταγραφή του ουρανού.
00:58
This tusk is over 30,000 years old.
11
46317
3309
Αυτός ο χαυλιόδοντας είναι
πάνω από 30.000 χρόνων.
πάνω από 30.000 χρόνων.
01:02
Some people think
that it's a carving of Orion
that it's a carving of Orion
12
50413
2991
Κάποιοι πιστεύουν πως είναι
μια σκαλιστή απεικόνιση του Ωρίωνα
μια σκαλιστή απεικόνιση του Ωρίωνα
01:05
or maybe a calendar.
13
53428
2087
ή κάποιο ημερολόγιο.
01:07
We don't know.
14
55944
1150
Δεν γνωρίζουμε.
01:09
The Fuxi star map is over 6,000 years old,
15
57958
4198
Ο αστρικός χάρτης του Fuxi
μετρά πάνω από 6.000 χρόνια
μετρά πάνω από 6.000 χρόνια
01:14
and it's from a neolithic tomb
in ancient China.
in ancient China.
16
62180
2467
και είναι από έναν νεολιθικό τάφο
στην αρχαία Κίνα.
στην αρχαία Κίνα.
01:17
And that little pile of clamshells
17
65251
2446
Και αυτή η στοίβα από όστρακα
01:19
underneath the dead guy's
foot in the middle --
foot in the middle --
18
67721
2823
κάτω από το πόδι
του νεκρού άνδρα, στη μέση --
του νεκρού άνδρα, στη μέση --
θεωρείται πως είναι η Μεγάλη Άρκτος.
01:23
that's supposed to be the Big Dipper.
19
71609
1825
01:25
Maybe.
20
73458
1150
Ίσως.
01:27
The Nebra disk is uncontroversial.
21
75284
2713
Ο Δίσκος της Νέμπρα είναι αδιαμφισβήτητος.
Δεν χρειάζεται να είσαι αστρονόμος
για να καταλάβεις
για να καταλάβεις
01:30
You don't have to be an astronomer to know
that you're looking at the Moon phases
that you're looking at the Moon phases
22
78902
3945
ότι κοιτάς τις φάσεις τις Σελήνης
ή την έκλειψη του Ήλιου.
ή την έκλειψη του Ήλιου.
01:34
or the Sun in eclipse.
23
82871
1436
01:36
And that little group of seven stars,
that's the Pleiades, the Seven Sisters.
that's the Pleiades, the Seven Sisters.
24
84331
4055
Και αυτή η μικρή ομάδα αστέρων
είναι οι Πλειάδες, οι Εφτά Αδελφές.
είναι οι Πλειάδες, οι Εφτά Αδελφές.
Όπως και να έχει,
το ζήτημα είναι ξεκάθαρο:
το ζήτημα είναι ξεκάθαρο:
01:41
But in any case, the point is clear:
25
89553
1856
01:44
astronomers have been
mapping the sky for a long time.
mapping the sky for a long time.
26
92720
3117
Οι αστρονόμοι προσπαθούν χρόνια τώρα
να χαρτογραφήσουν τον ουρανό.
να χαρτογραφήσουν τον ουρανό.
Γιατί;
01:48
Why?
27
96490
1150
01:50
It's our calling card
as a species in the galaxy
as a species in the galaxy
28
98227
5398
Είναι στη φύση μας ως όντα του γαλαξία
01:55
to figure things out.
29
103649
1959
να ανακαλύπτουμε τα πάντα.
01:58
We know our planet,
30
106203
2136
Γνωρίζουμε τον πλανήτη μας,
02:00
we cure our diseases,
31
108363
1601
γιατρεύουμε τις ασθένειες μας,
02:01
we cook our food,
32
109988
1740
μαγειρεύουμε το φαγητό μας,
02:03
we leave our planet.
33
111752
1825
φεύγουμε από τον πλανήτη μας.
Αλλά, δεν είναι εύκολο.
02:08
But it's not easy.
34
116426
1200
02:11
Understanding the universe is battle.
35
119037
2865
Η κατανόηση του σύμπαντος είναι αγώνας.
02:14
It is unrelenting, it is time-varying,
36
122728
3373
Είναι αδιάκοπος,
μεταβάλλεται συνεχώς μέσα στα χρόνια,
μεταβάλλεται συνεχώς μέσα στα χρόνια,
02:18
and it is one we are all in together.
37
126125
2467
και είμαστε όλοι σε αυτό.
02:21
It is a battle in the darkness
against the darkness.
against the darkness.
38
129292
4364
Είναι ένας αγώνας που γίνεται στο σκοτάδι
ενάντια στο ίδιο το σκοτάδι.
ενάντια στο ίδιο το σκοτάδι.
Γι' αυτό, ο Ωρίωνας διαθέτει όπλα.
02:26
Which is why Orion has weapons.
39
134853
3619
02:34
In any case, if you're
going to engage in this battle,
going to engage in this battle,
40
142170
3153
Όπως και να 'χει, προτού πάρετε μέρος
σε αυτόν τον αγώνα,
σε αυτόν τον αγώνα,
πρέπει να μάθετε το πεδίο μάχης.
02:37
you need to know the battlefield.
41
145347
1913
02:39
So at its core,
42
147284
1198
Στο επίκεντρο, λοιπόν
02:40
mapping the sky involves
three essential elements.
three essential elements.
43
148506
2666
η χαρτογράφηση αυτή
διέπεται από τρία βασικά στοιχεία.
διέπεται από τρία βασικά στοιχεία.
02:43
You've got objects
that are giving off light,
that are giving off light,
44
151196
3187
Έχετε αντικείμενα που εκλύουν φως,
02:46
you've got telescopes
that are collecting that light,
that are collecting that light,
45
154407
3341
έχετε τηλεσκόπια
που συλλέγουν αυτό το φως,
που συλλέγουν αυτό το φως,
02:49
and you've got instruments
46
157772
1436
και έχετε όργανα
που σας βοηθούν να κατανοήσετε
τι είναι αυτό το φως.
τι είναι αυτό το φως.
02:51
that are helping you understand
what that light is.
what that light is.
47
159232
2940
02:54
Many of you have mapped
the Moon phases over time
the Moon phases over time
48
162196
3369
Πολλοί από εσάς έχετε καταγράψει
τις διάφορες φάσεις της Σελήνης
τις διάφορες φάσεις της Σελήνης
με τα μάτια σας, το βασικότερο
τηλεσκόπιο που υπάρχει.
τηλεσκόπιο που υπάρχει.
02:57
with your eyes, your eyes being
your more basic telescope.
your more basic telescope.
49
165589
4520
03:02
And you've understood
what that means with your brains,
what that means with your brains,
50
170133
2579
Και τις κατανοήσατε
μέσω τους εγκεφάλους σας
μέσω τους εγκεφάλους σας
03:04
your brains being one
of your more basic instruments.
of your more basic instruments.
51
172736
2746
ένα από τα πιο βασικά όργανα.
03:07
Now, if you and a buddy get together,
52
175506
1947
Αν εσείς και κάποιος φίλος μαζευόσασταν
θα περνούσατε μαζί
τα επόμενα 30 χρόνια περίπου,
τα επόμενα 30 χρόνια περίπου,
03:11
you would spend over 30 years,
53
179591
3357
03:14
you would map 1,000 stars
extremely precisely.
extremely precisely.
54
182972
3539
θα καταγράφατε χιλιάδες αστέρια
με τεράστια ακρίβεια.
με τεράστια ακρίβεια.
03:19
You would move
the front line to the battle.
the front line to the battle.
55
187059
2143
Έτσι, θα βρισκόσασταν
στις επάλξεις της μάχης.
στις επάλξεις της μάχης.
03:21
And that's what Tycho Brahe
and his buddy, or his assistant, really,
and his buddy, or his assistant, really,
56
189552
3962
Αυτό ακριβώς έκαναν
ο Τύχο Μπράχε και ο φίλος του,
ο Τύχο Μπράχε και ο φίλος του,
ή πιο σωστά ο βοηθός του,
Γιοχάνες Κέπλερ, κάπου στο 1600.
Γιοχάνες Κέπλερ, κάπου στο 1600.
03:25
Johannes Kepler did back in the 1600s.
57
193538
2769
03:28
And they moved the line,
58
196331
2270
Και έγραψαν ιστορία,
ανακάλυψαν πώς
λειτουργούσαν οι πλανήτες.
λειτουργούσαν οι πλανήτες.
03:30
figured out how planets worked,
59
198625
1826
03:32
how they moved around the Sun.
60
200475
1754
πώς περιστρέφονταν γύρω από τον ήλιο.
03:35
But it wasn't until about 100 years ago
61
203141
2643
Κι όμως, ήταν πριν από 100 χρόνια περίπου
03:37
that we realized
62
205808
2271
που αντιληφθήκαμε
03:40
it's a big universe.
63
208103
1368
ότι είναι ένα μεγάλο σύμπαν.
03:42
It seems like the universe
is just infinite, which it is,
is just infinite, which it is,
64
210214
4231
Φαίνεται να εκτείνεται
στο άπειρο, κάτι που ισχύει,
στο άπειρο, κάτι που ισχύει,
αλλά, το μέρος του που μπορούμε
να παρατηρήσουμε έχει όρια.
να παρατηρήσουμε έχει όρια.
03:46
but the observable universe is finite.
65
214469
2887
03:49
Which means we can win the battle.
66
217889
2266
Αυτό σημαίνει ότι μπορούμε
να κερδίσουμε τη μάχη.
να κερδίσουμε τη μάχη.
03:54
But if you're going to map the universe,
67
222402
2006
Αλλά αν επιχειρούσατε
να χαρτογραφήσετε το σύμπαν
να χαρτογραφήσετε το σύμπαν
δεν θα το κάνατε απλώς
με τη βοήθεια των κολλητών σας.
με τη βοήθεια των κολλητών σας.
03:57
you're not going to do it
with one or two of your besties.
with one or two of your besties.
68
225283
2771
04:00
Mapping the universe takes an army,
69
228569
2618
Η χαρτογράφηση του σύμπαντος
απαιτεί μια στρατιά
απαιτεί μια στρατιά
04:03
an army of curious, creative, craftspeople
70
231569
3865
με ανθρώπους περίεργους,
δημιουργικούς, τεχνίτες
δημιουργικούς, τεχνίτες
04:07
who, working together,
can accomplish the extraordinary.
can accomplish the extraordinary.
71
235458
3405
οι οποίοι με συλλογική προσπάθεια
μπορούν να πετύχουν το ακατόρθωτο.
μπορούν να πετύχουν το ακατόρθωτο.
Ηγούμαι αυτής της στρατιάς δημιουργών,
04:12
I lead this army of creatives,
72
240476
1826
04:14
in the fifth generation
of the Sloan Digital Sky Survey, SDSS.
of the Sloan Digital Sky Survey, SDSS.
73
242326
3899
στην πέμπτη πλέον γενιά της
Ψηφιακής Έρευνας Ουρανού Sloan ή SDSS.
Ψηφιακής Έρευνας Ουρανού Sloan ή SDSS.
04:18
And this is how astronomers have managed
to shepherd individual curiosity
to shepherd individual curiosity
74
246810
4315
Κι έτσι οι αστρονόμοι κατάφεραν
να διατηρήσουν την περιέργειά τους
να διατηρήσουν την περιέργειά τους
04:23
through its industrial age,
75
251149
2111
μέσα στην εποχή της βιομηχανοποίησης,
04:25
preserving the individual ability
to make discoveries
to make discoveries
76
253284
3357
διατηρώντας την ικανότητά τους
να κάνουν ανακαλύψεις
να κάνουν ανακαλύψεις
αλλά με τη χρήση υπερ-εργαλείων
για να ξεπεράσουν τα όρια.
για να ξεπεράσουν τα όρια.
04:28
but putting into place mega machinery
to truly advance the frontier.
to truly advance the frontier.
77
256665
3886
04:33
In SDSS, we divide the sky
into three mappers:
into three mappers:
78
261822
3063
Στην SDSS χωρίζουμε τον ουρανό
σε τρεις χαρτογράφους:
σε τρεις χαρτογράφους:
04:36
one for the stars, one for the black holes
79
264909
3531
ένας αναλαμβάνει τα άστρα,
ένας άλλος τις μαύρες τρύπες
ένας άλλος τις μαύρες τρύπες
04:40
and one for the galaxies.
80
268464
1875
και ένας τους γαλαξίες.
04:42
My survey has two hemispheres,
81
270363
2278
Η έρευνά μου αποτελείται
από δύο ημισφαίρια
από δύο ημισφαίρια
04:44
five telescopes, or 11,
depending on how you count,
depending on how you count,
82
272665
4301
πέντε ή 11 τηλεσκόπια,
ανάλογα με το πώς θα τα μετρήσεις,
ανάλογα με το πώς θα τα μετρήσεις,
04:48
10 spectrographs
83
276990
1559
10 φασματογράφους
04:50
and millions of objects.
84
278573
1750
και εκατομμύρια αντικείμενα.
04:52
It's a monster.
85
280347
1385
Είναι γιγαντιαία.
04:53
So let's go through the mappers.
86
281756
1565
Ας περάσουμε στους χαρτογράφους.
04:57
The Milky Way galaxy has 250 billion
plus or minus a few hundred billion stars.
plus or minus a few hundred billion stars.
87
285351
6452
Ο Γαλαξίας έχει περίπου
250 δισεκατομμύρια αστέρια
250 δισεκατομμύρια αστέρια
συν ή μείον μερικά εκατοντάδες
δισεκατομμύρια αστέρια.
δισεκατομμύρια αστέρια.
Αυτός δεν είναι ένας αριθμός
που κρατάς στο μυαλό σου.
που κρατάς στο μυαλό σου.
05:05
That is not a number
that you hold in your head.
that you hold in your head.
88
293497
2437
05:07
That is a number that doesn't
make practical sense
make practical sense
89
295958
2341
Είναι ένας αριθμός
που δεν βγάζει καν νόημα
που δεν βγάζει καν νόημα
σε σχεδόν κανένα.
05:10
to pretty much anybody.
90
298323
1285
Δεν θα τύχει να έχεις ποτέ
05:11
You never get 250 billion jelly beans
in your hand. You know?
in your hand. You know?
91
299632
3400
250 δισεκατομμύρια ζελεδάκια
στα χέρια σου, έτσι;
στα χέρια σου, έτσι;
05:17
We're nowhere near mapping
all of those stars yet.
all of those stars yet.
92
305543
3222
Έχουμε πολύ δρόμο μέχρι
να χαρτογραφήσουμε όλα τα άστρα.
να χαρτογραφήσουμε όλα τα άστρα.
05:21
So we have to choose
the most interesting ones.
the most interesting ones.
93
309345
2422
Επομένως, πρέπει να διαλέξουμε
τα πιο ενδιαφέροντα.
τα πιο ενδιαφέροντα.
05:24
In SDSS-V, we're mapping six million stars
94
312829
4150
Στην SDSS-V σκοπός μας είναι
να χαρτογραφήσουμε έξι εκατομμύρια αστέρια
να χαρτογραφήσουμε έξι εκατομμύρια αστέρια
όπου πιστεύουμε ότι μπορούμε
να υπολογίσουμε την ηλικία τους.
να υπολογίσουμε την ηλικία τους.
05:29
where we think we can measure their age.
95
317003
2086
05:31
Because if you can measure
the age of a star,
the age of a star,
96
319662
2174
Επειδή αν μετρήσουμε
την ηλικία ενός άστρου
την ηλικία ενός άστρου
05:33
that's like having six million clocks
spread all throughout the Milky Way.
spread all throughout the Milky Way.
97
321860
3781
έτσι θα έχουμε στη διάθεση μας
έξι εκατομμύρια ρολόγια
έξι εκατομμύρια ρολόγια
διασκορπισμένα στον Γαλαξία.
05:37
And with that information,
98
325665
1438
Και μέσω αυτής της πληροφορίας,
μπορούμε να ξετυλίξουμε την ιστορία
μπορούμε να ξετυλίξουμε την ιστορία
05:39
we can unravel the history
and fossil record of our galaxy
and fossil record of our galaxy
99
327127
4620
και το ορυκτό ιστορικό του Γαλαξία μας.
05:43
and learn how it formed.
100
331771
1366
και να μάθουμε πώς πήρε μορφή.
05:47
I'm just going to cut
right to the chase here.
right to the chase here.
101
335238
2340
Εδώ θα μπω κατευθείαν στο ψητό.
05:50
Black holes are among the most perplexing
objects in the universe.
objects in the universe.
102
338436
4853
Οι μαύρες τρύπες συγκαταλέγονται στα πιο
μυστήρια αντικείμενα του σύμπαντός μας.
μυστήρια αντικείμενα του σύμπαντός μας.
05:55
Why?
103
343627
1156
Γιατί;
Επειδή αποτελούν μια ενσάρκωση
μαθηματικών σε φυσική μορφή,
μαθηματικών σε φυσική μορφή,
05:56
Because they are literally just
math incarnate, in a physical form,
math incarnate, in a physical form,
104
344807
4011
06:00
that we barely understand.
105
348842
1498
που με το ζόρι καταλαβαίνουμε.
Είναι σαν να κυκλοφορεί εδώ γύρω
ένα τρισδιάστατο μηδενικό
ένα τρισδιάστατο μηδενικό
06:03
It's like the number zero being animated
and walking around the corridors here.
and walking around the corridors here.
106
351085
4642
περπατώντας ανάμεσα στους διαδρόμους.
06:07
That would be super weird.
107
355751
1406
Θα ήταν πάρα πολύ περίεργο,
αλλά αυτό είναι περισσότερο.
αλλά αυτό είναι περισσότερο.
06:09
These are weirder.
108
357181
1371
06:10
And it's not just like a basketball
109
358576
2104
Δεν είναι καν σαν μπάλα του μπάσκετ
που φαίνεται πολύ περίεργη
όταν την ξεφουσκώνεις.
όταν την ξεφουσκώνεις.
06:12
that you smoosh down into a little point
and it's super dense and that's weird.
and it's super dense and that's weird.
110
360704
3730
Όχι, οι ξεφουσκωμένες μπάλες
έχουν μια επιφάνεια.
έχουν μια επιφάνεια.
06:16
No, smooshed basketballs have a surface.
111
364458
2667
Αυτά τα πράγματα δεν έχουν επιφάνειες
και το ξέρουμε αυτό τώρα.
και το ξέρουμε αυτό τώρα.
06:19
These things don't have surfaces,
and we know that now.
and we know that now.
112
367149
3380
06:23
Because we've seen it.
113
371228
1674
Επειδή το έχουμε δει.
06:24
Or the lack of it.
114
372926
1372
Ή την έλλειψή του.
06:27
What's really interesting
about black holes
about black holes
115
375609
2008
Το πολύ ενδιαφέρον με τις μαύρες τρύπες
06:29
is that we can learn a lot about them
by studying the material
by studying the material
116
377641
3606
είναι ότι μπορούμε να μάθουμε πολλά,
μαθαίνοντας από το υλικό,
μαθαίνοντας από το υλικό,
καθώς περνούν από το σημείο
που οι πληροφορίες δεν γυρίζουν πίσω.
που οι πληροφορίες δεν γυρίζουν πίσω.
06:33
just as it passes through that point
of no information return.
of no information return.
117
381271
4803
06:38
Because at that point,
118
386098
1452
Γιατί σε αυτό το σημείο,
06:39
it's emitting lots of X-rays
and optical and UV and radio waves.
and optical and UV and radio waves.
119
387574
5778
εκπέμπει πολλές ακτίνες Χ και οπτική
και υπεριώδη ακτινοβολία και ραδιοκύματα.
και υπεριώδη ακτινοβολία και ραδιοκύματα.
Μπορούμε να μάθουμε
πώς αυτά τα αντικείμενα καλλιεργούνται.
πώς αυτά τα αντικείμενα καλλιεργούνται.
06:45
We can actually learn
how these objects grow.
how these objects grow.
120
393376
3011
06:48
And in SDSS, we're looking at over
half a million supermassive black holes,
half a million supermassive black holes,
121
396956
5542
Και στην SDSS,
εξετάζουμε πάνω από μισό εκατομμύριο
υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες
υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες
06:54
to try to understand how they formed.
122
402522
2466
για να κατανοήσουμε πώς δημιουργήθηκαν.
06:58
Like I said,
123
406022
1245
Όπως ανέφερα, ζούμε στον Γαλαξία,
είστε εξοικειωμένοι με αυτό.
είστε εξοικειωμένοι με αυτό.
07:00
we live in the Milky Way,
you guys are all familiar with that.
you guys are all familiar with that.
124
408109
2978
07:04
The Milky Way is a completely
average galaxy.
average galaxy.
125
412009
3651
Ο Γαλαξίας είναι ένας εντελώς
συνηθισμένος γαλαξίας.
συνηθισμένος γαλαξίας.
Δεν συμβαίνει τίποτα περίεργο σ' αυτόν.
07:08
Nothing funny going on.
126
416605
1533
Αλλά είναι δικός μας, που είναι υπέροχο.
07:10
But it's ours, which is great.
127
418859
1933
07:14
We think that the Milky Way,
and all the Milky Ways,
and all the Milky Ways,
128
422794
4040
Πιστεύουμε πως ο Γαλαξίας
αλλά και όλοι οι υπόλοιποι γαλαξίες
αλλά και όλοι οι υπόλοιποι γαλαξίες
έχουν ένα πολύ δυσάρεστο παρελθόν
07:18
have this really disturbing past
129
426858
2640
07:21
of literally blowing themselves apart.
130
429522
3251
στο οποίο κυριολεκτικά αυτό-ανατινάχτηκαν.
07:25
It's like every average guy you know
131
433597
3580
Όπως όταν κάποιος γνωστός σας,
συνηθισμένος τύπος,
συνηθισμένος τύπος,
υπήρξε παλιά πανκ ροκάς έφηβος.
07:29
has a history as a punk rock teenager.
132
437201
2721
07:32
That's very bizarre.
133
440582
1333
Αυτό είναι πολύ παράξενο.
Τα άστρα εκρήγνυται σε αυτά τα συστήματα,
07:36
Stars are blowing up in these systems,
134
444744
2031
σχηματίζουν μαύρες τρύπες στα κέντρα τους
07:38
black holes are growing at their centers
135
446799
1984
07:40
and emitting a tremendous
amount of energy.
amount of energy.
136
448807
2556
απελευθερώνοντας έτσι
τεράστιες ποσότητες ενέργειας.
τεράστιες ποσότητες ενέργειας.
07:43
How does that happen,
how does this transformation happen?
how does this transformation happen?
137
451387
2944
Πώς συμβαίνει αυτό;
Πώς γίνεται αυτή η μετάλλαξη;
Πώς γίνεται αυτή η μετάλλαξη;
Στην SDSS μπαίνουμε στο στόμα του λύκου
07:46
And at SDSS, we're going
to the bellies of the beast
to the bellies of the beast
138
454355
2484
07:48
and zooming way in,
139
456863
1734
και εστιάζουμε εκεί μέσα
07:50
to look at these processes
where they are occurring
where they are occurring
140
458621
2992
για να δούμε τις διαδικασίες
που λαμβάνουν χώρα
που λαμβάνουν χώρα
07:53
in order to understand how Sid Vicious
grows up into Ward Cleaver.
grows up into Ward Cleaver.
141
461637
5026
ώστε να καταλάβουμε
πώς ο Σιντ Βίσιους μεγαλώνοντας
μετατρέπεται σε Γουόρντ Κλίβερ.
μετατρέπεται σε Γουόρντ Κλίβερ.
08:01
My arsenal.
142
469389
1412
Το οπλοστάσιό μου.
Αυτά είναι τα δύο μεγάλα τηλεσκόπιά μου.
08:02
These are my two big telescopes.
143
470825
2024
08:04
The Apache Point Observatory
hosts the Sloan telescope in New Mexico,
hosts the Sloan telescope in New Mexico,
144
472873
4891
Το τηλεσκόπιο Sloan φιλοξενείται
στο παρατηρητήριο Apache στο Νέο Μεξικό,
στο παρατηρητήριο Apache στο Νέο Μεξικό,
08:09
and the Las Campanas Observatory in Chile
145
477788
2154
και το παρατηρητήριο
Las Campanas στη Χιλή
Las Campanas στη Χιλή
08:11
hosts the two-and-a-half-meter
telescope, the du Pont.
telescope, the du Pont.
146
479966
2984
φιλοξενεί ένα τηλεσκόπιο μήκους
δυόμιση μέτρων, το du Pont.
δυόμιση μέτρων, το du Pont.
08:15
Two and a half meters
is the size of our mirror,
is the size of our mirror,
147
483734
2603
Δυόμιση μέτρα είναι
το μέγεθος του καθρέπτη μας,
το μέγεθος του καθρέπτη μας,
08:18
which was huge for Tycho and Kepler.
148
486361
2027
που ήταν τεράστιο
για τους Τύχο και Κέπλερ,
για τους Τύχο και Κέπλερ,
08:20
But it's actually not so big today.
149
488412
1814
αλλά δεν είναι πλέον τόσο μεγάλο.
08:22
There are way bigger telescopes out there.
150
490250
2397
Υπάρχουν πολύ μεγαλύτερα
τηλεσκόπια, εκεί έξω.
τηλεσκόπια, εκεί έξω.
08:24
But in SDSS we use new instruments
on these old telescopes
on these old telescopes
151
492671
5132
Αλλά στην SDSS χρησιμοποιούμε
νέα όργανα στα παλιά τηλεσκόπια
νέα όργανα στα παλιά τηλεσκόπια
08:29
to make them interesting.
152
497827
1667
για να τους προσδώσουμε ενδιαφέρον.
Αιχμαλωτίζουμε φως απ' όλα
τα αντικείμενα στο διάφραγμά μας,
τα αντικείμενα στο διάφραγμά μας,
08:32
We capture light from all
of those objects into our aperture,
of those objects into our aperture,
153
500422
4663
και αυτό το φως εστιάζεται
στην εστιακή απόσταση,
στην εστιακή απόσταση,
08:37
and that light is then focused
at the focal plane,
at the focal plane,
154
505109
2928
όπου τα οργανά μας
επεξεργάζονται αυτό το φως.
επεξεργάζονται αυτό το φως.
08:40
where our instruments sit
and process that light.
and process that light.
155
508061
2342
08:42
What's new in SDSS-V
156
510831
1934
Το καινοτόμο στην SDSS-V
08:44
is that we're making the focal plane
entirely robotic.
entirely robotic.
157
512789
3721
είναι ότι κάνουμε την εστιακή απόσταση,
πλήρως ρομποτικά.
08:49
That's right: robots.
158
517051
2108
Ακριβώς αυτό: ρομπότ.
08:51
(Laughter)
159
519183
1150
(Γέλια)
08:53
So I'm going to show them to you,
160
521019
2106
Θα σας τα δείξω, λοιπόν,
08:55
but they're fierce and terrifying,
161
523149
3633
αλλά είναι άγρια και τρομακτικά,
08:58
and I want you all to just take a breath.
162
526806
2020
και θέλω όλοι να πάρετε μια ανάσα.
09:01
(Exhales) Trigger warning.
163
529450
1754
(Εκπνέει) Ακολουθούν σκληρές εικόνες.
09:03
And with no apologies to all
the Blade Runners among you,
the Blade Runners among you,
164
531722
3840
Και χωρίς να απολογηθώ στους οπαδούς
του Blade Runner που είναι παρόντες
του Blade Runner που είναι παρόντες
09:08
here they are.
165
536516
1357
σας τα παρουσιάζω.
09:09
(Laughter)
166
537897
1713
(Γέλια)
09:11
I have 1,000 of these,
167
539634
1395
Έχω 1.000 τέτοια,
09:13
500 in the focal plane
of each telescope in each hemisphere.
of each telescope in each hemisphere.
168
541053
3297
500 στην εστιακή απόσταση
κάθε τηλεσκοπίου, σε κάθε ημισφαίριο.
κάθε τηλεσκοπίου, σε κάθε ημισφαίριο.
09:18
And this is how they move on the sky.
169
546061
1878
Και με τον εξής τρόπο
προχωρούν στον ουρανό.
προχωρούν στον ουρανό.
09:20
So these are our objects and a star field,
170
548411
2287
Αυτά είναι τα αντικείμενά μας
και ένα αστρικό πεδίο,
και ένα αστρικό πεδίο,
09:22
so you've got stars,
galaxies, black holes.
galaxies, black holes.
171
550722
2175
οπότε έχουμε άστρα,
γαλαξίες, μαύρες τρύπες.
γαλαξίες, μαύρες τρύπες.
09:24
And our robots move to those objects
as we pass over them
as we pass over them
172
552921
4952
Και τα ρομπότ μας προχωρούν
σε αυτά τα αντικείμενα
σε αυτά τα αντικείμενα
καθώς εμείς περνάμε από πάνω τους
με σκοπό να αιχμαλωτίσουμε το φως
με σκοπό να αιχμαλωτίσουμε το φως
09:29
in order to capture the light
173
557897
1585
09:31
from those stars and galaxies
and black holes, and yes,
and black holes, and yes,
174
559506
3881
από αυτά τα άστρα και γαλαξίες
και μαύρες τρύπες, και ναι,
και μαύρες τρύπες, και ναι,
είναι παράξενο να αιχμαλωτίσετε
φως από μαύρες τρύπες,
φως από μαύρες τρύπες,
09:35
it is weird to capture black hole light,
175
563411
2214
09:37
but we've already gone over
that black holes are weird.
that black holes are weird.
176
565649
2959
αλλά εξηγήσαμε ήδη
ότι οι μαύρες τρύπες είναι παράξενες.
ότι οι μαύρες τρύπες είναι παράξενες.
Και κάτι ακόμα.
09:42
One more thing.
177
570475
1150
09:44
Stars are exploding all the time,
178
572966
2461
Τα άστρα εκρήγνυνται όλη την ώρα,
09:47
like this one did back in 1987
in our cosmic backyard.
in our cosmic backyard.
179
575451
3718
όπως αυτό εδώ το άστρο το οποίο εξερράγη
το 1987 στην κοσμική μας αυλή.
το 1987 στην κοσμική μας αυλή.
Οι μαύρες τρύπες διογκώνονται συνεχώς.
09:53
Black holes are growing all the time.
180
581427
3365
09:59
There is a new sky every night.
181
587088
3508
Υπάρχει ένας νέος ουρανός κάθε βράδυ.
10:03
Which means we can't just
map the sky one time.
map the sky one time.
182
591438
3333
Που σημαίνει ότι δεν μπορούμε
να τον χαρτογραφήσουμε μια κι έξω.
να τον χαρτογραφήσουμε μια κι έξω.
10:06
We have to map the sky multiple times.
183
594795
2534
Πρέπει να χαρτογραφήσουμε
τον ουρανό πολλές φορές.
τον ουρανό πολλές φορές.
10:10
So in SDSS-V, we're going back
to each part of the sky multiple times
to each part of the sky multiple times
184
598782
4229
Γι' αυτό, στην SDSS επιστρέφουμε
στα ίδια σημεία επανειλημμένα
στα ίδια σημεία επανειλημμένα
για να δούμε πώς αλλάζουν
αυτά τα αντικείμενα
αυτά τα αντικείμενα
10:15
in order to see how
these objects change over time.
these objects change over time.
185
603035
3357
με την πάροδο του χρόνου.
10:18
Because those changes in time
encode the physics,
encode the physics,
186
606416
3284
Επειδή αυτές οι αλλαγές με την πάροδο
του χρόνου αποκρυπτογραφούν τη φυσική
του χρόνου αποκρυπτογραφούν τη φυσική
10:21
and they encode how these objects
are growing and changing.
are growing and changing.
187
609724
3979
αλλά και το πώς αυτά τα αντικείμενα
αναπτύσσονται και αλλάζουν.
αναπτύσσονται και αλλάζουν.
Ξεκοκαλίζουμε τον ουρανό.
10:27
Mow the sky.
188
615399
1150
10:30
OK, let me just recap.
189
618177
1991
Εντάξει, ας ανακεφαλαιώσω.
10:32
Global survey, two hemispheres,
190
620744
2579
Παγκόσμια έρευνα, δύο ημισφαίρια,
10:36
five telescopes, 10 spectrographs,
millions of objects, mow the sky,
millions of objects, mow the sky,
191
624537
5056
πέντε τηλεσκόπια, δέκα φασματογράφοι,
εκατομμύρια αντικείμενα,
ξεκοκαλίζουμε τον ουρανό
ξεκοκαλίζουμε τον ουρανό
δημιουργική στρατιά, ρομπότ, ναι.
10:41
creative army, robots, yeah.
192
629617
2920
10:44
So you're thinking, "Wow.
193
632561
1668
Μάλλον θα σκέφτεστε «Ουάου.
10:46
She must have this
industrial machine going,
industrial machine going,
194
634253
2705
Πρέπει να συντονίζει αυτήν
την βιομηχανική μηχανή,
την βιομηχανική μηχανή,
10:48
no room for the individual, curious,
lone wolf genius," right?
lone wolf genius," right?
195
636982
3270
δεν υπάρχει χώρος για μεμονωμένους,
περίεργους μοναχικούς ιδιοφυείς λύκους;»
περίεργους μοναχικούς ιδιοφυείς λύκους;»
10:52
And you'd be 100 percent wrong.
196
640847
1712
Αλλά κάνετε τεράστιο λάθος.
10:55
Meet Hanny's Voorwerp.
197
643234
1467
Υποδεχθείτε το Αντικείμενο της Χάνι.
10:57
Hanny van Arkel was a Dutch schoolteacher
198
645274
2230
Η Χάνι φαν Άρκελ είναι μια Ολλανδή δασκάλα
που ανέλυε τις δημόσιες εκδόσεις
των δεδομένων της SDSS
των δεδομένων της SDSS
10:59
who was analyzing the public
versions of the SDSS data,
versions of the SDSS data,
199
647528
3896
όταν ανακάλυψε αυτό το πραγματικά
σπάνιο τύπο αντικειμένου,
σπάνιο τύπο αντικειμένου,
11:03
when she found this
incredibly rare type of object,
incredibly rare type of object,
200
651448
3800
που πλέον αποτελεί
αντικείμενο μεγάλης έρευνας.
αντικείμενο μεγάλης έρευνας.
11:07
which is now a subject of major study.
201
655272
2533
11:10
She was able to do this
202
658621
1550
Και το κατάφερε αυτό
11:12
because SDSS, since its beginning
and by mandate from the Sloan Foundation,
and by mandate from the Sloan Foundation,
203
660195
4525
επειδή η SDSS από την αρχή
μετά από εντολή του Ιδρύματος Sloan
μετά από εντολή του Ιδρύματος Sloan
11:16
has made its data both publicly available
204
664744
2635
έθεσε τα δεδομένα δημόσια διαθέσιμα
και αξιοποιήσιμα
από ένα ευρύ φάσμα κοινού.
από ένα ευρύ φάσμα κοινού.
11:19
and usable to a broad range of audiences.
205
667403
3793
Είναι μια πολίτης -- ναι
χειροκροτήστε για αυτό.
χειροκροτήστε για αυτό.
11:23
She's a citizen -- yeah, clap for that.
206
671792
2745
Χειροκροτήστε για αυτό.
11:26
Clap for that.
207
674561
1151
11:27
(Applause)
208
675736
3246
(Χειροκρότημα)
Η Χάνι είναι μια επιστήμονας πολίτης,
ή όπως μου αρέσει να τους αποκαλώ,
ή όπως μου αρέσει να τους αποκαλώ,
11:31
Hanny is a citizen scientist,
209
679006
1532
11:32
or as I like to call them,
210
680562
1784
«αστικοί μαχητές».
11:34
"citizen warriors."
211
682370
1283
11:36
And she shows that you don't have to be
a fancy astrophysicist to participate.
a fancy astrophysicist to participate.
212
684284
6301
Και αποδεικνύει ότι δεν χρειάζεται
να είσαι αστροφυσικός για να συμμετέχεις.
να είσαι αστροφυσικός για να συμμετέχεις.
11:43
You just have to be curious.
213
691037
1675
Αρκεί να σε διακατέχει η περιέργια.
11:46
A few years ago,
214
694425
1574
Πριν από κάποια χρόνια
11:48
my four-year-old asked,
"Can moons have moons?"
"Can moons have moons?"
215
696023
3332
ο τετράχρονος γιος μου με ρώτησε,
«Το φεγγάρι μπορεί να έχει φεγγάρια;»
«Το φεγγάρι μπορεί να έχει φεγγάρια;»
11:51
And I set about to answer this question
216
699989
1969
Έτσι, το έβαλα σκοπό να βρω την απάντηση,
11:53
because even though many
four-year-olds over all of time
four-year-olds over all of time
217
701982
3587
επειδή αν και πολλά τετράχρονα
μέσα στην πάροδο του χρόνου
μέσα στην πάροδο του χρόνου
έχουν μάλλον κάνει την ίδια ερώτηση,
11:57
have probably asked this question,
218
705593
2013
πολλοί ειδικοί, όπως κι εγώ,
δεν γνώριζαν την απάντηση.
δεν γνώριζαν την απάντηση.
11:59
many experts, including myself,
didn't know the answer.
didn't know the answer.
219
707630
3765
12:04
These are the moons in our solar system
that can host hypothetical submoons.
that can host hypothetical submoons.
220
712157
3848
Αυτά εδώ είναι τα φεγγάρια που μπορούν
υποθετικά να φιλοξενήσουν υπο-φεγγάρια.
υποθετικά να φιλοξενήσουν υπο-φεγγάρια.
12:08
And that just goes to show you
that there are so many basic questions
that there are so many basic questions
221
716491
4015
Και το αναφέρω για να σας δείξω
πως υπάρχουν τόσα πολλά βασικά ερωτήματα
πως υπάρχουν τόσα πολλά βασικά ερωτήματα
που μένουν να κατανοηθούν.
12:12
left to be understood.
222
720530
2134
12:17
And this brings me to the most
important point about SDSS.
important point about SDSS.
223
725665
4672
Και αυτό με φέρνει στο πιο σημαντικό
σημείο για την SDSS.
σημείο για την SDSS.
12:23
Because, yeah, the stars, the galaxies,
the black holes, the robots --
the black holes, the robots --
224
731036
4080
Επειδή τα άστρα, οι γαλαξίες
οι μαύρες τρύπες, τα ρομπότ --
οι μαύρες τρύπες, τα ρομπότ --
όλα αυτά είναι όντως τέλεια.
12:27
that's all super cool.
225
735140
1466
12:30
But the coolest thing of all
226
738879
2063
Αλλά το πιο ωραίο από όλα
είναι ότι αυτά τα μικροσκοπικά
πλάσματα σε μια μάζα από μπάζα
πλάσματα σε μια μάζα από μπάζα
12:32
is that eensy-weensy creatures
on a rubble pile
on a rubble pile
227
740966
3244
12:36
around a totally average star
in a totally average galaxy
in a totally average galaxy
228
744234
3829
γύρω από ένα συνηθισμένο άστρο
σε έναν συνηθισμένο γαλαξία
σε έναν συνηθισμένο γαλαξία
μπορούν να κερδίσουν τη μάχη
για να καταλάβουμε τον κόσμο.
για να καταλάβουμε τον κόσμο.
12:40
can win the battle
to understand their world.
to understand their world.
229
748087
3785
12:44
Every dot in this video is a galaxy.
230
752714
4871
Κάθε κουκκίδα σ' αυτό το βίντεο
είναι και ένας γαλαξίας.
είναι και ένας γαλαξίας.
12:51
Every dot.
231
759323
1150
Κάθε κουκκίδα.
12:59
(Cheers) (Applause)
232
767553
6762
(Επευφημίες) (Χειροκρότημα)
13:06
I'm showing here the number of galaxies
233
774339
1890
Δείχνω εδώ τον αριθμό των γαλαξίων
που έχουν χαρτογραφήσει
οι αστρονόμοι από το 1980.
οι αστρονόμοι από το 1980.
13:08
that astronomers have mapped
in large surveys since about 1980.
in large surveys since about 1980.
234
776253
3395
13:12
You can see SDSS kick in around Y2K.
235
780109
2754
Βλέπετε τη συνεισφορά της SDSS
περίπου από το 2000.
περίπου από το 2000.
13:15
If we stay on this line,
236
783921
2580
Αν συνεχίσουμε με αυτόν τον ρυθμό
θα χαρτογραφήσουμε κάθε γαλαξία
του παρατηρήσιμου σύμπαντος έως το 2060.
του παρατηρήσιμου σύμπαντος έως το 2060.
13:18
we will map every large galaxy
in the observable universe by 2060.
in the observable universe by 2060.
237
786525
5905
13:25
Think about that.
238
793406
1354
Σκεφτείτε το.
Σκεφτείτε το: βρεθήκαμε
από το να ταξινομούμε όστρακα
από το να ταξινομούμε όστρακα
13:26
Think about it: we've gone
from arranging clamshells
from arranging clamshells
239
794784
4126
στη θεωρία της σχετικότητας
και στην SDSS σε λίγα χιλιάδες χρόνια --
και στην SDSS σε λίγα χιλιάδες χρόνια --
13:30
to general relativity to SDSS
in a few thousand years --
in a few thousand years --
240
798934
4087
και αν αντέξουμε άλλα 40 ακόμα χρόνια,
13:35
and if we hang on 40 more,
241
803045
2310
13:39
we can map all the galaxies.
242
807077
2063
μπορούμε να χαρτογραφήσουμε
όλους τους γαλαξίες.
όλους τους γαλαξίες.
13:41
But we have to stay on the line.
243
809859
1850
Αλλά πρέπει να μείνουμε προσηλωμένοι.
Θα είναι δική μας επιλογή;
13:44
Will that be our choice?
244
812557
1341
13:48
There are dark forces in this world
245
816684
2639
Υπάρχουν σκοτεινές
δυνάμεις στον κόσμο αυτό,
δυνάμεις στον κόσμο αυτό,
που θα στερήσουν από όλα τα είδη μας
το δικαίωμα να κατανοήσουμε το σύμπαν μας.
το δικαίωμα να κατανοήσουμε το σύμπαν μας.
13:51
that will rob our entire species
of our right to understand our universe.
of our right to understand our universe.
246
819347
6357
Μην φοβάστε το σκοτάδι.
13:58
Don't be afraid of the dark.
247
826466
1525
14:00
Fight back.
248
828498
1150
Αντισταθείτε.
Ελάτε μαζί μας.
14:02
Join us.
249
830173
1190
Σας ευχαριστώ
14:03
Thank you.
250
831387
1150
14:04
(Applause)
251
832561
6851
(Χειροκρότημα)
ABOUT THE SPEAKER
Juna Kollmeier - Theoretical astrophysicistUsing all the techniques known to astronomy -- mathematics, computers and data from telescopes on the ground and in space -- Juna Kollmeier seeks to understand how the universe formed by mapping stars, galaxies and black holes at scale.
Why you should listen
As she tells it, Juna Kollmeier believes "all humans have an inalienable right to know about their world. For the past two decades, I have been studying the cosmos -- from planets to galaxies to black holes. I am currently making a new map of the sky -- the fifth generation of the Sloan Digital Sky Survey."
Led to a career in astrophysics by "a STEM camp in Michigan," Kollmeier is currently an astrophysicist at the Carnegie Institution for Science. Her research focuses on the emergence of structure in the universe on multiple scales and how the tiny fluctuations in density that were present when the universe was only 300,000 old became the stars, galaxies and black holes that we see now. Her goal is to complete this new SDSS sky map and to make sure these data remain available to the public for study.
Juna Kollmeier | Speaker | TED.com