TED2009
Jill Tarter: Join the SETI search
Ջիլ Թերթերը հրավիրում է միանալ Ոչ երկրային քաղաքակրթությունների որոնման ծրագրին (TED-ի մրցանակակիր)
Filmed:
Readability: 5
1,440,575 views
SETI-ի ինստիտուտի մասնակից Ջիլ Թերթերը ներկայացնում է իր TED Մրցանակի ցանկությունը. արագացնել տիեզերքի որոնման աշխատանքները: Օգտագործելով անընդհատ զարգացող ռադիոհեռադիտակների հնարավորությունները` նա և իր թիմը ուշադրությամբ հետևում են այն ազդակներին, որոնք կարող են տիեզերքում այլ քաղաքակրթությունների գոյության նշան լինել:
Jill Tarter - Astronomer
SETI's Jill Tarter has devoted her career to hunting for signs of sentient beings elsewhere. Winner of the 2009 TED Prize, almost all aspects of her field have been affected by her work. Full bio
SETI's Jill Tarter has devoted her career to hunting for signs of sentient beings elsewhere. Winner of the 2009 TED Prize, almost all aspects of her field have been affected by her work. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:21
So, my question:
0
0
2000
Այսպիսով, իմ հարցն է.
00:23
are we alone?
1
2000
2000
արդյո՞ք մենք մենակ ենք:
00:25
The story of humans is the story of ideas --
2
4000
4000
Մարդկության պատմությունը գաղափարների պատմություն է.
00:29
scientific ideas that shine light into dark corners,
3
8000
5000
գիտական գաղափարների, որոնք լույս են սփռում մութ անկյունները,
00:34
ideas that we embrace rationally and irrationally,
4
13000
5000
գաղափարների, որ մենք ընդունում ենք ռացիոնալ կամ իռացիոնալ կերպով,
00:39
ideas for which we've lived and died and killed and been killed,
5
18000
5000
գաղափարներ, որոնց համար մենք ապրում և մահանում ենք, սպանում և սպանվում ենք,
00:44
ideas that have vanished in history,
6
23000
2000
գաղափարներ, որոնք անհետացել են պատմության ընթացքում
00:46
and ideas that have been set in dogma.
7
25000
3000
և գաղափարներ, որոնք վերածվել են դոգմաների:
00:50
It's a story of nations,
8
29000
3000
Սա ազգերի պատմություն է,
00:54
of ideologies,
9
33000
3000
գաղափարների պատմություն,
00:58
of territories,
10
37000
2000
տարածքների և
01:01
and of conflicts among them.
11
40000
4000
նրանց միջև եղած անհամաձայնությունների պատմություն է:
01:06
But, every moment of human history,
12
45000
4000
Բայց մարդկության պատմության յուրաքանչյուր պահ,
01:10
from the Stone Age to the Information Age,
13
49000
4000
Քարի դարից մինչև Տեղեկատվության դար,
01:14
from Sumer and Babylon to the iPod and celebrity gossip,
14
53000
5000
Շումեր և Բաբելոնից մինչև iPod և հանրճանաչ մարդկանց մասին բամբասանքներ,
01:19
they've all been carried out --
15
58000
5000
բոլորը եղել են,
01:24
every book that you've read,
16
63000
2000
ձեր կարդացած ամեն գիրք,
01:26
every poem, every laugh, every tear --
17
65000
5000
յուրաքանչյուր պոեմ, յուրաքանչյուր ծիծաղ, յուրաքանչյուր արցունք,
01:31
they've all happened here.
18
70000
3000
բոլորը պատահել են այստեղ:
01:35
Here.
19
74000
2000
Այստեղ:
01:38
Here.
20
77000
2000
Այստեղ:
01:42
Here.
21
81000
2000
Այստեղ:
01:45
(Laughter)
22
84000
2000
(Ծիծաղ)
01:48
Perspective is a very powerful thing.
23
87000
3000
Տեսանկյուններն ու մոտեցումները շատ հզոր դեր ունեն:
01:51
Perspectives can change.
24
90000
3000
Նրանք կարող են փոխել ամեն ինչ:
01:54
Perspectives can be altered.
25
93000
3000
Նրանք կարող են փոխվել:
01:57
From my perspective, we live on a fragile island of life,
26
96000
6000
Իմ տեսանկյունից, մենք ապրում ենք կյանքի մի փխրուն կղզու վրա
02:03
in a universe of possibilities.
27
102000
4000
հնարավորությունների տիեզերքում:
02:07
For many millennia, humans have been on a journey to find answers,
28
106000
7000
Շատ հազարամյակներ, մարդիկ պատասխաններ փնտրելու ճանապարհին են եղել,
02:14
answers to questions about naturalism and transcendence,
29
113000
5000
պատասխաններ նատուրալիզմի և տրանսցենդենտալիզմի վերաբերյալ,
02:19
about who we are and why we are,
30
118000
4000
թե ովքեր ենք մենք և ինչու ենք մենք
02:23
and of course, who else might be out there.
31
122000
3000
և, իհարկե, ով կարող է լինել այնտեղ բացի մեզանից:
02:29
Is it really just us?
32
128000
4000
Արդյոք իրո՞ք միայն մենք ենք:
02:33
Are we alone in this vast universe
33
132000
3000
Մենք միայնա՞կ ենք այս ահռելի տիեզերքում.
02:36
of energy and matter and chemistry and physics?
34
135000
3000
էներգիայի, պատահականության, քիմիայի և ֆիզիկայի տիեզերքում:
02:40
Well, if we are, it's an awful waste of space.
35
139000
4000
Եթե միայն մենք ենք, ապա դա տարածության անտեղի վատնում է:
02:44
(Laughter)
36
143000
2000
(Ծիծաղ)
02:46
But, what if we're not?
37
145000
2000
Իսկ եթե մենք մենա՞կ չենք:
02:48
What if, out there, others are asking and answering similar questions?
38
147000
6000
Ի՞նչ, եթե այնտեղ, այլոք են հարցնում և պատասխանում միևնույն հարցերին:
02:54
What if they look up at the night sky, at the same stars,
39
153000
4000
Միգուցե նրանք էլ նայում են գիշերային երկնքին, միևնույն աստղերին,
02:58
but from the opposite side?
40
157000
3000
բայց հակառակ կողմից:
03:01
Would the discovery of an older cultural civilization out there
41
160000
8000
Արդյոք ավելի հին քաղաքակրթության հայտնաբերումը չի՞ ոգեշնչի մեզ
03:09
inspire us to find ways to survive
42
168000
5000
գտնելու փրկության ուղիներ
03:14
our increasingly uncertain technological adolescence?
43
173000
5000
տեխնոլոգիաների օրեցօր աճող անորոշության մեջ:
03:19
Might it be the discovery of a distant civilization
44
178000
4000
Արդյո՞ք շատ հեռավոր քաղաքակրթության
03:23
and our common cosmic origins
45
182000
3000
և մեր ընդհանուր տիեզերական ծագման բացահայտումն է, որ
03:26
that finally drives home the message of the bond among all humans?
46
185000
6000
ի վերջո մեզ կհաղորդի բոլոր մարդկանց միջև եղած կապի մասին:
03:32
Whether we're born in San Francisco, or Sudan,
47
191000
3000
Ծնված լինենք Սան Ֆրանցիսկոյում, թե Սուդանում,
03:35
or close to the heart of the Milky Way galaxy,
48
194000
3000
կամ Ծիր Կաթինի սրտում,
03:38
we are the products of a billion-year lineage of wandering stardust.
49
197000
7000
մենք միևնույն է հանդիսանում ենք միլիոնավոր տարիների թափառող աստղային փոշու հետնորդները:
03:45
We, all of us,
50
204000
3000
Մենք, բոլորս,
03:48
are what happens when a primordial mixture of hydrogen and helium
51
207000
4000
այն ենք, ինչ պատահում է, երբ ջրածնի և հելիումի խառնուրդը
03:52
evolves for so long that it begins to ask where it came from.
52
211000
5000
այնքան երկար է զարգանում, որ սկսում է հարցնել, թե որտեղից է ինքը գալիս:
03:58
Fifty years ago,
53
217000
2000
Հիսուն տարի առաջ,
04:00
the journey to find answers took a different path
54
219000
5000
պատասխաններ գտնելու ճանապարհորդությունն այլ բնույթ ուներ
04:05
and SETI, the Search for Extra-Terrestrial Intelligence,
55
224000
3000
և SETI-ին` Ոչ երկրային քաղաքակրթությունների որոնման ծրագիրը
04:08
began.
56
227000
2000
սկսվեց:
04:10
So, what exactly is SETI?
57
229000
2000
Այսպիսով, ի՞նչ է SETI-ն:
04:12
Well, SETI uses the tools of astronomy
58
231000
3000
SETI-ն օգտագործում է աստղագիտության գործիքները
04:15
to try and find evidence of someone else's technology out there.
59
234000
5000
փորձելու գտնել մեկ այլ քաղաքակրթություն:
04:20
Our own technologies are visible over interstellar distances,
60
239000
3000
Մեր սեփական տեխնոլոգիաները տեսանելի են միջաստղային տարածություններում
04:23
and theirs might be as well.
61
242000
3000
միգուցե նրանցը նույնպե՞ս երևան:
04:26
It might be that some massive network of communications,
62
245000
4000
Կարող է պատահել, որ ինչ-որ հզոր հաղորդակցման ցանց,
04:30
or some shield against asteroidal impact,
63
249000
3000
կամ այլ գիսաստղերից պաշտպանվելու համար նախատեսված ինչ-որ վահան,
04:33
or some huge astro-engineering project that we can't even begin to conceive of,
64
252000
5000
կամ աստղագտիության որոշ խոշոր ծրագիր, որը մենք չէինք կարող նույնիսկ պատկերացնել,
04:38
could generate signals at radio or optical frequencies
65
257000
4000
կարողանա ռադիո կամ օպտիկական հաճախականություներում ազդակներ հաղորդել,
04:42
that a determined program of searching might detect.
66
261000
4000
որոնք կարող են հայտնաբերվել որոնման համակարգի կողմից:
04:46
For millennia, we've actually turned to the priests and the philosophers
67
265000
4000
Հազարամյակների ընթացքում մենք դիմել ենք հավատացյալներին և փիլիսոփաներին`
04:50
for guidance and instruction on this question of whether there's intelligent life out there.
68
269000
6000
ստանալու ուղղորդիչներ և պատասխաններ այլ քաղաքակրթությունների գոյության հարցի վերաբերյալ:
04:56
Now, we can use the tools of the 21st century to try and observe what is,
69
275000
6000
Այժմ մենք կարող ենք օգտագործել 21-րդ դարի գործիքները և փորձել հետազոտություններ իրականացնել,
05:02
rather than ask what should be, believed.
70
281000
4000
քան հարցնել, թե ինչին հավատալ:
05:06
SETI doesn't presume the existence of extra terrestrial intelligence;
71
285000
5000
SETI-ն չի պնդում ոչ երկրային քաղաքակրթության անպայման գոյության մասին,
05:11
it merely notes the possibility, if not the probability
72
290000
4000
այն ընդամենը նշում է այս մեծ տիեզերքի, որը չափազանց միօրինակ է,
05:15
in this vast universe, which seems fairly uniform.
73
294000
4000
հնարավորությունները, եթե ոչ հավանականությունը այլ քաղաքակրթություներ ունենալու:
05:19
The numbers suggest a universe of possibilities.
74
298000
3000
Թվերը հնարավորությունների տիեզերք են առաջարկում:
05:22
Our sun is one of 400 billion stars in our galaxy,
75
301000
6000
Մեր արևը մեկն է այն 400 միլիարդ աստղերից, որ կան մեր արեգակնային համակարգում:
05:28
and we know that many other stars have planetary systems.
76
307000
5000
և մենք գիտենք, որ շատ աստղեր ունեն իրենց մոլորակների համակարգը,
05:33
We've discovered over 350 in the last 14 years,
77
312000
4000
վերջին 14 տարիների ընթացքում մենք հայտնաբերել ենք մոտ 350-ը`
05:37
including the small planet, announced earlier this week,
78
316000
6000
ներառյալ այն փոքրիկ մոլորակը, որի մասին տեղեկացվել էր այս շաբաթվա սկզբում,
05:43
which has a radius just twice the size of the Earth.
79
322000
4000
որի շառավիղն երկու անգամ մեծ է Երկրից:
05:47
And, if even all of the planetary systems in our galaxy were devoid of life,
80
326000
9000
Եվ եթե անգամ մեր գալակտիկայի բոլոր մոլորակային համակարգերը զուրկ են կյանքից,
05:56
there are still 100 billion other galaxies out there,
81
335000
2000
կան ավելի քան 100 միլիարդ այլ գալակտիկաներ
05:58
altogether 10^22 stars.
82
337000
3000
ընդհանուր առմամբ 10-22 աստղերով:
06:01
Now, I'm going to try a trick, and recreate an experiment from this morning.
83
340000
5000
Այժմ ես պատրաստվում եմ մի խաղ խաղալ և այս առավոտվա մի փորձարկում վերարտադրել:
06:06
Remember, one billion?
84
345000
2000
Հիշու՞մ եք, մեկ միլիարդ:
06:08
But, this time not one billion dollars, one billion stars.
85
347000
4000
Բայց այս անգամ ոչ թե մեկ միլիարդ դոլար, այլ մեկ միլիարդ աստղ:
06:12
Alright, one billion stars.
86
351000
2000
Լավ, մեկ միլիարդ աստղ:
06:14
Now, up there, 20 feet above the stage,
87
353000
3000
Ուրեմն, բեմից 20 ոտնաչափ վերև
06:17
that's 10 trillion.
88
356000
2000
արդեն կդառնա 10 տրիլիոն:
06:19
Well, what about 10^22?
89
358000
3000
Իսկ ի՞նչ կասենք 10-22-ի մասին:
06:22
Where's the line that marks that?
90
361000
3000
Որտե՞ղ է նշագրումը:
06:25
That line would have to be 3.8 million miles above this stage.
91
364000
6000
Այդ գիծը պետք է որ այստեղից 3.8 միլիոն մղոն վեր լինի:
06:31
(Laughter)
92
370000
1000
(Ծիծաղ)
06:32
16 times farther away than the moon,
93
371000
3000
Լուսնի հեռավորությունից 16 անգամ հեռու,
06:35
or four percent of the distance to the sun.
94
374000
2000
կամ միչև արևը գոյություն ունեցող հեռավորության չորս տոկոսը:
06:37
So, there are many possibilities.
95
376000
3000
Այսպիսով, կան բազում տարբերակներ:
06:40
(Laughter)
96
379000
2000
(Ծիծաղ)
06:42
And much of this vast universe,
97
381000
3000
Եվ այս ահռելի տիեզերքի մեծ մասը
06:45
much more may be habitable than we once thought,
98
384000
3000
շատ ավելի մեծ մասը կարող է բնակելի լինել, քան մենք մի ժամանակ կարծում էինք,
06:48
as we study extremophiles on Earth --
99
387000
2000
ուսումնասիրելով Երկրի էքստրեմոֆիլներին`
06:50
organisms that can live in conditions totally inhospitable for us,
100
389000
4000
օրգանիզմներ, որոնք կարող են ապրել մեզ համար լիովին անբարենպաստ պայմաններում
06:54
in the hot, high pressure thermal vents at the bottom of the ocean,
101
393000
7000
օվկիանոսի հատակում չափազանց տաք, բարձր ճնշում ունեցող ջերմային մասերում,
07:01
frozen in ice, in boiling battery acid,
102
400000
4000
սառույցի մեջ, եռացող մարտկոցներում,
07:05
in the cooling waters of nuclear reactors.
103
404000
4000
միջուկային ռեակտորների սառչող ջրերում:
07:09
These extremophiles tell us that life may exist in many other environments.
104
408000
6000
Այս էքստրեմոֆիլները վկայում են, որ կյանք կարող է գոյություն ունենալ շատ այլ միջավայրերում:
07:16
But those environments are going to be widely spaced in this universe.
105
415000
4000
Բայց այդ միջավայրերը կարող են չափազանց սփռված լինել տիեզերքում:
07:20
Even our nearest star, the Sun --
106
419000
2000
Նույնիսկ մեզ ամենամոտ աստղի` Արևի,
07:22
its emissions suffer the tyranny of light speed.
107
421000
5000
արտաներտումները ենթարկվում են լույսի արագության ներգործությանը:
07:27
It takes a full eight minutes for its radiation to reach us.
108
426000
3000
Ամբողջ ութ րոպե է պահանջվում, որպեսզի դրա ճառագայթումը հասնի մեզ:
07:30
And the nearest star is 4.2 light years away,
109
429000
3000
Եվ ամենամոտ աստղը մեզանից հեռու է 4.2 լուսային տարի,
07:33
which means its light takes 4.2 years to get here.
110
432000
4000
ինչը նշանակում է, որ 4.2 տարի է պահանջվում, որ դրա լույսը հասնի մեզ:
07:37
And the edge of our galaxy is 75,000 light years away,
111
436000
4000
Իսկ մեր գալակտիկայի եզրերը Երկրից 75 000 լուսային տարվա հեռավորություն ունեն,
07:41
and the nearest galaxy to us, 2.5 million light years.
112
440000
5000
իսկ ամենամոտ գալակտիկան մեզանից հեռու է 2.5 միլիոն լուսային տարի:
07:46
That means any signal we detect would have started its journey a long time ago.
113
445000
5000
Դա նշանակում է, որ ցանկացած ազդակ, որը մենք այսօր ստանում ենք, սկսել է իր ճանապարհը շատ վաղուց:
07:52
And a signal would give us a glimpse of their past,
114
451000
5000
Եվ այդ ազդակը մեզ կտրամադրի համառոտ տեղեկություններ նրանց անցյալի
07:57
not their present.
115
456000
2000
և ոչ ներկայի մասին:
07:59
Which is why Phil Morrison calls SETI, "the archaeology of the future."
116
458000
5000
Ահա թե ինչու է Ֆիլ Մորիսոնը SETI-ն անվանում "ապագայի հնէաբանություն":
08:04
It tells us about their past,
117
463000
3000
Այն պատմում է մեզ նրանց անցյալի մասին,
08:07
but detection of a signal tells us it's possible for us to have a long future.
118
466000
8000
բայց ազդակի հայտնաբերումը վկայում է, որ հնարավոր է մենք ունենանք երկար ապագա:
08:15
I think this is what David Deutsch meant in 2005,
119
474000
3000
Կարծում եմ հենց սա ի նկատի ուներ Դավիդ Դոտչը 2005-ին,
08:18
when he ended his Oxford TEDTalk
120
477000
2000
երբ նա ավարտեց իր Oxford TEDTalk-ը
08:20
by saying he had two principles he'd like to share for living,
121
479000
5000
ասելով, որ ունի ապրելու երկու սկզբունք, որով կցանկանար կիսվել,
08:25
and he would like to carve them on stone tablets.
122
484000
3000
և ինքը կցանկանար փորագրել դրանք քարերի վրա:
08:28
The first is that problems are inevitable.
123
487000
4000
Առաջինն այն է, որ խնդիրներն անխուսափելի են:
08:32
The second is that problems are soluble.
124
491000
4000
Երկրորդը` խնդիրները լուծելի են:
08:39
So, ultimately what's going to determine the success or failure of SETI
125
498000
5000
Ի վերջո, SETI-ի հաջողությունը կամ ձախողումը կախված է
08:44
is the longevity of technologies,
126
503000
3000
տեխնոլոգիաների երկարակեցությունից,
08:48
and the mean distance between technologies in the cosmos --
127
507000
6000
և տիեզերքում տեխնոլոգիաների միջև եղած միջին հեռավորությունից`
08:54
distance over space and distance over time.
128
513000
3000
հեռավորություններից ժամանակի և տարածության մեջ:
08:58
If technologies don't last and persist,
129
517000
3000
Եթե տեխնոլոգիաները մնայուն և դիմացկուն չլինեն,
09:01
we will not succeed.
130
520000
2000
մենք անհաջողության կմատնվենք:
09:03
And we're a very young technology
131
522000
2000
Եվ մենք շատ երիտասարդ տեխնոլոգիա ենք
09:05
in an old galaxy,
132
524000
3000
մի հին գալակտիկայում
09:08
and we don't yet know whether it's possible for technologies to persist.
133
527000
5000
և դեռևս չգիտենք, արդյոք հնարավոր է, որ տեխնոլոգիաները հարատևեն:
09:13
So, up until now I've been talking to you about really large numbers.
134
532000
5000
Այսպիսով, մինչև հիմա ես ձեզ հետ խոսում էի բավականին մեծ թվերի մասին,
09:18
Let me talk about a relatively small number.
135
537000
3000
այժմ թույլ տվեք խոսել համեմատաբար փոքր թվերի մասին:
09:21
And that's the length of time that the Earth was lifeless.
136
540000
5000
Եվ դա այն ժամանակաշրջանն է, որի ընթացքում Երկիրն կյանքից զուրկ է եղել:
09:26
Zircons that are mined in the Jack Hills of western Australia,
137
545000
7000
Եթե մենք նայենք Արևմտյան Ավստրալիայի Ջեք Հիլսից դուրս բերվող ցիրկոն քարերին,
09:33
zircons taken from the Jack Hills of western Australia
138
552000
3000
ահա հենց Արևմտյան Ավստրալիայի Ջեք Հիլսից դուրս բերված ցիրկոնները
09:37
tell us that within a few hundred million years of the origin of the planet
139
556000
5000
վկայում են, որ իր գոյության առաջին մի քանի հարյուր միլիոն տարիներին մոլորակը
09:42
there was abundant water and perhaps even life.
140
561000
3000
ամբողջությամբ պատված էր ջրով, և այնտեղ գուցե անգամ կյանք գոյություն ուներ:
09:45
So, our planet has spent the vast majority of its 4.56 billion year history
141
564000
9000
Այսպիսով մեր մոլորակը ծախսել է իր գոյության 4.56 միլիարդ տարիների նշանակալի մասը
09:54
developing life,
142
573000
2000
կյանքը զարգացնելու վրա`
09:56
not anticipating its emergence.
143
575000
2000
չկանխատեսելով նրա ստեղծումը:
09:58
Life happened very quickly,
144
577000
2000
Կյանքը սկսվեց շատ արագ
10:00
and that bodes well for the potential of life elsewhere in the cosmos.
145
579000
6000
որը շատ լավ նախադրյալ է ստեղծում, որպեսզի այլ գալակտիկաներում նույնպես կյանք առաջանա:
10:06
And the other thing that one should take away from this chart
146
585000
4000
Եվս մեկ բան, որ պետք է դուրս բերել այստեղից.
10:10
is the very narrow range of time
147
589000
4000
այն չափազանց նեղ ժամանակի ընթացքն է,
10:14
over which humans can claim to be the dominant intelligence on the planet.
148
593000
4000
որի ընթացքում մարդիկ կարող են պնդել, թե մոլորակում գերիշխող ինտելեկտի կրողներն են:
10:18
It's only the last few hundred thousand years
149
597000
4000
Ընդամենը վերջին մի քանի հարյուր հազար տարիների ընթացքում է, որ
10:22
modern humans have been pursuing technology and civilization.
150
601000
4000
ժամանակակից մարդը հասել է տեխնոլոգիական առաջընթացի և քաղաքակրթության:
10:26
So, one needs a very deep appreciation
151
605000
4000
Հետևաբար, անհրաժեշտ է խորապես գնահատել
10:30
of the diversity and incredible scale of life on this planet
152
609000
5000
այս երկրի վրա գոյություն ունեցող կյանքի բազմազանությունը և մասշտաբները,
10:35
as the first step in preparing to make contact with life elsewhere in the cosmos.
153
614000
9000
որպես առաջին քայլ տիեզերքներում գոյություն ունեցող այլ քաղաքակրթությունների հետ շփում սկսելու համար:
10:44
We are not the pinnacle of evolution.
154
623000
6000
Մենք էվոլյուցիայի գագաթնակետը չենք:
10:50
We are not the determined product
155
629000
4000
Մենք միլիարդավոր տարիների էվոլյուցիոն կառուցմամբ և պլանավորմամբ
10:54
of billions of years of evolutionary plotting and planning.
156
633000
5000
նախատեսված արդյունքը չենք:
10:59
We are one outcome of a continuing adaptational process.
157
638000
8000
Մենք շարունակական հարմարվողական գործընթացի արդյունք ենք:
11:07
We are residents of one small planet
158
646000
4000
Մենք Ծիր Կաթին համաստեղության մի ծայրում գտնվող
11:11
in a corner of the Milky Way galaxy.
159
650000
3000
մի փոքրիկ մոլորակի բնակիչներ ենք:
11:14
And Homo sapiens are one small leaf
160
653000
5000
Եվ հոմո սապիենսը մեկ փոքր տերև է
11:19
on a very extensive Tree of Life,
161
658000
4000
մի շատ մեծ Կյանքի Ծառի վրա,
11:23
which is densely populated by organisms that have been honed for survival
162
662000
7000
որը շատ խիտ բնակեցված է օրգանիզմներով, որոնք գոյատևել են
11:30
over millions of years.
163
669000
2000
միլիոնավոր տարիների ընթացքում:
11:32
We misuse language,
164
671000
3000
Մենք չարաշահում ենք լեզուն
11:35
and talk about the "ascent" of man.
165
674000
3000
և խոսում ենք "մարդու զարգացման" մասին:
11:38
We understand the scientific basis for the interrelatedness of life
166
677000
6000
Մենք հասկանում ենք կյանքի փոխկապվածության գիտական հիմքերը,
11:44
but our ego hasn't caught up yet.
167
683000
4000
բայց մեր էգոն դեռևս դրան չի հասել:
11:48
So this "ascent" of man, pinnacle of evolution,
168
687000
4000
Այսպիսով մարդկանց զարգացումը, էվոլյուցիայի գագաթնակետը
11:52
has got to go.
169
691000
2000
պետք է առաջ գնա:
11:54
It's a sense of privilege that the natural universe doesn't share.
170
693000
5000
Սա առավերություն է, որով տիեզերքը չի կիսվում:
11:59
Loren Eiseley has said,
171
698000
3000
Լորեն Էյսլին ասել է,
12:02
"One does not meet oneself
172
701000
3000
"Մարդ չի կարող տեսնել ինքն իրեն
12:05
until one catches the reflection from an eye other than human."
173
704000
4000
քանի դեռ նա չի տեսել իր արտացոլումը մեկ ուրիշ արարածի աչքերում"
12:09
One day that eye may be that of an intelligent alien,
174
708000
5000
Այդ աչքը մի օր կարող է պատկանել ինչ-որ այլմոլորակայինի
12:14
and the sooner we eschew our narrow view of evolution
175
713000
6000
և ինչքան շուտ մենք վերանանք զարգացման մասին ունեցած մեր սահմանափակ պատկերացումներից,
12:20
the sooner we can truly explore our ultimate origins and destinations.
176
719000
9000
այնքան ավելի շուտ կարող ենք իրապես բացահայտել մեր իրական արմատները և նպատակակետը:
12:29
We are a small part of the story of cosmic evolution,
177
728000
6000
Մենք տիեզերքի էվոլյուցիոն պատմության մի փոքրիկ հատված ենք,
12:35
and we are going to be responsible for our continued participation in that story,
178
734000
9000
և մենք պատասխանատու ենք այդ պատմության մեջ մեր ունեցած մասնակցության համար
12:44
and perhaps SETI will help as well.
179
743000
3000
և հավանաբար SETI-ն կօգնի մեզ:
12:47
Occasionally, throughout history, this concept
180
746000
4000
Ժամանակ առ ժամանակ պատմության ընթացքում,
12:51
of this very large cosmic perspective comes to the surface,
181
750000
4000
առաջ է գալիս այս մեծ տիեզերական մտածելակերպի գաղափարը,
12:55
and as a result we see transformative and profound discoveries.
182
754000
6000
և որպես հետևանք մենք ականատես ենք լինում վերափոխող և լուրջ հայտնագործությունների:
13:01
So in 1543, Nicholas Copernicus published "The Revolutions of Heavenly Spheres,"
183
760000
7000
Այսպես, 1543 -ին, Կոպեռնիկոսը հրապարակեց "Երկնային ոլորտների հեղափոխություն" աշխատությունը
13:08
and by taking the Earth out of the center,
184
767000
6000
որտեղ նա հանեց Երկիրը դիտարկման կենտրոնից,
13:14
and putting the sun in the center of the solar system,
185
773000
3000
և Արեգակնային համակարգի կենտրոնում դիտարկեց Արևը,
13:17
he opened our eyes to a much larger universe,
186
776000
4000
ինչով էլ նա մեզ համար տեսանելի դարձրեց ավելի մեծ տիեզերք,
13:21
of which we are just a small part.
187
780000
3000
որում մենք ընդամենը մի փոքր մաս ենք կազմում:
13:24
And that Copernican revolution continues today
188
783000
3000
Եվ Կոպեռնիկոսի այդ հեղափոխությունը շարունակում է ունենալ իր ազդեցությունը
13:27
to influence science and philosophy and technology and theology.
189
786000
5000
գիտության, փիլիոսփայության, տեխնոլոգիաների և թեոլոգիայի վրա:
13:32
So, in 1959, Giuseppe Coccone and Philip Morrison
190
791000
5000
Այդպես, 1959-ին, Ջուզեպպե Կոքոնը և Ֆիլիպ Մորիսոնը
13:37
published the first SETI article in a refereed journal,
191
796000
4000
հրատարակեցին SETI-ի առաջին հոդվածը ամսագրում
13:41
and brought SETI into the scientific mainstream.
192
800000
3000
և SETI-ին բերեցին գիտական մակարդակ:
13:44
And in 1960, Frank Drake conducted the first SETI observation
193
803000
6000
Եվ 1960-ին Ֆրանկ Դրեյքն իրականացրեց SETI-ի առաջին հետազոտությունը`
13:50
looking at two stars, Tau Ceti and Epsilon Eridani,
194
809000
3000
դիտարկելով երկու աստղ` Տաու Ցետին և Էպսիլոն Էրիդանին,
13:53
for about 150 hours.
195
812000
2000
մոտ 150 ժամ շարունակ:
13:55
Now Drake did not discover extraterrestrial intelligence,
196
814000
3000
Այժմ Դրեյքը չի հայտնաբերել այլ, ոչ երկրային քաղաքակրթություններ,
13:58
but he learned a very valuable lesson from a passing aircraft,
197
817000
5000
բայց նա շատ նշանակալի դաս քաղեց անցնող օդանավից
14:03
and that's that terrestrial technology can interfere
198
822000
3000
և դա այն էր, որ երկրային տեխնոլոգիաները կարող են իրենք ազդեցությունն ունենալ
14:06
with the search for extraterrestrial technology.
199
825000
3000
ոչ երկրային տեխնոլոգիաների որոնման գործում:
14:09
We've been searching ever since,
200
828000
2000
Այդ ժամանակից ի վեր մենք որոնում ենք,
14:11
but it's impossible to overstate the magnitude of the search that remains.
201
830000
5000
բայց անհնար է գնահատել այն որոնումների քանակը, որը դեռևս պետք է կատարվի:
14:16
All of the concerted SETI efforts, over the last 40-some years,
202
835000
4000
SETI-ի շրջանակներում վերջին 40 տարիների ընթացքում ներդրված ուժերը
14:20
are equivalent to scooping a single glass of water from the oceans.
203
839000
5000
հավասարազոր են օվկիանոսից մեկ բաժակ ջուր վերցնելուն:
14:25
And no one would decide that the ocean was without fish
204
844000
4000
Եվ ոչ ոք չի կարող ենթադրել, որ օվկիանոսում չկան ձկներ`
14:29
on the basis of one glass of water.
205
848000
2000
հիմնվելով մեկ բաժակ ջրի օրինակի վրա:
14:31
The 21st century now allows us to build bigger glasses --
206
850000
5000
21-րդ դարը մեզ հնարավորություն է ընձեռում ավելի մեծ բաժակներ վերցնել,
14:36
much bigger glasses.
207
855000
2000
շատ ավելի մեծ:
14:38
In Northern California, we're beginning to take observations
208
857000
5000
Հյուսիսային Կալիֆորնիայում, մենք սկսել ենք հետազոտությունները
14:43
with the first 42 telescopes of the Allen Telescope Array --
209
862000
4000
Allen Telescope Array-ի առաջին 42 աստղադիտակներով
14:47
and I've got to take a moment right now to publicly thank
210
866000
4000
և ես այժմ մի պահ ցանկանում եմ նվիրել Փոլ Ալենին և Նաթան Միհրվոլդին
14:51
Paul Allen and Nathan Myhrvold
211
870000
2000
հրապարակավ շնորհակալություն հայտնելուն
14:53
and all the TeamSETI members in the TED community
212
872000
3000
ինչպես նաև TED-ի համայնքից նրանց, ովքեր SETI թմի անդամներ են
14:56
who have so generously supported this research.
213
875000
4000
և մեծ օժանդակություն են ցուցաբերել այս ուսումնասիրությունների ընթացքում:
15:00
(Applause)
214
879000
9000
(Ծափահարություններ)
15:09
The ATA is the first telescope built from a large number of small dishes,
215
888000
4000
ATA-ն առաջին աստղադիտակն էր, որ պատրաստվել է անհամար քանակի պնակներից
15:13
and hooked together with computers.
216
892000
2000
և միացվել է համակարգիչների միջոցով:
15:15
It's making silicon as important as aluminum,
217
894000
2000
Այն սիլիկոնը նույնքան կարևոր է դարձնում, որքան ալյումինը
15:17
and we'll grow it in the future by adding more antennas to reach 350
218
896000
6000
և մենք կզարգացնենք այն ապագայում` ավելացնելով ալեհավաքները մինչև 350-ի
15:23
for more sensitivity and leveraging Moore's law for more processing capability.
219
902000
5000
առավել շատ զգայունության ապահովման և վերամշակման հնարավորության նպատակով Մուրի օրենքի օգտագործման համար:
15:28
Today, our signal detection algorithms
220
907000
4000
Այսօր, ազդակների հայտնաբերման մեր ալգորիթմները
15:32
can find very simple artifacts and noise.
221
911000
3000
կարող են հայտնաբերել շատ պարզ ձայնային ալիքներ և աղմուկներ:
15:35
If you look very hard here you can see the signal from the Voyager 1 spacecraft,
222
914000
5000
Եթե շատ ուշադիր դիտենք այստեղ, կտեսնենք Voyager 1 տիեզերանավի ազդակները,
15:40
the most distant human object in the universe,
223
919000
4000
որն ամենահեռու օբյեկտն է մեր տիեզերքում.
15:44
106 times as far away from us as the sun is.
224
923000
5000
106 անգամ ավելի հեռու, քան արևն է:
15:49
And over those long distances, its signal is very faint when it reaches us.
225
928000
5000
Եվ այդ երկար տարածության պատճառով, նրա ազդակը շատ թույլ է մեզ հասնում:
15:54
It may be hard for your eye to see it,
226
933000
2000
Այն կարող է դժվար տեսանելի լինել աչքի համար,
15:56
but it's easily found with our efficient algorithms.
227
935000
3000
բայց մեր արդյունավետ ալգորիթմենրի օգտագործմամբ այն հեշտորեն հայտնաբերվում է:
15:59
But this is a simple signal,
228
938000
2000
Բայց սա շատ սովորական ազդակ է
16:01
and tomorrow we want to be able to find more complex signals.
229
940000
4000
և վաղը մենք ցանկանում ենք ի վիճակի լինել որսալու ավելի բարդ ազդակներ:
16:05
This is a very good year.
230
944000
3000
Սա շատ լավ տարի է:
16:08
2009 is the 400th anniversary of Galileo's first use of the telescope,
231
947000
7000
2009-ին նշում ենք Գալիլեյի առաջին աստղադիտակի օգտագործման 400 ամյակը,
16:15
Darwin's 200th birthday,
232
954000
3000
Դարվինի 200 ամյակը,
16:18
the 150th anniversary of the publication of "On the Origin of Species,"
233
957000
5000
"Տեսակների ծագումը" աշխատության 150 ամյակը,
16:23
the 50th anniversary of SETI as a science,
234
962000
3000
SETI-ի` որպես գիտության 50 ամյակը,
16:26
the 25th anniversary of the incorporation of the SETI Institute as a non-profit,
235
965000
6000
SETI-ի ինստիտուտի որպես ոչ առևտրային կազմակերպության հիմնադրման 25 ամյակը
16:32
and of course, the 25th anniversary of TED.
236
971000
3000
և, իհարկե, TED-ի 25 ամյակը:
16:35
And next month, the Kepler Spacecraft will launch
237
974000
3000
Եվ մյուս ամիս, Քեփլեր Տիեզերանավը բաց կթողնվի
16:38
and will begin to tell us just how frequent Earth-like planets are,
238
977000
5000
և այն կսկսի պատմել մեզ, թե ինչ հաճախականությամբ է
16:43
the targets for SETI's searches.
239
982000
2000
SETI-ին ուսումնասիրում մեր Երկրի նման մոլորակներ:
16:45
In 2009, the U.N. has declared it to be the International Year of Astronomy,
240
984000
7000
2009-ը, ՄԱԿ-ի որոշման համաձայն, համարվել է Աստղագիտության միջազգային տարի,
16:52
a global festival to help us residents of Earth
241
991000
4000
համընդհանուր փառատոն Երկրի բնակիչներին օգնելու
16:56
rediscover our cosmic origins and our place in the universe.
242
995000
4000
վերահայտնաբերելու մեր տիեզերական ակունքները և մեր տեղը տիեզերքում:
17:00
And in 2009, change has come to Washington,
243
999000
4000
Եվ 2009-ին փոփոխությունները եկան Վաշինգտոն
17:04
with a promise to put science in its rightful position.
244
1003000
5000
խոստումով, որ գիտությունը կդիտարկվի համապատասխան բարձունքի վրա:
17:09
(Applause)
245
1008000
1000
(Ծափահարություններ)
17:10
So, what would change everything?
246
1009000
2000
Այսպիսով, ի՞նչը կփոխի ամեն ինչ:
17:12
Well, this is the question the Edge foundation asked this year,
247
1011000
3000
Սա այս տարի Edge ֆոնդի կողմից բարձրացրած հարցն է,
17:15
and four of the respondents said, "SETI."
248
1014000
4000
և հարցվածներից չորսը պատասխանել էին "SETI"-ն:
17:19
Why?
249
1018000
2000
Ինչու՞:
17:21
Well, to quote:
250
1020000
2000
Մեջբերելով.
17:23
"The discovery of intelligent life beyond Earth
251
1022000
2000
"Բացի Երկրից գիտակցական կյանքի բացահայտումը
17:25
would eradicate the loneliness and solipsism
252
1024000
2000
արմատախիլ կանի միայնության զգացումը և "միակ ուղեղը" լինելու գաղափարը,
17:27
that has plagued our species since its inception.
253
1026000
3000
որը հետևում է մեր տեսակին ստեղծման օրվանից:
17:30
And it wouldn't simply change everything,
254
1029000
2000
Եվ դա ոչ միայն կփոխի ամեն ինչ,
17:32
it would change everything all at once."
255
1031000
3000
այլ կփոխի ամեն ինչ միանգամից":
17:35
So, if that's right, why did we only capture four out of those 151 minds?
256
1034000
7000
Եվ եթե դա ճիշտ է, ինչու՞ 151-ից միայն 4-ն այդպես պատասխանեցին:
17:42
I think it's a problem of completion and delivery,
257
1041000
6000
Կարծում եմ, սա գործի անավարտության և ներկայացման խնդիր է,
17:48
because the fine print said,
258
1047000
2000
որովհետև մեծ տառերով գրված է.
17:50
"What game-changing ideas and scientific developments
259
1049000
3000
"Խաղի կանոնները փոխող ինչպիսի՞ գաղափարներ և գիտական զարգացումներ եք
17:53
would you expect to live to see?"
260
1052000
2000
ակնկալում տեսնել ձեր կյանքի ընթացքում":
17:55
So, we have a fulfillment problem.
261
1054000
3000
Այսպիսով, մենք ունենք իրականացման խնդիր:
17:58
We need bigger glasses and more hands in the water,
262
1057000
3000
Մենք կարիք ունենք ավելի մեծ բաժակների և ավելի շատ ձեռքերի այդ ջրում,
18:01
and then working together, maybe we can all live to see
263
1060000
3000
և միասին աշխատելով, միգուցե մենք բոլորս մեր կյանքի ընթացքում կարող ենք տեսնել
18:04
the detection of the first extraterrestrial signal.
264
1063000
4000
ոչ երկրային առաջին քաղաքակրթության ազդակները:
18:08
That brings me to my wish.
265
1067000
3000
Սա բերում է ինձ իմ երազանքին:
18:12
I wish that you would empower Earthlings everywhere
266
1071000
5000
Երազում եմ, որ մենք ավելացնենք մարդկանց հնարավորություններն ամենուր,
18:17
to become active participants
267
1076000
4000
որպեսզի դառնանք ակտիվ մասնակիցներ
18:21
in the ultimate search for cosmic company.
268
1080000
3000
տիեզերքի ուսումնասիրման գործընթացում:
18:24
The first step would be to tap into the global brain trust,
269
1083000
5000
Առաջին քայլը պիտի լինի մեկ համընդհանուր ուղեղի հավատաքին միանալը,
18:29
to build an environment where raw data could be stored,
270
1088000
4000
որպեսզի կառուցենք մի միջավայր, որտեղ կպահպանվեն բոլոր տվյալները,
18:33
and where it could be accessed and manipulated,
271
1092000
3000
և որտեղ դրանք կարող են հասանելի լինել և օգտագործվել,
18:36
where new algorithms could be developed and old algorithms made more efficient.
272
1095000
5000
որտեղ կարող են մշակվել նոր ալգորիթմներ, իսկ հները` դառնալ առավել արդյունավետ:
18:41
And this is a technically creative challenge,
273
1100000
3000
Եվ սա կլինի տեխնոլոգիապես ստեղծագործ մարտահրավեր
18:44
and it would change the perspective of people who worked on it.
274
1103000
3000
և սա կբերի այս ծրագրի հետ աշխատող մարդկանց մոտեցումների փոփոխությանը:
18:47
And then, we'd like to augment the automated search with human insight.
275
1106000
9000
Բացի այդ մենք ցանկանում ենք որոնման ավտոմատ համակարգը համադրել մարդկային գիտակցության հետ:
18:56
We'd like to use the pattern recognition capability of the human eye
276
1115000
6000
Մենք ցանկանում ենք օգտագործել մարդու աչքի ճանաչելիության ունակությունը
19:02
to find faint, complex signals that our current algorithms miss.
277
1121000
6000
գտնելու առավել թույլ և բարդ ազդակներ, որոնք մեր ներկայիս ալգորիթմերը չունեն:
19:08
And, of course, we'd like to inspire and engage the next generation.
278
1127000
5000
Եվ, իհարկե, մենք ցանկանում ենք ոգեշնչել և ներգրավել ապագա սերունդներին:
19:13
We'd like to take the materials that we have built for education,
279
1132000
7000
Մենք ցանկանում ենք հավաքել այն բոլոր կրթական նյութերը, որ մենք պատրաստել ենք
19:20
and get them out to students everywhere,
280
1139000
3000
և տրամադրել դրանք ուսանողներին ողջ աշխարհով,
19:23
students that can't come and visit us at the ATA.
281
1142000
3000
այն ուսանողներին, ովքեր չեն կարող գալ և այցելել մեզ այստեղ.
19:26
We'd like to tell our story better,
282
1145000
2000
Մենք ցանակնում ենք պատմել մեր պատմությունն ավելի լավ,
19:28
and engage young people, and thereby change their perspective.
283
1147000
4000
և ներգրավել երիտասարդներին և դրանով իսկ փոխել նրանց հայացքները:
19:32
I'm sorry Seth Godin, but over the millennia, we've seen where tribalism leads.
284
1151000
5000
Ներեցեք Սեթ Գոդինին, բայց հազարամյակների ընթացքում մենք տեսել ենք, թե ուր են տանում ցեղային միավորումները:
19:37
We've seen what happens when we divide an already small planet
285
1156000
4000
Մենք տեսել ենք, թե ինչ է պատահում, երբ բաժանում ենք առանց այդ էլ փոքր մոլորակը
19:41
into smaller islands.
286
1160000
2000
ավելի փոքր կղզիների:
19:43
And, ultimately, we actually all belong to only one tribe,
287
1162000
6000
Բայց ի վերջո մենք բոլորս էլ պատկանում ենք մի մեծ ցեղի`
19:49
to Earthlings.
288
1168000
2000
Երկրաբնակների:
19:51
And SETI is a mirror --
289
1170000
2000
Եվ SETI-ին հայելի է,
19:53
a mirror that can show us ourselves
290
1172000
3000
մի հայելի, որտեղ կարող ենք տեսնել ինքներս մեզ
19:56
from an extraordinary perspective,
291
1175000
2000
արտասովոր տեսանկյունից
19:58
and can help to trivialize the differences among us.
292
1177000
5000
և կարող է օգնել մեզ նվազեցնել մեր միջև եղած տարբերությունները:
20:03
If SETI does nothing but change the perspective of humans on this planet,
293
1182000
7000
Եթե SETI-ն ոչինչ չանի, բացի մարդկանց տեսակետների փոփոխությունից,
20:10
then it will be one of the most profound endeavors in history.
294
1189000
4000
ապա այն, միևնույն է, կլինի պատմության ամենից նշանակալի ձեռքբերումներից մեկը:
20:15
So, in the opening days of 2009,
295
1194000
4000
Այսպիսով, 2009-ի սկզբում,
20:19
a visionary president stood on the steps of the U.S. Capitol
296
1198000
4000
հեռատես նախագահը ԱՄՆ-ի Կապիտոլիումի աստիճաններին կանգնած
20:23
and said, "We cannot help but believe
297
1202000
3000
ասաց. "Մենք չենք կարող չհավատալ,
20:26
that the old hatreds shall someday pass,
298
1205000
3000
որ մի օր կվերանան հին ատելությունները,
20:29
that the lines of tribe shall soon dissolve,
299
1208000
4000
որ այլևս չեն լինի միջցեղային տարբերություններ,
20:33
that, as the world grows smaller, our common humanity shall reveal itself."
300
1212000
6000
որ, աշխարհի փոքրանալուն զուգահեռ մեր ընդհանուր մարդկությունը պետք է բացահայտի իրեն":
20:39
So, I look forward to working with the TED community
301
1218000
2000
Այսպիսով, ես հուսով եմ աշխատել TEDի համայնքի հետ
20:41
to hear about your ideas about how to fulfill this wish,
302
1220000
4000
լսել ձեր գաղափարները, թե ինչպես իրականացնենք մեր երազանքը,
20:45
and in collaborating with you,
303
1224000
4000
և ձեզ հետ համագործակցելով,
20:49
hasten the day that that visionary statement can become a reality.
304
1228000
5000
մոտեցնել այն օրը, երբ այդ հեռատես հայտարարությունը կդառնա իրականություն:
20:54
Thank you.
305
1233000
2000
Շնորհակալություն.
20:56
(Applause)
306
1235000
22000
(Ծափահարություններ)
ABOUT THE SPEAKER
Jill Tarter - AstronomerSETI's Jill Tarter has devoted her career to hunting for signs of sentient beings elsewhere. Winner of the 2009 TED Prize, almost all aspects of her field have been affected by her work.
Why you should listen
Astronomer Jill Tarter is director of the SETI (Search for Extraterrestrial Intelligence) Institute's Center for SETI Research, and also holder of the Bernard M. Oliver Chair for SETI. She led Project Phoenix, a decade-long SETI scrutiny of about 750 nearby star systems, using telescopes in Australia, West Virginia and Puerto Rico. While no clearly extraterrestrial signal was found, this project was the most comprehensive targeted search for artificially generated cosmic signals ever undertaken.
Tarter serves on the management board for the Allen Telescope Array, a massive instrument that will eventually include 350 antennas, and that has already increased the speed and the spectral range of the hunt for signals by orders of magnitude. With the 2009 TED Prize, Tarter launched SETILive, a citizen project that allowed volunteers to stream live data from the array and help with the search.
Tarter's life work is chronicled in the book, Making Contact: Jill Tarter and the Search for Extraterrestrial Intelligence. She's deeply committed to the education of future citizens and scientists. Beyond her scientific leadership at NASA and the SETI Institute, Tarter has been actively involved in developing curriculum for children. She was Principal Investigator for two curriculum development projects funded by NSF, NASA, and others. One project, the Life in the Universe series, created 6 science teaching guides for grades 3-9. The other project, Voyages Through Time, is an integrated high school science curriculum on the fundamental theme of evolution in six modules: Cosmic Evolution, Planetary Evolution, Origin of Life, Evolution of Life, Hominid Evolution and Evolution of Technology. She also created the TED-Ed lesson, "Calculating the Odds of Intelligent Alien Life."
Jill Tarter | Speaker | TED.com