TEDxBoulder 2011
Phil Plait: How to defend Earth from asteroids
ფილ პლეიტი: როგორ დავიცვათ დედამიწა ასტეროიდებისგან
Filmed:
Readability: 3.3
2,350,842 views
რა უნდა იყოს 6 მილის ზომის რომელსაც შეუძლია ცივილიზაციის განადგურება? - ასტეროიდი, ისინი უამრავია. იუმორით და კარგი ვიზუალით ფილ პლეიტი იპყრობს TEDxBoulder-ის აუდიტორიას, დაწყებული ასტეორიდიდან რომელსაც შეუძლია განადგურება, დამთავრებული იმით თუ რა უნდა გავაკეთოთ დარტყმის თავიდან ასაცილებლად.
Phil Plait - Astronomer
Phil Plait blogs at Bad Astronomy, where he deconstructs misconceptions and explores the wonder of the universe. Full bio
Phil Plait blogs at Bad Astronomy, where he deconstructs misconceptions and explores the wonder of the universe. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
I want to talk to you about something
0
1000
2000
მე მინდა გესაუბროთ რაღაც
00:18
kind of big.
1
3000
3000
დიდზე.
00:21
We'll start here.
2
6000
3000
აქედან დავიწყოთ.
00:24
65 million years ago
3
9000
3000
65 მილიონი წლის წინ
00:27
the dinosaurs had a bad day.
4
12000
3000
დინოზავრებს ცუდი დღე ქონდათ.
00:30
(Laughter)
5
15000
3000
(სიცილი)
00:33
A chunk of rock six miles across,
6
18000
3000
ექვსი მილის დიამეტრის კლდის ნამსხვრევი
00:36
moving something like 50 times
7
21000
2000
რომელიც მოძრაობდა ტყვიის სიჩქარეზე
00:38
the speed of a rifle bullet,
8
23000
2000
50-ჯერ სწრაფად,
00:40
slammed into the Earth.
9
25000
2000
შეეჯახა დედამიწას.
00:42
It released its energy all at once,
10
27000
2000
მან ერთდროულად გამოანთავისუფლა ენერგია,
00:44
and it was an explosion that was
11
29000
2000
ეს იყო წარმოუდგენელი
00:46
mind-numbing.
12
31000
2000
აფეთქება.
00:48
If you took every nuclear weapon ever built
13
33000
2000
თუ აიღებთ ყოველ ბირთვულ იარაღს რომელიც ოდესმე შექმნილა
00:50
at the height of the Cold War,
14
35000
2000
ცივი ომის პიკში,
00:52
lumped them together and blew them up
15
37000
2000
შეაგროვებთ ერთად და ააფეთქებთ
00:54
at the same time,
16
39000
2000
ერთდროულად,
00:56
that would be one one-millionth
17
41000
2000
ეს იქნებოდა ერთი მემილიონედი
00:58
of the energy released at that moment.
18
43000
4000
იმ ენერგიისა რომელიც გამონთავისუფლდა იმ მომენტში
01:02
The dinosaurs had a really bad day.
19
47000
3000
დინოზავრებს მართლაც ცუდი დღე ქონდათ.
01:05
Okay?
20
50000
2000
კარგი?
01:07
Now, a six-mile-wide rock is very large.
21
52000
2000
ექვსი მილის სიგანის ქვა მართლაც ძალიან დიდია.
01:09
We all live here in Boulder.
22
54000
2000
ჩვენ ყველა ქვაზე ვცხოვრობთ.
01:11
If you look out your window and you can see
23
56000
2000
თუ გაიხედავთ თქვენი ფანჯრიდან, შეგიძლიათ დაინახოთ
01:13
Long's Peak, you're probably familiar with it.
24
58000
2000
ლონგ პიკი, შეიძლება ნაცნობია თქვენთვის.
01:15
Now, scoop up Long's Peak, and put it out
25
60000
2000
ახლა აიღეთ იგი და გაიტანეთ
01:17
in space.
26
62000
2000
კოსმოსში.
01:19
Take Meeker, Mt. Meeker. Lump that in there,
27
64000
2000
აიღეთ მიკერი, მთა მიკერი და შეაერთეთ იქ,
01:21
and put that in space as well,
28
66000
2000
და ისიც კოსმოში,
01:23
and Mt. Everest, and K2,
29
68000
2000
ევერესტი და K2,
01:25
and the Indian peaks.
30
70000
2000
და ინდოეთის მწვერვალები,
01:27
Then you're starting to get an idea of
31
72000
2000
რა იდეაც მოგივათ,
01:29
how much rock we're talking about, okay?
32
74000
2000
თუ რამდენ ქვას აიღებთ, კარგი?
01:31
We know it was that big because of
33
76000
2000
ჩვენ ვიცით რომ ასეთი დიდი იყო
01:33
the impact it had and the crater it left.
34
78000
2000
გამომდინარე, დარტყმიდან და კრატერიდან რომელიც დატოვა.
01:35
It hit in what we now know as Yucatan,
35
80000
2000
მან დაარტყა, ადგილს რომელსაც ჩვენ ვიცნობთ როგორც იუკატანი.
01:37
the Gulf of Mexico.
36
82000
2000
მექსიკის ყურეში.
01:39
You can see here, there's the
37
84000
2000
შეგიძლიათ ნახოთ, აი ისიც
01:41
Yucatan Peninsula, if you recognize Cozumel
38
86000
2000
იუკატანის ნახევარკუნძული, თუ იცნობთ აღმოსავლეთ
01:43
off the east coast there.
39
88000
2000
მხარის საკურორტო კუნძულს აქ.
01:45
Here is how big of a crater was left.
40
90000
3000
აი ასეთი დიდი კრატერი დატოვა.
01:48
It was huge. To give you a sense of the scale,
41
93000
2000
უზარმაზარი იყო, მასშტაბი რომ შეიგრძნოთ,
01:50
okay, there you go. The scale here is
42
95000
2000
კარგი, აგერ, მასშტაბი აგერაა
01:52
50 miles on top, a hundred kilometers
43
97000
2000
50 მილი ზემოთ, ასი კილომეტრი
01:54
on the bottom. This thing was
44
99000
2000
ფსკერზე, ეს იყო
01:56
300 kilometers across -- 200 miles --
45
101000
2000
300 კილომეტრზე გადაჭიმული -- 200 მილზე --
01:58
an enormous crater that excavated out
46
103000
2000
უზარმაზარი კრატერი ამოთხარა
02:00
vast amounts of earth that splashed around
47
105000
3000
უზარმაზარი რაოდენობის მიწა მოაფრქვია
02:03
the globe and set fires all over the planet,
48
108000
3000
დედამიწაზე, ცეცხლი იყო მთელ პლანეტაზე,
02:06
threw up enough dust to block out the sun.
49
111000
3000
საკმარისი მტვერი რომ დაებლოკა მზე,
02:09
It wiped out 75 percent of all species
50
114000
2000
მან გაანადგურა სახეობების 75 პროცენტი
02:11
on Earth.
51
116000
2000
დედამიწაზე.
02:13
Now, not all asteroids are that big.
52
118000
3000
ყველა ასტეროიდი ასეთი დიდი არაა.
02:16
Some of them are smaller.
53
121000
2000
ზოგიერთი მათგანი უფრო პატარაა.
02:18
Here is one that came in
54
123000
3000
აგერ ერთი მათგანი, რომელიც
02:21
over the United States
55
126000
2000
ჩამოვარდა შტატებში
02:23
in October of 1992.
56
128000
2000
1992 წლის ოქტომბერში.
02:25
It came in on a Friday night.
57
130000
2000
ის გვეწვია პარასკევ ღამეს.
02:27
Why is that important?
58
132000
2000
რატომ არის ეს მნიშვნელოვანი?
02:29
Because back then, video cameras were
59
134000
2000
რადგან მაშინ, ვიდეო კამერები პოპულარული
02:31
just starting to become popular, and people
60
136000
2000
ხდებოდა, და ხალხს
02:33
would bring them, parents would bring them,
61
138000
2000
დაქონდათ, მშობლები ატარებდნენ,
02:35
to their kids' football games to film their kids
62
140000
2000
მათი ბავშვების ფეხბურთის თამაშის გადასაღებად
02:37
play football. And since this came in on a Friday,
63
142000
3000
და სანამ იგი მოფრინავდა პარასკევ ღამეს,
02:40
they were able to get this great footage
64
145000
2000
მათ შეეძლოთ გადაეღოთ ეს მაგარი კადრები
02:42
of this thing breaking up as it came in
65
147000
2000
რომელმაც გადმოსერა
02:44
over West Virgina, Maryland, Pennsylvania
66
149000
2000
დასავლეთ ვირჯინია, მერილენდი, პენსილვანია
02:46
and New Jersey until it did that
67
151000
2000
და ნიუ ჯერსი სანამ ეს არ გაუკეთა
02:48
to a car in New York.
68
153000
2000
მანქანას, ნიუ იორკში.
02:50
(Laughter)
69
155000
2000
(სიცილი)
02:52
Now, this is not a 200-mile-wide crater,
70
157000
3000
ეს არაა 200 მილის სიგანის კრატერი,
02:55
but then again you can see the rock
71
160000
2000
მაგრამ ისევ თქვენ შეგიძლიათ ნახოთ ქვა
02:57
which is sitting right here,
72
162000
2000
რომელიც აქ დევს,
02:59
about the size of a football, that hit
73
164000
2000
დაახლოებით ფეხბურთის ბურთის ზომა, რომელმაც დაარტყა
03:01
that car and did that damage.
74
166000
2000
ამ მანქანას და გამოიწვია ეს დაზიანება.
03:03
Now this thing was probably about the size
75
168000
2000
ეს რაღაც ალბათ სკოლის ავტობუსის ზომა
03:05
of a school bus when it first came in.
76
170000
2000
იქნებოდა, პირველად.
03:07
It broke up through atmospheric pressure,
77
172000
2000
ის ატმოსფერული წნევისგან დაიშალა,
03:09
it crumbled, and then the pieces fell apart
78
174000
2000
დაქუცმაცდა, და ნაწილები გაიფანტა
03:11
and did some damage.
79
176000
2000
და გამოიწვია რაღაც ზიანი.
03:13
Now, you wouldn't want that falling on your foot
80
178000
2000
არ მოგინდებოდათ ეს თქვენ ფეხზე დაგცემოდათ
03:15
or your head, because it would do that to it.
81
180000
2000
ან თავზე, რადგან ცუდ რამეს
03:17
That would be bad.
82
182000
2000
გაგიკეთებდათ.
03:19
But it won't wipe out, you know, all life
83
184000
2000
ის მთელ სიცოცხლეს ვერ გაანადგურებს
03:21
on Earth, so that's fine. But it turns out,
84
186000
2000
დედამიწაზე, და ეს კარგია, მაგრამ ის გვაჩვენებს
03:23
you don't need something six miles across
85
188000
3000
არ არის აუცილებელი ექვსი მილის ზომის რაღაც
03:26
to do a lot of damage.
86
191000
2000
დიდი ზიანი რომ მოგვიტანოს.
03:28
There is a median point between tiny rock
87
193000
2000
არსებობს საშუალო წერტილია პაწაწინა ქვებსა
03:30
and gigantic rock, and in fact, if any of you
88
195000
2000
და გიგანტურ ქვებს შორის. თუ რომელიმე თქვენგანი
03:32
have ever been to near Winslow, Arizona,
89
197000
3000
ოდესმე ყოფილა უინსლოუს ახლოს, არიზონაში,
03:35
there is a crater in the desert there that is
90
200000
3000
იქ არის კრატერი უდაბნოში, რომელიც არის
03:38
so iconic that it is actually called Meteor Crater.
91
203000
4000
ისეთი სიმბოლური, რომ მეტეორის კრატერი ეწოდება.
03:42
To give you a sense of scale, this is about a mile wide.
92
207000
3000
მასშტაბი რომ დაგანახოთ, მისი სიგანე დაახლოებით ერთი მილია.
03:45
If you look up at the top, that's a parking lot,
93
210000
3000
თუ აიხედავთ მაღლა, ეს პარკირების ადგილია
03:48
and those are recreational vehicles right there.
94
213000
3000
ეს რეკრეაციული მანქანებია
03:51
So it's about a mile across, 600 feet deep.
95
216000
3000
ის ერთ მილზეა გადაჭიმული, 600 ფუტი სიღრმის.
03:54
The object that formed this was probably about
96
219000
3000
ობიექტი რომელმაც ეს ჩამოაყალიბა იყო ალბათ
03:57
30 to 50 yards across, so roughly the size
97
222000
3000
უხეშად 30-დან 50-მდე იარდის ზომის
04:00
of Mackey Auditorium here.
98
225000
3000
ამ, მაქქეის აუდიტორიის, ზომის
04:03
It came in at speeds that were tremendous,
99
228000
3000
საშინელი სიჩქარით წამოვიდა,
04:06
slammed into the ground, blew up,
100
231000
2000
შეასკდა მიწას, აფეთქდა
04:08
and exploded with the energy of roughly
101
233000
2000
დაახლოებით 20 მეგატონის
04:10
a 20-megaton nuclear bomb --
102
235000
2000
ბირთვული ბომბის ენერგიით
04:12
a very hefty bomb.
103
237000
2000
უზარმაზარი ბომბი.
04:14
This was 50,000 years ago, so it may have
104
239000
2000
ეს იყო 50 000 წლის წინ, შეიძლება მან
04:16
wiped out a few buffalo or antelope,
105
241000
2000
გაანადგურა რამდენიმე ბიზონი და ანტილოპა.
04:18
or something like that out in the desert,
106
243000
3000
ან რაიმე მსგავსი უდაბნოში,
04:21
but it probably would not have caused
107
246000
2000
მაგრამ ალბათ მან არ გამოიწვია
04:23
global devastation.
108
248000
2000
გლობალური განადგურება.
04:25
It turns out that these things don't have to
109
250000
2000
როგორც ჩანს მიწაზე ჩამოვარდნილი, ისინი
04:27
hit the ground to do a lot of damage.
110
252000
3000
არ იწვევენ დიდ ზიანს.
04:30
Now, in 1908, over Siberia, near the
111
255000
2000
ახლა, 1908 წელს ციმბირში, ტუნგუსკას
04:32
Tunguska region -- for those of you who are
112
257000
2000
რეგიონათან ახლოს -- მათთვის ვინც
04:34
Dan Aykroyd fans and saw "Ghostbusters,"
113
259000
2000
დენ აიკროუდის გულშემატკივრები ხართ და გინახავთ "მოჩვენებებზე მონადირენი"
04:36
when he talked about the greatest cross-dimensional rift
114
261000
3000
როდესაც ის საუბრობდა დიდ მრავალგანზომილებიან ბზარზე
04:39
since the Siberia blast of 1909, where he got
115
264000
3000
სანამ ციმბირში აფეთქდა 1909, როცა ის მოხვდა,
04:42
the date wrong, but that's okay. (Laughter)
116
267000
2000
თარიღი შეცდომა იყო, მაგრამ არაუშავს (სიცილი)
04:44
It was 1908. That's fine. I can live with that.
117
269000
3000
ეს იყო 1908 წელს. ასე შემიძლია.
04:47
(Laughter)
118
272000
3000
(სიცილი)
04:50
Another rock came into the Earth's atmosphere
119
275000
3000
მორიგი ქვა შემოვიდა დედამიწის ატმოსფეროში
04:53
and this one blew up above the ground, several
120
278000
2000
და იგი აფეთქდა მიწის ზემოთ, რამდენიმე
04:55
miles up above the surface of the Earth.
121
280000
3000
მილით მაღლა, დედამიწის ზედაპირიდან.
04:58
The heat from the explosion set fire to the
122
283000
3000
აფეთქების სიცხემ გააჩინა ცეცხლი
05:01
forest below it, and then the shock wave
123
286000
3000
ქვემოთ, ტყეში, შოკური ტალღა
05:04
came down and knocked down trees for
124
289000
2000
წამოვიდა ქვემოთ და დაარტყა ხეებს
05:06
hundreds of square miles, okay?
125
291000
3000
ასობით კვადრატულ მილზე.
05:09
This did a huge amount of damage.
126
294000
2000
დიდი ზიანი გამოიწვია.
05:11
And again, this was a rock probably roughly
127
296000
2000
და ისევ, ეს იყო ქვა დაახლოებით,
05:13
the size of this auditorium that we're sitting in.
128
298000
2000
ამ აუდიტორიის ზომის რომელშიც ვიმყოფებით.
05:15
In Meteor Crater it was made of metal,
129
300000
2000
მეტეორის კრატერი შექმნა მეტალმა,
05:17
and metal is much tougher, so it made it
130
302000
2000
მეტალი გაცილებით მჭიდროა, მოკლედ მან წარმოქმნა
05:19
to the ground.
131
304000
2000
ეს მიწაზე.
05:21
The one over Tunguska was probably made
132
306000
2000
ტუნგოსკაზე მომხდარი ალბათ წარმოქმნა
05:23
of rock, and that's much more crumbly, so it
133
308000
2000
ქვამ რომელიც გაცილებით მყიფე იყო. ამიტომ
05:25
blew up in the air. Either way, these are
134
310000
2000
ის ჰაერში აფეთქდა, ორივე შემთხვევაში ეს
05:27
tremendous explosions, 20 megatons.
135
312000
3000
საზარელი აფეთქებაა 20 მეგატონის.
05:30
Now, when these things blow up, they're not
136
315000
2000
როცა ისინი ფეთქდება, არ იწვევენ
05:32
going to do global ecological damage.
137
317000
3000
გლობალურ ეკოლოგიურ ზიანს.
05:35
They're not going to do something like
138
320000
2000
ისინი ვერ გამოიწვევენ ისეთ რამეს რაც
05:37
the dinosaur-killer did.
139
322000
2000
დინოზავრთა მკვლელმა გამოიწვია.
05:39
They're just not big enough.
140
324000
2000
ისინი უბრალოდ საკმარისად დიდები არ არიან.
05:41
But they will do global economic damage,
141
326000
2000
მაგრამ გლობალურ ეკონომიკურ ზიანს მოიტანენ,
05:43
because they don't have to hit, necessarily,
142
328000
2000
რადგან ისინი არ დაარტყამენ, აუცილებლად,
05:45
to do this kind of damage.
143
330000
2000
ასეთი ზიანი რომ გამოიწვიონ.
05:47
They don't have to do global devastation.
144
332000
2000
ისინი ვერ გამოიწვევენ გლობალურ განადგურებას
05:49
If one of these things were to hit
145
334000
2000
თუ ერთ-ერთი მათგანი დაგვარტყამს
05:51
pretty much anywhere, it would cause a panic.
146
336000
2000
სადმე, ის გამოიწვევს პანიკას.
05:53
But if it came over a city, an important city --
147
338000
2000
მაგრამ თუ ის ჩამოვარდება ქალაქში, მნიშვნელოვან ქალაქში --
05:55
not that any city is more important than others,
148
340000
2000
არც ერთი მათგანი არ არის ერთი მეორეზე მნიშვნელოვანი,
05:57
but some of them we depend on them more
149
342000
2000
მაგრამ ზოგიერთ მათგანზე მეტად ვართ დამოკიდებული
05:59
on the global economic basis -- that could do
150
344000
3000
გლობალურ ეკონომიკურ ბაზისზე -- ეს მოგვაყენებდა
06:02
a huge amount of damage to us
151
347000
3000
უზარმაზარ ზიანს
06:05
as a civilization.
152
350000
2000
როგორც ცივილიზაციას.
06:07
So, now that I've scared the crap out of you ...
153
352000
3000
აჰა, ახლა როცა ასე დაგაფრთხეთ --
06:10
(Laughter)
154
355000
2000
(სიცილი)
06:12
what can we do about this? All right?
155
357000
2000
რა შეგვიძლია მოვიმოქმედოთ?
06:14
This is a potential threat.
156
359000
2000
ეს პოტენციური საფრთხეა.
06:16
Let me note that we have not had
157
361000
2000
ნება მომეცით, შევნიშნო რომ არ გვაქვს
06:18
a giant impact like the dinosaur-killer
158
363000
2000
უზარმაზარი შეჯახება, ისეთი როგორმაც მოკლა დინოზავრები
06:20
for 65 million years. They're very rare.
159
365000
3000
65 მილიონი წლის წინ. ასეთები ძალიან იშვიათია.
06:23
The smaller ones happen more often, but
160
368000
3000
პატარა შემთხვევები ხდება უფრო ხშირად, თუმცა
06:26
probably on the order of a millennium,
161
371000
2000
ალბათ ათასწლეულიში ერთხელ,
06:28
every few centuries or every few thousand
162
373000
2000
ყოველ რამდენიმე საუკუნეში ან რამდენიმე ათას
06:30
years, but it's still something to be aware of.
163
375000
3000
წელში, მაგრამ ეს მაინც ისეთია რომლის შესახებაც უნდა იცოდე.
06:33
Well, what do we do about them?
164
378000
2000
კარგით, რას მოვიმოქმედებთ?
06:35
The first thing we have to do is find them.
165
380000
2000
პირველი, რაც უნდა გავაკეთოთ ესაა მათი პოვნა.
06:37
This is an image of an asteroid that passed
166
382000
2000
ეს არის ასტეროიდის სურათი რომელმაც გაგვიარა
06:39
us in 2009.
167
384000
2000
2009-ში
06:41
It's right here.
168
386000
2000
ეს აქაა.
06:43
But you can see that it's extremely faint.
169
388000
2000
მაგრამ როგორც ხედავთ, ის ექსტრემალურად მკრთალია.
06:45
I don't even know if you can see that
170
390000
2000
მე არც კი ვიცი ხედავთ თუ არა მას
06:47
in the back row. These are just stars.
171
392000
2000
ის შავ რიგშია. ეს უბრალოდ ვარსკვლავებია.
06:49
This is a rock that was about 30 yards across,
172
394000
2000
ეს არის ქვა რომელიც არის 30 იარდის ზომის.
06:51
so roughly the size of the ones that blew up
173
396000
2000
უხეშად იმ ზომის რომელიც აფეთქდა
06:53
over Tunguska and hit Arizona 50,000 years ago.
174
398000
3000
ტუნგოსკაზე და ჩამოვარდა არიზონაში 50 000 წლის წინ.
06:56
These things are faint.
175
401000
2000
ისინი მკრთალია.
06:58
They're hard to see, and the sky is really big.
176
403000
2000
ძნელია მათი დანახვა, ცა კი მართლაც დიდია.
07:00
We have to find these things first.
177
405000
2000
პირველად ისინი უნდა ვიპოვოთ.
07:02
Well the good news is, we're looking for them.
178
407000
2000
კარგი ამბავი ისაა, რომ ჩვენ მათ ვეძებთ.
07:04
NASA has devoted money to this.
179
409000
2000
NASA-მ გამოყო ფული ამისთვის.
07:06
The National Science Foundation, other
180
411000
2000
ნაციონალური სამეცნიერო ფონდი, სხვა
07:08
countries are very interested in doing this.
181
413000
2000
ქვეყნები დიდად დაინტერესებულნი არიან ამით.
07:10
We're building telescopes that are looking
182
415000
2000
ჩვენ ვქმნით ტელესკოპებს, რომელიც ეძებენ
07:12
for the threat. That's a great first step,
183
417000
2000
ამ საფრთხეს, ეს პირველი დიდი ნაბიჯია,
07:14
but what's the second step? The second step
184
419000
2000
მაგრამ რა არის მეორე ნაბიჯი? მეორე ნაბიჯი
07:16
is that we see one heading toward us,
185
421000
2000
არის ის რომ, როდესაც ვხედავთ გვემუქრება შეჯახება,
07:18
we have to stop it. What do we do?
186
423000
2000
შევაჩეროთ იგი. რა უნდა ვქნათ?
07:20
You've probably heard about the asteroid
187
425000
2000
თქვენ ალბათ გაგიგიათ ამ ასტეროიდის შესახებ
07:22
Apophis. If you haven't yet, you will.
188
427000
3000
აპოფისი. თუ არადა გაიგებთ.
07:25
If you've heard about the Mayan 2012
189
430000
2000
თუ გაგიგიათ მაიას 2012-ის
07:27
apocalypse, you're going to hear about Apophis,
190
432000
2000
აპოკალიფსზე, გაიგებდით აპოფისის შესახებ,
07:29
because you're keyed in to all the doomsday
191
434000
2000
რადგან დაკავშირებული ხართ ქვეყნის აღსასრულის
07:31
networks anyway.
192
436000
2000
ქსელთან.
07:34
Apophis is an asteroid that was discovered in 2004.
193
439000
3000
აპოფისი არის ასტეროიდი რომელიც აღმოჩენილ იქნა 2004-ში
07:37
It's roughly 250 yards across, so it's
194
442000
3000
ის დაახლოებით 250 იარდის ზომისაა,
07:40
pretty big -- big size, you know,
195
445000
2000
ცოტა დიდია - დიდი ზომის.
07:42
bigger than a football stadium -- and it's going to
196
447000
2000
უფრო დიდი ვიდრე ფეხბურთის სტადიონი -- ის ჩაუვლის
07:44
pass by the Earth in April of 2029.
197
449000
3000
დედამიწას 2029 წლის აპრილში.
07:47
And it's going to pass us so close that it's
198
452000
2000
და ის ჩაივლის ისე ახლოს რომ
07:49
actually going to come underneath
199
454000
2000
გაივლის ჩვენი ამინდის თანამგზავრების
07:51
our weather satellites.
200
456000
2000
ქვემოთ.
07:53
The Earth's gravity is going to bend the orbit
201
458000
2000
დედამიწის გრავიტაცია მოხრის მის ორბიტას
07:55
of this thing so much that if it's just right,
202
460000
3000
სწორედ იმდენად, რომ
07:58
if it passes through this region of space,
203
463000
3000
თუ ის გაივლის, ამ რეგიონში,
08:01
this kidney bean-shaped region called
204
466000
2000
ამ თირკმლის, ლობიოს ფორმის რეგიონს ეწოდება
08:03
the keyhole, the Earth's gravity will bend it
205
468000
2000
კლიტის ჭუჭრუტანა, დედამიწის გრავიტაცია მოხრის მას
08:05
just enough that seven years later
206
470000
2000
საკმარისად რომ შვიდი წლის შემდეგ
08:07
on April 13, which is a Friday, I'll note,
207
472000
2000
13 აპრილს, პარასკევს, შევნიშნავ,
08:09
in the year 2036 ... (Laughter)
208
474000
3000
2036 წელს... (სიცილი)
08:12
-- you can't plan that kind of stuff --
209
477000
3000
-- ასეთ რამეს ვერ დაგეგმავ --
08:15
Apophis is going to hit us. And it's
210
480000
2000
აპოფისი დაგვარტყამს. და ის
08:17
250 meters across, so it would do
211
482000
2000
250 მეტრისაა, ის მოიტანს
08:19
unbelievable damage.
212
484000
2000
დაუჯერებელ ზიანს
08:21
Now the good news is that the odds of it
213
486000
2000
კარგი ამბავი ისაა რომ შანსი
08:23
actually passing through this keyhole and
214
488000
2000
ფაქტიურად ამ ჭუჭრუტანაში გავლისა და
08:25
hitting us next go-around are one in a million,
215
490000
2000
მეორე წრეზე დარტყმის არის მილიონიდან ერთი,
08:27
roughly -- very, very low odds, so I personally
216
492000
2000
უხეშად რომ ვთქვათ -- ძალიან, ძალიან დაბალი შანსი, მე პირადად
08:29
am not lying awake at night worrying about this at all.
217
494000
2000
არ ვწევარ ღამე ფხიზელი ამაზე ნერვიულობით.
08:31
I don't think Apophis is a problem.
218
496000
2000
მე არ ვფიქრობ აპოფისი პრობლემაა.
08:33
In fact, Apophis is a blessing in disguise,
219
498000
2000
ფაქტიურად აპოფისი მოწყალეა,
08:35
because it woke us up to the dangers
220
500000
2000
რადგან მან გაგვაღვიძა ამ საფრთხეების
08:37
of these things.
221
502000
2000
წინაშე.
08:39
This thing was discovered just a few years
222
504000
2000
იგი აღმოჩენილი იქნა რამდენიმე წლის
08:41
ago and could hit us a few years from now.
223
506000
2000
წინ და დაგვეჯახება რამდენიმე წლის შემდეგ.
08:43
It won't, but it gives us a chance to study
224
508000
2000
არ დაგვეჯახება, თუმცა მოგვცემს შანსს შევისწავლოთ
08:45
these kinds of asteroids. We didn't really
225
510000
2000
ამ ტიპის ასტეროიდები. ჩვენ მართლაც
08:47
necessarily understand these keyholes, and
226
512000
2000
არ გვესმოდა ეს ჭუჭრუტანები, და
08:49
now we do and it turns out
227
514000
2000
ახლა ჩვენ გვესმის, ეს აჩვენებს
08:51
that's really important, because how do you
228
516000
2000
რომ ეს მართაც მნიშვნელოვანია, რადგანაც, როგორ
08:53
stop an asteroid like this?
229
518000
2000
შეაჩერებ ასეთ ასტროიდს?
08:55
Well, let me ask you, what happens if you're
230
520000
2000
კარგით, ნება მომეცით გკითხოთ, რა მოხდება თუ თქვენ
08:57
standing in the middle of the road and a car's
231
522000
2000
დგეხართ გზის შუაში და ავტომობილი
08:59
headed for you? What do you do? You do this.
232
524000
2000
გიახლოვდებათ? რას აკეთებთ? ამას აკეთებთ.
09:01
Right? Move. The car goes past you.
233
526000
2000
სწორია? გადაადგილება. ავტომობილი გაგივლით.
09:03
But we can't move the Earth, at least
234
528000
2000
მაგრამ ჩვენ არ შეგვიძლია დედამიწის გადაადგილება.
09:05
not easily, but we can move a small asteroid.
235
530000
2000
ადვილი არაა, მაგრამ ჩვენ შეგვიძლია პატარა ასტროიდის გადაადგილება.
09:07
And it turns out, we've even done it.
236
532000
2000
როგორც ჩანს, ჩვენ გავაკეთეთ კიდეც ეს.
09:09
In the year 2005, NASA launched a probe
237
534000
3000
2005 წელს NASA-მ გაუშვა ზონდი
09:12
called Deep Impact, which slammed into --
238
537000
3000
რომელსაც ერქვა Deep Impact (ძლიერი დარტყმა), რომელიც შეეჯახა--
09:15
slammed a piece of itself into the nucleus of a comet.
239
540000
3000
რომელმაც თავისი ნაწილი შეაჯახა კომეტის ბირთვს
09:18
Comets are very much like asteroids.
240
543000
2000
კომეტები ძალიან გვანან ასტეროიდებს.
09:20
The purpose wasn't to push it out of the way.
241
545000
2000
მიზანი არ იყო მისთვის ბიძგი.
09:22
The purpose was to make a crater to excavate
242
547000
2000
მიზანი იყო კრატერის ამოთხრა
09:24
the material and see what was underneath
243
549000
2000
მასალის ნახვა, თუ რა არის შიგნით
09:26
the surface of this comet, which we learned
244
551000
2000
ამ კომეტის ზედაპირი, რაც შევისწავლეთ
09:28
quite a bit about.
245
553000
2000
ცოტათი.
09:30
We did move the comet a little tiny bit,
246
555000
2000
სულ ცოტათი გადავაადგილეთ,
09:32
not very much, but that wasn't the point.
247
557000
2000
ბევრით ვერა, მაგრამ ეს არ იყო მიზანი.
09:34
However, think about this.
248
559000
2000
იფიქრეთ ამაზე.
09:36
This thing is orbiting the sun at
249
561000
2000
ეს რაღაც ტრიალებს მზის გარშემო
09:38
10 miles per second, 20 miles per second.
250
563000
2000
10 მილი წამში, 20 მილი წამში სიჩქარით.
09:40
We shot a space probe at it and hit it. Okay?
251
565000
2000
ჩვენ გავუშვით ზონდი და დავაჯახეთ.
09:42
Imagine how hard that must be, and we did it.
252
567000
3000
წარმოიდგინეთ რა ძნელი იქნებოდა, და ჩვენ ეს გავაკეთეთ.
09:45
That means we can do it again.
253
570000
3000
ეს ნიშნავს რომ ჩვენ შეგვიძლია გავაკეთოთ კვლავ.
09:48
If we need, if we see an asteroid that's coming
254
573000
2000
თუ დაგვჭირდება, თუ დავინახავთ ასტეროიდი გვიახლოვდება
09:50
toward us, and it's headed right for us,
255
575000
2000
და მომართულია ჩვენსკენ,
09:52
and we have two years to go, boom! We hit it.
256
577000
3000
ჩვენ გვაქვს ორი წელი, ბუმ! დავარტყამთ.
09:55
You can try to -- you know, if you watch
257
580000
2000
შეგიძლიათ ცადოთ -- თქვენ იცით, თუ უყურებთ
09:57
the movies, you might think about,
258
582000
2000
ფილმებს, შესაძლოა იფიქროთ,
09:59
why don't we use a nuclear weapon?
259
584000
2000
რატომ არ გამოვიყენებთ ბირთვულ იარაღს?
10:01
It's like, well, you can try that, but the problem is timing.
260
586000
2000
ეს, კარგით, შესაძლოა ცადოთ, მაგრამ პრობლემა გაანგარიშებაა
10:03
You shoot a nuclear weapon at this thing,
261
588000
2000
ესვრით ბირთვულ იარაღს მას,
10:05
you have to blow it up within a few milliseconds
262
590000
2000
უნდა ააფეთქოთ რამდენიმე მილი წამში
10:07
of tolerance or else you'll just miss it.
263
592000
2000
სხვაგვარად გაუშვებ შანსს.
10:09
And there are a lot of other problems
264
594000
2000
და არსებობს უამრავი პრობლემა
10:11
with that. It's very hard to do.
265
596000
2000
ამასთან დაკავშირებით, ამის გაკეთება ძალიან ძნელია.
10:13
But just hitting something? That's pretty easy.
266
598000
2000
მაგრამ უბრალოდ დარტყმა რამეზე? ეს საკმაოდ ადვილია.
10:15
I think even NASA can do that,
267
600000
2000
მე ვფიქრობ NASA-საც კი შეუძლია ეს.
10:17
and they proved that they can. (Laughter)
268
602000
2000
და მათ დაამტკიცეს რომ შეუძლიათ. (სიცილი)
10:19
The problem is, what happens if you hit
269
604000
2000
პრობლემა ისაა, რა მოხდება თუ დაარტყამ
10:21
this asteroid, you've changed the orbit,
270
606000
2000
ამ ასტეროიდს, თქვენ შეცვლით ორბიტას,
10:23
you measure the orbit and then you find out,
271
608000
2000
გაზომავ ორბიტას და აღმოაჩენ,
10:25
oh, yeah, we just pushed it into a keyhole,
272
610000
2000
ოჰ, ჩვენ ვუბიძგეთ ჭუჭრუტანისკენ,
10:27
and now it's going to hit us in three years.
273
612000
2000
და ახლა ის სამ წელიწადში დაგვეჯახება.
10:29
Well, my opinion is, fine. Okay?
274
614000
2000
კარგით, ჩემი აზრით
10:31
It's not hitting us in six months. That's good.
275
616000
2000
ის რომ არ გვეჯახება ექვს თვეში, ეს კარგია.
10:33
Now we have three years to do something else.
276
618000
3000
ახლა ჩვენ გვაქვს სამი წელი რომ კიდევ რაიმე მოვიმოქმედოთ.
10:36
And you can hit it again. That's kind of
277
621000
2000
შესაძლოა კიდევ დავარტყათ. ასე
10:38
ham-fisted. You might just push it into a third
278
623000
2000
მოუქნელად. შესაძლებელია მესამე
10:40
keyhole or whatever, so you don't do that.
279
625000
2000
ჭუჭრუტანისკენ უბიძგო, ასე რომ ეს არ უნდა გააკეთო.
10:42
And this is the part, it's the part I just love.
280
627000
4000
ეს არის ის ნაწილი, რომელიც უბრალოდ მიყვარს.
10:46
(Laughter)
281
631000
2000
(სიცილი)
10:48
After the big macho "Rrrrrrr BAM! We're
282
633000
2000
დიდი ვაჟკაცური " რრრრრ ბუმ! -ის შემდეგ ჩვენ
10:50
gonna hit this thing in the face,"
283
635000
2000
ჩვენ ამ რაღაცას დავარტყამთ პირდაპირ,"
10:52
then we bring in the velvet gloves.
284
637000
3000
და გამოვაჩენთ მის ხავერდის ხელთათმანებს.
10:55
(Laughter)
285
640000
3000
(სიცილი)
10:58
There's a group of scientists and engineers
286
643000
2000
არსებობენ მეცნიერთა და ინჟინერთა ჯგუფი
11:00
and astronauts and they call themselves
287
645000
2000
ასტრონომები, საკუთარ თავს ასე ეძახიან
11:02
The B612 Foundation. For those of you
288
647000
2000
B612 ფონდი, თქვენთვის
11:04
who've read "The Little Prince,"
289
649000
2000
ვისაც წაუკითხავს "პატარა პრინცი"
11:06
you understand that reference, I hope. The little prince
290
651000
2000
იმედია ხვდებით მინიშნებას. პატარა პრინცი
11:08
who lived on an asteroid, it was called B612.
291
653000
2000
რომელიც ცხოვრობდა ასტეროიდზე, რომელსაც ერქვა B612
11:10
These are smart guys -- men and women --
292
655000
2000
ისინი ჭკვიანი ხალხია -- მამაკაცები და ქალები --
11:12
astronauts, like I said, engineers.
293
657000
2000
ასტრონავტები, როგორც ვთქვი, ინჟინრები
11:14
Rusty Schweickart, who was an Apollo 9
294
659000
2000
რასთი შვეიკარტი, რომელიც იყო აპოლო 9-ის
11:16
astronaut, is on this. Dan Durda, my friend
295
661000
2000
ასტრონავტი, ერთ-ერთი მათგანია, ჩემი მეგობარი
11:18
who made this image, works here at
296
663000
2000
რომელმაც შექმნა ეს სურათი, მუშაობს აქ
11:20
Southwest Research Institute in Boulder,
297
665000
2000
სამხრეთ დასავლეთის ქვების კვლევით ინსტიტუტში,
11:22
on Walnut Street. He created this image for this,
298
667000
2000
უალნათის ქუჩაზე. მან შექმნა ამის სურათი,
11:24
and he's actually one of the astronomers
299
669000
2000
და ფაქტიურად ის ერთ ერთი ასტრონომია
11:26
who works for them. If we see an asteroid
300
671000
2000
ვინც მუშაობს მათთან. თუ ჩვენ ვხედავთ ასტეროიდს
11:28
that's going to hit the Earth and we have
301
673000
2000
რომელიც აპირებს დაარტყას დედამიწას და ჩვენ გვაქვს
11:30
enough time, we can hit it to move it into
302
675000
3000
საკმარისი დრო, ჩვენ შეგვიძლია ვუბიძგოთ მას
11:33
a better orbit. But then what we do is we launch
303
678000
3000
უკეთეს ორბიტაზე. შემდეგ რასაც გავაკეთებთ, გავგზავნით
11:36
a probe that has to weigh a ton or two.
304
681000
2000
ზონდს, რომელიც იწონის ტონას ან ორ ტონას.
11:38
It doesn't have to be huge -- couple of tons,
305
683000
3000
ის არ იქნება უზარმაზარი -- რამდენიმე ტონა.
11:41
not that big -- and you park it near the asteroid.
306
686000
3000
არც ასეთი დიდი -- და გააჩერებთ ასტეროიდის ახლოს.
11:44
You don't land on it, because these things are
307
689000
2000
არ დასვამთ მასზე, რადგანაც ისინი
11:46
tumbling end over end. It's very hard to land on them.
308
691000
2000
ქანაობენ აქეთ იქეთ. ძალიან ძნელია მასზე დაჯდომა.
11:48
Instead you get near it.
309
693000
2000
ნაცვლად ამისა მიიყვანთ მასთან ახლოს.
11:50
The gravity of the asteroid pulls on the probe,
310
695000
2000
ასტეროიდის გრავიტაცია ექაჩება ზონდს,
11:52
and the probe has a couple of tons of mass.
311
697000
3000
და ზონდი იწონის რამდენიმე ტონას.
11:55
It has a little tiny bit of gravity, but it's enough
312
700000
2000
მას აქვს პაწაწინა გრავიტაცია, მაგრამ ეს საკმარისია
11:57
that it can pull the asteroid, and you have your
313
702000
2000
რომ მიიზიდოს ასტეროიდი, და თქვენ რაკეტები
11:59
rockets set up, so you can -- oh, you can barely
314
704000
2000
უნდა დაამონტაჟოთ, ასე რომ შეგიძლიათ -- ოჰ შეგიძლიათ თამამად
12:01
see it here, but there's rocket plumes -- and you
315
706000
2000
ნახოთ აქ, მაგრამ აქ რაკეტის კვამლია -- და თქვენ
12:03
basically, these guys are connected by their
316
708000
2000
ფაქტიურად, ეს ხალხი დაკავშირებულია საკუთარ
12:05
own gravity, and if you move the probe very
317
710000
3000
გრავიტაციასთან, და თუ თქვენ ზონდს გადაადგილებთ ძალიან
12:08
slowly, very, very gently, you can very easily
318
713000
4000
ნელა, ნაზად, შეგიძლიათ ადვილად
12:12
finesse that rock into a safe orbit.
319
717000
3000
გაიყვანოთ ეს ქვა უსაფრთხო ორბიტაზე.
12:15
You can even put in orbit around the Earth
320
720000
2000
შესაძლოა დედამიწის ორბიტაზეც გაუშვათ
12:17
where we could mine it, although that's a
321
722000
2000
სადაც შეგვიძლია მადნის მოპოვება, თუმცა ეს სულ
12:19
whole other thing. I won't go into that.
322
724000
2000
სხვა რამეა. არ გავყვები.
12:21
(Laughter)
323
726000
2000
(სიცილი)
12:23
But we'd be rich!
324
728000
2000
მაგრამ ჩვენ მდიდრები ვიქნებით!
12:25
(Laughter)
325
730000
5000
(სიცილი)
12:30
So think about this, right?
326
735000
2000
ასე რომ დაფიქრდით ამაზე, კარგი?
12:32
There are these giant rocks flying out there,
327
737000
2000
არსებობს ასეთი დიდი ქვები, რომელიც დაფრინავენ,
12:34
and they're hitting us, and they're doing
328
739000
2000
და ისინი გვეჯახებიან, მოაქვთ ზიანი
12:36
damage to us, but we've figured out how to do
329
741000
2000
მაგრამ ჩვენ გამოვარკვიეთ როგორ გავაკეთოთ
12:38
this, and all the pieces are in place to do this.
330
743000
3000
და ყველა ნაწილი არის ადგილზე ამის განსახორციელებლად.
12:41
We have astronomers in place with telescopes
331
746000
2000
ჩვენ გვყავს ასტრონომები ადგილზე ტელესკოპებითურთ
12:43
looking for them. We have smart people,
332
748000
2000
რომლებიც მათ ეძებენ, ჩვენ გვყავს ჭკვიანი ხალხი.
12:45
very, very smart people, who are concerned
333
750000
2000
ძალიან, ძალიან ჭკვიანი ხალხი არის დაკავშირებული
12:47
about this and figuring out how to fix the
334
752000
2000
ამასთან და არკვევენ როგორ მოგვარდეს
12:49
problem, and we have the technology to do this.
335
754000
3000
პრობლემა. და ჩვენ გვაქვს ტექნოლოგია ამის განსახორციელებლად.
12:52
This probe actually can't use chemical rockets.
336
757000
2000
ზონდს ფაქტიურად, არ შეუძლია გამოიყენოს ქიმიური რაკეტები.
12:54
Chemical rockets provide too much thrust, too
337
759000
2000
ქიმიური რაკეტები წარმოქმნიან დიდ ბიძგს,
12:56
much push. The probe would just shoot away.
338
761000
2000
ზონდი შეეჯახებოდა პირდაპირ.
12:58
We invented something called an ion drive,
339
763000
2000
ჩვენ გამოვიგონეთ რაღაც რომელსაც იონის ძრავი ქვია
13:00
which is a very, very, very low-thrust engine.
340
765000
3000
რომელიც არის ძალიან ძალიან დაბალი ბიძგის ძრავი
13:03
It generates the force a piece of paper would
341
768000
2000
ის გამოიმუშავებს ძალას რომელიც ქაღალდის ნაგლეჯის
13:05
have on your hand, incredibly light,
342
770000
2000
დასაკავებლადაა საჭირო, დაუჯერებლად მსუბუქი.
13:07
but it can run for months and years,
343
772000
3000
მაგრამ მას შეუძლია განაგრძოს მოქმედება თვეები და წლები,
13:10
providing that very gentle push.
344
775000
3000
წარმოქმნას ძალზედ მსუბუქი ბიძგი.
13:13
If anybody here is a fan of the original "Star Trek,"
345
778000
2000
თუ რომელიმე თქვენგანი აქ არის "ვარსკვლავური გზის" მოყვარული,
13:15
they ran across an alien ship that had
346
780000
2000
ისინი მოძრაობენ უცხოპლანეტური ხომალდით რომელსაც აქვს
13:17
an ion drive, and Spock said,
347
782000
2000
იონის ძრავა და სპოკმა თქვა,
13:19
"They're very technically sophisticated.
348
784000
2000
"ისინი ტექნიკურად ძალზედ დახვეწილები არიან.
13:21
They're a hundred years ahead of us with this drive."
349
786000
2000
ასეულობით წლით გვისრებენ."
13:23
Yeah, we have an ion drive now. (Laughter)
350
788000
2000
იონური ძრავა ჩვენ ახლა გვაქვს. (სიცილი)
13:25
We don't have the Enterprise, but
351
790000
2000
ჩვენ ვერ ვმოგზაურობთ, მაგრამ
13:27
we've got an ion drive now.
352
792000
2000
მაგრამ გვაქვს იონური ძრავა.
13:29
(Applause)
353
794000
3000
(აპლოდისმენტები)
13:32
Spock.
354
797000
2000
სპოკი.
13:34
(Laughter)
355
799000
3000
(სიცილი)
13:37
So ...
356
802000
2000
ასე რომ...
13:39
that's the difference, that's the difference
357
804000
2000
ესაა განსხვავება, ესაა განსხვავება
13:41
between us and the dinosaurs.
358
806000
2000
ჩვენსა და დინოზავრებს შორის.
13:43
This happened to them.
359
808000
2000
ეს დაემართათ მათ.
13:45
It doesn't have to happen to us.
360
810000
2000
იგივე არ უნდა დაგვემართოს ჩვენ.
13:47
The difference between the dinosaurs and us
361
812000
3000
განსხვავება ჩვენსა და დინოზავრებს შორის
13:50
is that we have a space program
362
815000
2000
არის ის რომ ჩვენ გვაქვს კოსმოსური პროგრამა
13:52
and we can vote,
363
817000
2000
და ჩვენ შეგვიძლია მხარი დავუჭიროთ,
13:54
and so we can change our future.
364
819000
3000
და შევცვალოთ ჩვენი მომავალი.
13:57
(Laughter)
365
822000
1000
(სიცილი)
13:58
We have the ability to change our future.
366
823000
3000
ჩვენ გვაქვს უნარი შევცვალოთ ჩვენი მომავალი.
14:01
65 million years from now,
367
826000
2000
65 მილიონი წლის მერე
14:03
we don't have to have our bones
368
828000
2000
რომ არ მოაგროვონ ჩვენი ძვლები
14:05
collecting dust in a museum.
369
830000
2000
მტვერში და მუზეუმში გამოფინონ.
14:07
Thank you very much.
370
832000
2000
ძალიან დიდი მადლობა.
14:09
(Applause)
371
834000
1000
(აპლოდისმენტები)
ABOUT THE SPEAKER
Phil Plait - AstronomerPhil Plait blogs at Bad Astronomy, where he deconstructs misconceptions and explores the wonder of the universe.
Why you should listen
Phil Plait is the Bad Astronomer. Not a bad astronomer, but a blogger for Slate who debunks myths and misconceptions about astronomy -- and also writes about the beauty, wonder and importance of fundamental research.
He worked for six years on the Hubble Space Telescope, and directed public outreach for the Fermi Gamma-ray Space Telescope. He is a past president of the James Randi Educational Foundation, and was the host of Phil Plait's Bad Universe, a documentary series on the Discovery Channel.
Read more from Phil Plait in the Huffington Post's special TEDWeekends feature, "Asteroids: Getting Ready" >>
Phil Plait | Speaker | TED.com