TEDMED 2012
Robert Gupta: Between music and medicine
ڕۆبەرت گوپتا: لە نێوان مۆسیقا و دەرمان
Filmed:
Readability: 5.5
1,203,826 views
کاتێک ڕۆبەرت گوپتا لە نێوان کارەکەی وەک پزیشکێک و کەمانچە ژەنێکدا بینییەوە بۆی دەرکەوت کە شوێنی ئەو لە ناوەڕاستی ئەو دوانەدایە.کاتێک کە داری کەمانچەکە بەدەستیەوەیەتی و هەستی دادپەروەری لە دڵیدایە. چیرۆکی کۆمەڵگای پشتگوێخراو و هێزی مۆسیقا وەک دەرمانێک باس دەکات کە ئەنجامی باشی دەبێت لە کاتێکدا کە دەرمانی ئاسایی سودی نییە
Robert Gupta - Violinist
Violinist Robert Gupta joined the LA Philharmonic at the age of 19 -- and maintains a passionate parallel interest in neurobiology and mental health issues. He's a TED Senior Fellow. Full bio
Violinist Robert Gupta joined the LA Philharmonic at the age of 19 -- and maintains a passionate parallel interest in neurobiology and mental health issues. He's a TED Senior Fellow. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:23
(Music)
0
7765
17803
مۆسیقا
02:38
(Applause)
1
142825
3099
چەپڵە لێدان
02:41
Thank you very much. (Applause)
2
145924
5360
زۆر سوپاس، چەپڵە لێدان
02:47
Thank you. It's a distinct privilege to be here.
3
151284
3673
سوپاس. خۆشیەکی ئاشکرایە بۆ من کە لێرەم
02:50
A few weeks ago, I saw a video on YouTube
4
154957
1924
چەند هەفتەیەک پێش ئێستا، ڤیدیۆیەکم لە یوتوب بینی
02:52
of Congresswoman Gabrielle Giffords
5
156881
2280
لە بارەی کۆنگرێس مان گابرێل گیفۆردس
02:55
at the early stages of her recovery
6
159161
2159
لەسەرەتای چاکبونەوەی
02:57
from one of those awful bullets.
7
161320
2185
لەو فیشەکەی کە بەری کەوتبوو
02:59
This one entered her left hemisphere, and
8
163505
2121
ئەمەیان چوبوە ناو بەشی چەپەوە، وە
03:01
knocked out her Broca's area, the speech center of her brain.
9
165626
3516
هاتبوە دەرەوە لە بەشی (برۆکا) بەشی قسەکردن لە ناوەڕاستی مێشکی
03:05
And in this session, Gabby's working with a speech therapist,
10
169142
3906
لەم کۆبونەوەدا، گابی کار لەگەڵ دکتۆرەکەی دەکات
03:08
and she's struggling to produce
11
173048
1789
وە ئەو توشی ناڕەحەتی بوو لە دروست کردنی
03:10
some of the most basic words, and you can see her
12
174837
3112
هەندێک لە وشە ئاسانەکان، ئەو دەبینیت
03:13
growing more and more devastated, until she ultimately
13
177949
3179
ناڕەحەتی ئازارەکانی زیاتر و زیاتر دەبن، هەتا لە کۆتاییدا
03:17
breaks down into sobbing tears, and she starts sobbing
14
181128
2876
دەگۆڕێت بۆ فرمێسک. دەست دەکات بە هەنسک هەڵکێشان
03:19
wordlessly into the arms of her therapist.
15
184004
3976
بەبێ دەنگی لە ناو دەستی دکتۆرەکەی
03:23
And after a few moments, her therapist tries a new tack,
16
187980
2317
دوای چەند مانگێک ڕاهێنەرەکەی شێوازێکی تازەی تاقیکردەوە
03:26
and they start singing together,
17
190297
1635
وە دەستیان کرد بە گۆرانی وتن بەیەکەوە
03:27
and Gabby starts to sing through her tears,
18
191932
2141
گابی گۆرانی دەوت لەگەڵ فرمێسکەکانیدا
03:29
and you can hear her clearly able to enunciate
19
194073
2663
دەتوانیت گوێت لە هەوڵدانەکەی بێت بۆ دەربڕینی
03:32
the words to a song that describe the way she feels,
20
196736
2461
وشەکانی، گۆرانیەک کە باس لە هەستەکانی ئەو دەکرد
03:35
and she sings, in one descending scale, she sings,
21
199197
2920
وە گۆرانی دوت بە ئاستێکی نەگۆڕ، ئەو گۆرانی دەوت
03:38
"Let it shine, let it shine, let it shine."
22
202117
3609
با بدرەوشیینەوە، با بدرەوشێینەوە، با بدرەوشێینەوە
03:41
And it's a very powerful and poignant reminder of how
23
205726
2981
ئەوە بە بیرخستنەوەیەکی زۆر بەهێز و تیژە کە چۆن
03:44
the beauty of music has the ability to speak
24
208707
3564
جوانی مۆسیقا توانای هەیە قسە بکات
03:48
where words fail, in this case literally speak.
25
212271
4776
کاتێک وشەکانی شکست دەهێنن، بەتایبەتی لەم بابەتەدا
03:52
Seeing this video of Gabby Giffords reminded me
26
217047
1753
تەماشاکردنی ئەم ڤیدیۆیەی گابی گیفۆردس
03:54
of the work of Dr. Gottfried Schlaug,
27
218800
2801
کاری دکتۆر (گۆتفرید سکلۆگ)ی بیرخستمەوە
03:57
one of the preeminent neuroscientists studying music and the brain at Harvard,
28
221601
3751
یەکێک لە شارەزایانی مێشک کە توێژینەوە لەسەر مۆسیقا و مێشک دەکات لە هاڤارد
04:01
and Schlaug is a proponent of a therapy called
29
225352
2419
وە (سکلۆگ) پاڵپشتی لە چارەسەرکردنێک دەکات بەناوی
04:03
Melodic Intonation Therapy, which has become very popular in music therapy now.
30
227771
5013
بەرز و نزمی میلۆدی لە چارەسەرکردندا، کە ئێستا زۆر بەکاردێت لە چارەسەرکردنی مۆسیقیدا
04:08
Schlaug found that his stroke victims who were aphasic,
31
232784
4323
سکلۆگ ئەوەی بۆ دەرکەوت قوربانیانی لێدان کە لای ئەون دەنگیان لەدەست دەدەن
04:13
could not form sentences of three- or four-word sentences,
32
237107
4650
نەیتوانی ڕستەیەکی سێ یان چوار وشەیی دروست بکات
04:17
but they could still sing the lyrics to a song,
33
241757
3303
بەڵام هێشتا دەیانتوانی لەسەر ئاوازی گۆرانی بڵێن
04:20
whether it was "Happy Birthday To You"
34
245060
1949
کەواتە جەژنی لەدایک بونت پیرۆز بێت
04:22
or their favorite song by the Eagles or the Rolling Stones.
35
247009
2638
یان گۆرانیە خۆشەکەیان لەلایەن (ئیگلس) یان ڕۆڵین ستۆنس
04:25
And after 70 hours of intensive singing lessons,
36
249647
2939
دوای (٧٠) کاتژمێر لە وانەی چڕی گۆرانی وتن
04:28
he found that the music was able to literally rewire
37
252586
4002
ئەوەی بۆدەرکەوت کە مۆسیقا دەیتوانی
04:32
the brains of his patients and create a homologous
38
256588
2452
مێشکی نەخۆشەکان چاک بکاتەوە و لەیەکچونێک دروست بکات
04:34
speech center in their right hemisphere
39
259040
1892
لەبەشی ناوەڕاستی قسەکردن لەلای ڕاست
04:36
to compensate for the left hemisphere's damage.
40
260932
3499
بۆ دروستکردنی باڵانس لەو بەشەی کە تێکچوە لەلای چەپ
04:40
When I was 17, I visited Dr. Schlaug's lab, and in one afternoon
41
264431
3385
کاتێک (١٧) ساڵ بووم، سەردانی تاقیگەی دکتۆر سکڵۆگم کرد
04:43
he walked me through some of the leading research
42
267816
2516
هەندێک لە لێکۆڵینەوەکانی نیشاندام
04:46
on music and the brain -- how musicians had
43
270332
3835
لەسەر مۆسیقا و مێشک.... چۆن مۆسیقا ژەنەکان
04:50
fundamentally different brain structure than non-musicians,
44
274167
3064
شێوازێکی جیاوازی مێشکیان هەیە بە بەراورد لەگەڵ ئەوانەی مۆسیقا ژەن نین
04:53
how music, and listening to music,
45
277231
1510
چۆن مۆسیقا و گوێگرتن لە مۆسیقا
04:54
could just light up the entire brain, from
46
278741
2254
دەتوانێت مێشک ڕووناک بکاتەوە لە
04:56
our prefrontal cortex all the way back to our cerebellum,
47
280995
3474
لە بەرگی دەرەوەو پێشەوەی مێشک هەتا دەگاتە ئەو بەشەی کە کۆنتڕۆڵی ماسولکەکان دەکات
05:00
how music was becoming a neuropsychiatric modality
48
284469
2827
چۆن مۆسیقا بووە بە چارەسەرێکی گرنگ بۆ نەخۆشیە دەروونیەکان
05:03
to help children with autism, to help people struggling
49
287296
3623
بۆ یارمەتیدانی منداڵانی ناتەواو، بۆ یارمەتیدانی ئەو کەسانەی
05:06
with stress and anxiety and depression,
50
290919
2785
کە ناڕەحەتن بە ماندووبون و پەستان لەسەریانە
05:09
how deeply Parkinsonian patients would find that their tremor
51
293704
3415
چۆن بەڕاستی نەخۆشەکانی (پارکینسۆنیان) جوڵەکانیان دەدۆزنەوە
05:13
and their gait would steady when they listened to music,
52
297119
3381
وە ڕۆشتەنکانیان ڕێک دەبێت کاتێک گوێ لە مۆسیقا دەگرن
05:16
and how late-stage Alzheimer's patients, whose dementia
53
300500
3409
وە چۆن نەخۆشە درەنگەکانی (ئەلژێمر) ئەوانەی شێتن
05:19
was so far progressed that they could no longer recognize
54
303909
2896
زۆر درەنگ چاک دەبنەوە کە ئیتر
05:22
their family, could still pick out a tune by Chopin
55
306805
2786
خێازنەکانیان نەدەناسییەوە، دەتوانن هێشتا تۆنێک هەڵبژێرن لەلایەن (چۆپین)ەوە
05:25
at the piano that they had learned when they were children.
56
309591
3662
لە پیانۆیەک کە بە منداڵی فێر بوون
05:29
But I had an ulterior motive of visiting Gottfried Schlaug,
57
313253
3047
مەبەستێکم هەبوو بۆ سەردان کردنی گۆتفر سکڵۆگ
05:32
and it was this: that I was at a crossroads in my life,
58
316300
3218
ئەویش ئەوە بوو: من لە چوار ڕیانێکدا بووم لە ژیانمدا
05:35
trying to choose between music and medicine.
59
319518
2785
بۆ هەڵبژاردن لە نێوان مۆسیقا و دەرمان
05:38
I had just completed my undergraduate, and I was working
60
322303
2961
من تازە زانکۆم تەواو کردبوو، وە من وەک
05:41
as a research assistant at the lab of Dennis Selkoe,
61
325264
2873
یاریدەدەری توێژینەوە لە تاقیگەی دێنس سێلکۆی کارم دەکرد
05:44
studying Parkinson's disease at Harvard, and I had fallen
62
328137
3463
توێژینەوەم لەسەر نەخۆشی (
پارکینسۆن) لە هاڤارد دەکرد
پارکینسۆن) لە هاڤارد دەکرد
05:47
in love with neuroscience. I wanted to become a surgeon.
63
331600
2867
وە توشی خۆشەویستی زانستی دەرمان بووم. دەمویست ببم بە برین پێچ
05:50
I wanted to become a doctor like Paul Farmer or Rick Hodes,
64
334467
3778
دەمیست ببم بە دکتۆر وەک پاوڵ فارمەر یان ڕێک هۆدس
05:54
these kind of fearless men who go into places like Haiti or Ethiopia
65
338245
4117
ئەم جۆرە پیاوانە نەترسناە دەڕۆن بۆ شوێنی وەک هایتی و ئیثیوبیا
05:58
and work with AIDS patients with multidrug-resistant
66
342362
2831
وە کار لەگەڵ نەخۆشەکانی (ئایدز) و لەگەڵ چەند جۆرە دەرمانێکی بەرەنگاری دەکەن
06:01
tuberculosis, or with children with disfiguring cancers.
67
345193
3789
نەخۆشی گورچیلە و یان لەگەڵ ئەو منداڵانەی نەخشی شێرپەنجەیان هەیە
06:04
I wanted to become that kind of Red Cross doctor,
68
348982
2924
دەمویست ببم بەو دکتۆرانەی مانگی سور
06:07
that doctor without borders.
69
351906
2004
ئەو دکتۆرانەی بێسنور
06:09
On the other hand, I had played the violin my entire life.
70
353910
3543
لەلایەکی ترەوە، لە هەموو ژیانمدا کەمانچەم لێداوە
06:13
Music for me was more than a passion. It was obsession.
71
357453
3742
مۆسیقا بۆ من زۆر زیاتر بوو لە هەست. ئەوە خولیایەک بوو
06:17
It was oxygen. I was lucky enough to have studied
72
361195
3163
ئەوە ئۆکسجین بوو. من زۆر بەختم هەبوو کە
06:20
at the Juilliard School in Manhattan, and to have played
73
364358
3079
لە قوتابخانەی (جولیارد) لە مانهاتن خوێندومە
06:23
my debut with Zubin Mehta and the Israeli philharmonic orchestra in Tel Aviv,
74
367437
4355
ڕۆڵم بینیوە لەگەڵ (زوبین مێهتا) و ئۆکسترای ئیسڕائیلی لە تەلئەبیب
06:27
and it turned out that Gottfried Schlaug
75
371792
2038
وە دەرکەوت کە گۆتفرۆد سکڵۆگ
06:29
had studied as an organist at the Vienna Conservatory,
76
373830
3224
ئۆرگانێکی خوێندوە لە پارێزگای ڤییەنا
06:32
but had given up his love for music to pursue a career
77
377054
2383
بەڵام وازی لە خۆشەویستی خۆی هێنا بۆ مۆسیقا تا دوای کارەکەی بکەوێت
06:35
in medicine. And that afternoon, I had to ask him,
78
379437
3681
کە پزیشک بوو. ئەو دوانیوەڕۆیە پرسیارم لێکرد
06:39
"How was it for you making that decision?"
79
383118
2536
ئەوە چۆن بوو ئەو بڕیارەت دا؟
06:41
And he said that there were still times when he wished
80
385654
2029
ئەو وتی کە کات هەبوو کاتێک ئەو هیوای خواست
06:43
he could go back and play the organ the way he used to,
81
387683
2772
بتوانێت بگەڕێتەوە و ئەو ئامێرە لێبدات کە پێشتر هەیبوو
06:46
and that for me, medical school could wait,
82
390455
3217
بۆ من، قوتابخانەی پزیشکی دەتوانێت بوەستێت
06:49
but that the violin simply would not.
83
393672
2775
بەڵام کەمانچەکە ناتوانێت
06:52
And after two more years of studying music, I decided
84
396447
2560
دوای دوو ساڵ لە خوێندنی مۆسیقا، بڕیارمدا
06:54
to shoot for the impossible before taking the MCAT
85
399007
2809
هەوڵبدەم بۆ شتێکی تر پێش ئەوەی (مکات) وەربگرم
06:57
and applying to medical school like a good Indian son
86
401816
2576
وە داواکاری پێشکەش بکەم بۆ قوتابخانەی پزیشکی وەک کوڕێکی باشی هیندی
07:00
to become the next Dr. Gupta. (Laughter)
87
404392
2858
بۆ ئەوەی ببم بە دکتۆر گوپتای داهاتوو. پێکەنین
07:03
And I decided to shoot for the impossible and I took
88
407250
2632
بڕیارمدا هەوڵ بدەم بۆ مەحاڵ و
07:05
an audition for the esteemed Los Angeles Philharmonic.
89
409882
2943
ڕێزگرتن لە تاقیکردنەوەی دەنگ لە ئۆکسترای لۆس ئەنجلسدا
07:08
It was my first audition, and after three days of playing
90
412825
3002
ئەوە یەکەم تاقیکردنەوەم بوو، دوای سێ ڕۆژ لە ڕاهێنان
07:11
behind a screen in a trial week, I was offered the position.
91
415827
3026
لە پشت شاشەوە لە هەفتەی بەرەنگاریدا، من شوێنێک وەرگرت
07:14
And it was a dream. It was a wild dream to perform
92
418853
3918
ئەوە خەونێک بوو، ئەو خەونێکی گەورە بوو بۆ بەدەست هێنان
07:18
in an orchestra, to perform in the iconic Walt Disney Concert Hall
93
422771
3500
لە ئۆکسترایەک، بۆ ئەداکردن لە هۆڵی کۆنسێرتی (واڵت دیزن)دا
07:22
in an orchestra conducted now by the famous Gustavo Dudamel,
94
426271
3584
لە ئۆکسترایەک، کە ئێستا لەلایەن (گۆستاڤۆ دودامێڵ)ی بەناوبانگەوە بەڕێوە دەبرێت
07:25
but much more importantly to me to be surrounded
95
429855
2986
بەڵام لەوە گرنگتر بۆ من دەورەدان بوو
07:28
by musicians and mentors that became my new family,
96
432841
3890
لەلایەن مۆسیقا ژەنەکان و مامۆستاکان کە بوون بە خێزانی تازەم
07:32
my new musical home.
97
436731
3194
ماڵە مۆسیقا تازەکەم
07:35
But a year later, I met another musician who had also
98
439925
3710
بەڵام دوای ساڵێک مۆسیقا ژەنێکی ترم بین کە هەروەها
07:39
studied at Juilliard, one who profoundly helped me
99
443635
3089
لە (جولیارد) خوێندبووی، کە بە باشی یارمەتی دام لە
07:42
find my voice and shaped my identity as a musician.
100
446724
4358
دۆزینەوەی دەنگم و وەکو مۆسیقا ژەنێک دەرکەوتم
07:46
Nathaniel Ayers was a double bassist at Juilliard, but
101
451082
3281
ناثانیل ئایرس (باس) لێدەرێک بوو لە جولیارد، بەڵام
07:50
he suffered a series of psychotic episodes in his early 20s,
102
454363
3739
ئەو ئازاری چەشت بەهۆی شیتیەوە لە سەرەتای (٢٠)ەکاندا
07:54
was treated with thorazine at Bellevue,
103
458102
2346
بەهۆی (ثۆرازین)ەوە لە (بێلێڤو) چارەسر کرا
07:56
and ended up living homeless on the streets of Skid Row
104
460448
3476
بەوە کۆتایی هات کە بەبێ ماڵ مایەوە لەسەر شەقامەکانی سکید ڕۆو
07:59
in downtown Los Angeles 30 years later.
105
463924
2446
دوای بیست ساڵ لە ناوەڕاستی لۆس ئەنجلسدا
08:02
Nathaniel's story has become a beacon for homelessness
106
466370
3445
چیرۆکەکەی (ناثانیل) بووە ڕووناکییەک بۆ بێ ماڵەکان
08:05
and mental health advocacy throughout the United States,
107
469815
2858
وە نەخۆشە دەرونییەکان لە هەموو ئەمریکادا
08:08
as told through the book and the movie "The Soloist,"
108
472673
2145
وەک لە کتێبێک و فیلمێکدا باس کراوە بە ناوی (ئامێر ژەنە تەنیا)کە
08:10
but I became his friend, and I became his violin teacher,
109
474818
3146
بەڵام من بووم بە هاوڕێی، وە من بووم بە مامۆستای کەمانچەی ئەو
08:13
and I told him that wherever he had his violin,
110
477964
2510
پێم وت لە هەر شوێنێک کەمانچەی پێبوو
08:16
and wherever I had mine, I would play a lesson with him.
111
480474
2971
لە هەرشوێنێک منی لەگەڵ بووم، وانەی کەمانچەی پێدەڵێمەوە
08:19
And on the many times I saw Nathaniel on Skid Row,
112
483445
2679
لە زۆربەی کاتەکان لە (ناثانیل) لە (سکید ڕۆو) دەمبینی
08:22
I witnessed how music was able to bring him back
113
486124
2809
ئەوەم دەبینی کە چۆن مۆسیقا ژیان دەهێنێتەوە بۆ لای ئەو
08:24
from his very darkest moments, from what seemed to me
114
488933
2967
لە کاتە زۆر تاریکەکانەوە، لەوەی چۆن بوو بۆ من
08:27
in my untrained eye to be
115
491900
1960
لەبەرچاوم وەک ڕانەهێنراوێک
08:29
the beginnings of a schizophrenic episode.
116
493860
3800
لەسەرەتای چیرۆکی نەخۆشیەکەی شیزۆفینیا
08:33
Playing for Nathaniel, the music took on a deeper meaning,
117
497660
3254
مۆسیقا لێدان بۆ (ناثانیل) مانایەکی قوڵی هەبوو
08:36
because now it was about communication,
118
500914
2558
چونکە لە ئێستادا بە مانای پەیوەندی کردن دێت
08:39
a communication where words failed, a communication
119
503472
2910
پەیوەندییەک کە ووشە ناتوانێت، پەیوەندییەک
08:42
of a message that went deeper than words, that registered
120
506382
3158
کە لە وشە قوڵتر بوو، کە دروست بوو
08:45
at a fundamentally primal level in Nathaniel's psyche,
121
509540
3489
لە ئاستێکی سەرەتایی دەرونی (ناثانیل)دا
08:48
yet came as a true musical offering from me.
122
513029
4547
هێشتا وەک پاڵپشتیەکی مۆسیقی دادەنرێت لەلایەن منەوە
08:53
I found myself growing outraged that someone
123
517576
3977
خۆم وەک خراپەکارێکی گەورە دەبینیەوە کە کەسێک
08:57
like Nathaniel could have ever been homeless on Skid Row
124
521553
3909
وەک (ناثانیل) دەیتوانی بێ ماڵ بێت لە سکید ڕۆو
09:01
because of his mental illness, yet how many tens of thousands
125
525462
3339
لەبەر نەخۆسیە دەروونیەکەی، هەتا ئێستا چەند هەزارێک
09:04
of others there were out there on Skid Row alone
126
528801
3105
خەڵکی تر لەدەرەوە دەژین لە سکید ڕۆو
09:07
who had stories as tragic as his, but were never going to have a book or a movie
127
531906
4756
کە چیرۆکی تراژیدیای وەک ئەویان هەیە، بەڵام هەرگیز کتێبێک یان فیلمێک نیە
09:12
made about them that got them off the streets?
128
536662
2262
لەسەر ئەوان تاکو لە شەقامەکان دووریان بخاتەوە؟
09:14
And at the very core of this crisis of mine, I felt somehow
129
538924
4013
لەسەرەتای ئەم نەهامەتیەی من ، بەشێوەیەک هەستم کرد
09:18
the life of music had chosen me, where somehow,
130
542937
4095
ژیانی مۆسیقا منی هەڵبژاردوە، هەرچۆنێک بێت
09:22
perhaps possibly in a very naive sense, I felt what Skid Row
131
547032
2969
لەوانەیە بە ساویلکەییەوە بووبێت، هەستم بەوە کرد
09:25
really needed was somebody like Paul Farmer
132
550001
3011
کە بەراستی (سکید ڕۆو) پیویستی پێیەتی کەسێکە وەک پاول فارمەر
09:28
and not another classical musician playing on Bunker Hill.
133
553012
4141
نەک کەسێکی کلاسیکی مۆسیقی وەک بەنکەر هێڵ
09:33
But in the end, it was Nathaniel who showed me
134
557153
2050
بەڵام لە کۆتاییدا، ئەوە (ناثانیل) بوو کە ئەوەی نیشاندام
09:35
that if I was truly passionate about change,
135
559203
2727
کە ئەگەر من بەڕاستی گۆڕانکاریم دەوێت
09:37
if I wanted to make a difference, I already had the perfect instrument to do it,
136
561930
4323
ئەگەر دەمەوێت جیاوازی دروست بکەم، ئێستا ئامێرێکی باسم هەیە بۆ ئەنجامدانی ئەو کارە
09:42
that music was the bridge that connected my world and his.
137
566253
4769
کە مۆسیقا پردێکە کە جیهانی من بە هی ئەوەوە دەبەستێتەوە
09:46
There's a beautiful quote
138
571022
1672
وتەیەکی جوان هەیە
09:48
by the Romantic German composer Robert Schumann,
139
572694
2464
لەلایەن مۆسیقا دانەری ڕۆمانی ئەڵمانی (ڕۆبێرت سکومان)ەوە
09:51
who said, "To send light into the darkness of men's hearts,
140
575158
5209
کە دەڵێت: ناردنی ڕووناکی دڵی مرۆڤ
09:56
such is the duty of the artist."
141
580367
2425
ئەرکێکی سەرەکی هونەرمەندە
09:58
And this is a particularly poignant quote
142
582792
2436
ئەوە وتەیەکی تایبەتی و جوانە
10:01
because Schumann himself suffered from schizophrenia
143
585228
2739
چونکە سکومان خۆی ئازاری چەشتوە بەهۆی (شیزوفینیا)وە
10:03
and died in asylum.
144
587967
2108
وە لە غەریبیدا مرد
10:05
And inspired by what I learned from Nathaniel,
145
590075
2462
لە ژێر کاریگەری ئەوەی کە لە (ناثانیل)ەوە فێر بووم
10:08
I started an organization on Skid Row of musicians
146
592537
2364
ڕێکخراوێکی بۆ مۆسیقا ژەنان دروست کرد لە سکید ڕۆو
10:10
called Street Symphony, bringing the light of music
147
594901
3193
بە ناوی (سیمفۆنیای شەقام)، ڕووناکی مۆسیقای هێنا
10:13
into the very darkest places, performing
148
598094
2644
بۆ تاریکترین ناوچەکان، دەرخستنی
10:16
for the homeless and mentally ill at shelters and clinics
149
600738
2587
بۆ بێ ماڵەکان و نەخۆشە دەرونیەکان لە پەناگە و کلینکەکان
10:19
on Skid Row, performing for combat veterans
150
603325
4030
لە (سکید ڕۆو)، هەڵسان بەشەڕکردن
10:23
with post-traumatic stress disorder, and for the incarcerated
151
607355
3410
لەگەڵ تاقیکردنەوەیەکی سەرنەکەوتودا وە بۆ زیندانەکان
10:26
and those labeled as criminally insane.
152
610765
3804
وە ئەوانەی کە بە شێت تاوانبار دەکرێن
10:30
After one of our events at the Patton State Hospital
153
614569
2393
دواتر یەکێک لە بۆنەکان لە نەخۆشخانەی پاتۆنی گشتی
10:32
in San Bernardino, a woman walked up to us
154
616962
2521
لە (سان بێرناردیۆ)، ئافرەتێک بەرەو ڕووی ئێمە هات
10:35
and she had tears streaming down her face,
155
619483
2317
فرمێسک بە چاویدا دەهاتە خوارەوە
10:37
and she had a palsy, she was shaking,
156
621800
2466
ئەو ئافرەتە کەمئەندام بوو وە دەلەرزی
10:40
and she had this gorgeous smile, and she said
157
624266
3022
وە پێکەنینێکی زۆر جوانی هەبوو، وتی
10:43
that she had never heard classical music before,
158
627288
1982
ئەو پێشتر هەرگیز گوێی لە مۆسیقای کلاسیکی نەبوە
10:45
she didn't think she was going to like it, she had never
159
629270
2426
پێی وابوو کە حەزی لێنابێت، ئەو هەرگیز
10:47
heard a violin before, but that hearing this music was like hearing the sunshine,
160
631696
4102
گوێی لە کەمانچە نەبوە پێشتر، بەڵام گوێگرتن لەو مۆسیقایە وەک گەشانەوەی ڕۆژ وابوو
10:51
and that nobody ever came to visit them, and that for the first time in six years,
161
635798
3369
هەرگیز سەردانی نەکردبوون، وە بۆ یەکەمجار دوای (شەش) ساڵ
10:55
when she heard us play, she stopped shaking without medication.
162
639167
4803
کاتێک ئەو گوێی لە ئێمە بوو، لەرزینەکەی وەستا بە چارەسەری پزیشکی
10:59
Suddenly, what we're finding with these concerts,
163
643970
2958
لەناکاو، ئەوەی لەو کۆنسێرتانەدا بینیمان
11:02
away from the stage, away from the footlights, out
164
646928
3042
دوور لە مەسرەحەکە، دوور لە ڕووناکی، بەڵێ
11:05
of the tuxedo tails, the musicians become the conduit
165
649970
3621
تۆکسیدۆ، مۆسیقا ژەنەکان بوون بە جۆگە
11:09
for delivering the tremendous therapeutic benefits
166
653591
3122
بۆ دابینکردنی قازانجێکی زۆری چارسەریانە
11:12
of music on the brain to an audience that would never
167
656713
3093
لە مۆسیقا بۆ مێشکی ئامادەبوان کە هەرگیز
11:15
have access to this room,
168
659806
1802
نەیدەتوانی بێتە ئەم ژوورەوە
11:17
would never have access to the kind of music that we make.
169
661608
5832
هەرگیز نەیدەتوانی بەم جۆرە مۆسیقایانە بگات کە ئێمە ئامادەی دەکەین
11:23
Just as medicine serves to heal more
170
667440
3431
هەر وەک دەرمان خزمەتی چارەسەر دەکات
11:26
than the building blocks of the body alone,
171
670871
3298
زیاتر لە بەرگری لەس بەتەنها
11:30
the power and beauty of music transcends the "E"
172
674169
3767
هێز و جوانی مۆسیقا روانایەکی زۆری هەیە
11:33
in the middle of our beloved acronym.
173
677936
2735
لە ناوەڕاستی کەمبوونەوەی باوەڕدا
11:36
Music transcends the aesthetic beauty alone.
174
680671
3638
جوانی مۆسیقا بەتەنها هێزێکی زۆری هەیە
11:40
The synchrony of emotions that we experience when we
175
684309
3010
ئەو شتەی پەیوەندی بەهەست و سۆزەوە هەیە کە ئێمە دەریدەبڕین، کاتێک ئێمە
11:43
hear an opera by Wagner, or a symphony by Brahms,
176
687319
3257
گوێمان لە ئۆپێرایەک دەبێت لەلایەن (واگنەر) یان سەمفۆناییەک لە لایەن (براهمس)ەوە
11:46
or chamber music by Beethoven, compels us to remember
177
690576
3646
یان مۆسیقای (چامبەر لەلایەن بیتهۆش) زۆرمان لێدەکات
11:50
our shared, common humanity, the deeply communal
178
694222
3908
شتە هاوبەشەکانمان، هاوبەشی مرۆڤایەتیمان، کۆمەڵگاکەمان
11:54
connected consciousness, the empathic consciousness
179
698130
3415
هەستەکانمان کۆدەکاتەوە، تێگەیشتنی هەستەکانمان بیر دەخاتەوە
11:57
that neuropsychiatrist Iain McGilchrist says is hard-wired
180
701545
3573
کە پزیشکی دەروونی (ئیپان ماکلگچرست) دەڵێت ئەوە چالاکیە
12:01
into our brain's right hemisphere.
181
705118
3076
بۆ ناوبەشی ڕاستی مێشکمان
12:04
And for those living in the most dehumanizing conditions
182
708194
3396
بۆ ئەو زیندەوەرانەی لە حاڵەتی نامرۆڤانەی
12:07
of mental illness within homelessness
183
711590
2161
نەخۆسی دەروونی لەگەڵ بێ ماڵ
12:09
and incarceration, the music and the beauty of music
184
713751
2783
وە زیندان، مۆسیقا و جوانی مۆسیقا
12:12
offers a chance for them to transcend the world around them,
185
716534
4632
هەلێک دەدات پێیان بۆ هەوڵدانی زیاتر لەو جیهانەی کە تیایدا دەژین
12:17
to remember that they still have the capacity to experience
186
721166
3382
بۆ ئەوەی بیریان بێت کە هێشتا توانایان هەیە
12:20
something beautiful and that humanity has not forgotten them.
187
724548
3952
شتێکی جوان بکەن و مرۆڤایەتی لە بیریان ناکات
12:24
And the spark of that beauty, the spark of that humanity
188
728500
2861
وە پروشەی ئەو جوانیە، پروشەی ئەو مرۆڤایەتیە
12:27
transforms into hope,
189
731361
2800
دەگۆڕێت بۆ هیوا
12:30
and we know, whether we choose the path of music
190
734161
2960
ئەگەر ئێمە ڕێگەی مۆسیقا هەڵبژێرین
12:33
or of medicine, that's the very first thing we must instill
191
737121
3209
یان پزیشکی، ئەوە یەکەم شتە کە پێویستە ئێمە بیپاڵێوین
12:36
within our communities, within our audiences,
192
740330
1939
لە ناو کۆمەڵگاکانمان، لەناو گوێگرەکانمان
12:38
if we want to inspire healing from within.
193
742269
3931
ئەگەر ئێمە بمانەوێت کاریگەری لەسەر بکەین تا چاک ببنەوە لێی
12:42
I'd like to end with a quote by John Keats,
194
746200
2676
دەمەوێت بە وتەیەکی (جۆن کەیتس) کۆتایی پێبهێنم
12:44
the Romantic English poet,
195
748876
2045
شاعیری ڕۆمانسی ئینگلیزی
12:46
a very famous quote that I'm sure all of you know.
196
750921
2938
وتەیەکی بەناوبانگە کە من دڵنیام هەموتان دەیزانن
12:49
Keats himself had also given up a career in medicine
197
753859
3019
هەروەها (کەیتس)یش وازی لە کارەکەی هێنا لە پزیشکی
12:52
to pursue poetry, but he died when he was a year older than me.
198
756878
3321
بۆ بەدواکەوتنی شێعر ، بەڵام ئەو کاتێک مرد ساڵێک لە من گەورەتر بوو
12:56
And Keats said, "Beauty is truth, and truth beauty.
199
760199
5073
کەیتس دەڵێت جوانی ڕاستیە، ڕاستی جوانیە
13:01
That is all ye know on Earth, and all ye need to know."
200
765272
6498
ئەوە هەموو شتێکە ئێوە دەیزانن لەسەر زەوی، وە پێویستەهەمووتان بیزانن
13:10
(Music)
201
774527
164123
مۆسیقا
15:54
(Applause)
202
938650
28476
چەپڵە لێدان
ABOUT THE SPEAKER
Robert Gupta - ViolinistViolinist Robert Gupta joined the LA Philharmonic at the age of 19 -- and maintains a passionate parallel interest in neurobiology and mental health issues. He's a TED Senior Fellow.
Why you should listen
Violinist Robert Vijay Gupta joined the Los Angeles Philharmonic at the age of 19. He made his solo debut, at age 11, with the Israel Philharmonic under Zubin Mehta. He has a Master's in music from Yale. But his undergraduate degree? Pre-med. As an undergrad, Gupta was part of several research projects in neuro- and neurodegenerative biology. He held Research Assistant positions at CUNY Hunter College in New York City, where he worked on spinal cord neuronal regeneration, and at the Harvard Institutes of Medicine Center for Neurologic Diseases, where he studied the biochemical pathology of Parkinson's disease.
Gupta is passionate about education and outreach, both as a musician and as an activist for mental health issues. He has the privilege of working with Nathaniel Ayers, the brilliant, schizophrenic musician featured in "The Soloist," as his violin teacher.
Robert Gupta | Speaker | TED.com