ABOUT THE SPEAKER
Chris Anderson - TED Curator
After a long career in journalism and publishing, Chris Anderson became the curator of the TED Conference in 2002 and has developed it as a platform for identifying and disseminating ideas worth spreading.

Why you should listen

Chris Anderson is the Curator of TED, a nonprofit devoted to sharing valuable ideas, primarily through the medium of 'TED Talks' -- short talks that are offered free online to a global audience.

Chris was born in a remote village in Pakistan in 1957. He spent his early years in India, Pakistan and Afghanistan, where his parents worked as medical missionaries, and he attended an American school in the Himalayas for his early education. After boarding school in Bath, England, he went on to Oxford University, graduating in 1978 with a degree in philosophy, politics and economics.

Chris then trained as a journalist, working in newspapers and radio, including two years producing a world news service in the Seychelles Islands.

Back in the UK in 1984, Chris was captivated by the personal computer revolution and became an editor at one of the UK's early computer magazines. A year later he founded Future Publishing with a $25,000 bank loan. The new company initially focused on specialist computer publications but eventually expanded into other areas such as cycling, music, video games, technology and design, doubling in size every year for seven years. In 1994, Chris moved to the United States where he built Imagine Media, publisher of Business 2.0 magazine and creator of the popular video game users website IGN. Chris eventually merged Imagine and Future, taking the combined entity public in London in 1999, under the Future name. At its peak, it published 150 magazines and websites and employed 2,000 people.

This success allowed Chris to create a private nonprofit organization, the Sapling Foundation, with the hope of finding new ways to tackle tough global issues through media, technology, entrepreneurship and, most of all, ideas. In 2001, the foundation acquired the TED Conference, then an annual meeting of luminaries in the fields of Technology, Entertainment and Design held in Monterey, California, and Chris left Future to work full time on TED.

He expanded the conference's remit to cover all topics, including science, business and key global issues, while adding a Fellows program, which now has some 300 alumni, and the TED Prize, which grants its recipients "one wish to change the world." The TED stage has become a place for thinkers and doers from all fields to share their ideas and their work, capturing imaginations, sparking conversation and encouraging discovery along the way.

In 2006, TED experimented with posting some of its talks on the Internet. Their viral success encouraged Chris to begin positioning the organization as a global media initiative devoted to 'ideas worth spreading,' part of a new era of information dissemination using the power of online video. In June 2015, the organization posted its 2,000th talk online. The talks are free to view, and they have been translated into more than 100 languages with the help of volunteers from around the world. Viewership has grown to approximately one billion views per year.

Continuing a strategy of 'radical openness,' in 2009 Chris introduced the TEDx initiative, allowing free licenses to local organizers who wished to organize their own TED-like events. More than 8,000 such events have been held, generating an archive of 60,000 TEDx talks. And three years later, the TED-Ed program was launched, offering free educational videos and tools to students and teachers.

More profile about the speaker
Chris Anderson | Speaker | TED.com
TED-Ed

Chris Anderson (TED): Questions no one knows the answers to

Filmed:
17,835,841 views

In a new TED-Ed series designed to catalyze curiosity, TED Curator Chris Anderson shares his obsession with questions that no one (yet) knows the answers to. A short intro leads into two questions: Why can't we see evidence of alien life? on.ted.com/AlienLife and How many universes are there? on.ted.com/HowMany ... Find more TED-Ed videos on our new YouTube channel: youtube.com/TEDEd.
- TED Curator
After a long career in journalism and publishing, Chris Anderson became the curator of the TED Conference in 2002 and has developed it as a platform for identifying and disseminating ideas worth spreading. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

(Muzyka)
Każdego dnia w szkole
00:15
On a typicaltypowy day at schoolszkoła,
0
15448
2675
niekończące się godziny spędzamy,
ucząc się odpowiedzi na pytania,
00:18
endlessnieskończony hoursgodziny are spentwydany learninguczenie się
the answersodpowiedzi to questionspytania,
1
18147
4584
ale teraz zrobimy odwrotnie.
00:22
but right now, we'lldobrze do the oppositenaprzeciwko.
2
22755
2296
Skupmy się na pytaniach,
które nie mają odpowiedzi do wykucia,
00:26
We're going to focusskupiać on questionspytania
where you can't learnuczyć się the answersodpowiedzi
3
26384
3143
bo tych odpowiedzi po prostu nie znamy.
00:29
because they're unknownnieznany.
4
29551
1425
Jako chłopiec rozmyślałem
nad wieloma sprawami.
00:31
I used to puzzlepuzzle about a lot of things
as a boychłopak, for exampleprzykład:
5
31320
5318
Na przykład: Jak by to było być psem?
00:36
What would it feel like to be a dogpies?
6
36662
2415
Czy ryby czują ból?
00:39
Do fishryba feel painból?
7
39101
1875
A owady?
00:41
How about insectsowady?
8
41412
1450
Czy Wielki Wybuch
nastąpił przez przypadek?
00:43
Was the BigDuże BangBang just an accidentwypadek?
9
43784
2864
Czy istnieje Bóg?
00:47
And is there a God?
10
47607
1369
00:49
And if so, how are we so sure
that it's a He and not a She?
11
49000
4533
A jeśli tak, to skąd wiemy,
że to On, a nie Ona?
Dlaczego tak wiele niewinnych
ludzi i zwierząt cierpi?
00:53
Why do so manywiele innocentniewinny people
and animalszwierzęta sufferponieść terriblestraszny things?
12
53557
3185
Czy istnieje jakiś odgórny plan
mojego życia?
00:57
Is there really a planplan for my life?
13
57544
1920
Czy przyszłość dopiero się tworzy,
01:00
Is the futureprzyszłość yetjeszcze to be writtenpisemny,
14
60596
1751
czy też jest już przesądzona,
a my nie mamy o tym pojęcia?
01:02
or is it alreadyjuż writtenpisemny
and we just can't see it?
15
62371
3393
Czy mam wobec tego wolną wolę?
Kim ja w ogóle jestem?
01:05
But then, do I have freewolny will?
I mean, who am I anywaytak czy inaczej?
16
65788
2944
Biologiczną maszyną?
01:08
Am I just a biologicalbiologiczny machinemaszyna?
17
68756
1524
Skoro tak, dlaczego jestem świadomy?
Czym jest świadomość?
01:11
But then, why am I consciousprzytomny?
What is consciousnessświadomość?
18
71371
3285
Czy pewnego dnia
roboty będą ją mieć?
01:15
Will robotsroboty becomestają się consciousprzytomny one day?
19
75768
1937
Zakładałem, że pewnego dnia,
01:19
I mean, I kinduprzejmy of assumedzakłada, że that some day
20
79291
2406
ktoś da mi odpowiedzi
na te wszystkie pytania.
01:21
I would be told the answersodpowiedzi
to all these questionspytania.
21
81721
2656
Ktoś musi je znać, prawda?
01:25
SomeoneKtoś mustmusi know, right?
22
85557
1844
Wiesz co? Nie zna ich nikt.
01:28
GuessChyba what? No one knowswie.
23
88517
2309
Większość z tych pytań zastanawia mnie
teraz bardziej niż kiedykolwiek.
01:32
MostWiększość of those questionspytania
puzzlepuzzle me more now than ever.
24
92167
3593
Jednak zanurzanie się w nie
jest ekscytujące,
01:35
But divingnurkowanie into them is excitingekscytujący
25
95784
2503
bo prowadzi nas do granic poznania,
i nigdy nie wiadomo, co tam znajdziemy.
01:38
because it takes you
to the edgekrawędź of knowledgewiedza, umiejętności,
26
98311
2283
01:40
and you never know what you'llTy będziesz find there.
27
100618
2000
Więc oto dwa pytania.
01:43
So, two questionspytania that no one
on EarthZiemia knowswie the answerodpowiedź to.
28
103921
5576
Pytania, na które nikt nie zna odpowiedzi.
(Muzyka)
01:50
(MusicMuzyka)
29
110704
1685
01:52
[How manywiele universeswszechświaty are there?]
30
112413
3699
Czasami, podczas długiej
podróży samolotem,
01:57
SometimesCzasami when I'm on a long planesamolot flightlot,
31
117812
2164
02:00
I gazewzrok out at all those
mountainsgóry and desertspustynie
32
120000
2868
podziwiam wszystkie te góry i pustynie
i próbuję sobie wyobrazić,
jak rozległa jest nasza planeta.
02:02
and try to get my headgłowa
around how vastogromny our EarthZiemia is.
33
122892
2702
Przypominam sobie wtedy,
że codziennie widzimy obiekt,
02:06
And then I rememberZapamiętaj
that there's an objectobiekt we see everykażdy day
34
126608
2762
który zmieściłby w sobie
dosłownie milion kul ziemskich:
02:09
that would literallydosłownie fitdopasowanie
one millionmilion EarthsZiem rzadkich insidewewnątrz it:
35
129394
3598
Słońce. Wydaje się niewyobrażalnie duże.
02:13
the SunSłońce.
36
133016
1016
02:14
It seemswydaje się impossiblyniemożliwie bigduży.
37
134056
1610
W większej perspektywie
jest jednak główką od szpilki,
02:15
But in the great schemeschemat
of things, it's a pinprickpozdrowienie,
38
135690
3460
jedną z około 400 miliardów
gwiazd Drogi Mlecznej,
02:19
one of about 400 billionmiliard starsgwiazdy
in the MilkyMleczny Way galaxygalaktyka,
39
139174
3944
które można zobaczyć
podczas bezchmurnej nocy
02:23
whichktóry you can see on a clearjasny night
40
143142
2052
jako białą mgiełkę rozciągniętą na niebie.
02:25
as a paleblady whitebiały mistmgła
stretchedrozciągnięty acrossprzez the skyniebo.
41
145218
2143
To nie koniec.
Może być nawet 100 miliardów galaktyk,
02:28
And it getsdostaje worsegorzej.
42
148511
1099
02:29
There are maybe 100 billionmiliard galaxiesgalaktyki
detectablewykrywalne by our telescopesteleskopy.
43
149634
3285
wykrywalnych przez nasze teleskopy.
Gdyby każda gwiazda
miała rozmiary ziarnka piasku,
02:33
So if eachkażdy stargwiazda was the sizerozmiar
of a singlepojedynczy grainziarno of sandpiasek,
44
153758
4279
sama Droga Mleczna
ma ich wystarczającą ilość,
02:38
just the MilkyMleczny Way has enoughdość starsgwiazdy
45
158061
2000
by wypełnić kawałek plaży
mierzący 9x9 metrów
02:40
to fillwypełniać a 30-foot-stopa by 30-foot-stopa
stretchrozciągać of beachplaża
46
160085
2658
piasku prawie metrowej głębokości.
02:42
threetrzy feetstopy deepgłęboki with sandpiasek.
47
162767
1841
Cała Ziemia nie ma nawet tylu plaż,
02:45
And the entireCały EarthZiemia
doesn't have enoughdość beachesplaże
48
165903
2702
żeby zaprezentować gwiazdy
całego wszechświata.
02:48
to representprzedstawiać the starsgwiazdy
in the overallogólnie universewszechświat.
49
168629
2610
Taka plaża ciągnęła by się
setki milionów mil.
02:51
SuchTakie a beachplaża would continueKontyntynuj for literallydosłownie
hundredssetki of millionsmiliony of milesmile.
50
171263
3551
Na Stephena Hawkinga, ile tych gwiazd!
02:55
HolyŚwięty StephenStephen HawkingHawking,
that is a lot of starsgwiazdy.
51
175791
3185
Jednak Hawking, wraz z innymi fizykami,
wierzy w rzeczywistość
02:59
But he and other physicistsfizycy
now believe in a realityrzeczywistość
52
179968
2924
jeszcze większą, niewyobrażalnie większą.
03:02
that is unimaginablyniewyobrażalnie biggerwiększy still.
53
182916
2183
Po pierwsze, sto miliardów galaktyk
w zasięgu naszych teleskopów
03:06
I mean, first of all,
the 100 billionmiliard galaxiesgalaktyki
54
186002
2182
03:08
withinw ciągu rangezasięg of our telescopesteleskopy
55
188208
1508
to prawdopodobnie
maleńki ułamek całości.
03:09
are probablyprawdopodobnie a minusculeMinuskuł
fractionfrakcja of the totalcałkowity.
56
189740
2589
Sam kosmos rozszerza się
w przyspieszającym tempie.
03:12
SpaceMiejsca itselfsamo is expandingrozwijanie
at an acceleratingprzyspieszenie pacetempo.
57
192353
4002
Ogromna większość galaktyk
03:16
The vastogromny majoritywiększość of the galaxiesgalaktyki
58
196379
2379
oddala się od nas tak szybko,
03:18
are separatingrozsadzający from us so fastszybki
that lightlekki from them maymoże never reachdosięgnąć us.
59
198782
3607
że ich światło
może nigdy do nas nie dotrzeć.
Mimo to fizyczna rzeczywistość
tu, na Ziemi,
03:23
Still, our physicalfizyczny realityrzeczywistość here on EarthZiemia
60
203257
2724
jest blisko związana z tymi dalekimi,
niewidzialnymi galaktykami.
03:26
is intimatelyściśle connectedpołączony
to those distantodległy, invisibleniewidzialny galaxiesgalaktyki.
61
206005
3932
Możemy myśleć o nich
jak o części naszego wszechświata.
03:29
We can think of them
as partczęść of our universewszechświat.
62
209961
2195
Tworzą jedną, gigantyczną strukturę,
03:32
They make up a singlepojedynczy, giantogromny edificegmach
63
212744
2232
03:35
obeyingposłuszeństwa the samepodobnie physicalfizyczny lawsprawa
and all madezrobiony from the samepodobnie typestypy of atomsatomy,
64
215000
3460
podlegają tym samym prawom fizyki,
są z tych samych elektronów, protonów,
kwarków, neutrin,
z których składamy się ty i ja.
03:38
electronselektrony, protonsprotony, quarkskwarki, neutrinosneutrina,
that make up you and me.
65
218484
3537
Jednak ostatnie teorie z zakresu fizyki,
w tym teorią strun, mówią,
03:42
HoweverJednak, recentniedawny theoriesteorie in physicsfizyka,
includingwłącznie z one callednazywa stringstrunowy theoryteoria,
66
222690
4279
że być może istnieją niezliczone
inne wszechświaty
03:46
are now tellingwymowny us there could be
countlessniezliczony other universeswszechświaty
67
226993
2983
03:50
builtwybudowany on differentróżne typestypy of particlescząsteczki,
68
230000
1976
zbudowane z innego rodzaju cząstek,
03:52
with differentróżne propertiesnieruchomości,
obeyingposłuszeństwa differentróżne lawsprawa.
69
232000
2381
o innych właściwościach,
podlegające innym prawom.
Większość tych światów
nie mogłaby mieścić życia.
03:54
MostWiększość of these universeswszechświaty
could never supportwsparcie life,
70
234928
2508
Powstawałyby i przestawałyby istnieć
w ciągu nanosekundy.
03:57
and mightmoc flashLampa błyskowa in and out
of existenceistnienie in a nanosecondnanosekundy.
71
237460
2976
Mimo wszystko, połączone,
tworzą rozległy wieloświat
04:01
But nonethelessniemniej jednak, combinedłączny,
they make up a vastogromny multiverseMultiverse
72
241085
3475
złożony z możliwych wszechświatów
nawet w 11 wymiarach,
04:04
of possiblemożliwy universeswszechświaty
in up to 11 dimensionswymiary,
73
244584
3038
zawierający cuda wykraczające
poza najdzikszą wyobraźnię.
04:07
featuringwyposażony wonderscuda
beyondpoza our wildestnajdziksze imaginationwyobraźnia.
74
247646
3734
Wiodąca wersja teorii strun zakłada,
że wieloświat
04:12
The leadingprowadzący versionwersja of stringstrunowy theoryteoria
predictsprzewiduje a multiverseMultiverse
75
252206
2873
złożony jest z 10 do 500 wszechświatów.
04:15
madezrobiony up of 10 to the 500 universeswszechświaty.
76
255103
1873
04:17
That's a one followedśledzić by 500 zeroszer,
77
257000
3869
To jedynka i 500 zer,
numer tak olbrzymi, że gdyby każdy atom
04:20
a numbernumer so vastogromny that if everykażdy atomatom
78
260892
2402
w naszym obserwowalnym wszechświecie
miałby własny wszechświat,
04:23
in our observablezauważalny universewszechświat
had its ownwłasny universewszechświat,
79
263318
4106
a ze wszystkich atomów
w tych wszechświatach
04:27
and all of the atomsatomy
in all those universeswszechświaty eachkażdy had
80
267448
2429
każdy miałby własny,
i gdyby powtórzyć to jeszcze dwa razy,
04:29
theirich ownwłasny universewszechświat,
81
269901
1983
04:32
and you repeatedpowtarzający się that for two more cyclescykle,
82
272000
2322
wciąż bylibyście
maleńkim ułamkiem całości,
04:34
you'dty byś still be at a tinymalutki
fractionfrakcja of the totalcałkowity,
83
274346
3401
jedną bilion bilionów bilionów
bilionów bilionów bilionów bilionów...
04:37
namelymianowicie, one trillionkwintylion trillionkwintylion trillionkwintylion
trillionkwintylion trillionkwintylion trillionkwintylion trillionkwintylion
84
277771
3477
04:41
trillionkwintylion trillionkwintylion trillionkwintylion trillionkwintylion
trillionkwintylion trillionkwintylion trillionkwintylion trillionthtrillionth.
85
281272
4736
...bilionów bilionów bilionów bilionów
bilionów bilionów bilionów bilionową.
Ale nawet taka liczba
jest niczym w porównaniu do innej:
04:46
(LaughterŚmiech)
86
286421
1313
04:47
But even that numbernumer
is minusculeMinuskuł comparedporównywane to anotherinne numbernumer:
87
287758
4465
nieskończoności.
04:53
infinityInfinity.
88
293012
1008
Niektórzy fizycy uważają,
04:54
Some physicistsfizycy think the space-timeczasoprzestrzeni
continuumkontinuum is literallydosłownie infinitenieskończony
89
294488
3191
że kontinuum czasoprzestrzenne
jest nieskończone
i zawiera nieskończoną ilość
tzw. "kieszonkowych wszechświatów"
04:57
and that it containszawiera an infinitenieskończony numbernumer
of so-calledtak zwana pocketkieszeń universeswszechświaty
90
297703
3377
o rozmaitych właściwościach.
05:01
with varyingróżnicowanie propertiesnieruchomości.
91
301104
1143
Mózg już ci paruje?
05:03
How'sJak w your brainmózg doing?
92
303107
1129
Teoria kwantowa
rzuca nowe światło na sytuację.
05:05
QuantumQuantum theoryteoria addsdodaje a wholecały newNowy wrinklezmarszczek.
93
305061
1915
05:07
I mean, the theory'sw teorii been provenudowodniony
trueprawdziwe beyondpoza all doubtwątpić,
94
307000
2652
Sama teoria została udowodniona,
ale interpretacja jest zaskakująca
05:09
but interpretingTłumaczenia ustne it is bafflingzaskakujący,
95
309676
2209
i niektórzy fizycy twierdzą,
że można ją zrozumieć
05:11
and some physicistsfizycy think
you can only un-baffleONZ przegrodę it
96
311909
3097
tylko wyobrażając sobie, że ogromna liczba
wszechświatów równoległych
05:15
if you imaginewyobrażać sobie that hugeolbrzymi numbersliczby
of parallelrównolegle universeswszechświaty
97
315030
2602
mnoży się z każdą chwilą,
05:17
are beingistota spawnedzrodził się everykażdy momentza chwilę,
98
317656
2581
i wiele z nich przypominałoby
pod wieloma względami nasz świat,
05:20
and manywiele of these universeswszechświaty would actuallytak właściwie
be very like the worldświat we're in,
99
320261
3524
z wieloma wersjami ciebie włącznie.
05:23
would includezawierać multiplewielokrotność copieskopie of you.
100
323809
2152
W jednym z takich wszechświatów
skończyłoby się studia z wyróżnieniem
05:25
In one suchtaki universewszechświat,
you'dty byś graduateukończyć with honorswyróżnienia
101
325985
2506
i poślubiło wymarzoną osobę,
05:28
and marryżenić się the personosoba of your dreamsmarzenia,
and in anotherinne, not so much.
102
328515
4052
podczas gdy w innym nie za bardzo.
Niektórzy naukowcy
wciąż uważają, że to bzdury.
05:33
Well, there are still some scientistsnaukowcy
who would say, hogwashBzdury.
103
333293
2984
Że jedyną sensowną odpowiedzą na pytanie
o liczbę wszechświatów jest jeden.
05:36
The only meaningfulznaczący answerodpowiedź to the questionpytanie
of how manywiele universeswszechświaty there are is one.
104
336301
3905
Tylko jeden wszechświat.
05:40
Only one universewszechświat.
105
340822
1154
Według paru filozofów i mistyków
nawet nasz wszechświat jest iluzją.
05:42
And a fewkilka philosophersfilozofowie
and mysticsMistycy mightmoc arguespierać się
106
342678
3198
05:45
that even our ownwłasny universewszechświat is an illusioniluzja.
107
345900
2649
Jak widzisz, obecnie nie ma
żadnej zgody w tej kwestii.
05:49
So, as you can see, right now
108
349672
1381
05:51
there is no agreementumowa
on this questionpytanie, not even closeblisko.
109
351077
3671
Wiadomo jedynie, że odpowiedź leży
między zerem a nieskończonością.
05:54
All we know is the answerodpowiedź is somewheregdzieś
betweenpomiędzy zerozero and infinityInfinity.
110
354772
3487
Zdaje się, że wiemy jeszcze jedno.
05:59
Well, I guessodgadnąć we know one other thing.
111
359173
1974
To niezłe czasy, żeby zajmować się fizyką.
06:01
This is a prettyładny coolchłodny time
to be studyingstudiować physicsfizyka.
112
361782
3194
06:05
We just mightmoc be undergoingw trakcie
the biggestnajwiększy paradigmparadygmat shiftprzesunięcie in knowledgewiedza, umiejętności
113
365000
3653
Możemy właśnie przechodzić największą
zmianę poglądów odnośnie wiedzy,
jakiej kiedykolwiek doświadczyła ludzkość.
06:08
that humanityludzkość has ever seenwidziany.
114
368677
1811
06:10
(MusicMuzyka)
115
370512
2699
(Muzyka)
06:14
[Why can't we see evidencedowód of alienobcy life?]
116
374609
2800
Gdzieś tam,
daleko w rozległym wszechświecie,
06:17
SomewhereGdzieś out there in that vastogromny universewszechświat
117
377704
3149
muszą być niezliczone planety
tętniące życiem.
06:20
there mustmusi surelypewno be countlessniezliczony
other planetsplanety teemingROI with life.
118
380877
3060
Dlaczego jednak nie ma na to
żadnego dowodu?
06:23
But why don't we see any evidencedowód of it?
119
383961
2015
To sławne pytanie,
które w 1950 roku zadał Enrico Fermi:
06:27
Well, this is the famoussławny questionpytanie
askedspytał by EnricoEnrico FermiFermi in 1950:
120
387265
3000
Gdzie są ci kosmici?
06:30
Where is everybodywszyscy?
121
390289
1478
Miłośnicy teorii spiskowych twierdzą,
że cały czas odwiedza nas UFO,
06:33
ConspiracySpisek theoristsTeoretycy claimroszczenie that UFOsUFO
are visitingprzyjezdny all the time
122
393006
3814
a doniesienia o tym są ukrywane,
ale to niezbyt przekonujące.
06:36
and the reportsraporty are just beingistota coveredpokryty up,
123
396844
2146
06:39
but honestlyszczerze, they aren'tnie są very convincingprzekonujący.
124
399014
2844
Pozostaje prawdziwa zagadka.
06:41
But that leavesodchodzi a realreal riddleZagadka.
125
401882
1429
W zeszłym roku teleskop kosmiczny Kepler
06:44
In the pastprzeszłość yearrok,
the KeplerKepler spaceprzestrzeń observatoryObserwatorium
126
404330
2690
wykrył setki planet
wokół pobliskich gwiazd.
06:47
has founduznany hundredssetki of planetsplanety
just around nearbyblisko starsgwiazdy.
127
407044
2881
Nasuwa się wniosek,
06:50
And if you extrapolateekstrapolacji that datadane,
128
410580
1731
że najwyraźniej pół biliona planet
znajduje się
06:52
it lookswygląda like there could
be halfpół a trillionkwintylion planetsplanety
129
412335
3362
w samej naszej galaktyce.
06:55
just in our ownwłasny galaxygalaktyka.
130
415721
1365
Jeśli nawet tylko jedna na 10 tysięcy
06:58
If any one in 10,000 has conditionswarunki
131
418267
2087
ma warunki konieczne
do utrzymania jakieś formy życia,
07:00
that mightmoc supportwsparcie a formformularz of life,
132
420378
2598
07:03
that's still 50 millionmilion possiblemożliwy
life-harboringsiedliskiem życia planetsplanety
133
423000
2976
oznacza to istnienie 50 milionów planet
mogących zawierać życie
07:06
right here in the MilkyMleczny Way.
134
426000
1515
tutaj, na Drodze Mlecznej.
Oto zagadka: nasza Ziemia
nie uformowała się
07:08
So here'soto jest the riddleZagadka:
135
428551
1688
07:10
our EarthZiemia didn't formformularz
136
430263
1636
aż do mniej więcej 9 miliardów lat
po Wielkim Wybuchu.
07:11
untilaż do about ninedziewięć billionmiliard yearslat
after the BigDuże BangBang.
137
431923
2593
Niezliczone planety naszej galaktyki
uformowały się wcześniej,
07:15
CountlessNiezliczone other planetsplanety in our galaxygalaktyka
should have formedpowstały earlierwcześniej,
138
435685
3408
i mogły dać szansę istnieniu życia
07:19
and givendany life a chanceszansa to get underwayw toku
139
439117
2318
miliardy, a na pewno
wiele milionów lat wcześniej,
07:21
billionsmiliardy, or certainlyna pewno manywiele millionsmiliony
of yearslat earlierwcześniej than happenedstało się on EarthZiemia.
140
441459
4801
niż stało się to na Ziemi.
Jeśli choćby na kilku z nich namnożyły się
inteligentne formy życia,
07:27
If just a fewkilka of them
had spawnedzrodził się intelligentinteligentny life
141
447268
2709
07:30
and startedRozpoczęty creatingtworzenie technologiestechnologie,
142
450001
2544
które zaczęłyby tworzyć technologie,
miałyby one miliony lat,
07:32
those technologiestechnologie would have
had millionsmiliony of yearslat
143
452569
3240
żeby się rozwinąć i urosnąć w siłę.
07:35
to growrosnąć in complexityzłożoność and powermoc.
144
455833
2004
Na Ziemi
07:39
On EarthZiemia,
145
459166
1579
byliśmy świadkami spektakularnego
postępu technologicznego
07:40
we'vemamy seenwidziany how dramaticallydramatycznie
technologytechnologia can accelerateprzyśpieszyć
146
460769
2871
w ciągu zaledwie 100 lat.
07:43
in just 100 yearslat.
147
463664
1361
W ciągu milionów lat
inteligentna obca cywilizacja
07:46
In millionsmiliony of yearslat,
an intelligentinteligentny alienobcy civilizationcywilizacja
148
466407
3569
mogłaby z łatwością
rozprzestrzenić się w galaktyce,
07:50
could easilyz łatwością have spreadrozpiętość out
acrossprzez the galaxygalaktyka,
149
470000
2707
być może tworząc gigantyczne struktury
generujące energię
07:52
perhapsmoże creatingtworzenie giantogromny
energy-harvestingzbieranie energii artifactsartefakty
150
472731
3383
lub floty statków-kolonizatorów,
07:56
or fleetsflot of colonizingkolonizacji spaceshipsstatki kosmiczne
151
476138
2401
albo wspaniałe dzieła sztuki
wypełniające niebo nocą.
07:59
or gloriouschwalebne worksPrace of artsztuka
that fillwypełniać the night skyniebo.
152
479104
2635
Przynajmniej wydawałoby się,
08:03
At the very leastnajmniej, you'dty byś think
they'doni by be revealingodkrywczy theirich presenceobecność,
153
483000
3129
że powinni ujawnić swoją obecność,
celowo lub nie,
08:06
deliberatelycelowo or otherwisew przeciwnym razie,
154
486153
1330
poprzez takie czy inne
sygnały elektromagnetyczne.
08:07
throughprzez electromagneticelektromagnetyczna signalssygnały
of one kinduprzejmy or anotherinne.
155
487507
2953
Mimo to, wciąż nie mamy
prawdziwego dowodu.
08:11
And yetjeszcze we see no convincingprzekonujący
evidencedowód of any of it.
156
491271
2509
Dlaczego?
08:13
Why?
157
493804
1012
08:16
Well, there are numerousliczny possiblemożliwy answersodpowiedzi,
some of them quitecałkiem darkciemny.
158
496000
4639
Możliwych odpowiedzi jest wiele,
a niektóre są dość mroczne.
Być może jedna,
superinteligentna cywilizacja
08:21
Maybe a singlepojedynczy,
superintelligentsuperintelligent civilizationcywilizacja
159
501331
2645
08:24
has indeedw rzeczy samej takenwzięty over the galaxygalaktyka
160
504000
3101
przejęła całą galaktykę
i zarządziła ciszę w eterze,
08:27
and has imposednałożone strictścisły radioradio silencecisza
161
507125
2522
obawiając się paranoicznie
wszelkiej możliwej konkurencji.
08:29
because it's paranoidParanoid
of any potentialpotencjał competitorskonkurenci.
162
509671
2570
Po prostu czeka tam,
gotowa zniszczyć wszystko,
08:32
It's just sittingposiedzenie there
readygotowy to obliteratewymazać
163
512926
2901
co stanie się zagrożeniem.
08:35
anything that becomesstaje się a threatzagrożenie.
164
515851
1717
A może wcale nie są tak inteligentni,
08:39
Or maybe they're not that intelligentinteligentny,
165
519010
1966
lub na przykład ewolucja inteligencji
08:42
or perhapsmoże the evolutionewolucja
of an intelligenceinteligencja
166
522299
2652
zdolnej do tworzenia
skomplikowanych technologii
08:44
capablezdolny of creatingtworzenie
sophisticatedwyrafinowany technologytechnologia
167
524975
2048
jest dużo rzadsza niż założyliśmy.
W końcu...
08:47
is fardaleko rarerrzadsze than we'vemamy assumedzakłada, że.
168
527047
1970
08:49
After all, it's only happenedstało się oncepewnego razu
on EarthZiemia in fourcztery billionmiliard yearslat.
169
529041
4783
Na Ziemi nastąpiło to tylko raz
w ciągu czterech miliardów lat.
Może to był łut szczęścia.
08:53
Maybe even that was incrediblyniewiarygodnie luckySzczęściarz.
170
533848
2128
Może jesteśmy pierwszą taką cywilizacją
w naszej galaktyce.
08:56
Maybe we are the first
suchtaki civilizationcywilizacja in our galaxygalaktyka.
171
536452
3127
Albo, być może cywilizacja
niesie ze sobą
09:01
Or, perhapsmoże civilizationcywilizacja carriesniesie with it
the seedsposiew of its ownwłasny destructionzniszczenie
172
541042
5458
zapowiedź własnej destrukcji
poprzez niemożność
kontroli technologii, które tworzy.
09:06
throughprzez the inabilityBrak możliwości to controlkontrola
the technologiestechnologie it createstworzy.
173
546524
2858
Jest też wiele optymistycznych odpowiedzi.
09:11
But there are numerousliczny
more hopefulpełen nadziei answersodpowiedzi.
174
551478
2122
Po pierwsze, nie wysilamy się
w poszukiwaniach
09:13
For a startpoczątek, we're not looking that hardciężko,
175
553624
1997
i nie inwestujemy w nie zbyt dużo.
09:15
and we're spendingwydatki
a pitifulżałosny amountilość of moneypieniądze on it.
176
555645
2381
Jedynie mały ułamek gwiazd
naszej galaktyki
09:18
Only a tinymalutki fractionfrakcja
of the starsgwiazdy in our galaxygalaktyka
177
558547
3300
został poddany bliskim obserwacjom
w poszukiwaniu interesujących sygnałów.
09:21
have really been lookedspojrzał at closelydokładnie
for signsznaki of interestingciekawy signalssygnały.
178
561871
3191
A może szukamy w zły sposób.
09:26
And perhapsmoże we're not looking
the right way.
179
566144
2118
Może cywilizacje te, wraz z rozwojem,
09:29
Maybe as civilizationscywilizacje developrozwijać,
180
569000
1976
09:31
they quicklyszybko discoverodkryć
communicationkomunikacja technologiestechnologie
181
571000
2286
szybko odkrywają techniki komunikacji,
o wiele bardziej zaawansowane
i przydatne niż fale elektromagnetyczne.
09:33
fardaleko more sophisticatedwyrafinowany and usefulprzydatny
than electromagneticelektromagnetyczna wavesfale.
182
573310
3666
Może wszystko rozgrywa się
wewnątrz tajemniczej,
09:38
Maybe all the actionczynność takes placemiejsce
insidewewnątrz the mysterioustajemniczy
183
578183
3300
niedawno odkrytej ciemnej materii
lub ciemnej energii,
09:41
recentlyostatnio discoveredodkryty darkciemny mattermateria,
184
581507
2017
które zdają się odpowiadać
za większość masy wszechświata.
09:43
or darkciemny energyenergia, that appearzjawić się to accountkonto
for mostwiększość of the universe'swszechświata massmasa.
185
583548
3789
A może to skala poszukiwań
jest nieodpowiednia.
09:49
Or, maybe we're looking
at the wrongźle scaleskala.
186
589348
2628
09:52
PerhapsByć może intelligentinteligentny
civilizationscywilizacje come to realizerealizować
187
592000
2976
Może rozwinięte cywilizacje
dochodzą do wniosku,
09:55
that life is ultimatelyostatecznie
just complexzłożony patternswzorce of informationInformacja
188
595000
2810
że życie to po prostu
złożone formy informacji,
komunikujące się ze sobą
w piękny sposób,
09:57
interactinginterakcja with eachkażdy other
in a beautifulpiękny way,
189
597834
2204
i że może to następować sprawniej
na małą skalę.
10:00
and that that can happenzdarzyć more
efficientlywydajnie at a smallmały scaleskala.
190
600062
2777
I tak jak toporny sprzęt muzyczny
skurczył się
10:03
So, just as on EarthZiemia,
clunkyniezgrabny stereostereofoniczny systemssystemy have shrunkściągnąć
191
603379
2597
10:06
to beautifulpiękny, tinymalutki iPodsiPody,
maybe intelligentinteligentny life itselfsamo,
192
606000
2976
do malutkiego, zgrabnego iPoda,
może samo inteligentne życie,
10:09
in orderzamówienie to reducezmniejszyć its footprintślad stopy
on the environmentśrodowisko,
193
609000
2724
aby zmniejszyć zły wpływ na środowisko
zmniejszyło się
do mikroskopijnych rozmiarów.
10:11
has turnedobrócony itselfsamo microscopicmikroskopowe.
194
611748
1943
Układ Słoneczny może obfitować w kosmitów,
których my po prostu nie widzimy.
10:13
So the SolarSolar SystemSystemu
mightmoc be teemingROI with alienskosmici,
195
613715
2309
10:16
and we're just not noticingzauważając them.
196
616048
1605
Może same myśli w naszych głowach
są formą obcego życia.
10:17
Maybe the very ideaspomysły in our headsgłowy
are a formformularz of alienobcy life.
197
617677
2999
Dobrze, to szalony pomysł.
10:21
Well, okay, that's a crazyzwariowany thought.
198
621580
2670
Kosmici kazali mi to powiedzieć.
10:24
The alienskosmici madezrobiony me say it.
199
624274
1325
Ale fajnie, że idee rzeczywiście
zdają się żyć własnym życiem
10:26
But it is coolchłodny that ideaspomysły do seemwydać się
to have a life all of theirich ownwłasny
200
626445
3778
i że przeżywają własnych twórców.
10:30
and that they outliveprzeżyć theirich creatorsTwórcy.
201
630247
2471
Może życie biologiczne
to jedynie faza przejściowa.
10:33
Maybe biologicalbiologiczny life
is just a passingprzechodzący phasefazy.
202
633724
3323
Cóż, w ciągu najbliższych 15 lat
10:39
Well, withinw ciągu the nextNastępny 15 yearslat,
203
639459
1517
10:41
we could startpoczątek seeingwidzenie
realreal spectroscopicspektroskopowe informationInformacja
204
641000
2976
zdobędziemy może prawdziwe
spektroskopowe informacje
10:44
from promisingobiecujący nearbyblisko planetsplanety
205
644000
1810
które pokażą, jak przyjazne życiu
są najbliższe, obiecujące planety.
10:45
that will revealodsłonić just
how life-friendlyprzyjazne dla życia they mightmoc be.
206
645834
2536
W międzyczasie SETI, projekt naukowy,
poszukiwania pozaziemskich cywilizacji,
10:48
And meanwhileW międzyczasie, SETISETI, the SearchSzukaj
for ExtraterrestrialPozaziemskie IntelligenceInteligencji,
207
648394
3582
10:52
is now releasingzwolnienie its datadane to the publicpubliczny
208
652000
1976
udostępnia swoje dane publicznie,
10:54
so that millionsmiliony of citizenobywatel scientistsnaukowcy,
maybe includingwłącznie z you,
209
654000
2976
dzięki czemu miliony domowych naukowców,
może nawet ty,
10:57
can bringprzynieść the powermoc of the crowdtłum
to joinprzyłączyć się the searchszukanie.
210
657000
2477
mogą zasilić szeregi
i dołączyć do poszukiwań.
Tu, na Ziemi, przeprowadza się
zdumiewające eksperymenty,
11:00
And here on EarthZiemia, amazingniesamowity experimentseksperymenty
211
660582
2014
mające na celu stworzenie życia z niczego,
11:02
are beingistota doneGotowe to try
to createStwórz life from scratchzadraśnięcie,
212
662620
2356
11:05
life that mightmoc be very differentróżne
from the DNADNA formsformularze we know.
213
665000
3694
życia, które może znacznie się różnić
od znanych nam form DNA.
Wszystko to pomoże nam zrozumieć,
11:09
All of this will help us understandzrozumieć
whetherczy the universewszechświat is teemingROI with life
214
669320
4656
czy wszechświat obfituje w życie,
11:14
or whetherczy, indeedw rzeczy samej, it's just us.
215
674000
3828
czy rzeczywiście jesteśmy sami.
Obie odpowiedzi, na swój sposób,
11:19
EitherAlbo answerodpowiedź, in its ownwłasny way,
216
679823
2485
budzą podziw,
11:22
is awe-inspiringAWE-Inspiring,
217
682332
1846
bo nawet jeśli jesteśmy sami,
11:25
because even if we are alonesam,
218
685407
1569
11:27
the factfakt that we think and dreamśnić
and askzapytać these questionspytania
219
687000
4531
fakt, że myślimy, marzymy
i zadajemy te pytania
może się okazać jedną z najważniejszych
informacji o wszechświecie.
11:31
mightmoc yetjeszcze turnskręcać out to be
220
691555
1592
11:33
one of the mostwiększość importantważny factsfakty
about the universewszechświat.
221
693171
2381
Mam jeszcze jedną dobrą wiadomość.
11:36
And I have one more piecekawałek
of good newsAktualności for you.
222
696347
2734
Pogoń za wiedzą i zrozumieniem
nigdy staje się nudna.
11:39
The questQuest for knowledgewiedza, umiejętności
and understandingzrozumienie never getsdostaje dullnudny.
223
699105
2826
Nigdy. Jest wręcz przeciwnie.
11:41
It doesn't. It's actuallytak właściwie the oppositenaprzeciwko.
224
701955
2021
11:44
The more you know,
the more amazingniesamowity the worldświat seemswydaje się.
225
704000
2976
Im więcej wiesz, tym bardziej
zdumiewający wydaje się świat.
I to właśnie szalone teorie
i pytania bez odpowiedzi
11:47
And it's the crazyzwariowany possibilitiesmożliwości,
the unansweredbez odpowiedzi questionspytania,
226
707758
3433
pchają nas do przodu.
11:51
that pullCiągnąć us forwardNaprzód.
227
711215
1237
Więc nie traćcie ciekawości.
11:52
So stayzostać curiousciekawy.
228
712476
2853
Translated by Asia Cybulska
Reviewed by Lena Gorska

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Chris Anderson - TED Curator
After a long career in journalism and publishing, Chris Anderson became the curator of the TED Conference in 2002 and has developed it as a platform for identifying and disseminating ideas worth spreading.

Why you should listen

Chris Anderson is the Curator of TED, a nonprofit devoted to sharing valuable ideas, primarily through the medium of 'TED Talks' -- short talks that are offered free online to a global audience.

Chris was born in a remote village in Pakistan in 1957. He spent his early years in India, Pakistan and Afghanistan, where his parents worked as medical missionaries, and he attended an American school in the Himalayas for his early education. After boarding school in Bath, England, he went on to Oxford University, graduating in 1978 with a degree in philosophy, politics and economics.

Chris then trained as a journalist, working in newspapers and radio, including two years producing a world news service in the Seychelles Islands.

Back in the UK in 1984, Chris was captivated by the personal computer revolution and became an editor at one of the UK's early computer magazines. A year later he founded Future Publishing with a $25,000 bank loan. The new company initially focused on specialist computer publications but eventually expanded into other areas such as cycling, music, video games, technology and design, doubling in size every year for seven years. In 1994, Chris moved to the United States where he built Imagine Media, publisher of Business 2.0 magazine and creator of the popular video game users website IGN. Chris eventually merged Imagine and Future, taking the combined entity public in London in 1999, under the Future name. At its peak, it published 150 magazines and websites and employed 2,000 people.

This success allowed Chris to create a private nonprofit organization, the Sapling Foundation, with the hope of finding new ways to tackle tough global issues through media, technology, entrepreneurship and, most of all, ideas. In 2001, the foundation acquired the TED Conference, then an annual meeting of luminaries in the fields of Technology, Entertainment and Design held in Monterey, California, and Chris left Future to work full time on TED.

He expanded the conference's remit to cover all topics, including science, business and key global issues, while adding a Fellows program, which now has some 300 alumni, and the TED Prize, which grants its recipients "one wish to change the world." The TED stage has become a place for thinkers and doers from all fields to share their ideas and their work, capturing imaginations, sparking conversation and encouraging discovery along the way.

In 2006, TED experimented with posting some of its talks on the Internet. Their viral success encouraged Chris to begin positioning the organization as a global media initiative devoted to 'ideas worth spreading,' part of a new era of information dissemination using the power of online video. In June 2015, the organization posted its 2,000th talk online. The talks are free to view, and they have been translated into more than 100 languages with the help of volunteers from around the world. Viewership has grown to approximately one billion views per year.

Continuing a strategy of 'radical openness,' in 2009 Chris introduced the TEDx initiative, allowing free licenses to local organizers who wished to organize their own TED-like events. More than 8,000 such events have been held, generating an archive of 60,000 TEDx talks. And three years later, the TED-Ed program was launched, offering free educational videos and tools to students and teachers.

More profile about the speaker
Chris Anderson | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee