TEDGlobal 2012
Heather Brooke: My battle to expose government corruption
Heather Brooke: Moja walka o ujawnienie korupcji rządowej
Filmed:
Readability: 4.1
997,335 views
Musimy mieć możliwość rozliczania naszych przywódców, mówi dziennikarka Heather Brooke. Brooke wie co mówi, ponieważ ujawniła wydatki finansowe brytyjskiego parlamentu, a to doprowadziło do poważnego skandalu politycznego w 2009 roku . Zachęca nas do zadawania pytań przywódcom za pomocą internetu, poprzez składanie wniosków o udzielenie informacji publicznej - żeby wreszcie uzyskać jakieś odpowiedzi.
Heather Brooke - Journalist
Heather Brooke campaigns for freedom of information, requesting one secret document at a time. Full bio
Heather Brooke campaigns for freedom of information, requesting one secret document at a time. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
Once upon a time, the world was a big, dysfunctional family.
0
732
5169
Dawno, dawno temu świat był
jedną wielką dysfunkcjonalną rodziną.
jedną wielką dysfunkcjonalną rodziną.
00:21
It was run by the great and powerful parents,
1
5901
3431
Rządy sprawowali potężni i wpływowi rodzice,
00:25
and the people were helpless
2
9332
2335
a społeczeństwem były bezsilne
00:27
and hopeless naughty children.
3
11667
2496
i nieporadne, krnąbrne dzieci.
00:30
If any of the more rowdier children questioned
4
14163
2503
Niesforne dzieci
kwestionujące autorytet rodziców
kwestionujące autorytet rodziców
00:32
the authority of the parents, they were scolded.
5
16666
3577
obrywały naganę.
00:36
If they went exploring into the parents' rooms,
6
20243
3033
Jeśli myszkowały w pokojach rodziców
00:39
or even into the secret filing cabinets, they were punished,
7
23276
3783
lub w tajnej szafie na dokumenty
00:42
and told that for their own good
8
27059
2753
dostawały karę i przykaz,
żeby dla własnego dobra
żeby dla własnego dobra
00:45
they must never go in there again.
9
29812
3631
nigdy więcej tam nie zaglądać.
00:49
Then one day, a man came to town
10
33443
2496
Pewnego dnia do miasta przybył człowiek
00:51
with boxes and boxes of secret documents
11
35939
2798
z pudłami pełnymi tajnych dokumentów
00:54
stolen from the parents' rooms.
12
38737
1864
skradzionych z pomieszczeń rodziców.
00:56
"Look what they've been hiding from you," he said.
13
40601
4026
„Zobaczcie, co przed wami ukrywają” powiedział.
01:00
The children looked and were amazed.
14
44627
3042
Dzieci patrzyły z niedowierzaniem.
01:03
There were maps and minutes from meetings
15
47669
2844
Były tam plany i protokoły z zebrań,
01:06
where the parents were slagging each other off.
16
50513
3265
na których rodzice obrzucali się błotem.
01:09
They behaved just like the children.
17
53778
2548
Zachowywali się jak dzieci.
01:12
And they made mistakes, too, just like the children.
18
56326
3958
Tak samo jak dzieci popełniali błędy.
01:16
The only difference was, their mistakes
19
60284
2711
Z tą różnicą,
01:18
were in the secret filing cabinets.
20
62995
2825
że ich błędy kryły tajne akta.
01:21
Well, there was a girl in the town, and she didn't think
21
65820
2805
W mieście żyła dziewczynka, która uważała,
01:24
they should be in the secret filing cabinets,
22
68625
2867
że one nie powinny być w tajnych aktach,
01:27
or if they were, there ought to be a law
23
71492
1900
a jeśli już, to powinno być prawo
01:29
to allow the children access.
24
73392
2117
pozwalające dzieciom na wgląd.
01:31
And so she set about to make it so.
25
75509
3807
Dziewczynka postanowiła o to zadbać.
01:35
Well, I'm the girl in that story, and the secret documents
26
79316
3846
Tą dziewczynką jestem ja,
01:39
that I was interested in were located in this building,
27
83162
3154
a interesujące mnie tajne dokumenty
01:42
the British Parliament, and the data that I wanted
28
86316
4362
były w budynku brytyjskiego parlamentu.
01:46
to get my hands on were the expense receipts
29
90678
2661
Dane, które chciałam dostać w swoje ręce
01:49
of members of Parliament.
30
93339
3889
to wydatki posłów Parlamentu.
01:53
I thought this was a basic question to ask in a democracy. (Applause)
31
97228
6239
Myślałam, że w demokracji wystarczy zapytać. (Brawa)
01:59
It wasn't like I was asking for the code to a nuclear bunker,
32
103467
2907
Nie prosiłam przecież o kod schronu atomowego,
02:02
or anything like that, but the amount of resistance I got
33
106374
2853
jednak opór jaki napotkał zgodny z prawem
02:05
from this Freedom of Information request,
34
109227
2523
wniosek o udzielenie informacji -
02:07
you would have thought I'd asked something like this.
35
111750
3244
- można by pomyśleć, że o to właśnie prosiłam.
02:10
So I fought for about five years doing this,
36
114994
4225
Walczyłam tak jakieś pięć lat,
02:15
and it was one of many hundreds of requests that I made,
37
119219
3472
to zaledwie jeden z kilkuset wniosków,
jakie złożyłam.
jakie złożyłam.
02:18
not -- I didn't -- Hey, look, I didn't set out, honestly,
38
122691
2953
Naprawdę nie zamierzałam
02:21
to revolutionize the British Parliament.
39
125644
1649
rewolucjonizować brytyjskiego parlamentu.
02:23
That was not my intention. I was just making these requests
40
127293
3431
Wnioski stanowiły część badań
02:26
as part of research for my first book.
41
130724
3151
do mojej pierwszej książki.
02:29
But it ended up in this very long, protracted legal battle
42
133875
2865
Skończyło się na przewlekłej batalii prawnej,
02:32
and there I was after five years fighting against Parliament
43
136740
4375
i po 5 latach walki z parlamentem,
02:37
in front of three of Britain's most eminent High Court judges
44
141115
3040
stanęłam przed obliczem trzech wybitnych
sędziów Sądu Najwyższego,
sędziów Sądu Najwyższego,
02:40
waiting for their ruling about whether or not Parliament had to release this data.
45
144155
4152
oczekując decyzji
w sprawie udostępnienia danych.
w sprawie udostępnienia danych.
02:44
And I've got to tell you, I wasn't that hopeful,
46
148307
2108
Nie robiłam sobie wielkich nadziei,
02:46
because I'd seen the establishment. I thought,
47
150415
2725
ponieważ widziałam establishment w akcji.
02:49
it always sticks together. I am out of luck.
48
153140
3356
Zawsze trzymają się razem.
Mam pecha.
Mam pecha.
02:52
Well, guess what? I won. Hooray. (Applause)
49
156496
4586
Ale wiecie co? Wygrałam. Hura!
(Brawa)
(Brawa)
02:56
Well, that's not exactly the story, because the problem was
50
161082
3423
To nie koniec, ponieważ parlament
03:00
that Parliament delayed and delayed releasing that data,
51
164505
3354
wciąż opóźniał ujawnienie danych,
03:03
and then they tried to retrospectively change the law
52
167859
3160
potem próbowali zmienić prawo
z mocą wsteczną,
z mocą wsteczną,
03:06
so that it would no longer apply to them.
53
171019
2673
żeby nie dotyczyło posłów.
03:09
The transparency law they'd passed earlier that applied to everybody else,
54
173692
2922
Uchwalone wcześniej zasady transparentności
03:12
they tried to keep it so it didn't apply to them.
55
176614
2796
miały nie obowiązywać posłów.
03:15
What they hadn't counted on was digitization,
56
179410
3495
Nie wzięli pod uwagę digitalizacji,
03:18
because that meant that all those paper receipts
57
182905
2386
ponieważ papierowe rachunki miały skany,
03:21
had been scanned in electronically, and it was very easy
58
185291
3240
a nietrudno skopiować i zapisać
03:24
for somebody to just copy that entire database,
59
188531
3199
całą bazę danych,
03:27
put it on a disk, and then just saunter outside of Parliament,
60
191730
3934
wyjść spacerkiem z Parlamentu,
03:31
which they did, and then they shopped that disk
61
195664
2485
i sprzedać dysk temu, kto da więcej,
03:34
to the highest bidder, which was the Daily Telegraph,
62
198149
2958
w tym wypadku Daily Telegraph.
03:37
and then, you all remember, there was weeks and weeks
63
201107
3207
Pamiętamy, co działo się potem.
03:40
of revelations, everything from porn movies
64
204314
3025
Całe tygodnie sensacji, od filmów porno,
03:43
and bath plugs and new kitchens
65
207339
3156
korków do wanien i nowych mebli kuchennych,
03:46
and mortgages that had never been paid off.
66
210495
3461
do niespłaconych hipotek.
03:49
The end result was six ministers resigned,
67
213956
4687
Sześciu ministrów podało się do dymisji,
03:54
the first speaker of the house in 300 years was forced to resign,
68
218643
4051
pierwszy od 300 lat Spiker Izby Gmin
złożył rezygnację,
złożył rezygnację,
03:58
a new government was elected on a mandate of transparency,
69
222694
4019
w transparentnym postępowaniu
wybrano nowy rząd,
wybrano nowy rząd,
04:02
120 MPs stepped down at that election,
70
226713
3783
120 posłów zrezygnowało
z udziału w wyborach.
z udziału w wyborach.
04:06
and so far, four MPs and two lords
71
230496
4491
Jak dotąd, czterech posłów z Izby Gmin
i dwóch z Izby Lordów
i dwóch z Izby Lordów
04:10
have done jail time for fraud.
72
234987
3030
trafiło do więzienia za oszustwo.
04:13
So, thank you. (Applause)
73
238017
6378
Dziękuję.
(Brawa)
(Brawa)
04:20
Well, I tell you that story because it wasn't unique to Britain.
74
244395
4275
Opowiadam tę historię,
bo Wielka Brytania nie jest wyjątkiem.
bo Wielka Brytania nie jest wyjątkiem.
04:24
It was an example of a culture clash that's happening
75
248670
3341
To przykład globalnego starcia kultur -
04:27
all over the world between bewigged and bestockinged
76
252011
3320
ubrani w peruki i pończochy urzędnicy,
04:31
officials who think that they can rule over us
77
255331
4104
którzy uważają, że mogą nami rządzić
04:35
without very much prying from the public,
78
259435
1908
bez tłumaczenia się ciekawskim,
04:37
and then suddenly confronted with a public
79
261343
2453
nagle skonfrontowani z opinią publiczną
04:39
who is no longer content with that arrangement,
80
263796
3438
niezadowoloną z takiej sytuacji,
04:43
and not only not content with it, now, more often,
81
267234
3238
nie tylko niezadowoloną,
04:46
armed with official data itself.
82
270472
4374
ale coraz częściej
uzbrojoną w oficjalne dane.
uzbrojoną w oficjalne dane.
04:50
So we are moving to this democratization of information,
83
274846
5138
Dążymy do demokratyzacji informacji,
04:55
and I've been in this field for quite a while.
84
279984
2647
od dłuższego czasu to moje pole działania.
04:58
Slightly embarrassing admission: Even when I was a kid,
85
282631
2641
Wstyd się przyznać, ale już jako dziecko
05:01
I used to have these little spy books, and I would, like,
86
285272
1935
prowadziłam szpiegowskie dzienniczki,
05:03
see what everybody was doing in my neighborhood and log it down.
87
287207
2626
patrzyłam, co robią sąsiedzi i notowałam.
05:05
I think that was a pretty good indication
88
289833
2206
Niezła zapowiedź
05:07
about my future career as an investigative journalist,
89
292039
3081
kariery dziennikarki śledczej,
05:11
and what I've seen from being in this access to information field for so long
90
295120
4520
a po latach w branży dostępu do informacji widzę,
05:15
is that it used to be quite a niche interest,
91
299640
2776
że niszowe hobby stało się dominującym trendem.
05:18
and it's gone mainstream. Everybody, increasingly, around the world,
92
302416
3151
Wszyscy coraz bardziej chcą wiedzieć,
05:21
wants to know about what people in power are doing.
93
305567
3168
co robią ludzie sprawujący władzę.
05:24
They want a say in decisions that are made in their name
94
308735
3408
Chcemy głosu w decyzjach
podejmowanych w naszym imieniu
podejmowanych w naszym imieniu
05:28
and with their money. It's this democratization of information
95
312143
3023
i za nasze pieniądze.
05:31
that I think is an information enlightenment,
96
315166
2706
Demokratyzację informacji
uważam za oświecenie informatyczne,
uważam za oświecenie informatyczne,
05:33
and it has many of the same principles of the first Enlightenment.
97
317872
3463
mające wiele zasad pierwszego oświecenia.
05:37
It's about searching for the truth,
98
321335
2995
Chodzi o poszukiwanie prawdy,
05:40
not because somebody says it's true, "because I say so."
99
324330
4197
ale nie prawdy typu: „bo ja tak mówię”.
05:44
No, it's about trying to find the truth based on
100
328527
2474
Chodzi o poszukiwanie prawdy
05:46
what you can see and what can be tested.
101
331001
2629
na bazie tego, co widoczne i sprawdzalne.
05:49
That, in the first Enlightenment, led to questions about
102
333630
2668
W pierwszym oświeceniu to doprowadziło
05:52
the right of kings, the divine right of kings to rule over people,
103
336298
3509
do pytań o boskie prawo króla do rządzenia,
05:55
or that women should be subordinate to men,
104
339807
2177
o podporządkowanie kobiety mężczyźnie,
05:57
or that the Church was the official word of God.
105
341984
2703
o Kościół jako oficjalny głos Boga.
06:00
Obviously the Church weren't very happy about this,
106
344687
2436
Oczywiście Kościół nie był zachwycony
06:03
and they tried to suppress it,
107
347123
2101
i próbował to stłumić,
06:05
but what they hadn't counted on was technology,
108
349224
3071
ale nie wziął pod uwagę technologii.
06:08
and then they had the printing press, which suddenly
109
352295
2425
Nagle prasa drukarska umożliwiła
06:10
enabled these ideas to spread cheaply, far and fast,
110
354720
3392
szybkie i tanie rozprzestrzenianie idei,
06:14
and people would come together in coffee houses,
111
358112
2840
ludzie spotykali się w kawiarniach,
06:16
discuss the ideas, plot revolution.
112
360952
2816
omawiali idee, planowali rewolucje.
06:19
In our day, we have digitization. That strips all the physical mass out of information,
113
363768
4591
Obecnie digitalizacja pozbawia informację
całej fizycznej otoczki,
całej fizycznej otoczki,
06:24
so now it's almost zero cost to copy and share information.
114
368359
3405
dlatego kopiowanie i udostępnianie informacji
prawie nic nie kosztuje.
prawie nic nie kosztuje.
06:27
Our printing press is the Internet. Our coffee houses are social networks.
115
371764
4237
Prasą drukarską jest internet.
Serwisy społecznościowe to nasze kawiarnie.
Serwisy społecznościowe to nasze kawiarnie.
06:31
We're moving to what I would think of as a fully connected system,
116
376001
5102
Powstaje zintegrowany system,
06:37
and we have global decisions to make in this system,
117
381103
2873
w którym trzeba podjąć globalne decyzje
06:39
decisions about climate, about finance systems,
118
383976
3686
dotyczące klimatu, systemów finansowych
i bogactw naturalnych.
i bogactw naturalnych.
06:43
about resources. And think about it --
119
387662
3341
Podejmując ważną decyzję o kupnie domu,
06:46
if we want to make an important decision about buying a house,
120
391003
2462
nie idziemy od razu na zakupy.
06:49
we don't just go off. I mean, I don't know about you,
121
393465
2514
Nie wiem jak wy, ale ja chcę najpierw obejrzeć
06:51
but I want to see a lot of houses before I put that much money into it.
122
395979
3344
różne domy zanim zainwestuję dużo pieniędzy.
06:55
And if we're thinking about a finance system,
123
399323
2355
Jeśli chodzi o system finansowy,
06:57
we need a lot of information to take in. It's just not possible
124
401678
3644
potrzebujemy przyswoić mnóstwo informacji.
07:01
for one person to take in the amount, the volume
125
405322
3961
Jeden człowiek nie jest w stanie
przyswoić tylu informacji
przyswoić tylu informacji
07:05
of information, and analyze it to make good decisions.
126
409283
3766
i przeanalizować tak, żeby podjąć dobrą decyzję.
07:08
So that's why we're seeing increasingly this demand
127
413049
3026
Stąd rosnące zapotrzebowanie
07:11
for access to information.
128
416075
2385
na dostęp do informacji.
07:14
That's why we're starting to see more disclosure laws
129
418460
2309
Stąd więcej praw o dostępie do informacji,
07:16
come out, so for example, on the environment,
130
420769
1976
np. w sprawie środowiska i jego ochrony
07:18
there's the Aarhus Convention,
131
422745
1716
mamy Konwencję z Aarhus, dyrektywę europejską
07:20
which is a European directive that gives people
132
424461
2028
dającą nieograniczone prawo do informacji.
07:22
a very strong right to know, so if your water company
133
426489
2748
Jeśli spółka wodno-kanalizacyjna
07:25
is dumping water into your river, sewage water
134
429237
3370
wylewa ścieki do rzeki,
07:28
into your river, you have a right to know about it.
135
432607
3048
mamy prawo o tym wiedzieć.
07:31
In the finance industry, you now have more of a right
136
435655
3879
Również w dziedzinie finansów
07:35
to know about what's going on, so we have
137
439534
2553
mamy prawo wiedzieć, co się dzieje,
07:37
different anti-bribery laws, money regulations,
138
442087
2953
mamy różne przepisy anty-łapówkowe,
rozporządzenia finansowe,
rozporządzenia finansowe,
07:40
increased corporate disclosure, so you can now track assets across borders.
139
445040
4073
większą jawność informacji korporacyjnych,
monitorowanie aktywów w kraju i za granicą.
monitorowanie aktywów w kraju i za granicą.
07:45
And it's getting harder to hide assets, tax avoidance,
140
449113
5244
Coraz trudniej unikać podatków, ukryć aktywa
czy nierówność płac.
czy nierówność płac.
07:50
pay inequality. So that's great. We're starting to find out
141
454357
3135
Świetnie. Znamy te systemy coraz lepiej,
07:53
more and more about these systems.
142
457492
2719
niemal wszystkie ewoluują w stronę
07:56
And they're all moving to this central system,
143
460211
2792
w pełni połączonego systemu ośrodkowego,
07:58
this fully connected system,
144
463003
2367
z jednym wyjątkiem.
08:01
all of them except one. Can you guess which one?
145
465370
3207
Wiecie o który chodzi? Chcecie zgadywać?
08:04
It's the system which underpins all these other systems.
146
468577
2671
System, który podtrzymuje wszystkie inne.
08:07
It's the system by which we organize and exercise power,
147
471248
4158
System organizowania i sprawowania władzy,
08:11
and there I'm talking about politics, because in politics,
148
475406
2930
mówię o polityce, ponieważ w polityce
08:14
we're back to this system, this top-down hierarchy.
149
478336
4127
wracamy do systemu odgórnej hierarchii.
08:18
And how is it possible that the volume of information
150
482463
3081
Jak można przetworzyć ilość informacji
08:21
can be processed that needs to in this system?
151
485544
2811
niezbędną w tym systemie?
08:24
Well, it just can't. That's it.
152
488355
2616
Nie da się i koniec.
08:26
And I think this is largely what's behind the crisis
153
490971
2707
Sądzę, że w dużym stopniu to właśnie
08:29
of legitimacy in our different governments right now.
154
493678
4323
powoduje kryzys wiarygodności wielu rządów.
08:33
So I've told you a bit about what I did
155
498001
2183
Mówiłam o próbie wciągnięcia
08:36
to try and drag Parliament, kicking and screaming,
156
500184
2685
opierającego się parlamentu
08:38
into the 21st century, and I'm just going to give you
157
502869
2515
w XXI wiek.
08:41
a couple of examples of what a few other people I know
158
505384
2664
Podam jeszcze parę przykładów tego,
08:43
are doing.
159
508048
1220
co robią inne znane mi osoby.
08:45
So this is a guy called Seb Bacon. He's a computer
160
509268
3219
Oto Seb Bacon, programista,
08:48
programmer, and he built a site called Alaveteli,
161
512487
3958
zbudował stronę internetową Alaveteli,
08:52
and what it is, it's a Freedom of Information platform.
162
516445
4770
platformę dostępu do informacji publicznej.
08:57
It's open-source, with documentation, and it allows you
163
521215
2975
Upubliczniony kod źródłowy umożliwia
09:00
to make a Freedom of Information request,
164
524190
3103
złożenie wniosku o dostęp do informacji publicznej,
09:03
to ask your public body a question, so
165
527293
2969
pozwala zadać pytanie oficjalnym organom
09:06
it takes all the hassle out of it, and I can tell you
166
530262
3120
bez zbędnych ceregieli,
a uwierzcie mi,
a uwierzcie mi,
09:09
that there is a lot of hassle making these requests,
167
533382
2088
że złożenie wniosku jest bardzo skomplikowane,
09:11
so it takes all of that hassle out, and you just type in your question,
168
535470
3544
a teraz bez zbędnych ceregieli
wpisujemy pytanie,
wpisujemy pytanie,
09:14
for example, how many police officers have a criminal record?
169
539014
4471
np. ilu policjantów figuruje w kartotece karnej?
09:19
It zooms it off to the appropriate person, it tells you
170
543485
3841
Platforma zawęża szukanie
do właściwej osoby,
do właściwej osoby,
09:23
when the time limit is coming to an end, it keeps track of all
171
547326
3488
informuje, ile potrwa szukanie,
09:26
the correspondence, it posts it up there,
172
550814
1652
na bieżąco publikuje odpowiedzi,
09:28
and it becomes an archive of public knowledge.
173
552466
3655
stając się archiwum wiedzy publicznej.
09:32
So that's open-source and it can be used in any country
174
556121
3573
Wolne oprogramowanie jest w krajach
09:35
where there is some kind of Freedom of Information law.
175
559694
2911
z ustawą o dostępie do informacji publicznej.
09:38
So there's a list there of the different countries that have it,
176
562605
3210
Lista krajów, które ją posiadają
09:41
and then there's a few more coming on board.
177
565815
1795
stale się powiększa.
09:43
So if any of you out there like the sound of that
178
567610
2560
Jeśli podoba się wam taki pomysł,
09:46
and have a law like that in your country,
179
570170
2733
i macie taką ustawę,
09:48
I know that Seb would love to hear from you
180
572903
2039
Seb chętnie podejmie temat współpracy
09:50
about collaborating and getting that into your country.
181
574942
4072
i korzystania z Alaveteli u was w kraju.
09:54
This is Birgitta Jónsdóttir. She's an Icelandic MP.
182
579014
4295
Oto Birgitta Jónsdóttir, islandzka posłanka.
09:59
And quite an unusual MP. In Iceland, she was
183
583309
3834
Jest posłanką dość niezwykłą.
10:03
one of the protesters who was outside of Parliament
184
587143
3317
Protestowała pod parlamentem islandzkim,
10:06
when the country's economy collapsed,
185
590460
3746
kiedy gospodarka kraju załamała się.
10:10
and then she was elected on a reform mandate,
186
594206
3894
Wybrana po reformie prawa wyborczego
10:14
and she's now spearheading this project.
187
598100
2367
przewodzi obecnie projektowi
10:16
It's the Icelandic Modern Media Initiative,
188
600467
2887
Islandzka Inicjatywa Nowych Mediów.
10:19
and they've just got funding to make it an international
189
603354
2265
Uzyskawszy fundusze na międzynarodowy
projekt nowych mediów,
projekt nowych mediów,
10:21
modern media project, and this is taking all of the best laws
190
605619
3439
łączący najlepsze prawa z całego świata
10:24
around the world about freedom of expression,
191
609058
2936
odnośnie wolności słowa, ochrony informatorów,
10:27
protection of whistleblowers, protection from libel,
192
611994
2795
ochrony przed zniesławieniem
i tajemnicy dziennikarskiej,
i tajemnicy dziennikarskiej,
10:30
source protection, and trying to make Iceland a publishing haven.
193
614789
4474
próbują zrobić w Islandii dziennikarski raj,
10:35
It's a place where your data can be free, so when we think
194
619263
2421
miejsce, gdzie dane są na wolności.
10:37
about, increasingly, how governments want to access user data,
195
621684
3415
Rządy chcą mieć większy dostęp
do naszych danych,
do naszych danych,
10:40
what they're trying to do in Iceland is make this safe haven
196
625099
2772
a Islandia próbuje zbudować bezpieczną przystań,
10:43
where it can happen.
197
627871
2737
gdzie możliwa jest ochrona tajemnicy źródeł.
10:46
In my own field of investigative journalism, we're also
198
630608
3138
Także w dziedzinie dziennikarstwa śledczego
10:49
having to start thinking globally, so this is a site called
199
633746
2830
czas zacząć myśleć globalnie.
10:52
Investigative Dashboard. And if you're trying to track
200
636576
3123
Oto strona Investigative Dashboard,
10:55
a dictator's assets, for example, Hosni Mubarak,
201
639699
2983
która pozwala śledzić aktywa dyktatora,
np. Hosni Mubaraka,
np. Hosni Mubaraka,
10:58
you know, he's just funneling out cash from his country
202
642682
3445
wyprowadzającego gotówkę z kraju,
11:02
when he knows he's in trouble, and what you want to do
203
646127
2539
kiedy wie, że jest w tarapatach.
11:04
to investigate that is, you need to have access to
204
648666
2396
Żeby to wyśledzić, potrzebujemy dostęp
11:06
all of the world's, as many as you can,
205
651062
2299
do jak największej ilości firm z całego świata,
11:09
companies' house registrations databases.
206
653361
2783
do bazy danych zarejestrowanych przedsiębiorców.
11:12
So this is a website that tries to agglomerate all of those
207
656144
4438
Ta strona stara się skupić całą bazę danych,
11:16
databases into one place so you can start searching for,
208
660582
3255
żeby można było odszukać dyktatora, jego krewnych,
11:19
you know, his relatives, his friends, the head of his security services.
209
663837
3668
przyjaciół czy szefa służb bezpieczeństwa.
11:23
You can try and find out how he's moving out assets
210
667505
2751
Można spróbować dowiedzieć się,
11:26
from that country.
211
670256
2726
jak wyprowadza aktywa z kraju.
11:28
But again, when it comes to the decisions which are
212
672982
3633
Jeśli chodzi o decyzje o największym oddziaływaniu,
11:32
impacting us the most, perhaps, the most important
213
676615
3000
najważniejsze decyzje
11:35
decisions that are being made about war and so forth,
214
679615
3289
dotyczą wojen i podobnych kwestii,
11:38
again we can't just make a Freedom of Information request.
215
682904
2929
nie można tak po prostu
złożyć wniosku o udzielenie informacji.
złożyć wniosku o udzielenie informacji.
11:41
It's really difficult. So we're still having to rely on
216
685833
3108
Nadal jesteśmy zdani na niezbyt legalne
11:44
illegitimate ways of getting information, through leaks.
217
688941
4082
sposoby zdobywania informacji, poprzez przecieki.
11:48
So when the Guardian did this investigation about
218
693023
3042
Kiedy Guardian prowadził śledztwo w sprawie
11:51
the Afghan War, you know, they can't walk into
219
696065
3150
wojny afgańskiej, nie poszli tak po prostu
11:55
the Department of Defense and ask for all the information.
220
699215
3464
do Departamentu Obrony poprosić o informacje.
11:58
You know, they're just not going to get it.
221
702679
1942
Nie dostaliby ich. Informacje przeciekły
12:00
So this came from leaks of tens of thousands of dispatches
222
704621
3540
z dziesiątków tysięcy wiadomości
12:04
that were written by American soldiers
223
708161
2406
napisanych przez żołnierzy amerykańskich
12:06
about the Afghan War, and leaked,
224
710567
2559
na temat wojny w Afganistanie,
12:09
and then they're able to do this investigation.
225
713126
3651
a przecieki umożliwiły dochodzenie.
12:12
Another rather large investigation is around world diplomacy.
226
716777
5568
Inne ważne śledztwo dotyczy polityki światowej.
12:18
Again, this is all based around leaks,
227
722345
2500
Też opiera się na przeciekach,
12:20
251,000 U.S. diplomatic cables, and I was involved
228
724845
5251
251 000 amerykańskich depesz dyplomatycznych,
12:25
in this investigation because I got this leak
229
730096
3941
zaangażowałam się w to śledztwo,
ponieważ dostałam przeciek
ponieważ dostałam przeciek
12:29
through a leak from a disgruntled WikiLeaker
230
734037
3369
od jednego z twórców WikiLeaks,
12:33
and ended up going to work at the Guardian.
231
737406
2769
a skończyłam pracując dla Guardiana.
12:36
So I can tell you firsthand what it was like to have access
232
740175
2424
Bezpośredni dostęp do przecieku
12:38
to this leak. It was amazing. I mean, it was amazing.
233
742599
1967
był czymś niesamowitym.
12:40
It reminded me of that scene in "The Wizard of Oz."
234
744566
3650
Jak scena z Czarnoksiężnika z Krainy Oz,
12:44
Do you know the one I mean? Where the little dog Toto
235
748216
2488
gdzie mały piesek Toto
12:46
runs across to where the wizard [is], and he pulls back,
236
750704
2851
biegnie do czarnoksiężnika,
12:49
the dog's pulling back the curtain, and --
237
753555
1462
pies pociąga za zasłonę i - „Nie patrz za zasłonę.
12:50
"Don't look behind the screen. Don't look at the man behind the screen."
238
755017
3983
Nie patrz na człowieka za zasłoną”.
12:54
It was just like that, because what you started to see
239
759000
2136
Tak dokładnie jest, ponieważ dostrzegamy,
12:57
is that all of these grand statesmen, these very pompous
240
761136
2951
że dostojni mężowie stanu, ci nadęci politycy
12:59
politicians, they were just like us.
241
764087
3098
są tacy sami jak my.
13:03
They all bitched about each other. I mean, quite gossipy,
242
767185
2560
Wszyscy na siebie nadają,
co ujawniły plotkarskie depesze.
co ujawniły plotkarskie depesze.
13:05
those cables. Okay, but I thought it was a very important
243
769745
2671
Ale uważałam, że ważne jest zrozumienie,
13:08
point for all of us to grasp, these are human beings
244
772416
2601
że to istoty ludzkie, tak samo jak my.
13:10
just like us. They don't have special powers.
245
775017
1951
Nie mają żadnych specjalnych uprawnień.
13:12
They're not magic. They are not our parents.
246
776968
3823
Nie są czarodziejami ani naszymi rodzicami.
13:16
Beyond that, what I found most fascinating
247
780791
4849
Intrygujący jest wysoki poziom korupcji
13:21
was the level of endemic corruption that I saw
248
785640
2624
szerzącej się w różnych krajach,
13:24
across all different countries, and particularly centered
249
788264
3155
skupionej głównie wokół serca władzy,
13:27
around the heart of power, around public officials
250
791419
2828
pośród urzędników państwowych
13:30
who were embezzling the public's money
251
794247
2616
sprzeniewierzających publiczne pieniądze
13:32
for their own personal enrichment, and allowed to do that
252
796863
3018
dla własnego wzbogacenia, mając przyzwolenie
13:35
because of official secrecy.
253
799881
3383
dzięki ochronie tajemnicy państwowej.
13:39
So I've mentioned WikiLeaks, because surely what could be
254
803264
3627
Wspomniałam WikiLeaks, ponieważ bardziej jawnie
13:42
more open than publishing all the material?
255
806891
2831
niż opublikować wszystko, chyba nie można?
13:45
Because that is what Julian Assange did.
256
809722
3071
Ponieważ to właśnie zrobił Julian Assange.
13:48
He wasn't content with the way the newspapers published it
257
812793
2568
Nie był zadowolony, że gazety publikowały tak,
13:51
to be safe and legal. He threw it all out there.
258
815361
3797
żeby było bezpiecznie i legalnie. Wrzucił wszystko na widok publiczny.
13:55
That did end up with vulnerable people in Afghanistan
259
819158
3715
Naraziło to na niebezpieczeństwo
bezbronnych Afgańczyków.
bezbronnych Afgańczyków.
13:58
being exposed. It also meant that the Belarussian dictator
260
822873
3416
Oznaczało również, że białoruski dyktator
14:02
was given a handy list of all the pro-democracy campaigners
261
826289
3770
dostał poręczną listę zwolenników demokracji,
14:05
in that country who had spoken to the U.S. government.
262
830059
3486
którzy prowadzili rozmowy z rządem USA.
14:09
Is that radical openness? I say it's not, because for me,
263
833545
4472
Czy to radykalna otwartość? Moim zdaniem nie,
14:13
what it means, it doesn't mean abdicating power,
264
838017
3502
bo ona nie ma oznaczać rezygnacji z władzy
odpowiedzialności i jawności,
odpowiedzialności i jawności,
14:17
responsibility, accountability, it's actually being a partner
265
841519
3754
raczej bycie partnerem władzy.
14:21
with power. It's about sharing responsibility,
266
845273
3016
Chodzi o dzielenie się odpowiedzialnością,
14:24
sharing accountability. Also, the fact that
267
848289
2912
dzielenie jawnością. Fakt, że zagroził mi pozwem,
14:27
he threatened to sue me because I got a leak of his leaks,
268
851201
2137
ponieważ dostałam przeciek z jego przecieków
14:29
I thought that showed a remarkable sort of inconsistency
269
853338
2685
ukazał godny uwagi
14:31
in ideology, to be honest, as well. (Laughs)
270
856023
5841
brak konsekwencji ideologicznej.
(Śmieje się)
(Śmieje się)
14:37
The other thing is that power is incredibly seductive,
271
861864
3334
Inna rzecz,
że władza ma niewiarygodnie uwodzicielską moc,
że władza ma niewiarygodnie uwodzicielską moc,
14:41
and you must have two real qualities, I think,
272
865198
2668
i potrzebne są dwie cechy,
14:43
when you come to the table, when you're dealing
273
867866
2413
kiedy mamy do czynienia z władzą,
14:46
with power, talking about power,
274
870279
1734
rozmawiamy o władzy.
14:47
because of its seductive capacity.
275
872013
2373
Przez tę uwodzicielską moc,
14:50
You've got to have skepticism and humility.
276
874386
3019
potrzebny nam sceptycyzm i pokora.
14:53
Skepticism, because you must always be challenging.
277
877405
2593
Sceptycyzm, ponieważ wszystko trzeba kwestionować.
14:55
I want to see why do you -- you just say so? That's not good enough.
278
879998
3032
Chcę wiedzieć dlaczego - bo ty tak mówisz?
To nie wystarczy.
To nie wystarczy.
14:58
I want to see the evidence behind why that's so.
279
883030
2715
Chcę wiedzieć, dlaczego tak ma być.
15:01
And humility because we are all human. We all make mistakes.
280
885745
4493
A pokora, ponieważ jesteśmy ludźmi.
Wszyscy popełniamy błędy.
Wszyscy popełniamy błędy.
15:06
And if you don't have skepticism and humility,
281
890238
2792
Jeśli brakuje sceptycyzmu i pokory,
15:08
then it's a really short journey to go from reformer
282
893030
3095
krótka droga od reformatora do autokraty,
15:12
to autocrat, and I think you only have to read "Animal Farm"
283
896125
4609
wystarczy przeczytać Folwark zwierzęcy,
15:16
to get that message about how power corrupts people.
284
900734
5943
żeby zrozumieć jak władza korumpuje ludzi.
15:22
So what is the solution? It is, I believe, to embody
285
906677
5468
A rozwiązanie? Wierzę,
że polega na urzeczywistnieniu,
że polega na urzeczywistnieniu,
15:28
within the rule of law rights to information.
286
912145
3467
w obrębie prawa, prawa do informacji.
15:31
At the moment our rights are incredibly weak.
287
915612
2635
Obecnie nasze prawa są niewiarygodnie słabe.
15:34
In a lot of countries, we have Official Secrets Acts,
288
918247
2982
W wielu krajach mamy ustawy
o ochronie tajemnicy państwowej,
o ochronie tajemnicy państwowej,
15:37
including in Britain here. We have an Official Secrets Act
289
921229
2163
także w Wielkiej Brytanii. Mamy ustawę o ochronie tajemnicy państwowej
15:39
with no public interest test. So that means it's a crime,
290
923392
3116
wprowadzoną bez testu interesu publicznego. Oznacza ona, że jest przestępstwem,
15:42
people are punished, quite severely in a lot of cases,
291
926508
4166
w wielu przypadkach poważnie karanym,
15:46
for publishing or giving away official information.
292
930674
4203
publikowanie i ujawnianie tajemnic państwowych.
15:50
Now wouldn't it be amazing, and really, this is what I want
293
934877
3478
Czy nie byłoby wspaniale,
15:54
all of you to think about, if we had an Official Disclosure Act
294
938355
3562
gdyby istniała ustawa
o ujawnianiu informacji publicznych,
o ujawnianiu informacji publicznych,
15:57
where officials were punished if they were found
295
941917
3376
która karałaby urzędników państwowych
16:01
to have suppressed or hidden information
296
945293
2960
winnych tuszowania lub ukrywania informacji
16:04
that was in the public interest?
297
948253
2185
istotnych dla interesu publicznego?
16:06
So that -- yes. Yes! My power pose. (Applause) (Laughs)
298
950438
6900
Tak! Moja poza władzy.
(Brawa) (Śmieje się)
(Brawa) (Śmieje się)
16:13
I would like us to work towards that.
299
957338
2545
Chciałabym, żebyśmy nad tym popracowali.
16:15
So it's not all bad news. I mean, there definitely is
300
959883
3920
Nie mamy samych złych wiadomości.
16:19
progress on the line, but I think what we find is that
301
963803
2955
Na pewno jest jakiś postęp,
16:22
the closer that we get right into the heart of power,
302
966758
3176
ale im bliżej serca władzy,
16:25
the more opaque, closed it becomes.
303
969934
4424
tym wszystko bardziej mętne i zamknięte.
16:30
So it was only just the other week that I heard London's
304
974358
3080
Zaledwie w zeszłym tygodniu
16:33
Metropolitan Police Commissioner talking about why
305
977438
3497
Komisarz Londyńskiej Policji Metropolitalnej mówił,
16:36
the police need access to all of our communications,
306
980935
4592
dlaczego policja potrzebuje dostęp
do naszych rozmów,
do naszych rozmów,
16:41
spying on us without any judicial oversight,
307
985527
3063
szpiegując nas bez żadnego nadzoru sądowego,
16:44
and he said it was a matter of life and death.
308
988590
1666
mówił, że to sprawa życia i śmierci.
16:46
He actually said that, it was a matter of life and death.
309
990256
3247
Dokładnie tak powiedział. Sprawa życia i śmierci.
16:49
There was no evidence. He presented no evidence of that.
310
993503
4222
Nie przedstawił żadnych dowodów.
16:53
It was just, "Because I say so.
311
997725
3122
Tylko: „Bo ja tak mówię.
16:56
You have to trust me. Take it on faith."
312
1000847
3248
Musicie mi zaufać. Przyjmijcie to na wiarę”.
16:59
Well, I'm sorry, people, but we are back
313
1004095
1999
Przykro mi, moi drodzy,
17:01
to the pre-Enlightenment Church,
314
1006094
3705
ale cofamy się do kościoła sprzed oświecenia,
17:05
and we need to fight against that.
315
1009799
3776
i musimy z tym walczyć.
17:09
So he was talking about the law in Britain which is
316
1013575
3288
Mówił o brytyjskiej ustawie
o danych komunikacyjnych,
o danych komunikacyjnych,
17:12
the Communications Data Bill, an absolutely outrageous piece of legislation.
317
1016863
4226
skandalicznym przykładzie ustawodawstwa.
17:16
In America, you have the Cyber Intelligence Sharing and Protection Act.
318
1021089
3606
W Ameryce ustawa CISPA dopuszcza inwigilację
pod pretekstem cyberbezpieczeństwa.
pod pretekstem cyberbezpieczeństwa.
17:20
You've got drones now being considered for domestic surveillance.
319
1024695
3640
Rozważa się użycie zdalnie sterowanych robotów
do inwigilacji wewnętrznej.
do inwigilacji wewnętrznej.
17:24
You have the National Security Agency building
320
1028335
2760
Mamy Agencję Bezpieczeństwa Narodowego,
17:26
the world's giantest spy center. It's just this colossal --
321
1031095
3528
największe centrum szpiegowskie na świecie.
17:30
it's five times bigger than the U.S. Capitol,
322
1034623
2472
Olbrzymie, 5 razy większe od amerykańskiego Kapitolu,
17:32
in which they're going to intercept and analyze
323
1037095
1802
gdzie mają przechwytywać i analizować
17:34
communications, traffic and personal data
324
1038897
2949
dane telekomunikacyjne i osobowe,
17:37
to try and figure out who's the troublemaker in society.
325
1041846
3313
żeby znaleźć kłopotliwego osobnika.
17:41
Well, to go back to our original story, the parents
326
1045159
4800
Wracając do pierwszej opowieści,
rodzice spanikowali.
rodzice spanikowali.
17:45
have panicked. They've locked all the doors.
327
1049959
3850
zamknęli wszystkie drzwi na klucz.
17:49
They've kidded out the house with CCTV cameras.
328
1053809
3086
W całym domu założyli kamery CCTV.
17:52
They're watching all of us. They've dug a basement,
329
1056895
2752
Obserwują nas. Wykopali piwnicę
17:55
and they've built a spy center to try and run algorithms
330
1059647
2664
i zbudowali centrum szpiegowskie,
17:58
and figure out which ones of us are troublesome,
331
1062311
2672
za pomocą algorytmów chcą odkryć,
które dziecko sprawia kłopoty.
które dziecko sprawia kłopoty.
18:00
and if any of us complain about that, we're arrested for terrorism.
332
1064983
4234
Dzieci, które się poskarżą, trafią do aresztu
za terroryzm.
za terroryzm.
18:05
Well, is that a fairy tale or a living nightmare?
333
1069217
3574
Czy to bajka czy koszmar na żywo?
18:08
Some fairy tales have happy endings. Some don't.
334
1072791
3659
Niektóre bajki mają szczęśliwe zakończenie,
inne wręcz przeciwnie.
inne wręcz przeciwnie.
18:12
I think we've all read the Grimms' fairy tales, which are,
335
1076450
2747
Pewnie każdy czytał posępne baśnie braci Grimm,
18:15
indeed, very grim.
336
1079197
2498
które faktycznie są bardzo posępne.
18:17
But the world isn't a fairy tale, and it could be more brutal
337
1081695
5222
Ale świat nie jest bajką i bywa bardziej brutalny
18:22
than we want to acknowledge.
338
1086917
2804
niż jesteśmy skłonni przyznać.
18:25
Equally, it could be better than we've been led to believe,
339
1089721
2289
Bywa też lepszy niż nam to wmówiono,
18:27
but either way, we have to start seeing it exactly as it is,
340
1092010
3711
ale musimy zobaczyć go takim, jaki jest,
18:31
with all of its problems, because it's only by seeing it
341
1095721
3849
ze wszystkimi swoimi problemami.
18:35
with all of its problems that we'll be able to fix them
342
1099570
2493
Dopiero widząc wszystkie problemy,
18:37
and live in a world in which we can all be
343
1102063
4071
możemy je rozwiązać i żyć w świecie,
18:42
happily ever after. (Laughs) Thank you very much.
344
1106134
3686
gdzie wszyscy żyją długo i szczęśliwie.
(Śmieje się)
(Śmieje się)
18:45
(Applause)
345
1109820
3235
Dziękuję bardzo.
(Brawa)
(Brawa)
18:48
Thank you. (Applause)
346
1113055
4055
Dziękuję.
(Brawa)
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Heather Brooke - JournalistHeather Brooke campaigns for freedom of information, requesting one secret document at a time.
Why you should listen
Heather Brooke is a freelance journalist, freedom of information campaigner and professor of journalism at City University London. In 2005, she filed one of the very first requests under the UK's Freedom of Information Act, asking to see the expense reports of Members of Parliament. The request was blocked, modified and refiled, and blocked again...but the years-long quest to view expense documents, and the subsequent investigation, led to 2009's parliamentary expenses scandal. The scandal led to the first forced resignation of the Speaker of the House in 300 years.
Brooke worked as a political and crime reporter in the US before moving to Britain, where she writes for the national papers. She has published three books: Your Right to Know, The Silent State, and 2011's The Revolution Will Be Digitised. It was while researching her latest book that she obtained a leak from Wikileaks of the full batch of 251,287 US diplomatic cables and worked with The Guardian newspaper on an investigation.
Heather Brooke | Speaker | TED.com