TEDGlobal 2012
Heather Brooke: My battle to expose government corruption
Heather Brooke: Cuộc chiến phanh phui tham nhũng chính phủ của tôi
Filmed:
Readability: 4.1
997,335 views
Các lãnh đạo của chúng ta phải có trách nhiệm, nhà báo Heather Brooke nói. Và nên biết: Brooke đã bóc trần các chi phí tài chính của Quốc hội Anh, làm dẫn đến scandal chính trị năm 2009. Cô khuyến cáo chúng ta chất vấn các lãnh đạo qua những nền tảng như yêu cầu Tự do thông tin -- để rồi có được câu trả lời.
Heather Brooke - Journalist
Heather Brooke campaigns for freedom of information, requesting one secret document at a time. Full bio
Heather Brooke campaigns for freedom of information, requesting one secret document at a time. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
Once upon a time, the world was a big, dysfunctional family.
0
732
5169
Ngày xửa ngày xưa, thế giới là 1 gia đình lớn, hỗn loạn.
00:21
It was run by the great and powerful parents,
1
5901
3431
Nó được coi sóc bởi bậc cha mẹ quyền năng vĩ đại,
00:25
and the people were helpless
2
9332
2335
và con người là những đứa trẻ
00:27
and hopeless naughty children.
3
11667
2496
nghịch ngợm hết thuốc chữa.
00:30
If any of the more rowdier children questioned
4
14163
2503
Đứa con om sòm nào nghi ngờ
00:32
the authority of the parents, they were scolded.
5
16666
3577
quyền lực của bố mẹ, thì bị mắng ngay.
00:36
If they went exploring into the parents' rooms,
6
20243
3033
Nếu chúng tò mò vào phòng bố mẹ,
00:39
or even into the secret filing cabinets, they were punished,
7
23276
3783
hoặc đụng vào các ngăn tủ bí mật, chúng sẽ bị trừng phạt
00:42
and told that for their own good
8
27059
2753
và được nhắc nhở rằng chúng muốn tốt
00:45
they must never go in there again.
9
29812
3631
thì đừng có dại vào đó lần nào nữa.
00:49
Then one day, a man came to town
10
33443
2496
Rồi 1 ngày, một người đến
00:51
with boxes and boxes of secret documents
11
35939
2798
lỉnh kỉnh với những chiếc hộp chứa tài liệu mật
00:54
stolen from the parents' rooms.
12
38737
1864
ăn trộm từ phòng bố mẹ.
00:56
"Look what they've been hiding from you," he said.
13
40601
4026
Anh ta nói: “Nhìn xem họ đã giấu giếm những gì.”
01:00
The children looked and were amazed.
14
44627
3042
Đám trẻ xem xét và ngạc nhiên.
01:03
There were maps and minutes from meetings
15
47669
2844
Rất nhiều bản đồ và biên bản các cuộc họp
01:06
where the parents were slagging each other off.
16
50513
3265
của cha mẹ chúng khi họ cãi nhau.
01:09
They behaved just like the children.
17
53778
2548
Họ hành xử như đám trẻ.
01:12
And they made mistakes, too, just like the children.
18
56326
3958
Và họ cũng mắc sai lầm như trẻ con.
01:16
The only difference was, their mistakes
19
60284
2711
Chỉ khác là, sai lầm của họ
01:18
were in the secret filing cabinets.
20
62995
2825
được giấu trong tủ giấy tờ.
01:21
Well, there was a girl in the town, and she didn't think
21
65820
2805
Có 1 cô bé trong thị trấn, không nghĩ rằng
01:24
they should be in the secret filing cabinets,
22
68625
2867
các tài liệu đó nên được cất trong các ngăn tủ bí mật,
01:27
or if they were, there ought to be a law
23
71492
1900
và nếu có, thì cũng phải có luật
01:29
to allow the children access.
24
73392
2117
để đám trẻ được phép tiếp cận.
01:31
And so she set about to make it so.
25
75509
3807
Và cô bé tự bảo mình làm việc đó.
01:35
Well, I'm the girl in that story, and the secret documents
26
79316
3846
Tôi là cô bé trong câu chuyện đó, và những tài liệu bí mật
01:39
that I was interested in were located in this building,
27
83162
3154
mà tôi chú ý ở ngay trong tòa nhà này,
01:42
the British Parliament, and the data that I wanted
28
86316
4362
Quốc hội Anh quốc, và những dữ liệu mà tôi muốn
01:46
to get my hands on were the expense receipts
29
90678
2661
đặt tay vào, là các hóa đơn chi tiêu
01:49
of members of Parliament.
30
93339
3889
của các đại biểu Quốc hội.
01:53
I thought this was a basic question to ask in a democracy. (Applause)
31
97228
6239
Tôi cho rằng đây là câu hỏi cơ bản của nền dân chủ. (Vỗ tay)
01:59
It wasn't like I was asking for the code to a nuclear bunker,
32
103467
2907
Không phải tôi muốn biết mật mã phòng trú ẩn hạt nhân,
02:02
or anything like that, but the amount of resistance I got
33
106374
2853
hay bất cứ gì như thế, nhưng với số lượng bị từ chối mà tôi nhận được
02:05
from this Freedom of Information request,
34
109227
2523
với yêu cầu Tự do Thông tin này,
02:07
you would have thought I'd asked something like this.
35
111750
3244
bạn sẽ tự hỏi sao tôi lại yêu cầu như thế.
02:10
So I fought for about five years doing this,
36
114994
4225
Tôi đã tranh đấu 5 năm cho việc này,
02:15
and it was one of many hundreds of requests that I made,
37
119219
3472
và đó là 1 trong hàng trăm yêu cầu tôi gửi đi,
02:18
not -- I didn't -- Hey, look, I didn't set out, honestly,
38
122691
2953
không – tôi không làm – này, tôi không làm, thực lòng mà nói,
02:21
to revolutionize the British Parliament.
39
125644
1649
để cách mạng hóa Quốc hội Anh.
02:23
That was not my intention. I was just making these requests
40
127293
3431
Đó không phải ý định của tôi. Tôi chỉ thực hiện những yêu cầu này
02:26
as part of research for my first book.
41
130724
3151
vì đó là 1 phần trong nghiên cứu cho cuốn sách đầu tiên của tôi.
02:29
But it ended up in this very long, protracted legal battle
42
133875
2865
Nhưng cuối cùng lại thành 1 trận chiến pháp lý lê thê
02:32
and there I was after five years fighting against Parliament
43
136740
4375
và như vậy tôi tranh đấu với Quốc hội 5 năm
02:37
in front of three of Britain's most eminent High Court judges
44
141115
3040
trước 3 trong số các Thẩm phán tối cao
02:40
waiting for their ruling about whether or not Parliament had to release this data.
45
144155
4152
chờ họ quyết định Quốc hội có phải công bố các dữ liệu đó không.
02:44
And I've got to tell you, I wasn't that hopeful,
46
148307
2108
Và tôi phải nói với các bạn rằng, tôi chẳng hi vọng gì,
02:46
because I'd seen the establishment. I thought,
47
150415
2725
vì tôi đã biết sự sắp đặt. Tôi nghĩ là,
02:49
it always sticks together. I am out of luck.
48
153140
3356
chúng luôn đi đôi với nhau. Tôi không có hi vọng.
02:52
Well, guess what? I won. Hooray. (Applause)
49
156496
4586
Đoán xem? Tôi đã thắng. Hu-ra. (Vỗ tay)
02:56
Well, that's not exactly the story, because the problem was
50
161082
3423
Câu chuyện không hẳn như thế, vì vấn đề là
03:00
that Parliament delayed and delayed releasing that data,
51
164505
3354
Quốc hội mãi trì hoãn công bố dữ liệu,
03:03
and then they tried to retrospectively change the law
52
167859
3160
rồi họ cố gắng viết lại luật
03:06
so that it would no longer apply to them.
53
171019
2673
để chúng không áp dụng với họ được nữa.
03:09
The transparency law they'd passed earlier that applied to everybody else,
54
173692
2922
Luật minh bạch mà họ công bố trước kia áp dụng với mọi người,
03:12
they tried to keep it so it didn't apply to them.
55
176614
2796
họ cố giữ để nó không áp dụng với họ.
03:15
What they hadn't counted on was digitization,
56
179410
3495
Điều họ không tính đến là cách mạng số hóa,
03:18
because that meant that all those paper receipts
57
182905
2386
nghĩa là toàn bộ các hóa đơn giấy
03:21
had been scanned in electronically, and it was very easy
58
185291
3240
đã được scan điện tử, và ai đó sẽ rất dễ dàng
03:24
for somebody to just copy that entire database,
59
188531
3199
copy toàn bộ dữ liệu,
03:27
put it on a disk, and then just saunter outside of Parliament,
60
191730
3934
đưa lên đĩa, rồi thơ thẩn ngoài Quốc hội,
03:31
which they did, and then they shopped that disk
61
195664
2485
họ đã làm thế đấy, rồi bán cái đĩa
03:34
to the highest bidder, which was the Daily Telegraph,
62
198149
2958
cho người trả giá cao nhất, chính là tờ Daily Telegraph,
03:37
and then, you all remember, there was weeks and weeks
63
201107
3207
rồi, mọi người đều nhớ, đã có liên tục từ tuần này sang tuần khác,
03:40
of revelations, everything from porn movies
64
204314
3025
những khám phá, mọi thứ từ phim khiêu dâm
03:43
and bath plugs and new kitchens
65
207339
3156
đến bồn tắm, các căn bếp mới
03:46
and mortgages that had never been paid off.
66
210495
3461
đến nhà cửa chưa được thanh toán.
03:49
The end result was six ministers resigned,
67
213956
4687
Kết quả là 6 bộ trưởng từ chức,
03:54
the first speaker of the house in 300 years was forced to resign,
68
218643
4051
phát ngôn viên đầu tiên của Đảng trong 300 năm
bị buộc từ chức,
bị buộc từ chức,
03:58
a new government was elected on a mandate of transparency,
69
222694
4019
1 chính phủ mới được bầu lên đáp ứng sự minh bạch,
04:02
120 MPs stepped down at that election,
70
226713
3783
120 đại biểu bị loại trong cuộc bầu cử,
04:06
and so far, four MPs and two lords
71
230496
4491
và đến nay, 4 đại biểu và 2 công tước
04:10
have done jail time for fraud.
72
234987
3030
bị bỏ tù vì gian lận.
04:13
So, thank you. (Applause)
73
238017
6378
Cảm ơn. (Vỗ tay)
04:20
Well, I tell you that story because it wasn't unique to Britain.
74
244395
4275
Tôi kể chuyện này vì không chỉ nước Anh mới thế.
04:24
It was an example of a culture clash that's happening
75
248670
3341
Đó là ví dụ về xung đột văn hóa xảy ra
04:27
all over the world between bewigged and bestockinged
76
252011
3320
khắp thế giới giữa giới quý tộc giàu có mang tóc giả
04:31
officials who think that they can rule over us
77
255331
4104
tự cho mình quyền cai trị chúng ta
04:35
without very much prying from the public,
78
259435
1908
mà chẳng ngại gì công chúng,
04:37
and then suddenly confronted with a public
79
261343
2453
và rồi bất ngờ đối mặt với 1 cộng đồng
04:39
who is no longer content with that arrangement,
80
263796
3438
không bị ép buộc theo sắp đặt đó nữa,
04:43
and not only not content with it, now, more often,
81
267234
3238
và không chỉ không bị o ép, mà giờ đây
04:46
armed with official data itself.
82
270472
4374
còn được trang bị dữ liệu về chính các quý tộc.
04:50
So we are moving to this democratization of information,
83
274846
5138
Chúng ta đang có cuộc cách mạng dân chủ hóa thông tin,
04:55
and I've been in this field for quite a while.
84
279984
2647
mà tôi đã tham gia được một thời gian rồi.
04:58
Slightly embarrassing admission: Even when I was a kid,
85
282631
2641
Sự gia nhập có hơi xấu hổ: khi còn nhỏ,
05:01
I used to have these little spy books, and I would, like,
86
285272
1935
tôi từng có những cuốn truyện trinh thám nhỏ, và tôi thích
05:03
see what everybody was doing in my neighborhood and log it down.
87
287207
2626
quan sát hàng xóm làm gì và ghi chép lại.
05:05
I think that was a pretty good indication
88
289833
2206
Tôi cho rằng đó là dấu hiệu khá tốt về
05:07
about my future career as an investigative journalist,
89
292039
3081
sự nghiệp nhà báo trinh thám tương lai của mình,
05:11
and what I've seen from being in this access to information field for so long
90
295120
4520
những gì tôi thấy trong lĩnh vực truy cập thông tin đến giờ
05:15
is that it used to be quite a niche interest,
91
299640
2776
là nó đã từ 1 sở thích hiếm
05:18
and it's gone mainstream. Everybody, increasingly, around the world,
92
302416
3151
trở nên phổ biến.
Ngày càng có nhiều người khắp thế giới
Ngày càng có nhiều người khắp thế giới
05:21
wants to know about what people in power are doing.
93
305567
3168
muốn biết những người quyền lực đang làm gì.
05:24
They want a say in decisions that are made in their name
94
308735
3408
Họ muốn có tiếng nói trong những quyết định mang tên
05:28
and with their money. It's this democratization of information
95
312143
3023
và tiền của họ. Tôi nghĩ cuộc dân chủ hóa thông tin này
05:31
that I think is an information enlightenment,
96
315166
2706
là sự khai sáng thông tin,
05:33
and it has many of the same principles of the first Enlightenment.
97
317872
3463
và có rất nhiều quy tắc giống như Cuộc khai sáng đầu tiên.
05:37
It's about searching for the truth,
98
321335
2995
Đó là tìm kiếm sự thật,
05:40
not because somebody says it's true, "because I say so."
99
324330
4197
không phải vì một ai đó nói điều đó đúng, “vì tôi bảo thế.”
05:44
No, it's about trying to find the truth based on
100
328527
2474
Không, đó là tìm kiếm sự thật từ
05:46
what you can see and what can be tested.
101
331001
2629
những gì bạn thấy và được kiểm chứng.
05:49
That, in the first Enlightenment, led to questions about
102
333630
2668
Trong Cuộc khai sáng đầu tiên, điều đó dẫn đến chất vấn
05:52
the right of kings, the divine right of kings to rule over people,
103
336298
3509
về quyền tối cao của vua để cai trị người dân,
05:55
or that women should be subordinate to men,
104
339807
2177
hay là phụ nữ có nên phụ thuộc đàn ông không,
05:57
or that the Church was the official word of God.
105
341984
2703
hoặc Nhà thờ có phải là phát ngôn của Chúa không.
06:00
Obviously the Church weren't very happy about this,
106
344687
2436
Hiển nhiên là Nhà thờ không vui với chuyện này,
06:03
and they tried to suppress it,
107
347123
2101
họ cố lấp liếm đi,
06:05
but what they hadn't counted on was technology,
108
349224
3071
nhưng họ không tính đến công nghệ,
06:08
and then they had the printing press, which suddenly
109
352295
2425
rồi họ có báo in, phương tiện bất ngờ
06:10
enabled these ideas to spread cheaply, far and fast,
110
354720
3392
truyền bá các ý tưởng này vừa rẻ, vừa xa và nhanh,
06:14
and people would come together in coffee houses,
111
358112
2840
rồi người dân tụ tập trong các quán cafe,
06:16
discuss the ideas, plot revolution.
112
360952
2816
bàn luận ý tưởng, phác họa cuộc cách mạng.
06:19
In our day, we have digitization. That strips all the physical mass out of information,
113
363768
4591
Thời đại này chúng ta có số hóa. Nó tách thông tin từ thực thể vật chất,
06:24
so now it's almost zero cost to copy and share information.
114
368359
3405
và gần như không mất gì để copy và chia sẻ thông tin.
06:27
Our printing press is the Internet. Our coffee houses are social networks.
115
371764
4237
Báo in của chúng ta là Internet. Quán cafe giờ là các mạng xã hội.
06:31
We're moving to what I would think of as a fully connected system,
116
376001
5102
Chúng ta đang tiến tới 1 hệ thống liên kết toàn diện,
06:37
and we have global decisions to make in this system,
117
381103
2873
và trong hệ thống này ta có những quyết định toàn cầu,
06:39
decisions about climate, about finance systems,
118
383976
3686
quyết định về khí hậu, hệ thống tài chính,
06:43
about resources. And think about it --
119
387662
3341
và tài nguyên. Và hãy nghĩ về điều này --
06:46
if we want to make an important decision about buying a house,
120
391003
2462
nếu ta muốn ra 1 quyết định quan trọng về mua nhà,
06:49
we don't just go off. I mean, I don't know about you,
121
393465
2514
ta không đi mua ngay. Ý tôi là, tôi không biết bạn thế nào
06:51
but I want to see a lot of houses before I put that much money into it.
122
395979
3344
nhưng tôi muốn xem thật nhiều nhà trước khi bỏ ra bằng đó tiền.
06:55
And if we're thinking about a finance system,
123
399323
2355
Và nếu nghĩ về hệ thống tài chính,
06:57
we need a lot of information to take in. It's just not possible
124
401678
3644
chúng ta cần rất nhiều thông tin trong đó. Nó không chỉ có thể
07:01
for one person to take in the amount, the volume
125
405322
3961
đưa ra cho một cá nhân 1 khối, 1 lượng thông tin,
07:05
of information, and analyze it to make good decisions.
126
409283
3766
và phân tích nó để ra các quyết định tốt.
07:08
So that's why we're seeing increasingly this demand
127
413049
3026
Đó là lí do ta ngày càng thấy nhu cầu cao
07:11
for access to information.
128
416075
2385
về truy cập thông tin.
07:14
That's why we're starting to see more disclosure laws
129
418460
2309
Đó là lí do ta bắt đầu thấy những dự luật
07:16
come out, so for example, on the environment,
130
420769
1976
được phổ biến, ví dụ, về môi trường
07:18
there's the Aarhus Convention,
131
422745
1716
thì có Hiệp định Aarhus,
07:20
which is a European directive that gives people
132
424461
2028
đó là Chỉ thị của Liên hiệp Châu Âu cho người dân
07:22
a very strong right to know, so if your water company
133
426489
2748
quyền được biết, để nếu công ty cấp nước của bạn
07:25
is dumping water into your river, sewage water
134
429237
3370
đang xả rác ra sông, xả nước thải ra sông,
07:28
into your river, you have a right to know about it.
135
432607
3048
thì bạn có quyền được biết.
07:31
In the finance industry, you now have more of a right
136
435655
3879
Trong công nghiệp tài chính, giờ bạn có nhiều quyền
07:35
to know about what's going on, so we have
137
439534
2553
biết chuyện gì đang diễn ra, nên ta có
07:37
different anti-bribery laws, money regulations,
138
442087
2953
nhiều luật chống hối lộ, chính sách tiền tệ,
07:40
increased corporate disclosure, so you can now track assets across borders.
139
445040
4073
minh bạch doanh nghiệp tăng lên, nên bạn có thể theo dõi tài sản qua nhiều quốc gia.
07:45
And it's getting harder to hide assets, tax avoidance,
140
449113
5244
Và ngày càng khó giấu tài sản, trốn thuế,
07:50
pay inequality. So that's great. We're starting to find out
141
454357
3135
trả lương bất công. Như thế thật tuyệt. Chúng ta bắt đầu hiểu ra
07:53
more and more about these systems.
142
457492
2719
nhiều và nhiều hơn nữa về những hệ thống này.
07:56
And they're all moving to this central system,
143
460211
2792
Và chúng chuyển dịch vào 1 hệ thống trung tâm,
07:58
this fully connected system,
144
463003
2367
hệ thống liên kết toàn diện này,
08:01
all of them except one. Can you guess which one?
145
465370
3207
tất cả ngoại trừ 1. Bạn đoán được không?
08:04
It's the system which underpins all these other systems.
146
468577
2671
Đó là hệ thống điều khiển tất cả những hệ thống kia.
08:07
It's the system by which we organize and exercise power,
147
471248
4158
Đó là hệ thống mà ta tổ chức và thực hiện quyền lực,
08:11
and there I'm talking about politics, because in politics,
148
475406
2930
tôi đang nói về chính trị, vì trong chính trị,
08:14
we're back to this system, this top-down hierarchy.
149
478336
4127
ta trở lại hệ thống từ trên xuống này.
08:18
And how is it possible that the volume of information
150
482463
3081
Và làm sao hệ thống này có thể
08:21
can be processed that needs to in this system?
151
485544
2811
xử lý hết nhu cầu thông tin của nó?
08:24
Well, it just can't. That's it.
152
488355
2616
Nó không thể. Thế đấy.
08:26
And I think this is largely what's behind the crisis
153
490971
2707
Và tôi nghĩ đó là phần lớn nguyên nhân của sự suy thoái
08:29
of legitimacy in our different governments right now.
154
493678
4323
về pháp lý trong các chính phủ của ta bây giờ.
08:33
So I've told you a bit about what I did
155
498001
2183
Tôi đã kể sơ với các bạn về những gì tôi làm
08:36
to try and drag Parliament, kicking and screaming,
156
500184
2685
để kì kèo với Quốc hội, ăn vạ và la hét
08:38
into the 21st century, and I'm just going to give you
157
502869
2515
trong thế kỉ 21, và tôi sẽ đưa
08:41
a couple of examples of what a few other people I know
158
505384
2664
1 số ví dụ về những gì những người mà tôi biết
08:43
are doing.
159
508048
1220
đang làm.
08:45
So this is a guy called Seb Bacon. He's a computer
160
509268
3219
Người này tên Seb Bacon, là 1 lập trình viên máy tính.
08:48
programmer, and he built a site called Alaveteli,
161
512487
3958
Anh ta đã lập 1 site tên Alaveteli,
08:52
and what it is, it's a Freedom of Information platform.
162
516445
4770
và nó là nền tảng Tự do thông tin.
08:57
It's open-source, with documentation, and it allows you
163
521215
2975
Nó là mã nguồn mở, với tài liệu, và cho phép bạn
09:00
to make a Freedom of Information request,
164
524190
3103
tạo những yêu cầu Tự do thông tin,
09:03
to ask your public body a question, so
165
527293
2969
để đặt câu hỏi với công chúng,
09:06
it takes all the hassle out of it, and I can tell you
166
530262
3120
và nó làm lộ ra mọi rắc rối, và có thể nói rằng
09:09
that there is a lot of hassle making these requests,
167
533382
2088
có rất nhiều rắc rối để thực hiện những yêu cầu này,
09:11
so it takes all of that hassle out, and you just type in your question,
168
535470
3544
nó đưa rất cả vấn đề ra, bạn chỉ cần đặt câu hỏi,
09:14
for example, how many police officers have a criminal record?
169
539014
4471
ví dụ, có bao nhiêu cảnh sát từng phạm tội?
09:19
It zooms it off to the appropriate person, it tells you
170
543485
3841
Nó tự chiếu đến nhân vật phù hợp, nó cho biết
09:23
when the time limit is coming to an end, it keeps track of all
171
547326
3488
khi nào hết thời gian, nó the dõi
09:26
the correspondence, it posts it up there,
172
550814
1652
toàn bộ các phản hồi, và đưa lên đó,
09:28
and it becomes an archive of public knowledge.
173
552466
3655
nó trở thành thành túi khôn xã hội.
09:32
So that's open-source and it can be used in any country
174
556121
3573
Mã nguồn mở là thế và nó có thể áp dụng ở bất cứ đâu
09:35
where there is some kind of Freedom of Information law.
175
559694
2911
có luật Tự do thông tin.
09:38
So there's a list there of the different countries that have it,
176
562605
3210
Ở đây có danh sách những nước có luật đó,
09:41
and then there's a few more coming on board.
177
565815
1795
và sắp tới còn thêm nữa.
09:43
So if any of you out there like the sound of that
178
567610
2560
Nên nếu có ai thích chuyện này
09:46
and have a law like that in your country,
179
570170
2733
và có luật như vậy ở quốc gia bạn,
09:48
I know that Seb would love to hear from you
180
572903
2039
tôi biết rằng Seb sẽ vui lòng nghe bạn nói
09:50
about collaborating and getting that into your country.
181
574942
4072
và hợp tác để đưa nó đến quốc gia bạn.
09:54
This is Birgitta Jónsdóttir. She's an Icelandic MP.
182
579014
4295
Đây là Birgitta Jónsdóttir, đại biểu Quốc hội Iceland,
09:59
And quite an unusual MP. In Iceland, she was
183
583309
3834
Là một Đại biểu hơi khác thường. Ở Iceland, bà là
10:03
one of the protesters who was outside of Parliament
184
587143
3317
một trong những người tham gia biểu tình trước Quốc hội
10:06
when the country's economy collapsed,
185
590460
3746
khi kinh tế đất nước sụp đổ,
10:10
and then she was elected on a reform mandate,
186
594206
3894
và trúng cử trong cuộc tái thiết,
10:14
and she's now spearheading this project.
187
598100
2367
và giờ bà đang là đầu tàu của dự án này.
10:16
It's the Icelandic Modern Media Initiative,
188
600467
2887
Đó là chương trình Khuyến khích truyền thông hiện đại Iceland,
10:19
and they've just got funding to make it an international
189
603354
2265
và họ vừa được tài trợ để trở thành dự án truyền thông quốc tế,
10:21
modern media project, and this is taking all of the best laws
190
605619
3439
họ quy tụ tất cả những luật tốt nhất thế giới
10:24
around the world about freedom of expression,
191
609058
2936
về tự do ngôn luận,
10:27
protection of whistleblowers, protection from libel,
192
611994
2795
bảo vệ người tiết lộ, bảo vệ danh dự,
10:30
source protection, and trying to make Iceland a publishing haven.
193
614789
4474
bảo vệ nguồn tin, và cố biến Iceland
thành thiên đường xuất bản.
thành thiên đường xuất bản.
10:35
It's a place where your data can be free, so when we think
194
619263
2421
Đó là nơi dữ liệu của bạn được tự do, nên khi ta nghĩ về
10:37
about, increasingly, how governments want to access user data,
195
621684
3415
ta thấy cách chính phủ truy cập dữ liệu người dùng, tăng lên
10:40
what they're trying to do in Iceland is make this safe haven
196
625099
2772
những gì họ cố gắng làm ở Iceland là biến nơi đây thành thiên đường
10:43
where it can happen.
197
627871
2737
khi có thể.
10:46
In my own field of investigative journalism, we're also
198
630608
3138
Trong lĩnh vực báo chí điều tra, chúng tôi
10:49
having to start thinking globally, so this is a site called
199
633746
2830
bắt đầu nghĩ về toàn cầu, và đây là một site tên
10:52
Investigative Dashboard. And if you're trying to track
200
636576
3123
Investigative Dashboard (Bảng tin điều tra). Nếu bạn muốn theo dõi
10:55
a dictator's assets, for example, Hosni Mubarak,
201
639699
2983
tài sản của 1 nhà độc tài, ví dụ, Hosni Mubarak,
10:58
you know, he's just funneling out cash from his country
202
642682
3445
bạn biết là ông ta cố tuồn tiền mặt ra nước ngoài
11:02
when he knows he's in trouble, and what you want to do
203
646127
2539
khi dính rắc rối, điều bạn muốn làm là
11:04
to investigate that is, you need to have access to
204
648666
2396
để điều tra, bạn cần truy cập vào
11:06
all of the world's, as many as you can,
205
651062
2299
tất cả cơ sở dữ liệu, nhiều nhất có thể
11:09
companies' house registrations databases.
206
653361
2783
đăng ký doanh nghiệp toàn cầu
11:12
So this is a website that tries to agglomerate all of those
207
656144
4438
Đây là website tập trung toàn bộ dữ liệu đó
11:16
databases into one place so you can start searching for,
208
660582
3255
vào 1 nơi để bạn bắt đầu tìm kiếm
11:19
you know, his relatives, his friends, the head of his security services.
209
663837
3668
bạn biết đấy, như họ hàng, bạn bè, đội trưởng đội cảnh vệ của ông ta.
11:23
You can try and find out how he's moving out assets
210
667505
2751
Bạn có thể tìm thấy cách mà ông ta chuyển tài sản
11:26
from that country.
211
670256
2726
khỏi đất nước.
11:28
But again, when it comes to the decisions which are
212
672982
3633
Nhưng một lần nữa, với những quyết định
11:32
impacting us the most, perhaps, the most important
213
676615
3000
ảnh hưởng nhất đến chúng ta, có lẽ, là những quyết định quan trọng nhất
11:35
decisions that are being made about war and so forth,
214
679615
3289
về chiến tranh hay tương tự,
11:38
again we can't just make a Freedom of Information request.
215
682904
2929
ta lại không thể yêu cầu Tự do thông tin.
11:41
It's really difficult. So we're still having to rely on
216
685833
3108
Thực sự điều này rất khó. Vậy là ta vẫn phải dựa vào
11:44
illegitimate ways of getting information, through leaks.
217
688941
4082
những cách “bất hợp pháp” để có thông tin, qua rò rỉ.
11:48
So when the Guardian did this investigation about
218
693023
3042
Khi báo Guardian điều tra
11:51
the Afghan War, you know, they can't walk into
219
696065
3150
uộc chiến ở Afghanistan, họ không thể
11:55
the Department of Defense and ask for all the information.
220
699215
3464
tới Bộ Quốc phòng và yêu cầu thông tin.
11:58
You know, they're just not going to get it.
221
702679
1942
Bạn hiểu rồi đấy, họ không thể đến đấy để lấy thông tin.
12:00
So this came from leaks of tens of thousands of dispatches
222
704621
3540
Chuyện này có nhờ rỏ rỉ từ hàng chục ngàn ghi chép
12:04
that were written by American soldiers
223
708161
2406
của lính Mỹ
12:06
about the Afghan War, and leaked,
224
710567
2559
trong cuộc chiến Afghan, bị rò rỉ,
12:09
and then they're able to do this investigation.
225
713126
3651
và họ có thể điều tra được nhờ đó.
12:12
Another rather large investigation is around world diplomacy.
226
716777
5568
Những cuộc điều tra lớn khá lớn khác là về ngoại giao thế giới.
12:18
Again, this is all based around leaks,
227
722345
2500
Chuyện này lại hoàn toàn phụ thuộc thông tin rò rỉ,
12:20
251,000 U.S. diplomatic cables, and I was involved
228
724845
5251
từ 251.000 điện tín ngoại giao của Mỹ, và tôi tham gia
12:25
in this investigation because I got this leak
229
730096
3941
cuộc điều tra này vì tôi có thông tin rò rỉ
12:29
through a leak from a disgruntled WikiLeaker
230
734037
3369
từ những thành viên WikiLeak phẫn nộ
12:33
and ended up going to work at the Guardian.
231
737406
2769
dẫn đến kết cục là (họ) làm việc cho báo Guardian.
12:36
So I can tell you firsthand what it was like to have access
232
740175
2424
Tôi có thể kể đầu tiên cách tôi tiếp cận
12:38
to this leak. It was amazing. I mean, it was amazing.
233
742599
1967
các rò rỉ thế nào. Điều đó tuyệt lắm.
Nó thật sự rất tuyệt.
Nó thật sự rất tuyệt.
12:40
It reminded me of that scene in "The Wizard of Oz."
234
744566
3650
Nó làm tôi nhớ lại 1 cảnh trong phim “Lão phù thủy xứ Oz.”
12:44
Do you know the one I mean? Where the little dog Toto
235
748216
2488
Bạn biết ý tôi là gì chứ? Khi chú chó con Toto
12:46
runs across to where the wizard [is], and he pulls back,
236
750704
2851
chạy ngang qua lão phù thủy, ông ta kéo nó lại,
12:49
the dog's pulling back the curtain, and --
237
753555
1462
con chó kéo bức màn, và --
12:50
"Don't look behind the screen. Don't look at the man behind the screen."
238
755017
3983
"Đừng nhìn đằng sau tấm màn. Đừng nhìn người đằng sau tấm màn. “
12:54
It was just like that, because what you started to see
239
759000
2136
Giống như thế, vì bạn bắt đầu thấy
12:57
is that all of these grand statesmen, these very pompous
240
761136
2951
các đại biểu, những chính trị gia vĩ đại,
12:59
politicians, they were just like us.
241
764087
3098
cũng chỉ như chúng ta.
13:03
They all bitched about each other. I mean, quite gossipy,
242
767185
2560
Họ nguyền rủa lẫn nhau. Ý tôi là, khá nhiều chuyện,
13:05
those cables. Okay, but I thought it was a very important
243
769745
2671
những thông tin đó. Okay, tôi nghĩ điều rất quan trọng là
13:08
point for all of us to grasp, these are human beings
244
772416
2601
tất cả chúng ta nắm được rằng họ cũng là con người
13:10
just like us. They don't have special powers.
245
775017
1951
như chúng ta. Họ không có quyền năng đặc biệt.
13:12
They're not magic. They are not our parents.
246
776968
3823
Họ không phải phép màu. Họ không phải cha mẹ ta.
13:16
Beyond that, what I found most fascinating
247
780791
4849
Ngoài ra, điều tôi thấy thú vị nhất
13:21
was the level of endemic corruption that I saw
248
785640
2624
là mức độ tham nhũng cục bộ
13:24
across all different countries, and particularly centered
249
788264
3155
ở khắp các quốc gia, đặc biệt xoay quanh
13:27
around the heart of power, around public officials
250
791419
2828
trung tâm quyền lực, quanh các cán bộ,
13:30
who were embezzling the public's money
251
794247
2616
những người biển thủ công quỹ
13:32
for their own personal enrichment, and allowed to do that
252
796863
3018
để tư lợi cá nhân, và họ được phép làm thế
13:35
because of official secrecy.
253
799881
3383
nhờ hệ thống bí mật nhà nước.
13:39
So I've mentioned WikiLeaks, because surely what could be
254
803264
3627
Tôi nói về WikiLeaks, vì hẳn là không có gì
13:42
more open than publishing all the material?
255
806891
2831
cởi mở hơn là công bố toàn bộ tài liệu?
13:45
Because that is what Julian Assange did.
256
809722
3071
Vì đó là điều Julian Assange đã làm.
13:48
He wasn't content with the way the newspapers published it
257
812793
2568
Anh ấy không thỏa mãn với cách an toàn
13:51
to be safe and legal. He threw it all out there.
258
815361
3797
và hợp pháp mà báo chí công bố thông tin. Anh ta đưa hết lên.
13:55
That did end up with vulnerable people in Afghanistan
259
819158
3715
Kết quả là những người vô tội ở Afghanistan
13:58
being exposed. It also meant that the Belarussian dictator
260
822873
3416
đã được biết đến. Cũng có nghĩa là nhà độc tài Belarus
14:02
was given a handy list of all the pro-democracy campaigners
261
826289
3770
đã được trao danh sách tất cả những nhà tài trợ tranh cử
14:05
in that country who had spoken to the U.S. government.
262
830059
3486
đã từng nói chuyện với chính phủ Mỹ.
14:09
Is that radical openness? I say it's not, because for me,
263
833545
4472
Đó có phải sự cởi mở tận gốc? Tôi nói rằng không, vì với tôi,
14:13
what it means, it doesn't mean abdicating power,
264
838017
3502
nó không có nghĩa là chuyển nhượng quyền lực,
14:17
responsibility, accountability, it's actually being a partner
265
841519
3754
trách nhiệm, vai trò, đó thực ra là phối hợp
14:21
with power. It's about sharing responsibility,
266
845273
3016
với quyền lực. Đó là chia sẻ trách nhiệm,
14:24
sharing accountability. Also, the fact that
267
848289
2912
chia sẻ vai trò. Thực tế, ông ta đã
14:27
he threatened to sue me because I got a leak of his leaks,
268
851201
2137
dọa sẽ kiện tôi vì có thông tin rò rỉ về ông ta,
14:29
I thought that showed a remarkable sort of inconsistency
269
853338
2685
chân thành mà nói, tôi nghĩ điều đó cho thấy
14:31
in ideology, to be honest, as well. (Laughs)
270
856023
5841
1 mâu thuẫn đáng kể trong ý thức hệ. (Cười)
14:37
The other thing is that power is incredibly seductive,
271
861864
3334
1 vấn đề khác là quyền lực có sức quyến rũ khủng khiếp,
14:41
and you must have two real qualities, I think,
272
865198
2668
và tôi nghĩ bạn cần có 2 phẩm chất thực,
14:43
when you come to the table, when you're dealing
273
867866
2413
như khi bước đến bàn đàm phán
14:46
with power, talking about power,
274
870279
1734
về quyền lực, nói về quyền lực,
14:47
because of its seductive capacity.
275
872013
2373
vì sức hấp dẫn của nó.
14:50
You've got to have skepticism and humility.
276
874386
3019
Bạn phải đa nghi và khiêm tốn.
14:53
Skepticism, because you must always be challenging.
277
877405
2593
Đa nghi, vì bạn phải luôn thách thức.
14:55
I want to see why do you -- you just say so? That's not good enough.
278
879998
3032
Tôi muốn thấy tại sao – bạn chỉ nói vậy? Thế là không đủ.
14:58
I want to see the evidence behind why that's so.
279
883030
2715
Tôi muốn thấy bằng chứng tại sao lại thế.
15:01
And humility because we are all human. We all make mistakes.
280
885745
4493
Và khiêm tốn và chúng ta đều là con người. Chúng ta đều sai lầm.
15:06
And if you don't have skepticism and humility,
281
890238
2792
Và nếu không đa nghi và khiêm tốn,
15:08
then it's a really short journey to go from reformer
282
893030
3095
thì con đường từ tái thiết đến chuyên chế
15:12
to autocrat, and I think you only have to read "Animal Farm"
283
896125
4609
sẽ rất ngắn, và bạn sẽ chỉ cần đọc “Trại nuôi súc vật”
15:16
to get that message about how power corrupts people.
284
900734
5943
để biết quyền lực làm hỏng con người như thế nào.
15:22
So what is the solution? It is, I believe, to embody
285
906677
5468
Vậy giải pháp là gì? Tôi tin rằng nó nằm trong
15:28
within the rule of law rights to information.
286
912145
3467
việc khống chế quyền với thông tin.
15:31
At the moment our rights are incredibly weak.
287
915612
2635
Lúc này quyền của chúng ta cực kỳ yếu.
15:34
In a lot of countries, we have Official Secrets Acts,
288
918247
2982
Ở rất nhiều nước có Luật Bí mật nhà nước,
15:37
including in Britain here. We have an Official Secrets Act
289
921229
2163
trong đó có Anh. Luật Bí mật nhà nước của ta
15:39
with no public interest test. So that means it's a crime,
290
923392
3116
không quan tâm đến lợi ích công. Nghĩa là đó là tội phạm,
15:42
people are punished, quite severely in a lot of cases,
291
926508
4166
dân bị trừng phạt, nhiều trường hợp khá nặng,
15:46
for publishing or giving away official information.
292
930674
4203
do công bố hoặc làm lộ thông tin nhà nước.
15:50
Now wouldn't it be amazing, and really, this is what I want
293
934877
3478
Sẽ không ngạc nhiên, và thực sự tôi muốn
15:54
all of you to think about, if we had an Official Disclosure Act
294
938355
3562
tất cả các bạn nghĩ thế này, nếu ta có Luật Công khai nhà nước
15:57
where officials were punished if they were found
295
941917
3376
để các cán bộ bị trừng phạt nếu họ bị phát hiện
16:01
to have suppressed or hidden information
296
945293
2960
khi ém nhẹm hoặc giấu thông tin
16:04
that was in the public interest?
297
948253
2185
đó chẳng phải là điều mà dân chúng muốn?
16:06
So that -- yes. Yes! My power pose. (Applause) (Laughs)
298
950438
6900
Như thế -- vâng. Vâng! Tôi sẽ có quyền. (Vỗ tay) (Cười)
16:13
I would like us to work towards that.
299
957338
2545
Tôi muốn chúng ta hướng đến đó.
16:15
So it's not all bad news. I mean, there definitely is
300
959883
3920
Vậy là không chỉ có toàn tin xấu. Ý tôi là chắc chắn
16:19
progress on the line, but I think what we find is that
301
963803
2955
có tiến triển trong dòng chảy, nhưng tôi nghĩ điều mà chúng ta nhận ra là
16:22
the closer that we get right into the heart of power,
302
966758
3176
chúng ta càng đến gần trung tâm quyền lực,
16:25
the more opaque, closed it becomes.
303
969934
4424
mọi thứ càng mờ mịt và kín đáo.
16:30
So it was only just the other week that I heard London's
304
974358
3080
Chỉ mới tuần vừa rồi, tôi nghe
16:33
Metropolitan Police Commissioner talking about why
305
977438
3497
Giám đốc Công an thành phố London nêu lí do
16:36
the police need access to all of our communications,
306
980935
4592
cảnh sát cần truy cập mọi giao tiếp,
16:41
spying on us without any judicial oversight,
307
985527
3063
gián điệp chúng ta mà không bị sự giám sát hợp pháp nào,
16:44
and he said it was a matter of life and death.
308
988590
1666
và ông ta nói đó là vấn đề sống chết.
16:46
He actually said that, it was a matter of life and death.
309
990256
3247
Ông ta thực sự nói đó là chuyện sống chết.
16:49
There was no evidence. He presented no evidence of that.
310
993503
4222
Không có bằng chứng nào cả. Ông ta không đưa ra bằng chứng nào.
16:53
It was just, "Because I say so.
311
997725
3122
Kiểu như là, “Vì tôi nói thế.
16:56
You have to trust me. Take it on faith."
312
1000847
3248
Các anh phải tin tôi. Tin vào điều đó.”
16:59
Well, I'm sorry, people, but we are back
313
1004095
1999
Chà, tôi xin lỗi nhé, nhưng ta bị đưa trở lại
17:01
to the pre-Enlightenment Church,
314
1006094
3705
Nhà thờ Tiền Khai sáng,
17:05
and we need to fight against that.
315
1009799
3776
và ta phải đấu tranh với nó.
17:09
So he was talking about the law in Britain which is
316
1013575
3288
Ông ta nói về 1 luật ở Anh gọi là
17:12
the Communications Data Bill, an absolutely outrageous piece of legislation.
317
1016863
4226
Giấy phép dữ liệu truyền thông, 1 kiểu luật hoàn toàn thô thiển.
17:16
In America, you have the Cyber Intelligence Sharing and Protection Act.
318
1021089
3606
Ở Mỹ, bạn có Luật Bảo vệ và chia sẻ thông tin mạng.
17:20
You've got drones now being considered for domestic surveillance.
319
1024695
3640
Lời ong tiếng ve giờ sẽ bị giám sát nội địa.
17:24
You have the National Security Agency building
320
1028335
2760
Bạn có Cục An ninh quốc gia để dựng lên
17:26
the world's giantest spy center. It's just this colossal --
321
1031095
3528
trung tâm gián điệp lớn nhất thế giới. Nó là tòa nhà này --
17:30
it's five times bigger than the U.S. Capitol,
322
1034623
2472
lớn gấp 5 lần Thủ đô nước Mỹ,
17:32
in which they're going to intercept and analyze
323
1037095
1802
trong đó họ can thiệp và phân tích truyền thông,
17:34
communications, traffic and personal data
324
1038897
2949
băng thông và dữ liệu cá nhân
17:37
to try and figure out who's the troublemaker in society.
325
1041846
3313
để tìm ra ai là kẻ phá hoại xã hội.
17:41
Well, to go back to our original story, the parents
326
1045159
4800
Trở lại câu chuyện ban đầu, bậc cha mẹ
17:45
have panicked. They've locked all the doors.
327
1049959
3850
rất hoảng hốt. Họ khóa hết cửa lại.
17:49
They've kidded out the house with CCTV cameras.
328
1053809
3086
Họ lắp camera giám sát đầy nhà.
17:52
They're watching all of us. They've dug a basement,
329
1056895
2752
Họ theo dõi chúng ta. Họ đào hầm,
17:55
and they've built a spy center to try and run algorithms
330
1059647
2664
và lập trung tâm gián điệp chạy các thuật toán
17:58
and figure out which ones of us are troublesome,
331
1062311
2672
toán để tìm ra ai gây rối,
18:00
and if any of us complain about that, we're arrested for terrorism.
332
1064983
4234
và nếu có người phàn nàn, chúng ta bị bắt vì tội khủng bố.
18:05
Well, is that a fairy tale or a living nightmare?
333
1069217
3574
Đó là chuyện cổ tích hay ác mộng cuộc đời?
18:08
Some fairy tales have happy endings. Some don't.
334
1072791
3659
Một số cổ tích có kết thúc có hậu. Một số không.
18:12
I think we've all read the Grimms' fairy tales, which are,
335
1076450
2747
Có lẽ chúng ta đều đã đọc truyện cổ Grimm,
18:15
indeed, very grim.
336
1079197
2498
mà thực sự là chúng rất tàn nhẫn [chơi chữ].
18:17
But the world isn't a fairy tale, and it could be more brutal
337
1081695
5222
Nhưng thế gian không phải cổ tích, mà còn nhẫn tâm hơn
18:22
than we want to acknowledge.
338
1086917
2804
những gì ta muốn biết.
18:25
Equally, it could be better than we've been led to believe,
339
1089721
2289
Mặt khác, có thể tốt hơn ta nghĩ,
18:27
but either way, we have to start seeing it exactly as it is,
340
1092010
3711
nhưng dù thế nào, ta cần xem xét nó chính xác
18:31
with all of its problems, because it's only by seeing it
341
1095721
3849
về mọi vấn đề, vì chỉ có xem xét mọi vấn đề
18:35
with all of its problems that we'll be able to fix them
342
1099570
2493
ta mới có thể sửa nó
18:37
and live in a world in which we can all be
343
1102063
4071
và sống trong thế giới mà ta sẽ
18:42
happily ever after. (Laughs) Thank you very much.
344
1106134
3686
mãi hạnh phúc về sau. (Cười) Cảm ơn rất nhiều.
18:45
(Applause)
345
1109820
3235
(Vỗ tay)
18:48
Thank you. (Applause)
346
1113055
4055
Cảm ơn.
(Vỗ tay)
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Heather Brooke - JournalistHeather Brooke campaigns for freedom of information, requesting one secret document at a time.
Why you should listen
Heather Brooke is a freelance journalist, freedom of information campaigner and professor of journalism at City University London. In 2005, she filed one of the very first requests under the UK's Freedom of Information Act, asking to see the expense reports of Members of Parliament. The request was blocked, modified and refiled, and blocked again...but the years-long quest to view expense documents, and the subsequent investigation, led to 2009's parliamentary expenses scandal. The scandal led to the first forced resignation of the Speaker of the House in 300 years.
Brooke worked as a political and crime reporter in the US before moving to Britain, where she writes for the national papers. She has published three books: Your Right to Know, The Silent State, and 2011's The Revolution Will Be Digitised. It was while researching her latest book that she obtained a leak from Wikileaks of the full batch of 251,287 US diplomatic cables and worked with The Guardian newspaper on an investigation.
Heather Brooke | Speaker | TED.com