TED2006
Robert Wright: Progress is not a zero-sum game
Robert Wright o optymizmie
Filmed:
Readability: 4.6
1,748,574 views
Autor Robert Wright wyjaśnia "sumę niezerową" - sieć powiązanych losów i współpracy, które doprowadziły naszą ewolucję do tego punktu - i jak możemy to wykorzystać by ocalić dziś ludzkość.
Robert Wright - Journalist, philosopher
The best-selling author of "Nonzero," "The Moral Animal" and "The Evolution of God," Robert Wright draws on his wide-ranging knowledge of science, religion, psychology, history and politics to figure out what makes humanity tick -- and what makes us moral. Full bio
The best-selling author of "Nonzero," "The Moral Animal" and "The Evolution of God," Robert Wright draws on his wide-ranging knowledge of science, religion, psychology, history and politics to figure out what makes humanity tick -- and what makes us moral. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
I've got apparently 18 minutes
0
1000
2000
Mam około 18 minut,
00:27
to convince you that history has a direction, an arrow;
1
3000
3000
żeby przekonać was, że historia biegnie w określonym kierunku.
00:30
that in some fundamental sense, it's good;
2
6000
3000
Że w podstawowym sensie to dobrze,
00:33
that the arrow points to something positive.
3
9000
3000
że ten kierunek wskazuje na coś pozytywnego.
00:36
Now, when the TED people first approached me about giving this upbeat talk --
4
12000
4000
Zatem, kiedy TED po raz pierwszy zwrócił się do mnie o poprowadzenie wykładu motywacyjnego --
00:40
(Laughter)
5
16000
1000
(Śmiech)
00:41
-- that was before the cartoon of Muhammad had triggered global rioting.
6
17000
6000
-- to było przed globalnymi zamieszkami wywołanymi przez karykaturę Mahometa.
00:47
It was before the avian flu had reached Europe.
7
23000
2000
Zanim ptasia grypa dotarła do Europy.
00:49
It was before Hamas had won the Palestinian election,
8
25000
2000
I przed wygraniem przez Hamas wyborów w Palestynie,
00:51
eliciting various counter-measures by Israel.
9
27000
4000
co wywołało różne reperkusje w Izraelu.
00:55
And to be honest, if I had known when I was asked to give this upbeat talk
10
31000
4000
Szczerze, jeśli bym wiedział, kiedy byłem poproszony o przeprowadzenie tego wykładu,
00:59
that even as I was giving the upbeat talk,
11
35000
3000
że nawet kiedy będę przed wami występował,
01:02
the apocalypse would be unfolding --
12
38000
3000
to apokalipsa będzie w toku --
01:05
(Laughter)
13
41000
1000
(Śmiech)
01:06
-- I might have said, "Is it okay if I talk about something else?"
14
42000
4000
-- Mogłem wtedy powiedzieć, "Czy będzie dobrze, jeśli pomówię o czymś innym?"
01:10
But I didn't, OK. So we're here. I'll do what I can. I'll do what I can.
15
46000
5000
Ale tego nie zrobiłem, więc jesteśmy teraz tutaj. Zapewniam, że zrobię co w mojej mocy.
01:16
I've got to warn you:
16
52000
2000
Muszę was ostrzec:
01:18
the sense in which my worldview is upbeat has always been kind of subtle,
17
54000
7000
sens w jakim mój światopogląd jest optymistyczny, zawsze był bardzo subtelny,
01:25
sometimes even elusive.
18
61000
2000
czasem nawet trudno jest go dostrzec.
01:27
(Laughter)
19
63000
1000
(Śmiech)
01:28
The sense in which I can be uplifting and inspiring --
20
64000
3000
Sposób, w jaki mogę być optymistyczny i inspirujący --
01:31
I mean, there's always been a kind of a certain grim dimension
21
67000
3000
Mam na myśli to, że zawsze była pewna doza melancholii
01:34
to the way I try to uplift, so if grim inspiration --
22
70000
4000
w moim sposobie podnoszenia na duchu. Więc jeśli melancholijna inspiracja --
01:38
(Laughter)
23
74000
1000
(Śmiech)
01:39
-- if grim inspiration is not a contradiction in terms, that is, I'm afraid,
24
75000
4000
-- Jeśli melancholijna inspiracja nie jest wewnętrzną sprzecznością, to, obawiam się,
01:43
the most you can hope for. OK, today -- that's if I succeed.
25
79000
4000
że to wszystko, na co możecie liczyć. OK, dzisiaj -- to znaczy, o ile mi się uda.
01:47
I'll see what I can do. OK?
26
83000
2000
Zobaczę, co mogę zrobić. OK?
01:49
Now, in one sense,
27
85000
2000
Zatem, w pewnym sensie,
01:51
the claim that history has a direction is not that controversial.
28
87000
3000
stwierdzenie, że historia dąży w określonym kierunku nie jest tak kontrowersyjne.
01:54
If you're just talking about social structure,
29
90000
3000
Jeśli mówi się chociażby o strukturze społecznej,
01:57
OK, clearly that's gotten more complex
30
93000
2000
OK, ta najwyraźniej stała się bardziej skomplikowana
01:59
a little over the last 10,000 years -- has reached higher and higher levels.
31
95000
3000
przez ostatnie nieco ponad 10 tysięcy lat -- osiągała coraz wyższe i wyższe poziomy.
02:02
And in fact, that's actually sustaining
32
98000
2000
I w zasadzie jest to podtrzymywanie
02:04
a long-standing trend that predates human beings, OK,
33
100000
4000
pradawnego trendu, który jest starszy od ludzi,
02:08
that biological evolution was doing for us.
34
104000
3000
który wywierała dla nas ewolucja biologiczna.
02:11
Because what happened in the beginning, this stuff encases itself in a cell,
35
107000
5000
Na początku, ten materiał zawiera się w komórce,
02:16
then cells start hanging out together in societies.
36
112000
3000
potem komórki zaczynają łączyć się w grupy.
02:19
Eventually they get so close, they form multicellular organisms,
37
115000
3000
W końcu zbliżają się tak bardzo, że zaczynają tworzyć organizmy wielokomórkowe,
02:22
then you get complex multicellular organisms; they form societies.
38
118000
5000
potem powstają złożone organizmy wielokomórkowe; one tworzą społeczeństwa.
02:27
But then at some point, one of these multicellular organisms
39
123000
3000
Ale potem w pewnym momencie, jeden z tych wielokomórkowych organizmów
02:30
does something completely amazing with this stuff, which is
40
126000
3000
robi z tym coś zupełnie niebywałego, to znaczy
02:33
it launches a whole second kind of evolution: cultural evolution.
41
129000
5000
rozpoczyna całkiem nowy rodzaj ewolucji: ewolucję kulturalną.
02:38
And amazingly, that evolution sustains the trajectory
42
134000
3000
Zdumiewająco, ta nowa ewolucja utrzymuje drogę,
02:41
that biological evolution had established toward greater complexity.
43
137000
5000
którą ewolucja biologiczna ustaliła ku większej złożoności.
02:46
By cultural evolution we mean the evolution of ideas.
44
142000
3000
Poprzez ewolucję kulturalną rozumiemy ewolucję myśli.
02:49
A lot of you have heard the term "memes." The evolution of technology,
45
145000
3000
Wielu z was słyszało termin "memy". Ewolucja technologii,
02:52
I pay a lot of attention to, so, you know,
46
148000
2000
którą uważnie śledzę. Wiecie,
02:54
one of the first things you got was a little hand axe.
47
150000
4000
jedną z pierwszych rzeczy, które mieliśmy to mały pięściak.
02:58
Generations go by, somebody says, hey, why don't we put it on a stick?
48
154000
5000
Pokolenia przemijają, ktoś mówi, jej, czemu tego nie wsadzimy na patyk?
03:03
(Laughter)
49
159000
3000
(Śmiech)
03:06
Just absolutely delights the little ones.
50
162000
3000
Ku uciesze dzieciaków.
03:09
Next best thing to a video game.
51
165000
2000
Najlepsza rzecz zaraz po grach wideo.
03:11
This may not seem to impress,
52
167000
2000
Może to nie będzie zdumiewające,
03:13
but technological evolution is progressive, so another 10, 20,000 years,
53
169000
4000
ale ewolucja technologiczna postępuje, więc za następne 10, 20,000 lat,
03:17
and armaments technology takes you here.
54
173000
2000
i technologia wojskowa doprowadzi nas tutaj.
03:19
(Laughter)
55
175000
1000
(Śmiech)
03:20
Impressive. And the rate of technological evolution speeds up,
56
176000
4000
Imponujące. I tempo postępu technologicznego przyśpiesza,
03:24
so a mere quarter of a century after this, you get this, OK.
57
180000
4000
tak więc ledwie ćwierć wieku później, dostaniemy to.
03:28
(Laughter)
58
184000
2000
(Śmiech)
03:30
And this.
59
186000
2000
I to.
03:32
(Laughter)
60
188000
1000
(Śmiech)
03:33
I'm sorry -- it was a cheap laugh, but I wanted to find a way
61
189000
3000
Przepraszam -- to był tani żart, ale chciałem znaleźć sposób
03:36
to transition back to this idea of the unfolding apocalypse,
62
192000
3000
odniesienia się do koncepcji rozgrywającej się apokalipsy,
03:39
and I thought that might do it.
63
195000
2000
i pomyślałem, że mogę to zrobić w ten sposób.
03:41
(Applause)
64
197000
7000
(Aplauz)
03:48
So, what threatens to happen with this unfolding apocalypse
65
204000
5000
OK. Zatem ta nadciągająca apokalipsa grozi
03:53
is the collapse of global social organization.
66
209000
4000
upadkiem globalnych struktur społecznych.
03:57
Now, first let me remind you how much work it took to get us where we are,
67
213000
3000
Na początku pozwólcie, że przypomnę jak wiele pracy musieliśmy włożyć by osiągnąć to, co mamy,
04:00
to be on the brink of true global social organization.
68
216000
3000
być na krawędzi prawdziwie globalnej struktury społecznej.
04:03
Originally, you had the most complex societies, the hunter-gatherer village.
69
219000
6000
Początkowo, istniały najbardziej złożone społeczeństwa, wioski łowiecko-zbierackie.
04:09
Stonehenge is the remnant of a chiefdom,
70
225000
2000
Stonehenge jest pozostałością struktury wodzowskiej,
04:11
which is what you get with the invention of agriculture: multi-village polity
71
227000
3000
która powstała po wynalezieniu rolnictwa: ustrój wielu wiosek
04:14
with centralized rule.
72
230000
3000
z władzą centralną.
04:17
With the invention of writing, you start getting cities. This is blurry. I kind of like that
73
233000
5000
Wraz z odkryciem pisma, zaczęły tworzyć się miasta. Ten obrazek jest rozmazany. Podoba mi się to,
04:22
because it makes it look like a one-celled organism and reminds you
74
238000
3000
ponieważ sprawia, że wygląda on jak organizm jednokomórkowy i przypomina
04:25
how many levels organic organization has already moved through
75
241000
4000
jak wiele poziomów pokonały dotychczas struktury organiczne
04:29
to get to this point. And then you get to, you know, you get empires.
76
245000
6000
by dojść do tego etapu. A potem mamy imperia.
04:35
I want to stress, you know, social organization can transcend political bounds.
77
251000
4000
Chcę podkreślić, że struktura społeczna może wykraczać poza granice polityczne.
04:39
This is the Silk Road connecting the Chinese Empire and the Roman Empire.
78
255000
4000
To Szlak Jedwabny łączący imperium chińskie z rzymskim.
04:43
So you had social complexity spanning the whole continent,
79
259000
3000
Złożoność społeczna objęła cały kontynent,
04:46
even if no polity did similarly. Today, you've got nation states.
80
262000
5000
nawet jeśli nie uczynił tak żaden jednolity ustrój. Dzisiaj, mamy państwa narodowe.
04:51
Point is: there's obviously collaboration and organization going on
81
267000
3000
Chodzi o to, że oczywiście istnieje współpraca i organizacja
04:54
beyond national bounds.
82
270000
2000
ponad granicami narodów.
04:56
This is actually just a picture of the earth at night,
83
272000
3000
To jest tylko zdjęcie Ziemi nocą,
04:59
and I'm just putting it up because I think it's pretty.
84
275000
2000
i pokazuję je tylko dlatego, że myślę, że jest ładne.
05:01
Does kind of convey the sense that this is an integrated system.
85
277000
5000
I w pewnym sensie przekazuje, że jest to zintegrowany system.
05:06
Now, I explained this growth of complexity by reference to something
86
282000
6000
Dobrze. Zatem, wyjaśniłem wzrost złożoności poprzez odwołanie do czegoś
05:12
called "non-zero sumness."
87
288000
4000
nazwanego "sumą niezerową".
05:16
Assuming that a few of you did not do the assigned reading, very quickly,
88
292000
5000
Zakładając, że kilkoro z was nie przerobiło obowiązujących tekstów, bardzo krótko,
05:21
the key idea is the distinction between zero-sum games, in which correlations
89
297000
5000
kluczową ideą jest rozróżnienie pomiędzy grami o sumie zerowej, w których korelacje
05:26
are inverse: always a winner and a loser.
90
302000
3000
są odwrotne: zawsze jest zwycięzca i przegrany.
05:29
Non-zero-sum games in which correlations can be positive, OK.
91
305000
4000
W grach o sumie niezerowej obie korelacje mogą być pozytywne.
05:33
So like in tennis, usually it's win-lose;
92
309000
4000
Na przykład w tenisie, zazwyczaj jedna strona wygrywa, a druga przegrywa.
05:37
it always adds up to zero-zero-sum. But if you're playing doubles,
93
313000
3000
Wyniki zawsze sumują się do zera. Natomiast jeśli grasz w debla,
05:40
the person on your side of the net, they're in the same boat as you,
94
316000
2000
to osoba po twojej stronie siatki jest w tej samej drużynie,
05:42
so you're playing a non-zero-sum game with them.
95
318000
2000
zatem z tą osobą grasz w grę o sumie niezerowej.
05:44
It's either for the better or for the worse, OK.
96
320000
3000
Co może być albo korzystne, albo nie.
05:47
A lot of forms of non-zero-sum behavior in the realm of economics and so on
97
323000
5000
Wiele przejawów zachowań o sumie niezerowej w dziedzinie ekonomii,
05:52
in everyday life often leads to cooperation.
98
328000
4000
oraz w życiu codziennym, często prowadzi do współpracy.
05:56
The argument I make is basically that, well,
99
332000
2000
Próbuję po prostu dowieść,
05:58
non-zero-sum games have always been part of life.
100
334000
2000
że gry o sumie niezerowej zawsze były częścią życia.
06:00
You have them in hunter-gatherer societies,
101
336000
2000
Istniały w społeczeństwach łowiecko-zbierackich,
06:02
but then through technological evolution, new forms of technology arise
102
338000
5000
ale wraz z ewolucją technologiczną, pojawiają się nowe formy technologii,
06:07
that facilitate or encourage the playing of non-zero-sum games,
103
343000
5000
które ułatwiają, lub zachęcają do grania w gry o sumie niezerowej,
06:12
involving more people over larger territory.
104
348000
3000
angażując więcej ludzi na większym obszarze.
06:15
Social structure adapts to accommodate this possibility and
105
351000
4000
Struktura społeczna dostosowuje się do tej możliwości i
06:19
to harness this productive potential, so you get cities, you know,
106
355000
3000
by okiełznać ten produktywny potencjał, więc powstają miasta
06:22
and you get all the non-zero-sum games you don't think about
107
358000
3000
i toczą się te wszystkie gry o sumie niezerowej, o których nawet nie myślicie,
06:25
that are being played across the world.
108
361000
1000
które są rozgrywane na całym świecie.
06:26
Like, have you ever thought when you buy a car,
109
362000
3000
Na przykład, czy pomyśleliście kiedyś podczas zakupu samochodu,
06:29
how many people on how many different continents contributed
110
365000
2000
jak wielu ludzi na różnych kontynentach przyczyniło się
06:31
to the manufacture of that car? Those are people in effect
111
367000
5000
do wyprodukowania tego samochodu? W konsekwencji, z tymi ludźmi
06:36
you're playing a non-zero-sum game with.
112
372000
2000
gracie w grę o sumie niezerowej.
06:38
I mean, there are certainly plenty of them around.
113
374000
7000
Poważnie, zapewne tych ludzi jest masa.
06:45
Now, this sounds like an intrinsically upbeat worldview in a way,
114
381000
3000
Zatem, to brzmi jak optymistyczny pogląd na świat w pewnym sensie,
06:48
because when you think of non-zero, you think win-win, you know,
115
384000
3000
ponieważ kiedy myślicie o sumie niezerowej, myślicie o obopólnej wygranej,
06:51
that's good. Well, there are a few reasons
116
387000
2000
co jest dobre. Ale jest kilka powodów,
06:53
that actually it's not intrinsically upbeat.
117
389000
3000
dla których to nie jest dogłębnie optymistyczne.
06:56
First of all, it can accommodate; it doesn't deny the existence
118
392000
4000
Po pierwsze, to może się dostosować: nie wyklucza istnienia
07:00
of inequality exploitation war.
119
396000
3000
wojny o wykorzystanie nierówności.
07:03
But there's a more fundamental reason
120
399000
2000
Ale istnieje bardziej podstawowy powód,
07:05
that it's not intrinsically upbeat, because a non-zero-sum game,
121
401000
3000
dla którego nie jest to optymistyczne u podstaw, ponieważ gra o sumie zmiennej,
07:08
all it tells you for sure is that the fortunes will be correlated for better or worse.
122
404000
4000
mówi o tym, że wyniki będą współzależne na dobre lub na złe.
07:12
It doesn't necessarily predict a win-win outcome.
123
408000
6000
To niekoniecznie przewiduje wynik obopólnej wygranej.
07:18
So, in a way, the question is: on what grounds
124
414000
2000
Tak więc, pytanie brzmi, na jakiej podstawie
07:20
am I upbeat at all about history? And the answer is,
125
416000
4000
jestem w ogóle optymistyczny jeśli chodzi o historię? A odpowiedź brzmi,
07:24
first of all, on balance I would say people have played their games
126
420000
4000
że po pierwsze, myślę, że przeciętnie ludzie częściej grali w gry
07:28
to more win-win outcomes than lose-lose outcomes. On balance,
127
424000
4000
o wyniku z obopólnym zyskiem, niż z obopólną przegraną. Średnio,
07:32
I think history is a net positive in the non-zero-sum game department.
128
428000
6000
uważam, że historia jest siatką pozytywnych wyników w zakresie gier o sumie niezerowej.
07:38
And a testament to this is the thing that most amazes me,
129
434000
5000
I świadectwem tego jest rzecz, która mnie najbardziej zdumiewa,
07:43
most impresses me, and most uplifts me,
130
439000
2000
wywiera na mnie największe wrażenie i najbardziej podnosi mnie na duchu,
07:45
which is that there is a moral dimension to history;
131
441000
5000
czyli fakt, że istnieje wymiar moralny historii,
07:50
there is a moral arrow. We have seen moral progress over time.
132
446000
3000
jest moralny kierunek. Obserwowaliśmy moralny postęp na przestrzeni wieków.
07:53
2,500 years ago, members of one Greek city-state
133
449000
4000
2 500 lat temu, mieszkańcy jednego miasta w Grecji
07:57
considered members of another Greek city-state subhuman
134
453000
3000
uważali mieszkańców innego greckiego miasta za podludzi
08:00
and treated them that way. And then this moral revolution arrived,
135
456000
5000
i tak ich traktowali. A potem nastała ta rewolucja moralna
08:05
and they decided that actually, no, Greeks are human beings.
136
461000
4000
i zdecydowali, że w gruncie rzeczy nie, Grecy są ludźmi.
08:09
It's just the Persians who aren't fully human
137
465000
3000
To tylko Persowie nie są w pełni ludźmi
08:12
and don't deserve to be treated very nicely.
138
468000
2000
i nie zasługują na miłe traktowanie.
08:14
But this was progress -- you know, give them credit. And now today,
139
470000
3000
Ale to był postęp, uznajcie to. A współcześnie,
08:17
we've seen more progress. I think -- I hope -- most people here would say
140
473000
3000
obserwujemy dalszy postęp. Myślę -- mam nadzieję -- ,że większość tu obecnych powie,
08:20
that all people everywhere are human beings,
141
476000
3000
że wszyscy ludzie wszędzie są istotami ludzkimi,
08:23
deserve to be treated decently,
142
479000
3000
zasługują na przyzwoite traktowanie,
08:26
unless they do something horrendous, regardless of race or religion.
143
482000
4000
o ile nie zrobią czegoś strasznego, niezależnie od rasy czy religii.
08:30
And you have to read your ancient history to realize what a revolution that has been,
144
486000
4000
I trzeba się wczytać w historię starożytną, by zdać sobie sprawę jaka to wielka rewolucja.
08:34
OK. This was not a prevalent view,
145
490000
2000
OK. Nie było to przeważającym poglądem,
08:36
few thousand years ago, and I attribute it to this non-zero-sum dynamic.
146
492000
5000
kilka tysięcy lat temu i przypisuję to tej dynamice sumy niezerowej.
08:41
I think that's the reason there is as much tolerance toward nationalities,
147
497000
4000
Uważam, że jest to przyczyną tak wielkiej tolerancji narodowości,
08:45
ethnicities, religions as there is today. If you asked me,
148
501000
5000
grup etnicznych, religii, jaką mamy teraz. Gdybyście mnie zapytali,
08:50
you know, why am I not in favor of bombing Japan,
149
506000
2000
dlaczego nie jestem za zrzucaniem bomb na Japonię,
08:52
well, I'm only half-joking when I say they built my car.
150
508000
3000
jest tylko pół żartem jeśli powiem, że to oni zbudowali mój samochód.
08:55
We have this non-zero-sum relationship,
151
511000
2000
Mamy tą relację o sumie niezerowej
08:57
and I think that does lead to a kind of a tolerance to the extent that you realize
152
513000
6000
i myślę, że to prowadzi do rodzaju tolerancji do tego stopnia, że zdajesz sobie sprawę,
09:03
that someone else's welfare is positively correlated with yours --
153
519000
4000
że cudze dobro pozytywnie koreluje z twoim.
09:07
you're more likely to cut them a break.
154
523000
2000
Jest większe prawdopodobieństwo, że mu odpuścisz.
09:09
I kind of think this is a kind of a business-class morality.
155
525000
5000
Myślę, że to rodzaj moralności klasy biznes.
09:14
Unfortunately, I don't fly trans-Atlantic business class often enough
156
530000
4000
Niestety, nie latam przez Atlantyk klasą biznes dostatecznie często
09:18
to know, or any other kind of business class really,
157
534000
3000
by to wiedzieć. Ani tak naprawdę żadnym rodzajem klasy biznes.
09:21
but I assume that in business class, you don't hear many expressions of, you know,
158
537000
4000
Ale zakładam, że w klasie biznes, nie słychać wielu wyrazów
09:25
bigotry about racial groups or ethnic groups,
159
541000
3000
fanatyzmu na tle grup rasowych lub etnicznych,
09:28
because the people who are flying trans-Atlantic business class
160
544000
3000
ponieważ ludzie, którzy latają przez Atlantyk w klasie biznes
09:31
are doing business with all these people; they're making money
161
547000
2000
robią interesy ze wszystkimi tymi ludźmi; zarabiają pieniądze
09:33
off all these people. And I really do think that, in that sense at least,
162
549000
4000
na tych wszystkich ludziach. I naprawdę uważam, że przynajmniej w tym sensie,
09:37
capitalism has been a constructive force,
163
553000
3000
kapitalizm był konstruktywną siłą,
09:40
and more fundamentally, it's a non-zero-sumness
164
556000
2000
a bardziej zasadniczo, to suma niezerowa
09:42
that has been a constructive force in expanding people's realm
165
558000
4000
była konstruktywną siłą poszerzającą zakres
09:46
of moral awareness. I think the non-zero-sum dynamic,
166
562000
5000
moralnej świadomości ludzi. Uważam, że dynamika sumy niezerowej,
09:51
which is not only economic by any means -- it's not always commerce --
167
567000
4000
która jest nie tylko ekonomiczna -- to nie zawsze handel --
09:55
but it has driven us to the verge of a moral truth,
168
571000
5000
doprowadziła nas na skraj prawdy moralnej,
10:00
which is the fundamental equality of everyone. It has done that.
169
576000
3000
którą jest podstawowa równość wszystkich. Naprawdę to zrobiła.
10:03
As it has moved global, moved us toward a global level of social organization,
170
579000
5000
Wraz z osiągnięciem zakresu globalnego, przesunęła nas w kierunku poziomu globalnego organizacji społecznej,
10:08
it has driven us toward moral truth.
171
584000
2000
w kierunku prawdy moralnej.
10:10
I think that's wonderful.
172
586000
3000
Uważam, że to wspaniale.
10:13
Now, back to the unfolding apocalypse.
173
589000
3000
Teraz, z powrotem do nadciągającej apokalipsy.
10:16
And you may wonder, OK, that's all fine,
174
592000
2000
I możecie się zastanawiać, OK, w porządku
10:18
sounds great -- moral direction in history --
175
594000
2000
brzmi świetnie -- kierunek moralny w historii --
10:20
but what about this so-called clash of civilizations? Well, first of all,
176
596000
9000
ale co z tym tak zwanym zderzeniem cywilizacji? Przede wszystkim
10:29
I would emphasize that it fits into the non-zero-sum framework,
177
605000
3000
podkreśliłbym, że pasuje to ram sumy niezerowej.
10:32
OK. If you look at the relationship
178
608000
2000
Jeśli spojrzycie na relację
10:34
between the so-called Muslim world and Western world --
179
610000
3000
pomiędzy tak zwanym muzułmańskim światem i światem Zachodu --
10:37
two terms I don't like, but can't really avoid;
180
613000
3000
dwa terminy, których nie lubię, ale nie mogę uniknąć ich użycia ---
10:40
in such a short span of time, they're efficient if nothing else --
181
616000
4000
a w tak krótkim przedziale czasu są przynajmniej wydajne.
10:44
it is non-zero-sum. And by that I mean,
182
620000
3000
To suma niezerowa. I przez to rozumiem to, że
10:47
if people in the Muslim world get more hateful, more resentful,
183
623000
4000
jeśli ludzie w muzułmańskim świecie będą bardziej nienawistni, bardziej zawzięci,
10:51
less happy with their place in the world,
184
627000
1000
mniej szczęśliwi w swoim miejscu na ziemi,
10:52
it'll be bad for the West. If they get more happy, it'll be good for the West.
185
628000
4000
będzie to złe dla Zachodu. Jeśli będą szczęśliwsi, to będzie dobre dla Zachodu.
10:56
So that is a non-zero-sum dynamic.
186
632000
5000
Więc to jest dynamika sumy niezerowej.
11:01
And I would say the non-zero-sum dynamic is only going to grow more intense over time
187
637000
4000
I powiedziałbym, że dynamika sumy niezerowej nie tylko będzie z czasem rosła w siłę
11:05
because of technological trends, but more intense in a kind of negative way.
188
641000
5000
z powodu trendów technologicznych, ale będzie silniejsza w sensie negatywnym.
11:10
It's the downside correlation of their fortunes that will become more and more possible.
189
646000
6000
To ujemna korelacja ich losów stanie się bardziej prawdopodobna.
11:16
And one reason is because of something I call the "growing lethality of hatred."
190
652000
5000
Jedną przyczyną jest zjawisko nazywane rosnącą śmiertelnością nienawiści.
11:21
More and more, it's possible for grassroots hatred abroad
191
657000
4000
Jest coraz bardziej prawdopodobne, że oddolna nienawiść zagranicą
11:25
to manifest itself in the form of organized violence on American soil.
192
661000
5000
ujawni się w formie zorganizowanej przemocy na amerykańskiej ziemi.
11:30
And that's pretty new, and I think it's probably going to get a lot worse
193
666000
3000
I to coś całkiem nowego, myślę, że prawdopodobnie bardzo się to pogorszy
11:33
-- this capacity -- because of
194
669000
3000
-- ta zdolność -- z powodu
11:36
trends in information technology, in technologies that can be used
195
672000
4000
trendów w technologii informacyjnej, w technologiach, które mogą być użyte
11:40
for purposes of munitions like biotechnology and nanotechnology.
196
676000
6000
na potrzeby tworzenia amunicji jak biotechnologia i nanotechnologia.
11:46
We may be hearing more about that today.
197
682000
2000
O której może ostatnio słyszeliśmy więcej.
11:48
And there's something I worry about especially, which is that
198
684000
3000
I jest coś, o co szczególnie się martwię, czyli, że
11:51
this dynamic will lead to a kind of a feedback cycle that puts us on a slippery slope.
199
687000
6000
ta dynamika doprowadzi do rodzaju cyklu sprzężenia zwrotnego, które umieszcza nas na równi pochyłej.
11:57
What I have in mind is: terrorism happens here; we overreact to it.
200
693000
3000
Mam na myśli taką sytuację: zdarza się tu terroryzm; my przesadzamy z reakcją.
12:00
That, you know, we're not sufficiently surgical in our retaliation
201
696000
4000
Wiecie, nie jesteśmy dostatecznie precyzyjni w odwecie
12:04
leads to more hatred abroad, more terrorism.
202
700000
2000
co prowadzi do jeszcze większej nienawiści zagranicą, większego terroryzmu.
12:06
We overreact because being human, we feel like retaliating,
203
702000
4000
Reagujemy nadmiernie, ponieważ będąc ludźmi, mamy ochotę na zemstę,
12:10
and it gets worse and worse and worse.
204
706000
2000
i to się pogarsza i pogarsza i pogarsza.
12:12
You could call this the positive feedback of negative vibes,
205
708000
4000
Można to nazwać dodatnim sprzężeniem zwrotnym negatywnych klimatów,
12:16
but I think in something so spooky,
206
712000
2000
ale myślę, że w czymś tak upiornym
12:18
we really shouldn't have the word positive there at all, even in a technical sense.
207
714000
3000
nie powinniśmy mieć w ogóle słowa "dodatni", nawet w sensie technicznym.
12:21
So let's call it the death spiral of negativity.
208
717000
3000
Więc nazwijmy to śmiertelną spiralą negatywności.
12:24
(Laughter)
209
720000
2000
(Śmiech)
12:26
I assure you if it happens, at the end, both the West
210
722000
2000
Zapewniam was, że jeśli to się stanie, ostatecznie, zarówno Zachód
12:28
and the Muslim world will have suffered.
211
724000
3000
jak i świat muzułmański będą cierpieć.
12:31
So, what do we do? Well, first of all, we can do a lot more with arms control,
212
727000
6000
Więc co robić? Przede wszystkim możemy bardziej kontrolować zbrojenia,
12:37
the international regulation of dangerous technologies.
213
733000
2000
międzynarodową regulację niebezpiecznych technologii.
12:39
I have a whole global governance sermon
214
735000
2000
Mam całe kazanie o globalnym zarządzaniu,
12:41
that I will spare you right now,
215
737000
2000
którego wam teraz oszczędzę,
12:43
because I don't think that's going to be enough anyway, although it's essential.
216
739000
3000
ponieważ nie uważam, że to wystarczy, choć jest to istotne.
12:46
I think we're going to have to have a major round
217
742000
2000
Uważam, że będziemy mieli wielką falę
12:48
of moral progress in the world.
218
744000
2000
postępu moralnego na świecie.
12:50
I think you're just going to have to see less hatred among groups,
219
746000
5000
Myślę, że po prostu musimy zaobserwować mniej nienawiści między grupami,
12:55
less bigotry, and, you know, racial groups, religious groups, whatever.
220
751000
6000
mniej fanatyzmu i grup rasowych, religijnych, jakichkolwiek.
13:01
I've got to admit I feel silly saying that.
221
757000
2000
Muszę przyznać, że czuję się głupio mówiąc to.
13:03
It sounds so kind of Pollyannaish. I feel like Rodney King, you know,
222
759000
3000
Brzmi jak Pollyanna. Czuję się jak Rodney King
13:06
saying, why can't we all just get along?
223
762000
2000
mówiący "Dlaczego nie możemy żyć wszyscy w zgodzie?"
13:08
But hey, I don't really see any alternative, given the way I read the situation.
224
764000
6000
Ale nie widzę żadnej alternatywy, biorąc pod uwagę sposób, w jaki postrzegam tą sytuację.
13:14
There's going to have to be moral progress.
225
770000
3000
Musi nastąpić postęp moralny.
13:17
There's going to have to be a lessening of the amount of hatred in the world,
226
773000
4000
Musi przyjść zmniejszenie ilości nienawiści na świecie,
13:21
given how dangerous it's becoming.
227
777000
4000
wziąwszy pod uwagę jak niebezpieczna się ona staje.
13:25
In my defense, I'd say, as naive as this may sound,
228
781000
3000
Na swoją obronę powiem, jakkolwiek naiwnie to może zabrzmieć,
13:28
it's ultimately grounded in cynicism.
229
784000
3000
że jest to ostatecznie ugruntowane w cynizmie.
13:31
That is to say --
230
787000
1000
To znaczy --
13:32
(Laughter)
231
788000
1000
(Śmiech)
13:33
-- thank you, thank you. That is to say, remember: my whole view
232
789000
5000
-- dziękuję, dziękuję. To znaczy, pamiętajcie, moja cała wizja
13:38
of morality is that it boils down to self-interest.
233
794000
3000
moralności jest taka, że sprowadza się ona do interesowności.
13:41
It's when people's fortunes are correlated.
234
797000
2000
To kiedy ludzkie losy są ze sobą powiązane.
13:43
It's when your welfare conduces to mine, that I decide, oh yeah,
235
799000
3000
To kiedy twoje dobro prowadzi do mojego, decyduję, o tak,
13:46
I'm all in favor of your welfare. That's what's responsible
236
802000
4000
że jestem całkowicie za twoim dobrem. Oto co odpowiada
13:50
for this growth of this moral progress so far,
237
806000
3000
za ten wzrost tego postępu moralnego do tej pory
13:53
and I'm saying we once again have a correlation of fortunes,
238
809000
3000
i mówię, że znów mamy powiązanie losów.
13:56
and if people respond to it intelligently, we will see
239
812000
4000
I jeśli ludzie odpowiedzą na to inteligentnie, zaobserwujemy
14:00
the development of tolerance and so on --
240
816000
3000
rozwój tolerancji i tak dalej --
14:03
the norms that we need, you know.
241
819000
3000
norm, których potrzebujemy.
14:06
We will see the further evolution of this kind of business-class morality.
242
822000
4000
Zaobserwujemy dalszą ewolucję tego rodzaju moralności klasy biznes.
14:10
So, these two things, you know, if they get people's attention
243
826000
6000
Więc jeśli te dwie rzeczy zwrócą na siebie uwagę
14:16
and drive home the positive correlation and people do what's in their self-interests,
244
832000
3000
i przekonają o dodatniej korelacji, a ludzie postąpią zgodnie ze swoim najlepszym interesem,
14:19
which is further the moral evolution,
245
835000
4000
którym jest dalsza ewolucja moralna,
14:23
then they could actually have a constructive effect.
246
839000
3000
wówczas będą mogły naprawdę mieć konstruktywny wpływ.
14:26
And that's why I lump growing lethality of hatred
247
842000
3000
Oto dlaczego grupuję rosnącą śmiertelność nienawiści
14:29
and death spiral of negativity under the general rubric,
248
845000
3000
i śmiertelną spiralę negatywności pod ogólną kategorią:
14:32
reasons to be cheerful.
249
848000
2000
przyczyny do radości.
14:34
(Laughter)
250
850000
2000
(Śmiech)
14:36
Doing the best I can, OK.
251
852000
2000
Staram się, jak mogę.
14:38
(Laughter)
252
854000
1000
(Śmiech)
14:39
I never called myself Mr. Uplift.
253
855000
2000
Nigdy nie nazywałem siebie Pan Optymizm.
14:41
I'm just doing what I can here.
254
857000
3000
Robię, co mogę.
14:44
(Laughter)
255
860000
1000
(Śmiech)
14:45
Now, launching a moral revolution has got to be hard, right?
256
861000
3000
Uruchomienie rewolucji moralnej musi być trudne, prawda?
14:48
I mean, what do you do?
257
864000
2000
Mam na myśli, co zrobić?
14:50
And I think the answer is a lot of different people
258
866000
2000
I uważam, że odpowiedzią jest to, że wielu różnych ludzi
14:52
are going to have to do a lot of different things.
259
868000
3000
będzie musiało robić wiele różnych rzeczy.
14:55
We all start where we are. Speaking as an American
260
871000
5000
Wszyscy zaczynamy w tym punkcie. Mówiąc to jako Amerykanin,
15:00
who has children whose security 10, 20, 30 years down the road
261
876000
4000
który ma dzieci, o których bezpieczeństwo za 10, 20, 30 lat
15:04
I worry about -- what I personally want to start out doing
262
880000
3000
się martwię -- to, co ja osobiście chcę zacząć robić,
15:07
is figuring out why so many people around the world hate us, OK.
263
883000
4000
to dowiedzenie się, dlaczego tak wielu ludzi na świecie nas nienawidzi.
15:11
I think that's a worthy research project myself.
264
887000
4000
Uważam, że to zasługujący na uznanie projekt naukowy.
15:15
I also like it because it's an intrinsically kind of morally redeeming exercise.
265
891000
5000
Podoba mi się to także dlatego, że jest to nieodzownie rodzaj moralnie rehabilitującego ćwiczenia,
15:20
Because to understand why somebody
266
896000
2000
ponieważ by zrozumieć dlaczego ktoś
15:22
in a very different culture does something --
267
898000
2000
w bardzo odmiennej kulturze robi coś --
15:24
somebody you're kind of viewing as alien,
268
900000
2000
ktoś, kogo postrzegasz jak obcego --
15:26
who's doing things you consider strange
269
902000
2000
kto robi rzeczy, które uważasz za dziwne,
15:28
in a culture you consider strange -- to really understand why they do
270
904000
4000
w kulturze, którą uważasz za dziwną. By naprawdę zrozumieć dlaczego robią
15:32
the things they do is a morally redeeming accomplishment,
271
908000
4000
rzeczy, które robią jest moralnie rehabilitującym osiągnięciem
15:36
because you've got to relate their experience to yours.
272
912000
2000
ponieważ musisz odnieść ich doświadczenie do swojego.
15:38
To really understand it, you've got to say, "Oh, I get it.
273
914000
4000
By to naprawdę zrozumieć, musisz sobie powiedzieć "O! Już łapię!
15:42
So when they feel resentful, it's kind of like
274
918000
2000
Więc jeśli oni są oburzeni, to tak jakbym
15:44
the way I feel resentful when this happens,
275
920000
2000
ja był oburzony, kiedy to się dzieje
15:46
and for somewhat the same reasons." That's true understanding.
276
922000
4000
i z poniekąd tej samej przyczyny. "Oto prawdziwe zrozumienie.
15:50
And I think that is an expansion of your moral compass when you manage to do that.
277
926000
6000
I uważam, że jest to poszerzenie własnego zakresu moralności, jeśli coś takiego się udaje.
15:56
It's especially hard to do when people hate you, OK,
278
932000
3000
Szczególnie ciężko jest to zrobić, kiedy ludzie cię nienawidzą,
15:59
because you don't really, in a sense, want
279
935000
3000
ponieważ naprawdę nie masz ochoty
16:02
to completely understand why people hate you.
280
938000
2000
całkowicie zrozumieć, dlaczego ludzie cię nienawidzą.
16:04
I mean, you want to hear the reason, but you don't want to be able to relate to it.
281
940000
2000
To znaczy, chcesz usłyszeć przyczynę, ale nie chcesz mieć możliwości odniesienia się do niej.
16:06
You don't want it to make sense, right? (Laughter)
282
942000
2000
Nie chcesz, żeby to miało sens, tak?
16:08
You don't want to say, "Well, yeah, I can kind of understand
283
944000
2000
Nie chcesz powiedzieć: "No tak, jestem w stanie to zrozumieć
16:10
how a human being in those circumstances
284
946000
2000
jak istota ludzka w tych warunkach
16:12
would hate the country I live in." That's not a pleasant thing,
285
948000
3000
może nienawidzić kraj, w którym żyję." To nie jest przyjemność,
16:15
but I think it's something that we're going to have to get used to and
286
951000
6000
ale myślę, że jest to coś, do czego powinniśmy się przyzwyczaić i
16:21
work on. Now, I want to stress that to understand, you know --
287
957000
11000
pracować nad tym. Chcę podkreślić, że by zrozumieć
16:32
there are people who don't like this whole business of understanding
288
968000
3000
są ludzie, którzy nie lubią całego tego rozumienia
16:35
the grassroots, the root causes of things; they don't want to know
289
971000
4000
korzeni, podstawowych przyczyn; nie chcą wiedzieć
16:39
why people hate us. I want to understand it.
290
975000
3000
dlaczego ludzie nas nienawidzą. Ja chcę to zrozumieć.
16:42
The reason you're trying to understand why they hate us,
291
978000
2000
Przyczyną dla prób zrozumienia dlaczego oni nas nienawidzą,
16:44
is to get them to quit hating us. The idea
292
980000
3000
jest sprawienie, by przestali nas nienawidzić. Pomysł,
16:47
when you go through this moral exercise of really coming to appreciate
293
983000
4000
kiedy przechodzisz to ćwiczenie moralne, by naprawdę docenić
16:51
their humanity and better understand them, is part of an effort
294
987000
5000
ich człowieczeństwo i lepiej ich zrozumieć, jest częścią wysiłku
16:56
to get them to appreciate your humanity in the long run.
295
992000
2000
by oni w ostatecznym rozrachunku docenili twoje człowieczeństwo.
16:58
I think it's the first step toward that. That's the long-term goal.
296
994000
4000
Myślę, że to pierwszy krok w tym kierunku. To cel długoterminowy.
17:02
There are people who worry about this, and in fact,
297
998000
5000
Są ludzie, którzy się tym martwią i
17:07
I, myself, apparently, was denounced on national TV
298
1003000
5000
ja osobiście zostałem potępiony w krajowej telewizji
17:12
a couple of nights ago because of an op-ed I'd written.
299
1008000
4000
kilka nocy temu z powodu artykułu, który napisałem.
17:16
It was kind of along these lines, and the allegation was
300
1012000
2000
Był mniej więcej w tym tonie i powstał zarzut,
17:18
that I have, quote, "affection for terrorists."
301
1014000
4000
że jestem, cytat, "przychylny dla terrorystów."
17:22
Now, the good news is that the person who said it was Ann Coulter.
302
1018000
3000
Dobra wiadomość jest taka, że powiedziała to Ann Coulter.
17:25
(Laughter)
303
1021000
2000
(Śmiech)
17:27
(Applause)
304
1023000
2000
(Aplauz)
17:29
I mean, if you've got to have an enemy, do make it Ann Coulter.
305
1025000
2000
Jeśli musisz mieć wroga, spraw by była to Ann Coulter.
17:31
(Laughter)
306
1027000
1000
(Śmiech)
17:32
But it's not a crazy concern, OK, because understanding behavior
307
1028000
4000
Ale to nie jest szalone zmartwienie, ponieważ zrozumienie zachowania
17:36
can lead to a kind of empathy,
308
1032000
2000
może prowadzić do rodzaju współodczuwania
17:38
and it can make it a little harder to deliver tough love, and so on.
309
1034000
3000
i może nieco utrudnić stosowanie ścisłej dyscypliny i tak dalej.
17:41
But I think we're a lot closer to erring on the side of not comprehending
310
1037000
7000
Ale myślę, że jesteśmy dużo bliżej błądzenia po stronie nie zrozumienia
17:48
the situation clearly enough, than in comprehending it so clearly
311
1044000
4000
sytuacji dostatecznie niż rozumienia jej tak dobrze,
17:52
that we just can't, you know, get the army out to kill terrorists.
312
1048000
3000
że po prostu nie możemy wysłać armii, by zabiła terrorystów.
17:55
So I'm not really worried about it. So --
313
1051000
3000
Więc naprawdę się tym nie martwię. Więc --
17:58
(Laughter)
314
1054000
2000
(Śmiech)
18:00
-- I mean, we're going to have to work on a lot of fronts,
315
1056000
5000
-- będziemy musieli pracować na bardzo wielu frontach
18:05
but if we succeed -- if we succeed -- then once again,
316
1061000
7000
ale jeśli nam się uda -- jeśli nam się uda -- wówczas jeszcze raz,
18:12
non-zero-sumness and the recognition of non-zero-sum dynamics
317
1068000
4000
suma niezerowa i uznanie dynamiki sumy niezerowej
18:16
will have forced us to a higher moral level.
318
1072000
4000
zmusiłoby nas do wyższego poziomu moralności.
18:20
And a kind of saving higher moral level,
319
1076000
5000
I czegoś w rodzaju ratowania wyższego poziomu moralności,
18:25
something that kind of literally saves the world.
320
1081000
2000
czegoś, co dosłownie ratuje świat.
18:27
If you look at the word "salvation" in the Bible --
321
1083000
3000
Jeśli patrzymy na słowo "zbawienie" w Biblii --
18:30
the Christian usage that we're familiar with --
322
1086000
3000
chrześcijańskie użycie, które znamy,
18:33
saving souls, that people go to heaven -- that's actually a latecomer.
323
1089000
3000
ratowanie dusz, że ludzie idą do nieba -- to w rzeczywistości coś, co pojawiło się później.
18:36
The original meaning of the word "salvation" in the Bible is about saving the social system.
324
1092000
6000
Pierwotne znaczenie słowa "zbawienie" w biblii dotyczy ratowania systemu społecznego.
18:42
"Yahweh is our Savior" means "He has saved the nation of Israel,"
325
1098000
3000
"Jahwe jest naszym Zbawicielem," znaczy "On ocalił naród Izraela,"
18:45
which at the time, was a pretty high-level social organization.
326
1101000
3000
który w owym czasie był na całkiem wysokim poziomie rozwoju społecznego.
18:48
Now, social organization has reached the global level, and I guess,
327
1104000
4000
Obecnie organizacja społeczna osiągnęła poziom globalny i myślę, że
18:52
if there's good news I can say I'm bringing you, it's just that
328
1108000
4000
jeśli mogę powiedzieć, że przynoszę jakieś dobre wieści, to tylko takie,
18:56
all the salvation of the world requires is the intelligent pursuit
329
1112000
6000
że wszystko czego wymaga zbawienie świata, to inteligentna pogoń
19:02
of self-interests in a disciplined and careful way.
330
1118000
6000
za własnym interesem w zdyscyplinowanej i ostrożnej formie.
19:08
It's going to be hard. I say we give it a shot anyway
331
1124000
3000
To będzie trudne. Ale i tak spróbujmy
19:11
because we've just come too far to screw it up now.
332
1127000
3000
ponieważ doszliśmy za daleko, by to teraz schrzanić.
19:14
Thanks.
333
1130000
2000
Dziękuję.
19:16
(Applause)
334
1132000
2000
(Aplauz)
ABOUT THE SPEAKER
Robert Wright - Journalist, philosopherThe best-selling author of "Nonzero," "The Moral Animal" and "The Evolution of God," Robert Wright draws on his wide-ranging knowledge of science, religion, psychology, history and politics to figure out what makes humanity tick -- and what makes us moral.
Why you should listen
Author Robert Wright thinks the crises the human species now faces are moral in nature, and that our salvation lies in the intelligent pursuit of self-interest. In his book Nonzero, Wright argues that life depends on a non-zero-sum dynamic. While a zero-sum game depends on a winner and loser, all parties in a non-zero-sum game win or lose together, so players will more likely survive if they cooperate. This points to an optimistic future of ultimate cooperation among humans -- if we recognize the game.
Well-respected for his erudition and original thinking (Bill Clinton hailed him as a genius), Wright draws from multiple disciplines -- including science, religion, history and politics -- in his search for big-picture perspectives on today's problems, particularly terrorism, while offering guarded hope for where we might be headed. A Schwartz Senior Fellow at the New America Foundation, Wright also hosts an interview series with celebrated thinkers at Meaningoflifetv.com.
Wright's newest book, The Evolution of God, explores the history of the idea of God in the three Abrahamic religions, Judaism, Islam and Christianity.
Robert Wright | Speaker | TED.com