TEDYouth 2013
Eddy Cartaya: My glacier cave discoveries
Eddy Cartaya: Zbulimi im i shpellave akullnajore
Filmed:
Readability: 3.3
711,731 views
Dragoi i Borës, Imagjinata e Pastër, Minotauri i Ngrirë. Këta janë emrat që Eddy Cartaya dhe partneri i tij alpinist Brent Mc Gregor u kanë dhënë tri shpellave akullnajore të cilat i kanë zbuluar ata vetë. Ndërsa Akullnaja Sandy rrëshqet tatëpjetë malit Mount Hood në shtetin e Oregon-it, shpellat dhe tunelet brenda saj pësojnë çdo vit një metamorfozë, falë falë ujit të ngrohtë që hyn nga tavani dhe ajrit të ngrohtë që vjen nga poshtë malit. Në TEDYouth, Cartaya na çon brenda këtyre hapësirave magjike ku akulli ka nuancat e jeshiles në blu, dhe ku artifakte të ndyshme bien si shi nga tavani i shpellës.
Eddy Cartaya - Cave Explorer
A ranger at Deschutes National Forest in Oregon, Eddy Cartaya not only solves cave crimes -- he also explores the ever-changing system of caves within Mount Hood's Sandy Glacier. Full bio
A ranger at Deschutes National Forest in Oregon, Eddy Cartaya not only solves cave crimes -- he also explores the ever-changing system of caves within Mount Hood's Sandy Glacier. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
So how many of you have ever
been in a cave before?
been in a cave before?
0
839
2737
Sa prej jush kanë qënë në ndonjë shpellë më parë?
00:15
Okay, a few of you.
1
3576
1411
Dakord, vetëm disa.
00:16
When you think of a cave, most of you think
2
4987
1632
Kur mendoni për shpellën, shumica prej jush mendon
00:18
of a tunnel going through solid rock,
3
6619
2161
për një tunel që kalon përmes një shkëmbi të fortë,
00:20
and in fact, that's how most caves are.
4
8780
1931
dhe në fakt, shumica e shpellave janë të tilla.
00:22
Around this half of the country,
5
10711
1383
Në rreth gjysmën e shtetit,
00:24
most of your caves are made of limestone.
6
12094
2006
pjesa më e madhe e shpellave janë prej guri gëlqeror.
00:26
Back where I'm from, most of our
caves are made of lava rock,
caves are made of lava rock,
7
14100
2948
Andej nga vij unë, shumica e shpellave
janë krijuar nga llava vullkanike,
janë krijuar nga llava vullkanike,
00:29
because we have a lot of volcanoes out there.
8
17048
1833
sepse ne andej kemi shumë vullkane.
00:30
But the caves I want to share
with you today are made
with you today are made
9
18881
2050
Por shpellat që dua të ndaj me ju sot janë
00:32
completely of ice, specifically glacier ice
10
20931
3113
të ndërtuara totalisht nga akulli,
më saktësisht nga akullnaja
më saktësisht nga akullnaja
00:36
that's formed in the side of the tallest mountain
11
24044
1998
që është formuar në anët e malit më të lartë
00:38
in the state of Oregon, called Mount Hood.
12
26042
3083
në shtetin Oregon, të quajtur Mount Hood.
00:41
Now Mount Hood's only
one hour's drive from Portland,
one hour's drive from Portland,
13
29125
3063
Mali Mount Hood gjendet vetëm
një orë larg me makinë nga Portland,
një orë larg me makinë nga Portland,
00:44
the largest city in Oregon,
14
32188
1723
qyteti më i madh i Oregon-it,
00:45
where over two million people live.
15
33911
2229
ku banojnë më shumë se dy milionë banorë.
00:48
Now the most exciting thing for a cave explorer
16
36140
2247
Gjëja më emocionuese për një eksplorues shpellash
00:50
is to find a new cave
17
38387
1557
është të gjejë një shpellë të re
00:51
and be the first human to ever go into it.
18
39944
2213
dhe këmba e tij të jetë këmba e parë njerëzore që shkel në të.
00:54
The second most exciting thing for a cave explorer
19
42157
1967
Gjëja e dytë më emocionuese për një eksplorues shpellash
00:56
is to be the first one to make a map of a cave.
20
44124
2431
është të jetë ai i pari që të projektojë hartën e shpellës.
00:58
Now these days, with so many people hiking around,
21
46555
2208
Në ditët e sotme, me kaq shumë njerëz që ecin rreth e qark,
01:00
it's pretty hard to find a new cave,
22
48763
1925
është pak e vështirë të gjesh një shpellë të re,
01:02
so you can imagine how excited we were
23
50688
1530
kështu që mund ta merrni me mend emocionin tonë
01:04
to find three new caves
24
52218
1771
kur gjetëm tri shpella të reja
01:05
within sight of Oregon's largest city
25
53989
2036
në rrethinat e qytetit më të madh të Oregon-it
01:08
and realize that they had never been explored
26
56025
2046
dhe kur kuptuam se ato nuk ishin eksploruar
01:10
or mapped before.
27
58071
1331
apo nuk ishin hartëzuar të tyre kurrë më parë.
01:11
It was kind of like being an astronaut,
28
59402
1196
Ishte tamam sikur të ishe një astronaut,
01:12
because we were getting to
see things and go places
see things and go places
29
60598
2687
sepse do të shikonim gjëra dhe vende
01:15
that no one had ever seen or gone to before.
30
63285
3284
të cilat nuk i kishte parë askush më parë.
01:18
So what is a glacier?
31
66569
1734
Pra, çfarë është një akullnajë?
01:20
Well, those of you who have
ever seen or touched snow,
ever seen or touched snow,
32
68303
1913
Ata që kanë parë apo kanë prekur ndonjëherë dëborën,
01:22
you know that it's really light,
33
70216
1283
e dinë që është shumë e lehtë,
01:23
because it's just a bunch of tiny ice crystals
clumped together, and it's mostly air.
clumped together, and it's mostly air.
34
71499
3721
sepse përbëhet nga kristale shumë të vogla, të grumbullura bashkë, dhe ka më shumë ajër.
01:27
If you squish a handful of snow to make a snowball,
35
75220
2410
Nëse shtrydh një grusht borë të bësh një top bore,
01:29
it gets really small, hard and dense.
36
77630
2198
ajo do të mblidhet, dhe do të jetë e fortë dhe e dendur.
01:31
Well, on a mountain like Hood, where it snows
37
79828
1752
Në male si Hood, ku bie borë
01:33
over 20 feet a year,
38
81580
1781
dhe trashësia është rreth gjashtë metra në vit,
01:35
it crushes the air out of it
39
83361
1943
kjo bën që ajri që mban bora të dali jashtë
01:37
and gradually forms it into hard blue ice.
40
85304
3181
dhe gradualisht krijohet një shtresë e trashë akulli blu.
01:40
Now each year, more and more ice
stacks up on top of it,
stacks up on top of it,
41
88485
2960
Çdo vit, akoma më shumë akull bëhet stivë,
01:43
and eventually it gets so heavy
42
91445
1912
dhe përfundimisht bëhet edhe më i rëndë,
01:45
that it starts to slide down the mountain
43
93357
1786
aq sa fillon të rrëshqasë tatëpjetë malit
01:47
under its own weight,
44
95143
1438
nën peshën e vet,
01:48
forming a slow-moving river of ice.
45
96581
2298
duke formuar një lumë akulli që lëviz ngadalë.
01:50
When ice packed like that starts to move,
46
98879
2345
Akullin e presuar në këtë mënyrë që fillon të lëvizë,
01:53
we call it a glacier, and we give it a name.
47
101224
2110
e quajmë akullnajë, dhe i japim një emër.
01:55
The name of the glacier these caves are formed in
48
103334
1820
Emri që i kemi dhënë akullnajave që krijojnë këto shpella
01:57
is the Sandy Glacier.
49
105154
1676
është Akullnajat Sandy.
01:58
Now each year, as new snow lands on the glacier,
50
106830
3453
Çdo vit, bora e re bie mbi akullnajë.
02:02
it melts in the summer sun,
51
110283
1667
shkrin nga dielli veror,
02:03
and it forms little rivers of water
on the flow along the ice,
on the flow along the ice,
52
111950
2859
dhe krijon lumenj të vegjël uji, në rrjedhën përgjatë akullnajave,
02:06
and they start to melt and bore
their way down through the glacier,
their way down through the glacier,
53
114809
2877
dhe ato fillojnë të shkrijnë dhe hapin një
tunel gjatë rrugës së tyre përmes akullnajës,
tunel gjatë rrugës së tyre përmes akullnajës,
02:09
forming big networks of caves,
54
117686
1928
duke krijuar rrjete të mëdha shpellash,
02:11
sometimes going all the way down
to the underlying bedrock.
to the underlying bedrock.
55
119614
3305
të cilat ndonjëherë shkojnë deri në shtratin nëntokësor.
02:14
Now the crazy thing about glacier caves
56
122919
2072
Gjëja tërheqëse rreth shpellave akullnajore
02:16
is that each year, new tunnels form.
57
124991
3107
është se çdo vit, ato krijojnë tunele të reja.
02:20
Different waterfalls pop up or move around
58
128098
1993
Ujëvara të ndryshme shfaqen apo lëvizin
02:22
from place to place inside the cave.
59
130091
2132
nga një vend në tjetrin brenda shpellës.
02:24
Warm water from the top of the ice
60
132223
1845
Uji i ngrohtë që hyn nga lart akullit
02:26
is boring its way down,
61
134068
1477
gjen rrugën e tij tatëpjetë,
02:27
and warm air from below the mountain
62
135545
1940
dhe ajri i ngrohtë nga poshtë malit
02:29
actually rises up, gets into the cave,
63
137485
2441
ngjitet lart, arrin deri në shpellë,
02:31
and melts the ceilings back taller and taller.
64
139926
2543
dhe shkrin tavanin e saj gjithmonë e më lart.
02:34
But the weirdest thing about glacier caves
65
142469
2127
Por gjëja më e çuditshme rreth shpellave akullnajore
02:36
is that the entire cave is moving,
66
144596
2106
është se lëviz e gjthë shpella,
02:38
because it's formed inside a block of ice
67
146702
1880
sepse ajo është e formuar brenda një blloku akulli
02:40
the size of a small city
68
148582
1691
i cili ka përmasat e një qyteti të vogël
02:42
that's slowly sliding down the mountain.
69
150273
2397
që rrëshket dalëngadalë tatëpjetë malit.
02:44
Now this is Brent McGregor,
70
152670
1827
Ky është Brent McGregor,
02:46
my cave exploration partner.
71
154497
1972
partneri im në eksplorimin e shpellave.
02:48
He and I have both been exploring caves a long time
72
156469
2615
Ai dhe unë kemi një kohë të gjatë që eksplorojmë shpellat,
02:51
and we've been climbing mountains a long time,
73
159084
1968
dhe jemi ngjitur nëpër male prej shumë kohësh,
02:53
but neither one of us had ever really
explored a glacier cave before.
explored a glacier cave before.
74
161052
3080
por asnjëri prej nesh nuk kishte eksploruar
ndonjëherë më parë një shpellë akullnajore.
ndonjëherë më parë një shpellë akullnajore.
02:56
Back in 2011, Brent saw a YouTube video
75
164132
3045
Në vitin 2011, Brent pa një video në You Tube
02:59
of a couple of hikers that stumbled across
the entrance to one of these caves.
the entrance to one of these caves.
76
167177
3627
të një çifti që bënin ecje në male dhe që kishin hasur rastësisht në hyrjen e një prej këtyre shpellave.
03:02
There were no GPS coordinates for it,
77
170804
2020
Nuk kishim koordinata GPS për këtë,
03:04
and all we knew was that it was somewhere
78
172824
1543
dhe ajo çka dinim ishte se ishte diku
03:06
out on the Sandy Glacier.
79
174367
1680
atje tej në Akullnajat Sandy.
03:08
So in July of that year, we went out on the glacier,
80
176047
2599
Kështu që, në Korrik të atij viti, shkuam te akullnajat,
03:10
and we found a big crack in the ice.
81
178646
1978
dhe gjetëm një të çarë të madhe në akull.
03:12
We had to build snow and ice anchors
82
180624
2201
Na u desh të ndërtonim spiranca për borën dhe akullin
03:14
so that we could tie off ropes
and rappel down into the hole.
and rappel down into the hole.
83
182825
3192
që të mund të lidhnim litarë dhe të zbrisnim deri poshtë brimës.
03:18
This is me looking into the entrance crevasse.
84
186017
2736
Ky jam unë, duke parë në hyrjen e të çarës.
03:20
At the end of this hole, we found a huge tunnel
85
188753
2551
Në fund të kësaj çarjeje, ne gjetëm një tunel të madh
03:23
going right up the mountain
86
191304
1491
që ngjitej malit përpjetë
03:24
underneath thousands of tons of glacier ice.
87
192795
2533
nën mijëra tonë akullnaja.
03:27
We followed this cave back for about a half mile
88
195328
2404
Ne ndoqëm rrugën në këtë shpellë, për rreth gjysmë milje
03:29
until it came to an end,
89
197732
1639
derisa vajtëm në fund të saj,
03:31
and then with the help of our survey tools
90
199371
2126
dhe më pas me ndihmën e pajisjeve studiuese
03:33
we made a three-dimensional map of the cave
91
201497
2068
ne ndërtuam një hartë tre-dimensionale të shpellës
03:35
on our way back out.
92
203565
1523
në rrugën e kthimit.
03:37
So how do you map a cave?
93
205088
2058
Pra, si mund të ndërtosh hartën e një shpelle?
03:39
Well, cave maps aren't like trail maps or road maps
94
207146
2728
Mirë pra, hartat e shpellave nuk ngjasojnë me hartat e rrugëve
03:41
because they have pits and holes
going to overlapping levels.
going to overlapping levels.
95
209874
3224
sepse ato përmbajnë gropa të cilat shtrihen ngado.
03:45
To make a cave map, you have to set up
96
213098
1604
Të ndërtosh një hartë shpelle, duhet të instalosh
03:46
survey stations every few feet inside the cave,
97
214702
2895
stacione studiuese në çdo hap brenda shpellës,
03:49
and you use a laser to measure
the distance between those stations.
the distance between those stations.
98
217597
3291
dhe përdor lazer për të matur distancat
ndërmjet atyre stacioneve.
ndërmjet atyre stacioneve.
03:52
Then you use a compass and an inclinometer
99
220888
2439
Pastaj, përdor një busull dhe një inklinometër
03:55
to measure the direction the cave is headed
100
223327
1936
për të matur drejtimin e shpellës
03:57
and measure the slope of the floor and the ceilings.
101
225263
2716
dhe për të matur pjerrësinë e dyshemesë dhe tavaneve.
03:59
Now those of you taking trigonometry,
102
227979
1730
Për ata që merren me trigonometrinë,
04:01
that particular type of math is very useful
103
229709
2111
atë degë të matematikës e cila është shumë e përdorshme
04:03
for making maps like this
104
231820
1533
për të ndërtuar harta të tilla
04:05
because it allows you to measure
heights and distances
heights and distances
105
233353
2245
sepse lejon që të matni lartësitë dhe distancat
04:07
without actually having to go there.
106
235598
1905
pa qënë nevoja të shkoni në terren.
04:09
In fact, the more I mapped and studied caves,
107
237503
2379
Në fakt, sa më shumë që studioja ndërtimin e shpellave,
04:11
the more useful I found all that math
108
239882
2031
aq më e dobishme ishte matematika
04:13
that I originally hated in school to be.
109
241913
2242
të cilë fillimisht e kam urryer në shkollë.
04:16
So when you're done surveying,
110
244155
1873
Pra, pasi ke mbaruar vëzhgimin,
04:18
you take all this data and
you punch it into a computer
you punch it into a computer
111
246028
2427
merr të gjitha të dhënat dhe i hedh në kompjuter
04:20
and you find someone that can draw really well,
112
248455
2620
dhe gjen dikë që mund të vizatojë mirë,
04:23
and you have them draft up a map
113
251075
1648
dhe u kërkon të skicojnë një hartë
04:24
that looks something like this,
114
252723
1553
e cila ngjan pak a shumë si kjo,
04:26
and it'll show you both a
bird's-eye view of the passage
bird's-eye view of the passage
115
254276
3268
dhe që do t'ju tregojë edhe një pamje nga lart
04:29
as well as a profile view of the passage,
116
257544
2450
por edhe një pamje anësore të kalimit,
04:31
kind of like an ant farm view.
117
259994
1720
që ngjasojnë paksa me pamjet e fermës së milingonave.
04:33
We named this cave Snow Dragon Cave
118
261714
1999
Këtë shpellë e emërtuam Shpella e Dragoit të Borës,
04:35
because it was like a big dragon
sleeping under the snow.
sleeping under the snow.
119
263713
3048
sepse ngjasonte me një dragua të madh që flinte në dëborë.
04:38
Now later this summer, as more
snow melted off the glacier,
snow melted off the glacier,
120
266761
2512
Këtë verë, sa më shumë shkrinte bora nga akullnajat,
04:41
we found more caves, and we realized
they were all connected.
they were all connected.
121
269273
3667
arritëm të gjenim më shumë shpella, dhe
kuptuam se ishin të gjitha të lidhura me njëra tjetrën.
kuptuam se ishin të gjitha të lidhura me njëra tjetrën.
04:44
Not long after we mapped Snow Dragon,
122
272940
2159
Jo shumë kohë pasi bëmë hartën e Dragoit të Borës,
04:47
Brent discovered this new cave not very far away.
123
275099
3020
Brent zbuloi këtë shpellë të re, jo shumë larg prej andej.
04:50
The inside of it was coated with ice,
124
278119
2139
Brenda e saj kishte kishte një veshje akulli,
04:52
so we had to wear big spikes
on our feet called crampons
on our feet called crampons
125
280258
2927
kështu që na u desh të vishnim thumba
të mëdhenj të hekurt në këmbë
të mëdhenj të hekurt në këmbë
04:55
so we could walk around without slipping.
126
283185
2304
në mënyrë që të ecnim pa rrëshkitur.
04:57
This cave was amazing.
127
285489
1861
Kjo shpellë ishte e mrekullueshme.
04:59
The ice in the ceiling was glowing blue anad green
128
287350
2256
Akulli i tavanit të shpellës kishte nuancat e blusë në jeshile
05:01
because the sunlight from far above
129
289606
1738
sepse drita e diellit nga lart
05:03
was shining through the ice and lighting it all up.
130
291344
2975
ndriçonte përmes akullit dhe e ndriçonte atë.
05:06
And we couldn't understand why this cave
131
294319
1908
Nuk mund të kuptonim pse kjo shpellë
05:08
was so much colder than Snow Dragon
132
296227
1646
ishte më e ftohtë se shpella e Dragoit të Borës
05:09
until we got to the end and we found out why.
133
297873
2909
derisa arritëm të shkonim deri në fund
të saj dhe e kuptuam pse.
të saj dhe e kuptuam pse.
05:12
There was a huge pit or shaft called a moulin
134
300782
2918
Kishte një aks të madh që quhet "mulliri"
05:15
going 130 feet straight up
to the surface of the glacier.
to the surface of the glacier.
135
303700
3635
i cili ishte i lartë 40 metra mbi sipërfaqen e akullnajës.
05:19
Cold air from the top of the mountain
136
307335
1811
Ajri i ftohtë nga maja e malit
05:21
was flowing down this hole
and blasting through the cave,
and blasting through the cave,
137
309146
2814
hynte brenda kësaj çarjeje,
duke fryrë brenda në shpellë,
duke fryrë brenda në shpellë,
05:23
freezing everything inside of it.
138
311960
2083
dhe ngrinte gjithçka kishte brenda saj.
05:26
And we were so excited about finding this new pit,
139
314043
2211
Ne ishim kaq shumë të emocionuar
që gjetëm këtë çarje të re,
që gjetëm këtë çarje të re,
05:28
we actually came back in January the following year
140
316254
2308
saqë u rikthyem përsëri në Janar të vitit pasardhës,
05:30
so we could be the first ones to explore it.
141
318562
2795
në mënyrë që të ishim të parët t'a eksploronim.
05:33
It was so cold outside,
142
321357
1425
Jashtë bënte shumë ftohtë,
05:34
we actually had to sleep inside the cave.
143
322782
2258
saqë na u desh të flinim brenda në shpellë.
05:37
There's our camp on the left side
of this entrance room.
of this entrance room.
144
325040
3728
Ja ku është kampi ynë në të majtë të dhomës hyrëse.
05:40
The next morning, we climbed out of the cave
145
328768
2609
Mëngjesin tjetër, u ngitëm lart në shpellë,
05:43
and hiked all the way to the top of the glacier,
146
331377
2009
dhe ecëm deri në majë të akullnajës,
05:45
where we finally rigged and rappelled this pit
147
333386
2228
ku përfundimisht bëmë instalimet
dhe zbritëm nëpër të çarë
dhe zbritëm nëpër të çarë
05:47
for the very first time.
148
335614
1767
për herë të parë.
05:49
Brent named this cave Pure Imagination,
149
337381
2087
Brent e emërtoi këtë shpellë Imagjinata e Pastër,
05:51
I think because the beautiful sights we saw in there
150
339468
2017
ndoshta për faktin se pamjet mrekulluese që pamë atje
05:53
were beyond what we could have ever imagined.
151
341485
2582
e kapërcenin atë që ne mund të kishim imagjinuar.
05:56
So besides really cool ice,
what else is inside these caves?
what else is inside these caves?
152
344067
3163
Pra përveç akullit çfarë ka tjetër në këto shpella?
05:59
Well not too much lives in them
because they're so cold
because they're so cold
153
347230
2586
Brenda tyre nuk jetojnë shumë gjëra
sepse bën shumë ftohtë,
sepse bën shumë ftohtë,
06:01
and the entrance is actually covered up with snow
154
349816
2010
dhe hyrja në fakt është e mbuluar me borë,
06:03
for about eight months of the year.
155
351826
1709
për rreth tetë muaj të vitit.
06:05
But there are some really cool things in there.
156
353535
1936
Por atje ka disa gjëra vërtet shumë të lezetshme.
06:07
There's weird bacteria living in the water
157
355471
2363
Ka një bakter të çuditshëm që jeton në ato ujëra
06:09
that actually eat and digest rocks
158
357834
2264
i cili ha dhe tret shkëmbinjtë
06:12
to make their own food
159
360098
1354
për të prodhuar ushqimin e tij
06:13
to live under this ice.
160
361452
1716
që të jetojë nën këtë shtresë akulli.
06:15
In fact, this past summer, scientists collected
161
363168
2102
Në fakt, këtë verë, shkencëtarët mblodhën
06:17
samples of water and ice
162
365270
1830
kampionë të ujit dhe akullit
06:19
specifically to see if things called extremophiles,
163
367100
2935
që te shihnin më saktësisht nëse
këto krijesa të quajtura ekstremofile,
këto krijesa të quajtura ekstremofile,
06:22
tiny lifeforms that are evolved
to live in completely hostile conditions,
to live in completely hostile conditions,
164
370035
3839
këto forma mikroskopike jetësore që
janë përshtatur me jetesën në kushte ekstreme,
janë përshtatur me jetesën në kushte ekstreme,
06:25
might be living under the ice,
165
373874
1436
mund të jetojnë nën akull,
06:27
kind of like what they hope to find
on the polar icecaps of Mars someday.
on the polar icecaps of Mars someday.
166
375311
3678
gjë e cila ngjason me atë që ata shpresojnë
të gjejnë në akullnajat e planetit Mars, një ditë.
të gjejnë në akullnajat e planetit Mars, një ditë.
06:30
Another really cool things is that,
167
378989
1461
Një gjë tjetër e lezetshme është se,
06:32
as seeds and birds land on
the surface of the glacier and die,
the surface of the glacier and die,
168
380450
3256
ndërsa farat dhe zogjtë ulen në sipërfaqen
e akullnajës dhe vdesin,
e akullnajës dhe vdesin,
06:35
they get buried in the snow
169
383706
1644
ato varrosen në borë
06:37
and gradually become part of the glacier,
170
385350
1790
dhe bëhen gradualisht pjesë e akullnajës,
06:39
sinking deeper and deeper into the ice.
171
387140
2374
duke u zhytur gjithmonë e më thellë në akull.
06:41
As these caves form and melt
their way up into the ice,
their way up into the ice,
172
389514
3243
Ndërsa këto shpella formohen dhe shkrihen,
06:44
they make these artifacts rain down from the ceiling
173
392757
2449
kjo bën që këto artifakte të bien nga tavani
06:47
and fall onto the cave floor,
where we end up finding them.
where we end up finding them.
174
395206
2729
në dyshemenë e shpellës, nga ku i gjejmë edhe ne.
06:49
For example, this is a noble fir seed we found.
175
397935
3026
Për shembull, kjo është fara e një peme tipike
konifere që kemi gjetur.
konifere që kemi gjetur.
06:52
It's been frozen in the ice for over 100 years,
176
400961
2225
Ka qënë e ngrirë në akull për më shumë se 100 vjet,
06:55
and it's just now starting to sprout.
177
403186
2709
dhe tani sapo ka filluar të çelë.
06:57
This mallard duck feather
178
405895
1695
Kjo pendë e rosës së egër
06:59
was found over 1,800 feet
in the back of Snow Dragon Cave.
in the back of Snow Dragon Cave.
179
407590
3321
u gjet në një lartësi 5480 metra, në pjesën e
prapme të Shpellës së Dragoit të Borës.
prapme të Shpellës së Dragoit të Borës.
07:02
This duck died on the surface
of the glacier long, long ago,
of the glacier long, long ago,
180
410911
2958
Kjo rosë, vdiq në sipërfaqen e akullnajës,
para shumë, shumë kohësh,
para shumë, shumë kohësh,
07:05
and its feathers have finally made it
down through over 100 feet of ice
down through over 100 feet of ice
181
413869
3455
dhe pendët e saj kanë bërë një rrugë prej
35 metër përmes akullnajës
35 metër përmes akullnajës
07:09
before falling inside the cave.
182
417324
2184
para se të binin brenda në shpellë.
07:11
And this beautiful quartz crystal
183
419508
1532
Kurse ky kristal i bukur kuarci
07:13
was also found in the back of Snow Dragon.
184
421040
2125
u gjet gjithashtu në pjesën e pasme të Dragoit të Borës.
07:15
Even now, Brent and I find it hard to believe
185
423165
2272
Edhe në këto momente, unë dhe Brent
e kemi të vështirë ta besojmë
e kemi të vështirë ta besojmë
07:17
that all these discoveries were
essentially in our own backyard,
essentially in our own backyard,
186
425437
3331
se gjithë këto zbulime u bënë në oborrin tonë të pasëm,
07:20
hidden away, just waiting to be found.
187
428781
2700
të fshehura, dhe në pritje për t'u zbuluar.
07:23
Like I said earlier, the idea of discovering
188
431481
2273
Ashtu si thashë, ideaja e zbulimit
07:25
in this busy world we live in
189
433754
1407
në këtë botë të zënë me punë, në të cilën jetojmë
07:27
kind of seems like something
you can only do with space travel now,
you can only do with space travel now,
190
435161
2900
duket sikur ka të bëjë vetëm me hapësirat
e udhëtimeve në ditët tona,
e udhëtimeve në ditët tona,
07:30
but that's not true.
191
438061
1498
por kjo nuk është e vërtetë.
07:31
Every year, new caves get discovered
192
439559
2278
Çd vit, zbulohen shpella të reja
07:33
that no one has ever been in before.
193
441837
1765
në të cilat askush nuk ka shkelur më parë.
07:35
So it's actually not too late for one of you
194
443602
2247
Pra, nuk është vonë në fakt për secilin prej jush
07:37
to become a discoverer yourself.
195
445849
1861
të beheni zbulues shpellash.
07:39
You just have to be willing to look
196
447710
1861
Duhet të keni vullnetin e mirë të kërkoni
07:41
and go where people don't often go
197
449571
2636
dhe të shkoni atje ku nuk para shkojnë njerëzit
07:44
and focus your eyes and your mind
198
452207
1978
dhe të përqëndroni vështimin dhe mendimin tuaj
07:46
to recognize the discovery when you see it,
199
454185
2217
që të identifikoni zbulimin tuaj sapo ta shihni,
07:48
because it might be in your own backyard.
200
456402
2331
sepse mund të gjendet edhe në oborrin e pasëm të shtëpisë.
07:50
Thank you very much.
201
458733
1854
Faleminderit shumë.
07:52
(Applause)
202
460587
4124
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Eddy Cartaya - Cave ExplorerA ranger at Deschutes National Forest in Oregon, Eddy Cartaya not only solves cave crimes -- he also explores the ever-changing system of caves within Mount Hood's Sandy Glacier.
Why you should listen
Much of Eddy Cartaya's life takes place in caves. A ranger at Deschutes National Forest in Oregon, in charge of law enforcement and investigations, he solves crimes that happen in caves. This can range from investigating the theft of lava formations that date back 6,000 years to tracking down a group of people who covered over ancient cave art with spray paint.
Cartaya and his climbing partner, Brent McGregor, also explore the frozen, icy caves created in the Sandy Glacier as it slowly slides down Oregon's Mount Hood. In 2011, the pair identified and explored three caves which they named Snow Dragon, Pure Imagination and Frozen Minotaur. Together, the caves create 7,000 feet of passageway through the glacier. Experts think this may be the longest glacial cave system in the United States outside of Alaska.
Eddy Cartaya | Speaker | TED.com