INK Conference
Anil Ananthaswamy: What it takes to do extreme astrophysics
Anil Ananthaswamy: İleri derecede astrofizik çalışması yapmak için ne gereklidir?
Filmed:
Readability: 3.8
572,135 views
Gezegenimizin her yerinde, devasa teleskoplar ve bulucular, evrenin işlevleriyle ilgili ipuçlarını arıyor (ve dinliyorlar). INK Konferansın'da, bilim yazarı Anil Ananthaswamy, dünyanın en ıssız ve sessiz köşelerinde, bizleri bu akıl almaz aletlerin gezisine çıkartıyor.
Anil Ananthaswamy - Author, journalist
Anil Ananthaswamy specializes in writing about neuroscience and physics. He is the author of "The Man Who Wasn’t There," "The Edge of Physics" and the forthcoming "Through Two Doors at Once." Full bio
Anil Ananthaswamy specializes in writing about neuroscience and physics. He is the author of "The Man Who Wasn’t There," "The Edge of Physics" and the forthcoming "Through Two Doors at Once." Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I would like to talk today
0
0
2000
Bugün konuşmak istediğim konu
00:17
about what I think is one of the greatest adventures
1
2000
2000
bana göre insanlığın bugüne kadar girişim yaptığı
00:19
human beings have embarked upon,
2
4000
2000
dünyanın en harika maceralarindan biri:
00:21
which is the quest to understand the universe
3
6000
3000
evreni anlama arayışı
00:24
and our place in it.
4
9000
2000
ve bizim buradaki yerimizdir.
00:26
My own interest in this subject, and my passion for it,
5
11000
3000
Bu konuya olan ilgim ve tutkum
00:29
began rather accidentally.
6
14000
2000
aslında çok şans eseri başladı.
00:31
I had bought a copy of this book,
7
16000
3000
Bir kitap satın almıştım,
00:34
"The Universe and Dr. Einstein" --
8
19000
2000
"Kainat ve Dr. Einstein" --
00:36
a used paperback from a secondhand bookstore in Seattle.
9
21000
3000
Seattle'da ikinci el kitap evinden aldığım kullanılmış ciltsiz bir kitapti.
00:39
A few years after that, in Bangalore,
10
24000
3000
Birkaç yıl sonra, Bangalore'da
00:42
I was finding it hard to fall asleep one night,
11
27000
2000
uyumakta zorlandığım bir gecede,
00:44
and I picked up this book,
12
29000
2000
nasıl olsa beni 10 dakikada uyutur diye
00:46
thinking it would put me to sleep in 10 minutes.
13
31000
2000
bu kitabı elime aldım.
00:48
And as it happened,
14
33000
2000
Öyle oldu ki,
00:50
I read it from midnight to five in the morning in one shot.
15
35000
3000
bir seferde gece yarısından sabahın beşine kadar okuyup bitirdim.
00:53
And I was left with this intense feeling
16
38000
3000
Bende bıraktığı yoğun duygu
00:56
of awe and exhilaration
17
41000
2000
korkutucu bir saygı ve keyifti
00:58
at the universe
18
43000
2000
evrene
01:00
and our own ability to understand as much as we do.
19
45000
3000
ve bizim olabildiğine anlamaya çalışma gücümüze.
01:03
And that feeling hasn't left me yet.
20
48000
3000
Ve bu duygu beni hâlâ terk etmedi.
01:06
That feeling was the trigger for me
21
51000
2000
Bu duygu benim için bir tetiklemeydi
01:08
to actually change my career --
22
53000
2000
kariyerimi değiştirmek için --
01:10
from being a software engineer to become a science writer --
23
55000
3000
yazılım mühendisliğinden bilim yazarlığına geçmek --
01:13
so that I could partake in the joy of science,
24
58000
3000
bu şekilde bilimin coşkusunda yer alabilmek için,
01:16
and also the joy of communicating it to others.
25
61000
3000
hem de, bunu başkalarıyla paylaşmanın coşkusu.
01:19
And that feeling also led me
26
64000
2000
Aynı zamanda, bu duygu beni
01:21
to a pilgrimage of sorts,
27
66000
2000
bir çeşit ruhani bir yolculuğa çıkartıp
01:23
to go literally to the ends of the earth
28
68000
2000
gerçekten dünyanin bittiği yerlere gitmeye
01:25
to see telescopes, detectors,
29
70000
3000
teleskopları, bulucuları,
01:28
instruments that people are building, or have built,
30
73000
3000
insanların kainatı araştırmak için
01:31
in order to probe the cosmos
31
76000
2000
yaptıkları ya da yapmış oldukları aletleri
01:33
in greater and greater detail.
32
78000
2000
daha fazla ve daha fazla detayla görmeye götürdü.
01:35
So it took me from places like Chile --
33
80000
2000
Öyle ki beni Şili'de --
01:37
the Atacama Desert in Chile --
34
82000
2000
Atakama çölünden --
01:39
to Siberia,
35
84000
2000
Siberya'ya,
01:41
to underground mines
36
86000
2000
yeraltındaki madenlere,
01:43
in the Japanese Alps, in Northern America,
37
88000
2000
Kuzey Amerika'daki Japon Alp'lerinden
01:45
all the way to Antarctica
38
90000
2000
taa Antartika'ya
01:47
and even to the South Pole.
39
92000
2000
hattâ Güney Kutup'una kadar götürdü.
01:49
And today I would like to share with you
40
94000
2000
Ve bugün sizinle paylaşmak istediğim
01:51
some images, some stories of these trips.
41
96000
3000
bu gezilerden bazı resimler ve hikayeler.
01:54
I have been basically spending the last few years
42
99000
2000
Son bir kaç yılı
01:56
documenting the efforts
43
101000
2000
son derece gözüpek adam ve kadınların
01:58
of some extremely intrepid men and women
44
103000
3000
bazen hayatlarını bile tehlikeye atarak
02:01
who are putting,
45
106000
2000
çok ıssız ve acımasız yerlerde
02:03
literally at times, their lives at stake
46
108000
2000
evrenden gelen
02:05
working in some very remote and very hostile places
47
110000
3000
en düşük sinyalleri yakalamak uğruna
02:08
so that they may gather the faintest signals from the cosmos
48
113000
4000
bizim kainatı anlayabilmemiz için yaptıkları
02:12
in order for us to understand this universe.
49
117000
3000
çalışmaları belgelemekle geçiriyorum.
02:15
And I first begin with a pie chart --
50
120000
2000
Ve ilk bir pasta tablosuyla başlıyorum.
02:17
and I promise this is the only pie chart
51
122000
2000
Ve size söz, bu tüm sunumdaki
02:19
in the whole presentation --
52
124000
2000
tek pasta tablosu.
02:21
but it sets up the state of our knowledge of the cosmos.
53
126000
4000
Ama bu tablo evrenle ilgili bilgi konumumuzu kuruyor.
02:25
All the theories in physics that we have today
54
130000
3000
Bugün fizik dalındaki tüm kuramlar
02:28
properly explain what is called normal matter --
55
133000
2000
uygun olarak neyin normal madde --
02:30
the stuff that we're all made of --
56
135000
2000
hepimizin neden yapılmış olduğunu --
02:32
and that's four percent of the universe.
57
137000
2000
açıklar ve bu da evrenin yüzde dördüdür.
02:34
Astronomers and cosmologists and physicists think
58
139000
3000
Gökbilimciler, kainat bilimcileri ve fizikçiler düşünürler ki
02:37
that there is something called dark matter in the universe,
59
142000
3000
evrende karanlık madde denilen bir şey vardır,
02:40
which makes up 23 percent of the universe,
60
145000
2000
ki bu evrenin yüzde 23'ünü kapsar,
02:42
and something called dark energy,
61
147000
2000
ve bir de karanlık enerji denilen birşey,
02:44
which permeates the fabric of space-time,
62
149000
2000
bu da uzay-zaman bünyesine sinmiştir,
02:46
that makes up another 73 percent.
63
151000
2000
ve ayrıca yüzde 73'ünü kapsar.
02:48
So if you look at this pie chart, 96 percent of the universe,
64
153000
3000
Öyleyse, bu pasta tablosuna bakarsanız, evrenin yüzde 96'sı
02:51
at this point in our exploration of it,
65
156000
2000
şu anda bizim keşfedebildiğimiz kadarıyla,
02:53
is unknown or not well understood.
66
158000
3000
bilinmezdir ya da iyi anlaşılmamıştır.
02:56
And most of the experiments, telescopes that I went to see
67
161000
3000
Ve benim de görmek için gittiğim deneylerin ve teleskopların çoğu
02:59
are in some way addressing this question,
68
164000
3000
bir şekilde bu konuya odaklanmışlar,
03:02
these two twin mysteries of dark matter and dark energy.
69
167000
3000
bu çift ikiz karanlık madde ve karanlık enerji gizemine.
03:05
I will take you first to an underground mine
70
170000
2000
Önce sizi bir yeraltı madenine götüreceğim
03:07
in Northern Minnesota
71
172000
2000
kuzey Minnesota'da
03:09
where people are looking
72
174000
2000
insanların aradığı birşey için,
03:11
for something called dark matter.
73
176000
2000
adı karanlık madde.
03:13
And the idea here is that they are looking for a sign
74
178000
3000
Buradaki amaç, karanlık maddenin bulucuları
03:16
of a dark matter particle hitting one of their detectors.
75
181000
3000
tetiklediğinin belirtisini görmek.
03:19
And the reason why they have to go underground
76
184000
2000
Yeraltında olmamızın sebebi
03:21
is that, if you did this experiment on the surface of the Earth,
77
186000
3000
eğer bu deneyi yeryüzünde yaparsak
03:24
the same experiment would be swamped by signals
78
189000
2000
bu aynı deney
03:26
that could be created by things like cosmic rays,
79
191000
2000
evrensel ışınları,
03:28
ambient radio activity,
80
193000
2000
çevredeki radyo etkinliğini,
03:30
even our own bodies. You might not believe it,
81
195000
3000
hatta vücudumuzan gelen sinyalleri çekerdi. Buna inanmayabilirsiniz,
03:33
but even our own bodies are radioactive enough to disturb this experiment.
82
198000
3000
ama kendi vücudumuz bile bu deneyi bozacak kadar radyoaktivite taşır.
03:36
So they go deep inside mines
83
201000
3000
Bu yüzden maden ocaklarının derinliklerine
03:39
to find a kind of environmental silence
84
204000
2000
öyle bir sessizlik ortamı bulmak için
03:41
that will allow them to hear
85
206000
2000
bir karanlık madde taneciği uğultusunun
03:43
the ping of a dark matter particle hitting their detector.
86
208000
3000
bulucularına isabet etmesini sağlayabilmek için iniyorlar.
03:46
And I went to see one of these experiments,
87
211000
2000
Ve ben bu deneylerden birini gözlemlemeye gittim,
03:48
and this is actually -- you can barely see it,
88
213000
2000
ve bunu aslında -- görmek zordu,
03:50
and the reason for that is it's entirely dark in there --
89
215000
3000
ve bunun sebebi, içerisi tamamen karanlık.
03:53
this is a cavern that was left behind by the miners
90
218000
3000
Bu mağara boşluğu madenciler tarafindan
03:56
who left this mine in 1960.
91
221000
2000
1960 yılında terkedilmişdi.
03:58
And physicists came and started using it
92
223000
2000
Ve fizikçiler gelip burayı
04:00
sometime in the 1980s.
93
225000
2000
1980 yıllarında kullanmaya başladılar.
04:02
And the miners in the early part of the last century
94
227000
3000
Ve madenciler, geçen yüzyılın başlarında
04:05
worked, literally, in candlelight.
95
230000
2000
burada resmen mum ışığında çalışdılar.
04:07
And today, you would see this inside the mine,
96
232000
2000
Ve bugün, bunu madenin içerisinde görebilirsiniz
04:09
half a mile underground.
97
234000
2000
yerin yarım mil altında.
04:11
This is one of the largest underground labs in the world.
98
236000
2000
Bu dünyadaki en büyük yeraltı laboratuvarlarından biri.
04:13
And, among other things, they're looking for dark matter.
99
238000
3000
Ve, bir çok şeyin yanısıra, karanlık madde arıyorlar.
04:16
There is another way to search for dark matter,
100
241000
2000
Karanlık madde bulmanın bir yolu daha var,
04:18
which is indirectly.
101
243000
2000
bu da dolaylı yoldan.
04:20
If dark matter exists in our universe,
102
245000
2000
Eğer karanlık madde evrenimizde ve
04:22
in our galaxy,
103
247000
2000
samanyolunda varsa,
04:24
then these particles should be smashing together
104
249000
2000
öyleyse bu tanecikler birbirlerine çarpışmalı
04:26
and producing other particles that we know about --
105
251000
3000
ve bildiğimiz başka tanecikleri oluşturmalı --
04:29
one of them being neutrinos.
106
254000
2000
bunların biri nötrinolar.
04:31
And neutrinos you can detect
107
256000
2000
Ve nötrinoları, su moleküllerine çarptıklarında
04:33
by the signature they leave
108
258000
2000
bıraktıkları kendilerine özel
04:35
when they hit water molecules.
109
260000
2000
izden algılamak mümkün.
04:37
When a neutrino hits a water molecule
110
262000
2000
Bir nötrino bir su molekülüne çarptığında
04:39
it emits a kind of blue light,
111
264000
2000
bir tür mavi ışık yayar,
04:41
a flash of blue light,
112
266000
2000
parlak bir mavi ışık,
04:43
and by looking for this blue light,
113
268000
2000
ve bu mavi ışığa bakarak,
04:45
you can essentially understand something about the neutrino
114
270000
2000
temel olarak nötrino hakkında birşey anlayabilirsiniz
04:47
and then, indirectly, something about the dark matter
115
272000
3000
sonra, dolaylı yoldan, karanlık madde hakkında da bir şey
04:50
that might have created this neutrino.
116
275000
2000
belki bu nötrinoyu oluşturmuşdu.
04:52
But you need very, very large volumes of water
117
277000
3000
Fakat çok ama çok miktarda su
04:55
in order to do this.
118
280000
2000
gerekir bunu yapmak için.
04:57
You need something like tens of megatons of water --
119
282000
2000
Onlarca megaton suya
04:59
almost a gigaton of water --
120
284000
2000
neredeyse bir gigaton suya ihtiyaç vardır --
05:01
in order to have any chance of catching this neutrino.
121
286000
3000
bu nötrinoyu herhangibir yakalama şansı olması için.
05:04
And where in the world would you find such water?
122
289000
2000
Ve dünyanın neresinde bu kadar su bulabir siniz?
05:06
Well the Russians have a tank in their own backyard.
123
291000
3000
Rusların arka bahçelerinde bir depo var.
05:09
This is Lake Baikal.
124
294000
2000
Bu Baykal Gölü.
05:11
It is the largest lake in the world. It's 800 km long.
125
296000
3000
Dünyadaki en büyük göl. 800 km uzunluğunda.
05:14
It's about 40 to 50 km wide
126
299000
2000
40'la 50 km genişliğinde
05:16
in most places,
127
301000
2000
bir çok yerinde,
05:18
and one to two kilometers deep.
128
303000
2000
ve bir-iki kilometre derinliğinde.
05:20
And what the Russians are doing
129
305000
2000
Rusların yaptıkları da
05:22
is they're building these detectors
130
307000
2000
öyle bir bulucular kuruyorlar ki
05:24
and immersing them about a kilometer beneath the surface of the lake
131
309000
3000
bunları gölün yüzeyinin yaklaşık bir kilometre altına indiriyorlar
05:27
so that they can watch for these flashes of blue light.
132
312000
3000
bu şekilde mavi ışıkların parıltılarını gözlemleyebilmek için.
05:30
And this is the scene that greeted me when I landed there.
133
315000
3000
Ben oraya vardığımda da beni bu manzara karşıladı.
05:33
This is Lake Baikal
134
318000
2000
Bu, Siberya kışının doruğundaki
05:35
in the peak of the Siberian winter.
135
320000
2000
Baykal Gölü.
05:37
The lake is entirely frozen.
136
322000
2000
Göl tamamen donmuş.
05:39
And the line of black dots
137
324000
3000
Ve arka planda görünen,
05:42
that you see in the background,
138
327000
2000
yerdeki kara noktacıklar çizgisi de
05:44
that's the ice camp where the physicists are working.
139
329000
2000
fizikçilerin çalıştıkları buz kampı.
05:46
The reason why they have to work in winter
140
331000
2000
Kışın çalışmalarının sebebi ise,
05:48
is because they don't have the money to work in summer and spring,
141
333000
3000
bahar ve yaz çalışmak için paralarının olmayışı,
05:51
which, if they did that,
142
336000
2000
öyle yapmış olsalar,
05:53
they would need ships and submersibles to do their work.
143
338000
2000
bu işi yapmak için gemilere ve denizaltı araçlarına ihtiyaçları olacağındandır.
05:55
So they wait until winter --
144
340000
2000
Bu yüzden kışa kadar bekliyorlar --
05:57
the lake is completely frozen over --
145
342000
2000
göl tamamen donana kadar --
05:59
and they use this meter-thick ice
146
344000
2000
ve bu bir metre kalınlığındaki buzu
06:01
as a platform on which to establish their ice camp and do their work.
147
346000
3000
çalışmalarını yapmak için buz kamplarına yüzey olarak kullanıyorlar.
06:04
So this is the Russians working on the ice
148
349000
4000
İşte bunlar Siberya kışının doruğunda
06:08
in the peak of the Siberian winter.
149
353000
2000
çalışan Ruslar.
06:10
They have to drill holes in the ice,
150
355000
2000
Buzun içinde delik oymaları,
06:12
dive down into the water -- cold, cold water --
151
357000
2000
suya dalmaları -- ki su çok çok soğuk --
06:14
to get hold of the instrument, bring it up,
152
359000
3000
aleti yakalayıp, yukarı çıkartmaları,
06:17
do any repairs and maintenance that they need to do,
153
362000
3000
gerekli her türlü tamirat ve bakımı yapmaları,
06:20
put it back and get out before the ice melts.
154
365000
2000
sonra geriye yerleştirip buzlar erimeden oradan ayrılmaları gerekiyor.
06:22
Because that phase of solid ice lasts for two months
155
367000
2000
Çünkü, buz o şekilde sadece iki ay katı olarak kalıyor,
06:24
and it's full of cracks.
156
369000
2000
ve her yerinde çatlaklar var.
06:26
And you have to imagine, there's an entire sea-like lake
157
371000
3000
Ve düşünün bir kere, bu zeminin altında deniz gibi,
06:29
underneath, moving.
158
374000
2000
hareket eden bir göl var.
06:31
I still don't understand this one Russian man
159
376000
3000
Hâlâ, şu bir Rus'u anlamış değilim,
06:34
working in his bare chest,
160
379000
2000
üstü çıplak çalışıyor,
06:36
but that tells you how hard he was working.
161
381000
3000
ama demek ki o kadar sıkı çalışıyor.
06:39
And these people, a handful of people,
162
384000
2000
Ve bu insanlar, bir avuç insan,
06:41
have been working for 20 years,
163
386000
2000
20 yıldır çalışıyorlar,
06:43
looking for particles that may or may not exist.
164
388000
2000
varolması olası ya da olmayan parçacıkları arıyorlar.
06:45
And they have dedicated their lives to it.
165
390000
3000
Ve hayatlarını buna adamışlar.
06:48
And just to give you an idea,
166
393000
2000
Ve sadece size bir fikir vermek için söyleyeyim,
06:50
they have spent 20 million over 20 years.
167
395000
3000
20 yıldan fazla bir sürede 20 milyon harcamışlar.
06:53
It's very harsh conditions.
168
398000
2000
Bunlar çok zor koşullar.
06:55
They work on a shoestring budget.
169
400000
2000
Kıt kanaat bir bütçeyle çalışıyorlar.
06:57
The toilets there are literally holes in the ground
170
402000
2000
Tuvalet diye yerdeki delikleri kullanıyorlar,
06:59
covered with a wooden shack.
171
404000
3000
tahta bir barakayla örtülmüş.
07:02
And it's that basic,
172
407000
2000
Bu çok basit bir şey belki,
07:04
but they do this every year.
173
409000
2000
ama bunu her yıl yapıyorlar.
07:06
From Siberia to the Atacama Desert in Chile,
174
411000
3000
Siberya'dan Şili'nin Atakama çölüne,
07:09
to see something called The Very Large Telescope.
175
414000
2000
Çok Büyük Teleskop denilen şeyi görmeye.
07:11
The Very Large Telescope
176
416000
2000
Çok Büyük Teleskop,
07:13
is one of these things that astronomers do --
177
418000
2000
bu gökbilimcilerin yaptığı bir şey --
07:15
they name their telescopes rather unimaginatively.
178
420000
2000
teleskoplarını yaratıcı olmayan bir şekilde isimlendirmeleri.
07:17
I can tell you for a fact,
179
422000
2000
Size şunu kesin olarak söyleyebilirim,
07:19
that the next one that they're planning is called The Extremely Large Telescope.
180
424000
3000
bir sonrakinin adını Aşırı Büyük Teleskop koymayı planlıyorlar.
07:22
(Laughter)
181
427000
2000
(Gülüşme)
07:24
And you wouldn't believe it,
182
429000
2000
Ve buna inanmazsınız ama,
07:26
but the one after that is going to be called The Overwhelmingly Large Telescope.
183
431000
3000
ondan sonraki de Ezici Büyüklükteki Teleskop olarak adlandırılacak.
07:29
But nonetheless,
184
434000
2000
Fakat yine de,
07:31
it's an extraordinary piece of engineering.
185
436000
2000
bu, çok muhteşem bir mühendislik ürünü.
07:33
These are four 8.2 meter telescopes.
186
438000
3000
Bunlar dört adet 8.2 metre teleskop.
07:36
And these telescopes, among other things,
187
441000
2000
Ve bu teleskoplar, diğer şeylerin yanında,
07:38
they're being used to study
188
443000
2000
araştırma için kullanılıyor
07:40
how the expansion of the universe is changing with time.
189
445000
3000
zaman içinde evrenin genişlemesinin nasıl değiştiğini.
07:43
And the more you understand that,
190
448000
2000
Ve bunu daha da anladıkça,
07:45
the better you would understand
191
450000
2000
-- evreni oluşturan -- bu karanlık enerjinin ne olduğunu
07:47
what this dark energy that the universe is made of is all about.
192
452000
3000
daha da iyi anlayabilirsiniz.
07:50
And one piece of engineering that I want to leave you with
193
455000
3000
Ve teleskopla ilgili size son iletmek istediğim
07:53
as regards this telescope
194
458000
2000
bir mühendislik eseri olan
07:55
is the mirror.
195
460000
2000
aynasıdır.
07:57
Each mirror, there are four of them,
196
462000
2000
Her ayna, bunlardan dört tane var,
07:59
is made of a single piece of glass,
197
464000
2000
tek bir parça camdan yapılmış,
08:01
a monolithic piece of high-tech ceramic,
198
466000
2000
bu yekpare parça ileri teknoloji seramikdir ve
08:03
that has been ground down and polished to such accuracy
199
468000
3000
öyle bir ince işçilikle inceltilmiş ve cilâlanmıştır ki
08:06
that the only way to understand what that is
200
471000
3000
bunu tek anlamanın yolu
08:09
is [to] imagine a city like Paris,
201
474000
2000
Paris gibi bir şehir düşünmek,
08:11
with all its buildings and the Eiffel Tower,
202
476000
3000
bütün binaları ve Eyfel Kulesiyle,
08:14
if you grind down Paris to that kind of accuracy,
203
479000
3000
eğer Paris gibi bir şehiri öyle bir ayarla inceltseniz,
08:17
you would be left with bumps that are one millimeter high.
204
482000
4000
geriye kalan tümsekler sadece bir milimetre yüksekliğinde olur.
08:21
And that's the kind of polishing that these mirrors have endured.
205
486000
3000
İşte bu aynalar böyle bir cilanlanmayı kaldırmıştır.
08:24
An extraordinary set of telescopes.
206
489000
2000
Çok müthiş teleskoplar bunlar.
08:26
Here's another view of the same.
207
491000
2000
İşte aynısının başka bir görünüşü.
08:28
The reason why you have to build these telescopes
208
493000
2000
Böyle teleskopların kurulmasının gereği,
08:30
in places like the Atacama Desert
209
495000
2000
Atakama Çölü gibi yerlerde,
08:32
is because of the high altitude desert.
210
497000
3000
yüksek irtifalı çöller olmasından kaynaklanıyor.
08:35
The dry air is really good for telescopes,
211
500000
3000
Kuru hava teleskoplar için çok elverişli,
08:38
and also, the cloud cover is below the summit of these mountains
212
503000
2000
ve ayrıca, bulut örtüsü dağın zirvesinin aşağısında
08:40
so that the telescopes have
213
505000
2000
böylece teleskoplar
08:42
about 300 days of clear skies.
214
507000
2000
300 gün bulutsuz gökyüzüne hakim olabiliyor.
08:44
Finally, I want to take you to Antarctica.
215
509000
2000
En son, sizi Antartika'ya götürmek istiyorum.
08:46
I want to spend most of my time on this part of the world.
216
511000
4000
Zamanımın çoğunu, dünyanın bu bölümünde geçirmek isterim.
08:50
This is cosmology's final frontier.
217
515000
2000
Burası, evrenbilimin son sınırı.
08:52
Some of the most amazing experiments,
218
517000
2000
En müthiş deneylerin bazıları,
08:54
some of the most extreme experiments,
219
519000
2000
en zorlu deneylerin bazıları,
08:56
are being done in Antarctica.
220
521000
2000
Antarktika'da yapılıyor.
08:58
I was there to view something called a long-duration balloon flight,
221
523000
3000
Uzun-süreli balon uçuşu diye bir şeyi gözetlemek için oradaydım,
09:01
which basically takes telescopes and instruments
222
526000
3000
bu açıkçası, teleskopları ve aletleri
09:04
all the way to the upper atmosphere,
223
529000
2000
taa üst atmosfere,
09:06
the upper stratosphere, 40 km up.
224
531000
3000
üst stratosfere, 40 km yukarıya çıkartıyor.
09:09
And that's where they do their experiments,
225
534000
2000
Ve deneylerini orada yapıyorlar,
09:11
and then the balloon, the payload, is brought down.
226
536000
3000
ve sonra balon ve yükü yere indiriliyor.
09:14
So this is us landing on the Ross Ice Shelf in Antarctica.
227
539000
3000
İşte bu Antartika'daki Ross Buz Tabakasına inen biziz.
09:17
That's an American C-17 cargo plane
228
542000
2000
Bu bir Amerikan C-17 kargo uçağı
09:19
that flew us from New Zealand
229
544000
2000
bizi Yeni Zelanda'dan
09:21
to McMurdo in Antarctica.
230
546000
2000
Antarktika'daki McMurdo'ya uçuran.
09:23
And here we are about to board our bus.
231
548000
2000
Ve burda otobüsümüze binmek üzereyiz.
09:25
And I don't know if you can read the lettering,
232
550000
2000
Bilmem harfleri okuyabildiniz mi ama,
09:27
but it says, "Ivan the Terribus."
233
552000
3000
"Beterbüs Ivan" yazıyor.
09:30
And that's taking us to McMurdo.
234
555000
3000
Ve bu bizi McMurdo'ya götürüyor.
09:33
And this is the scene that greets you in McMurdo.
235
558000
3000
Ve bu da McMurdo'da sizi karşılayan görüntü.
09:36
And you barely might be able to make out
236
561000
2000
Ve belki ancak çıkartıyorsunuzdur ama
09:38
this hut here.
237
563000
2000
burada bir kulübe var.
09:40
This hut was built by Robert Falcon Scott and his men
238
565000
3000
Bu kulübe Robert Falcon Scott ve adamları tarafından
09:43
when they first came to Antarctica
239
568000
2000
Antarktika'ya ilk geldiklerinde
09:45
on their first expedition to go to the South Pole.
240
570000
2000
Güney Kutubuna olan ilk seferlerinde yapılmış.
09:47
Because it's so cold,
241
572000
2000
Çok soğuk olduğundan,
09:49
the entire contents of that hut is still as they left it,
242
574000
3000
kulübenin içinde bıraktıkları herşey hâlâ dokunulmamış gibi,
09:52
with the remnants of the last meal they cooked still there.
243
577000
3000
son pişirdikleri yemeğin artıkları dahil.
09:55
It's an extraordinary place.
244
580000
2000
Çok olağanüstü bir yer.
09:57
This is McMurdo itself. About a thousand people work here in summer,
245
582000
3000
Burası McMurdo'nun kendisi. Yazın burada bin kadar insan çalışır,
10:00
and about 200 in winter
246
585000
2000
ve kışın 200 kadar
10:02
when it's completely dark for six months.
247
587000
2000
burası altı ay boyunca tamamen karanlık iken.
10:04
I was here to see the launch
248
589000
2000
Buraya özellikle bir aletin
10:06
of this particular type of instrument.
249
591000
2000
atılışını görmek için geldim.
10:08
This is a cosmic ray experiment
250
593000
2000
Bu bir evrensel ışın deneyi
10:10
that has been launched all the way to the upper-stratosphere
251
595000
3000
taa üst stratosfere kadar atılmış
10:13
to an altitude of 40 km.
252
598000
2000
irtifası 40 km civarında.
10:15
What I want you to imagine is this is two tons in weight.
253
600000
3000
Gözönüne getirmenizi istediğim şey, bu alet iki ton ağırlığında.
10:18
So you're using a balloon
254
603000
2000
Yani bir balon kullanıp
10:20
to carry something that is two tons
255
605000
2000
iki ton ağırlığında bir şey taşıyorsunuz
10:22
all the way to an altitude of 40 km.
256
607000
3000
taa 40 km irtifaya kadar.
10:25
And the engineers, the technicians, the physicists
257
610000
3000
Ve mühendisler, teknisyenler, ve fizikçilerin
10:28
have all got to assemble on the Ross Ice Shelf,
258
613000
3000
hepsi Ross Buz Tabakasında toplanıyorlar
10:31
because Antarctica -- I won't go into the reasons why --
259
616000
3000
çünkü Antarktika -- sebeplerini anlatmayacağım --
10:34
but it's one of the most favorable places for doing these balloon launches,
260
619000
2000
bu balon deneylerini yapmak için en elverişli koşullara sahip olan yerlerden biri,
10:36
except for the weather.
261
621000
2000
hava durumu dışında.
10:38
The weather, as you can imagine,
262
623000
2000
Havalar, hayâl edebileceğiniz gibi,
10:40
this is summer, and you're standing on 200 ft of ice.
263
625000
2000
bu yaz olmasına rağmen, 61 metre olan bir buz parçasında duruyorsunuz.
10:42
And there's a volcano behind,
264
627000
2000
Ve arkada bir yanardağ var,
10:44
which has glaciers at the very top.
265
629000
2000
üzeri buzullarla kaplı.
10:46
And what they have to do
266
631000
2000
Ve yapmaları gereken şey
10:48
is they have to assemble the entire balloon --
267
633000
2000
tüm balonu, -- kumaşı, paraşütü ve herşeyiyle --
10:50
the fabric, parachute and everything -- on the ice
268
635000
3000
buz üstünde inşâ etmek
10:53
and then fill it up with helium.
269
638000
2000
ve sonra da helyum gazıyla şişirmek.
10:55
And that process takes about two hours.
270
640000
2000
Ve bu işlem yaklaşık iki saat alıyor.
10:57
And the weather can change as they're putting together this whole assembly.
271
642000
3000
Ve bu tüm işlemi gerçekleştirirken, hava değişebiliyor.
11:00
For instance, here they are laying down the balloon fabric behind,
272
645000
3000
Örneğin, burada balonun kumaşını arka tarafa yerleştiriyorlar,
11:03
which is eventually going to be filled up with helium.
273
648000
3000
bu da en son helyum gazıyla şişecek.
11:06
Those two trucks you see at the very end
274
651000
2000
Şu arkada en uzakta gördüğünüz iki kamyon
11:08
carry 12 tanks each of compressed helium.
275
653000
3000
12'şer tüp sıkıştırılmış helyum gazı taşır.
11:11
Now, in case the weather changes before the launch,
276
656000
3000
Şimdi, eğer bırakılmadan önce hava değişirse,
11:14
they have to actually pack everything back up into their boxes
277
659000
3000
her şeyi tekrar kutularına geri yerleştirmeleri
11:17
and take it out back to McMurdo Station.
278
662000
3000
ve McMurda istasyonuna geri götürmeleri gerekiyor.
11:20
And this particular balloon,
279
665000
2000
Ve özellikle bu balon,
11:22
because it has to launch two tons of weight,
280
667000
2000
çünkü iki ton ağırlık taşıması gerektiğinden,
11:24
is an extremely huge balloon.
281
669000
3000
devasa bir balon.
11:27
The fabric alone weighs two tons.
282
672000
2000
Kumaşın kendisi iki ton ağırlığında.
11:29
In order to minimize the weight,
283
674000
3000
Yükü en aza indirmek için,
11:32
it's very thin, it's as thin as a sandwich wrapper.
284
677000
2000
kumaş çok ince, sandviç kağıdı kadar ince.
11:34
And if they have to pack it back,
285
679000
2000
Ve yine paket etmeleri gerekirse,
11:36
they have to put it into boxes
286
681000
2000
iki kutuya koyup
11:38
and stamp on it so that it fits into the box again --
287
683000
3000
üzerine basmaları gerekiyor ki kutuya yine sığsın --
11:41
except, when they did it first,
288
686000
2000
sadece bunu ilk defa
11:43
it would have been done in Texas.
289
688000
2000
Teksas'da yaptıkları zamanın haricinde.
11:45
Here, they can't do it with the kind shoes they're wearing,
290
690000
3000
Burada, giydikleri ayakkabılarıyla üzerine basamayacakları için
11:48
so they have to take their shoes off,
291
693000
2000
mecburen ayakkabılarını çıkartıp
11:50
get barefoot into the boxes, in this cold,
292
695000
2000
bu soğukta, kutuların içine çıplak ayakla girip
11:52
and do that kind of work.
293
697000
2000
böyle bir iş yapıyorlar.
11:54
That's the kind of dedication these people have.
294
699000
2000
İşte bu insanlar kendilerini işlerine bu kadar adamış.
11:56
Here's the balloon being filled up with helium,
295
701000
2000
Burada balon helyum gazıyla şişiriliyor,
11:58
and you can see it's a gorgeous sight.
296
703000
2000
ve gördünüz gibi harika bir görüntü.
12:00
Here's a scene
297
705000
2000
Bu manzara da
12:02
that shows you the balloon and the payload end-to-end.
298
707000
2000
balonu ve yükünü baştan sona gösteriyor.
12:04
So the balloon is being filled up with helium on the left-hand side,
299
709000
3000
Sol tarafta balon helyum gazıyla dolduruluyor,
12:07
and the fabric actually runs all the way to the middle
300
712000
3000
ve kumaş aslında orta noktaya kadar uzanıyor
12:10
where there's a piece of electronics and explosives
301
715000
3000
burada elektronik bir parça ve patlayıcılar var
12:13
being connected to a parachute,
302
718000
2000
ve paraşüte bağlanıyor,
12:15
and then the parachute is then connected to the payload.
303
720000
2000
sonra da paraşüt yüke bağlanıyor.
12:17
And remember, all this wiring is being done
304
722000
2000
Ve hatırlarsanız, bu kabloların yapımı
12:19
by people in extreme cold, in sub-zero temperatures.
305
724000
3000
insanlar tarafından sıfırın altında, aşırı soğuk bir havada yapılıyor.
12:22
They're wearing about 15 kg of clothing and stuff,
306
727000
3000
Üzerlerinde yaklaşık 15 kg ağırlığında giysi ve teçhizat taşıyorlar
12:25
but they have to take their gloves off in order to do that.
307
730000
3000
ancak bunu yapmak için eldivenlerini çıkartmaları gerekiyor.
12:28
And I would like to share with you a launch.
308
733000
3000
Ve sizinle bir çıkışı paylaşmak istiyorum.
12:31
(Video) Radio: Okay, release the balloon,
309
736000
2000
(Vidyo) Telsiz: Tamam, balonu bırakın,
12:33
release the balloon, release the balloon.
310
738000
3000
balonu bırakın, balonu bırakın.
13:04
Anil Ananthaswamy: And I'll finally like to leave you with two images.
311
769000
3000
Anil Ananthaswamy: Ve son olarak sizlerden iki görüntüyle ayrılmak istiyorum.
13:07
This is an observatory in the Himalayas, in Ladakh in India.
312
772000
3000
Bu Ladakh, Hindistan'da, Himalaya'larda bir rasathane.
13:10
And the thing I want you to look at here
313
775000
2000
Ve burada bakmanızı istediğim şey,
13:12
is the telescope on the right-hand side.
314
777000
2000
sağ üst köşedeki teleskop.
13:14
And on the far left there
315
779000
2000
Ve iyice sol tarafta
13:16
is a 400 year-old Buddhist monastery.
316
781000
2000
400 yıllık bir Budist manastırı.
13:18
This is a close-up of the Buddhist monastery.
317
783000
2000
Bu da Budist manastırının yakından görünüşü.
13:20
And I was struck by the juxtaposition
318
785000
3000
İnsanlığın sahip olduğu bu iki muazzam disiplinin
13:23
of these two enormous disciplines that humanity has.
319
788000
3000
birbirine bitişik olması beni hayrete düşürmüştü.
13:26
One is exploring the cosmos on the outside,
320
791000
3000
Bir tanesi dışarıdaki evreni araştırıyor,
13:29
and the other one is exploring our interior being.
321
794000
2000
diğeri ise içimizdeki varoluşu.
13:31
And both require silence of some sort.
322
796000
3000
Ve ikisi de bir tür sukût gerektiriyor.
13:34
And what struck me was
323
799000
2000
Ve beni etkileyen de
13:36
every place that I went to to see these telescopes,
324
801000
2000
bu teleskopları görmek için nereye gitsem,
13:38
the astronomers and cosmologists
325
803000
2000
gök ve evrenbilimciler,
13:40
are in search of a certain kind of silence,
326
805000
2000
belirli bir sessizliğin peşindeler,
13:42
whether it's silence from radio pollution
327
807000
2000
ya telsizlerin havayı kirletmesinden
13:44
or light pollution or whatever.
328
809000
3000
ya hafif hava kirliliğinden ya da başka şeylerden.
13:47
And it was very obvious
329
812000
2000
Ve bu çok belliydi
13:49
that, if we destroy these silent places on Earth,
330
814000
2000
eğer ki biz dünyadaki bu sessiz yerleri yok edersek,
13:51
we will be stuck on a planet without the ability to look outwards,
331
816000
3000
dış yöne bakma yeteneğimizi kaybettiğimiz bir gezegende takılıp kalacağız,
13:54
because we will not be able to understand the signals that come from outer space.
332
819000
3000
çünkü dış uzaydan gelen sinyalleri anlamamız mümkün olmayacak.
13:57
Thank you.
333
822000
2000
Teşekkürler.
13:59
(Applause)
334
824000
3000
(Alkış)
ABOUT THE SPEAKER
Anil Ananthaswamy - Author, journalistAnil Ananthaswamy specializes in writing about neuroscience and physics. He is the author of "The Man Who Wasn’t There," "The Edge of Physics" and the forthcoming "Through Two Doors at Once."
Why you should listen
Anil Ananthaswamy is a consultant for New Scientist in London. He has worked at the magazine in various capacities since 2000, most recently as deputy news editor. He is also a contributor to National Geographic News.
Ananthaswamy worked as a software engineer in Silicon Valley before training as a journalist at the University of California, Santa Cruz. He's the author of The Edge of Physics (published as The Edge of Reason by Penguin in India) and The Man Who Wasn’t There.
Anil Ananthaswamy | Speaker | TED.com