TED2007
Steven Pinker: The surprising decline in violence
სტივენ პინკერი: ძალადობის მოულოდნელი კლება
Filmed:
Readability: 5
3,009,786 views
სტივენ პინკერი აღგვიწერს ძალადობის კლებას ბიბლიური ხანიდან დღემდე და ამტკიცებს, რომ თუმცა შეიძლება ალოგიკურად და ურცხვადაც კი ჩანდეს ერაყის და დარფურის ფონზე, მაგრამ ჩვენ ვცხოვრობთ ყველაზე მშვიდობიან დროში, ჩვენი სახეობის არსებობის მანძილზე.
Steven Pinker - Psychologist
Steven Pinker is a professor of cognitive science (the study of the human mind) who writes about language, mind and human nature. Full bio
Steven Pinker is a professor of cognitive science (the study of the human mind) who writes about language, mind and human nature. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
Images like this, from the Auschwitz concentration camp,
0
0
4000
ასეთი სურათები,
აუშვიცის საკონცენტრაციო ბანაკიდან,
აუშვიცის საკონცენტრაციო ბანაკიდან,
00:29
have been seared into our consciousness during the twentieth century
1
4000
5000
ჩაიბეჭდა ჩვენს ცნობიერებაში,
მე-20 საუკუნის განმავლობაში
მე-20 საუკუნის განმავლობაში
00:34
and have given us a new understanding of who we are,
2
9000
5000
და მოგვცა საშუალება,
ახლიდან გაგვეცნო საკუთარი თავები,
ახლიდან გაგვეცნო საკუთარი თავები,
00:39
where we've come from and the times we live in.
3
14000
3000
საიდან მოვედით და რა დროში ვცხოვრობთ.
00:42
During the twentieth century, we witnessed the atrocities
4
17000
4000
მე-20 საუკუნის მანძილზე, ჩვენ სტალინის,
ჰიტლერის,
ჰიტლერის,
00:46
of Stalin, Hitler, Mao, Pol Pot, Rwanda and other genocides,
5
21000
5000
მაოს, პოლ პოტის სისასტიკეების, რუანდის
და სხვა გენოციდების მოწმენი გავხდით
და სხვა გენოციდების მოწმენი გავხდით
00:51
and even though the twenty-first century is only seven years old,
6
26000
4000
და თუმცა მე-20 საუკუნე სულ რაღაც 7 წლისაა,
00:55
we have already witnessed an ongoing genocide in Darfur
7
30000
4000
ჩვენ უკვე მოვესწარით მიმდინარე
დარფურის გენოციდს
დარფურის გენოციდს
00:59
and the daily horrors of Iraq.
8
34000
2000
და ერაყის ყოველდღიურ საშინელებებს.
01:02
This has led to a common understanding of our situation,
9
37000
3000
ამან მიგვიყვანა სიტუაციის საერთო აღქმამდე,
01:05
namely that modernity has brought us terrible violence, and perhaps
10
40000
4000
კერძოდ იქამდე, რომ თანამედროვეობამ
საშინელი ძალადობა მოგვიტანა და შესაძლოა,
საშინელი ძალადობა მოგვიტანა და შესაძლოა,
01:09
that native peoples lived in a state of harmony that we have departed from, to our peril.
11
44000
3000
რომ პირველყოფილი ადამიანები
ჰარმონიაში ცხოვრობდნენ,
ჰარმონიაში ცხოვრობდნენ,
01:12
Here is an example
12
47000
5000
რასაც ჩვენდა სახიფათოდ ჩვენვე დავშორდით.
01:17
from an op-ed on Thanksgiving, in the Boston Globe
13
52000
3000
აი მაგალითად, გაზეთ "Boston Globe"-ში
01:20
a couple of years ago, where the writer wrote, "The Indian life
14
55000
3000
ორიოდე წლის წინ ეწერა:
"ინდიელების ცხოვრება
"ინდიელების ცხოვრება
01:24
was a difficult one, but there were no employment problems,
15
59000
3000
რთული იყო, მაგრამ მათ არ ჰქონდათ
დასაქმების პრობლემა, ძლიერი იყო
დასაქმების პრობლემა, ძლიერი იყო
01:27
community harmony was strong, substance abuse unknown,
16
62000
2000
ჰარმონია, ნარკომანია უცნობი იყო,
კრიმინალი თითქმის არ არსებობდა,
ტომებს შორის ბრძოლა კი
ტომებს შორის ბრძოლა კი
01:30
crime nearly non-existent, what warfare there was between tribes
17
65000
3000
01:34
was largely ritualistic and seldom resulted in indiscriminate
18
69000
3000
ძირითადად რიტუალური ხასიათის იყო
და იშვიათად მთავრდებოდა ქაოსური
და იშვიათად მთავრდებოდა ქაოსური
01:37
or wholesale slaughter." Now, you're all familiar with this treacle.
19
72000
4000
ან მასიური მკვლელობით" თქვენთვის
ყველასთვის ნაცნობია ეს თბილი ისტორიები.
ყველასთვის ნაცნობია ეს თბილი ისტორიები.
01:42
We teach it to our children. We hear it on television
20
77000
3000
ჩვენ ამას ბავშვებს ვასწავლით.
ეს გვესმის ტელევიზორში
ეს გვესმის ტელევიზორში
01:45
and in storybooks. Now, the original title of this session
21
80000
5000
და თხზულებებში.
ამ გამოსვლის საწყისი სათაური იყო:
ამ გამოსვლის საწყისი სათაური იყო:
01:50
was, "Everything You Know Is Wrong," and I'm going to present evidence
22
85000
3000
"ყველაფერი რაც გსმენიათ მცდარია"
და მე ვაპირებ ვაჩვენო,
და მე ვაპირებ ვაჩვენო,
01:53
that this particular part of our common understanding is wrong,
23
88000
3000
რომ ჩვენი ცოდნის
ეს კონკრეტული ნაწილი მცდარია,
ეს კონკრეტული ნაწილი მცდარია,
01:56
that, in fact, our ancestors were far more violent than we are,
24
91000
4000
რომ ჩვენი წინაპრები,
იყვნენ ბევრად უფრო მოძალადეები ვიდრე ჩვენ,
იყვნენ ბევრად უფრო მოძალადეები ვიდრე ჩვენ,
02:00
that violence has been in decline for long stretches of time,
25
95000
3000
რომ ძალადობა იკლებს უკვე დიდი ხანია
და რომ დღეს, ალბათ ვცხოვრობთ
და რომ დღეს, ალბათ ვცხოვრობთ
02:04
and that today we are probably living in the most peaceful time in our species' existence.
26
99000
3000
ყველაზე მშვიდობიან დროში
ჩვენი სახეობის არსებობის მანძილზე.
ჩვენი სახეობის არსებობის მანძილზე.
02:07
Now, in the decade of Darfur and Iraq,
27
102000
4000
ახლა, დარფურის და ერაყის დროში
02:12
a statement like that might seem somewhere between hallucinatory
28
107000
3000
ასეთი მტკიცება შეიძლება სადღაც ბოდვიდან
02:15
and obscene. But I'm going to try to convince you
29
110000
3000
უხამსობამდე აღიქმბოდეს,
მაგრამ მე შევეცდები დაგარწმუნოთ,
მაგრამ მე შევეცდები დაგარწმუნოთ,
02:18
that that is the correct picture. The decline of violence
30
113000
6000
რომ ეს რეალური სურათია.
ძალადობის კლება
ძალადობის კლება
02:24
is a fractal phenomenon. You can see it over millennia,
31
119000
3000
მუდმივი მოვლენაა. თქვენ შეგიძლიათ
ეს ათასწლეულების,
ეს ათასწლეულების,
02:27
over centuries, over decades and over years,
32
122000
3000
საუკუნეების, ათწლეუების და წლების მანძლზე
ნახოთ.
ნახოთ.
02:31
although there seems to have been a tipping point at the onset
33
126000
2000
თუმცა როგორც ჩანს იყო გარდამტეხი მომენტი,
02:33
of the Age of Reason in the sixteenth century. One sees it
34
128000
4000
რაციონალიზმის ეპოქის დასაწყისში
მე-16 საუკუნეში.
მე-16 საუკუნეში.
02:37
all over the world, although not homogeneously.
35
132000
3000
ეს ჩანს ყველგან, ოღონდ არა ერთგვაროვნად.
02:41
It's especially evident in the West, beginning with England
36
136000
2000
ეს განსაკუთრებით ჩანს დასავლეთში,
ინგლისიდან და ჰოლანდიიდან
ინგლისიდან და ჰოლანდიიდან
02:44
and Holland around the time of the Enlightenment.
37
139000
2000
დაწყებული
საგანმანათლებლო ეპოქის პერიოდში
საგანმანათლებლო ეპოქის პერიოდში
02:47
Let me take you on a journey of several powers of 10 --
38
142000
3000
ნება მომეცით გამოგზაუროთ 10-ის
რამდენიმე ხარისხში
რამდენიმე ხარისხში
ათასწლეულის მასშტაბიდან,
წლიურ მასშტაბამდე,
წლიურ მასშტაბამდე,
02:51
from the millennium scale to the year scale --
39
146000
2000
02:53
to try to persuade you of this. Until 10,000 years ago, all humans
40
148000
4000
იმისთვის რომ დაგარწმუნოთ ამაში.
10 000 წლის წინ ყველა ადამიანი
10 000 წლის წინ ყველა ადამიანი
02:57
lived as hunter-gatherers, without permanent settlements
41
152000
3000
იყო მონადირე-შემგროვებელი,
მუდმივი საცხოვრებლის
მუდმივი საცხოვრებლის
03:00
or government. And this is the state that's commonly thought
42
155000
3000
და მთავრობის გარეშე.
სწორედ ეს არის ის მდგომარეობა,
სწორედ ეს არის ის მდგომარეობა,
03:03
to be one of primordial harmony. But the archaeologist
43
158000
5000
რომელიც მიჩნეულია ჰარმონიის პირველსახედ.
მაგრამ არქეოლოგი ლორენს კილი,
03:09
Lawrence Keeley, looking at casualty rates
44
164000
4000
თანამედროვე მონადირე-შემგროვებლების
მსხვერპლიანობაზე დაკვირვებით,
მსხვერპლიანობაზე დაკვირვებით,
03:13
among contemporary hunter-gatherers, which is our best source
45
168000
3000
03:17
of evidence about this way of life, has shown a rather different conclusion.
46
172000
6000
რომელიც მტკიცებულებების საუკეთესო წყაროა,
განსხვავებულ დასკვნამდე მივიდა.
განსხვავებულ დასკვნამდე მივიდა.
03:23
Here is a graph that he put together
47
178000
2000
ეს არის გრაფიკი, რომელიც მან შექმნა
03:25
showing the percentage of male deaths due to warfare
48
180000
3000
ის აჩვენებს ომში
მამრების სიკვდილიანობის პროცენტს
მამრების სიკვდილიანობის პროცენტს
03:28
in a number of foraging, or hunting and gathering societies.
49
183000
4000
ფურაჟირების, მონადირეების
და შემგროვებლების რამდენიმე ტომში.
და შემგროვებლების რამდენიმე ტომში.
03:33
The red bars correspond to the likelihood that a man will die
50
188000
6000
წითელი სვეტები აჩვენებს მამაკაცის
ბუნებრივი სიკვდილისგან განსხვავებით,
ბუნებრივი სიკვდილისგან განსხვავებით,
03:39
at the hands of another man, as opposed to passing away
51
194000
3000
მისი სხვისი ხელით დაღუპვის ალბათობას
03:42
of natural causes, in a variety of foraging societies
52
197000
4000
საკვების მომპოვებელ საზოგადოებებში,
03:46
in the New Guinea Highlands and the Amazon Rainforest.
53
201000
3000
ახალი გვინეის კუნძულზე
და ამაზონის ტყეებში.
და ამაზონის ტყეებში.
03:50
And they range from a rate of almost a 60 percent chance that a man will die
54
205000
3000
მამაკაცის სხვისი ხელით მკვლელობის პროცენტი
იცვლება 60%-დან,
იცვლება 60%-დან,
03:53
at the hands of another man to, in the case of the Gebusi,
55
208000
3000
გებუსის ტომის შემთხვევაში,
03:57
only a 15 percent chance. The tiny, little blue bar in the lower
56
212000
4000
15%-მდე. პატარა ლურჯი ,ზოლი,
მარცხენა დაბალ კუთხეში
მარცხენა დაბალ კუთხეში
04:01
left-hand corner plots the corresponding statistic from United States
57
216000
3000
აშშ-ს და ევროპის
მე-20 საუკუნის სტატისტიკას შეესაბამება
მე-20 საუკუნის სტატისტიკას შეესაბამება
04:05
and Europe in the twentieth century, and includes all the deaths
58
220000
4000
და მოიცავს ყველა მკვლელობას
ორივე მსოფლიო ომის ჩათვლით.
ორივე მსოფლიო ომის ჩათვლით.
04:09
of both World Wars. If the death rate in tribal warfare had prevailed
59
224000
5000
ტომთაშორისი ომების შესაბამისი
სიკვდილიანობა რომ ყოფილიყო მე-20 საუკუნეში
სიკვდილიანობა რომ ყოფილიყო მე-20 საუკუნეში
04:14
during the 20th century, there would have been two billion deaths rather than 100 million.
60
229000
6000
100 მილიონის ნაცვლად,
დაიხოცებოდა 2 მილიარდი.
დაიხოცებოდა 2 მილიარდი.
04:20
Also at the millennium scale, we can look
61
235000
3000
ასევე ათასწლეულების მასშტაბში,
შეგვიძლია შევხედოთ
შეგვიძლია შევხედოთ
04:23
at the way of life of early civilizations such as the ones described
62
238000
5000
ადრეული ცივილიზაციების ცხოვრების წესს.
04:28
in the Bible. And in this supposed source of our moral values,
63
243000
5000
ისეთს, რომელიც ბიბლიაშია აღწერილი
და ამ ვითომ მორალურ ღირებულებების წყაროში,
და ამ ვითომ მორალურ ღირებულებების წყაროში,
04:33
one can read descriptions of what was expected in warfare,
64
248000
4000
შეიძლება წავიკითხოთ,
რა იყო იმ დროს ომში მოსალოდნელი.
რა იყო იმ დროს ომში მოსალოდნელი.
04:37
such as the following from Numbers 31: "And they warred
65
252000
3000
მაგალითდ შემდეგი რიცხვნი 31:
"გაილაშქრეს მიდიანზე,
"გაილაშქრეს მიდიანზე,
04:40
against the Midianites as the Lord commanded Moses,
66
255000
3000
როგორც ნაბრძანები ჰქონდა მოსესთვის უფალს,
04:43
and they slew all the males. And Moses said unto them,
67
258000
3000
და დახოცეს ყველა მამრი. უთხრა მათ მოსემ
04:46
'Have you saved all the women alive? Now, therefore, kill every male
68
261000
4000
ახლა გაწყვიტეთ ბავშვებში
ყოველი მამროვანი, ყოველი ქალი,
ყოველი მამროვანი, ყოველი ქალი,
04:50
among the little ones and kill every woman that hath known man
69
265000
3000
რომელსაც შეცნობილი ჰყავს კაცი
მამრის საწოლზე, მოკალით.
მამრის საწოლზე, მოკალით.
04:53
by lying with him, but all the women children that have not know a man
70
268000
4000
ხოლო ყოველი დედროვანი ბავშვებში,
რომელსაც არ შეუცვნია მამაკაცი
რომელსაც არ შეუცვნია მამაკაცი
04:57
by lying with him keep alive for yourselves.'" In other words,
71
272000
3000
მამრის საწოლზე, ცოცხალი დაიტოვეთ"
სხვა სიტყვებით,
სხვა სიტყვებით,
05:00
kill the men; kill the children; if you see any virgins,
72
275000
5000
მოკალით კაცები, მოკალით ბავშვები;
თუ ქალწულს ნახავთ
თუ ქალწულს ნახავთ
05:05
then you can keep them alive so that you can rape them.
73
280000
2000
შეგიძლიათ ცოცხალი დატოვოთ,
და გააუპატიუროთ.
და გააუპატიუროთ.
05:08
You can find four or five passages in the Bible of this ilk.
74
283000
4000
თქვენ ნახავთ
ოთხ, ხუთ მსგავს ნაწყვეტს ბიბლიაში.
ოთხ, ხუთ მსგავს ნაწყვეტს ბიბლიაში.
05:12
Also in the Bible, one sees that the death penalty
75
287000
3000
ასევე ბიბლიაში ნახავთ,
რომ სიკდვილით დასჯა
რომ სიკდვილით დასჯა
05:15
was the accepted punishment for crimes such as homosexuality,
76
290000
5000
მიღებული სასჯელი იყო
ისეთი დანაშაულებებისთვის,
ისეთი დანაშაულებებისთვის,
05:20
adultery, blasphemy, idolatry, talking back to your parents --
77
295000
4000
როგორიც ჰომოსექსუალობა, ღალატი,
მკრეხელობა, მშობლებისთვის შეპასუხება.
მკრეხელობა, მშობლებისთვის შეპასუხება.
05:24
(Laughter) -- and picking up sticks on the Sabbath.
78
299000
4000
(სიცილი) და ფიჩხის შეგროვება შაბათ დღეს.
05:28
Well, let's click the zoom lens
79
303000
3000
მოდით შევამციროთ
05:31
down one order of magnitude, and look at the century scale.
80
306000
3000
და შევხედოთ საუკუნის მასშტაბით.
05:34
Although we don't have statistics for warfare throughout
81
309000
4000
თუმცა ჩვენ არ გვაქვს შუა საუკუნეებიდან
თანამედროვეობამდე
თანამედროვეობამდე
05:39
the Middle Ages to modern times,
82
314000
1000
ომების სტატისტიკა,
05:40
we know just from conventional history -- the evidence
83
315000
3000
ამის შესახებ
მხოლოდ ზოგადი ისტორიიდან ვიცით,
მხოლოდ ზოგადი ისტორიიდან ვიცით,
05:43
was under our nose all along that there has been a reduction
84
318000
4000
იმის მტკიცებულება რომ საზოგადოების მიერ
დაშვებული ძალდობის ფორმის კლებაა
დაშვებული ძალდობის ფორმის კლებაა
05:47
in socially sanctioned forms of violence.
85
322000
3000
სულ ჩვენს თვალწინ იყო,
05:50
For example, any social history will reveal that mutilation and torture
86
325000
4000
მაგალითად, ნებისმიერი საზოგადოების
ისტორიიდან ჩანს, რომ დასახიჩრება და წამება
ისტორიიდან ჩანს, რომ დასახიჩრება და წამება
05:54
were routine forms of criminal punishment. The kind of infraction
87
329000
3000
იყო სასჯელის ჩვეული ფორმა. ისეთი დარღვევა,
05:57
today that would give you a fine, in those days would result in
88
332000
4000
რომელიც დღეს ჯარიმით ისჯება,
06:01
your tongue being cut out, your ears being cut off, you being blinded,
89
336000
4000
მაშინ ენის მოჭრით,
ყურების დაჭრით, დაბრმავებით,
ყურების დაჭრით, დაბრმავებით,
06:05
a hand being chopped off and so on.
90
340000
2000
ხელის მოჭრით და ა.შ. მთავრდებოდა.
06:07
There were numerous ingenious forms of sadistic capital punishment:
91
342000
4000
მაშინ იყო მთელი რიგი მახვილგონივრული
სადისტური დასჯის სასიკვდილო ფორმები.
სადისტური დასჯის სასიკვდილო ფორმები.
06:12
burning at the stake, disemboweling, breaking on the wheel,
92
347000
2000
კოცონზე დაწვა, გამოშიგვნა,
ბორბალზე გაკვრა,
ბორბალზე გაკვრა,
06:15
being pulled apart by horses and so on.
93
350000
2000
ორი მხრიდან ცხენების მიერ გაგლეჯა და ა.შ.
06:18
The death penalty was a sanction for a long list of non-violent crimes:
94
353000
4000
სიკვდილით ისჯებოდა
არაძალადობრივი დანაშაულების მთელი სია:
არაძალადობრივი დანაშაულების მთელი სია:
06:22
criticizing the king, stealing a loaf of bread. Slavery, of course,
95
357000
4000
მეფის კრიტიკა, პურის ნატეხის მოპარვა.
რა თქმა უნდა მონათმფლობელობა,
რა თქმა უნდა მონათმფლობელობა,
06:27
was the preferred labor-saving device, and cruelty was
96
362000
3000
იყო სამუშაოს შესამსუბუქებელი დანადგარი
06:31
a popular form of entertainment. Perhaps the most vivid example
97
366000
3000
და სისასტიკე გართობის პოპულარული ფორმა იყო
ყველაზე თვასლაჩინოა
ყველაზე თვასლაჩინოა
06:34
was the practice of cat burning, in which a cat was hoisted
98
369000
3000
კატის დაწვის პრაქტიკის მაგალითი,
როცა ყულფში გამობმულ კატას,
როცა ყულფში გამობმულ კატას,
06:37
on a stage and lowered in a sling into a fire,
99
372000
3000
ცეცხლში უშვებდნენ
06:40
and the spectators shrieked in laughter as the cat, howling in pain,
100
375000
5000
და მაყურებლები ხარხარებდნენ იმაზე,
თუ როგორ იკლაკნებოდა
თუ როგორ იკლაკნებოდა
კატა ტკივილისგან და კვდებოდა ცეცხლში.
06:46
was burned to death.
101
381000
2000
06:48
What about one-on-one murder? Well, there, there are good statistics,
102
383000
3000
რაც შეეხება ერთი-ერთზე მკვლელობას.
არსებობს კარგი სტატისტიკა,
არსებობს კარგი სტატისტიკა,
06:51
because many municipalities recorded the cause of death.
103
386000
6000
რადგან ბევრი მუნიციპალიტეტი
ჩანაწერში უთითებდა სიკვდილის მიზეზს.
ჩანაწერში უთითებდა სიკვდილის მიზეზს.
06:57
The criminologist Manuel Eisner
104
392000
4000
კრიმინოლოგმა მანუელ აიზნერმა
07:02
scoured all of the historical records across Europe
105
397000
2000
შეისწავლა ევროპის მასშტაბით
07:04
for homicide rates in any village, hamlet, town, county
106
399000
5000
ნებისმიერ სოფელში, ქალაქში, ქვეყანაში,
მკვლელობის სიხშირის
მკვლელობის სიხშირის
07:09
that he could find, and he supplemented them
107
404000
2000
ყველა ისტორიული მონაცემი და შეავსო ის
07:11
with national data, when nations started keeping statistics.
108
406000
3000
ნაციონალური მონაცემებით, იმ დროიდან,
რაც ქვეყნებმა დაიწყეს
რაც ქვეყნებმა დაიწყეს
სტატისტიკის წარმოება.
მან ეს დაიტანა ლოგარითმულ შკალაზე,
მან ეს დაიტანა ლოგარითმულ შკალაზე,
07:15
He plotted on a logarithmic scale, going from 100 deaths
109
410000
7000
წელიწადში 100 000 კაცზე, 100 სიკვდილიდან
დაწყებული, რაც არის
დაწყებული, რაც არის
07:22
per 100,000 people per year, which was approximately the rate
110
417000
6000
07:28
of homicide in the Middle Ages. And the figure plummets down
111
423000
5000
მკვლელობების დაახლოებითი სიხშირე
შუა საუკუნეებში.
შუა საუკუნეებში.
07:33
to less than one homicide per 100,000 people per year
112
428000
4000
გრაფი ეცემა 1 სიკვდილზე დაბლა 100000 კაცზე
წელიწადში შვიდ ან რვა ევროპულ ქვეყანაში,
წელიწადში შვიდ ან რვა ევროპულ ქვეყანაში,
07:38
in seven or eight European countries. Then, there is a slight uptick
113
433000
4000
შემდეგ პატარა ნახტომია 60-იანებში.
რა გასაკვირიც არ უნდა იყოს ხალხი,
რა გასაკვირიც არ უნდა იყოს ხალხი,
07:42
in the 1960s. The people who said that rock 'n' roll would lead
114
437000
4000
რომელიც ამბობდა, რომ როკენროლი
მორალურ დეგრადირებას გამოიწვევს
მორალურ დეგრადირებას გამოიწვევს
07:46
to the decline of moral values actually had a grain of truth to that.
115
441000
3000
რაღაცაში მართლები იყვნენ.
სიკვდილიანობის სულ მცირე
ორ თანრიგიანი კლება იყო
ორ თანრიგიანი კლება იყო
07:50
But there was a decline from at least two orders of magnitude
116
445000
3000
შუა საუკუნეებიდან დღემდე
07:54
in homicide from the Middle Ages to the present,
117
449000
2000
07:57
and the elbow occurred in the early sixteenth century.
118
452000
3000
და გარდამტეხი იყო
მე-16 საუკუნეების დასაწყისი.
მე-16 საუკუნეების დასაწყისი.
08:02
Let's click down now to the decade scale.
119
457000
2000
ახლა, დავიდეთ 10 წლეულების მასშტაბზე.
08:04
According to non-governmental organizations
120
459000
2000
არასამთავრობო ორგანიზაციების თანახმად
08:07
that keep such statistics, since 1945, in Europe and the Americas,
121
462000
4000
რომლებიც ასეთ სტატისტიკას 1945 წლიდან
აწარმოებენ ევროპასა და ამერიკაში,
აწარმოებენ ევროპასა და ამერიკაში,
08:11
there has been a steep decline in interstate wars,
122
466000
3000
მოხდა მკვეთრი კლება
სახელმწიფოთაშორის ომებში,
სახელმწიფოთაშორის ომებში,
ეთნიკურ კონფლიქტებში, დარბევებში
და სამხედრო გადატრიალებებში.
და სამხედრო გადატრიალებებში.
08:15
in deadly ethnic riots or pogroms, and in military coups,
123
470000
4000
08:19
even in South America. Worldwide, there's been a steep decline
124
474000
4000
სამხრეთ ამერიკაშიც კი, მთელ მსოფლიოში
08:23
in deaths in interstate wars. The yellow bars here show the number
125
478000
5000
სიკვდილიანობის მკვეთრი კლებაა
სახელმწიფოთაშორის ომებში. ყვითელი სვეტები
სახელმწიფოთაშორის ომებში. ყვითელი სვეტები
აჩვენებს სიკვდილიანობის რიცხვს ყოველ ომში
ყოველ წელს, 1950 წლიდან დღემდე.
ყოველ წელს, 1950 წლიდან დღემდე.
08:29
of deaths per war per year from 1950 to the present.
126
484000
4000
08:34
And, as you can see, the death rate goes down from 65,000 deaths
127
489000
4000
როგორც ხედავთ,
სიკვდილიანობის სიხშირე 65 000-დან
სიკვდილიანობის სიხშირე 65 000-დან
08:38
per conflict per year in the 1950s to less than 2,000 deaths
128
493000
4000
კონფლიკტში, წელიწადში, 1950 წლიდან
დადის მხოლოდ 2000 სიკვდილამდე
დადის მხოლოდ 2000 სიკვდილამდე
08:42
per conflict per year in this decade, as horrific as it is.
129
497000
4000
თითო კონფლიქტში წელიწადში
ამ ათწლეულში, რა ცუდიც არ არის.
ამ ათწლეულში, რა ცუდიც არ არის.
08:46
Even in the year scale, one can see a decline of violence.
130
501000
3000
წლების მასშტაბშიც კი შეიძლება
ძალადობის კლების დანახვა.
ძალადობის კლების დანახვა.
08:50
Since the end of the Cold War, there have been fewer civil wars,
131
505000
3000
ცივი ომის დასრულების შემდეგ,
ნაკლები სამოქალაქო ომები იყო,
ნაკლები სამოქალაქო ომები იყო,
08:53
fewer genocides -- indeed, a 90 percent reduction since post-World War II highs --
132
508000
6000
ნამვდილად ნაკლები გენოციდი.
90 პროცენტით შემცირდა
90 პროცენტით შემცირდა
08:59
and even a reversal of the 1960s uptick in homicide and violent crime.
133
514000
6000
მეორე მსოფლიო ომის დონესთან შედარებით.
1960 წლის ნახტომიც კი უკან დაბრუნდა.
1960 წლის ნახტომიც კი უკან დაბრუნდა.
09:05
This is from the FBI Uniform Crime Statistics. You can see
134
520000
4000
ეს მონაცემები ფსბ საერთო კრიმინალის
სტატისტიკისაა. თქვენ ხედავთ,
სტატისტიკისაა. თქვენ ხედავთ,
09:09
that there is a fairly low rate of violence in the '50s and the '60s,
135
524000
3000
რომ ძალადობის საკმაოდ დაბალი დონეა
50-იანებში და 60-იანებში,
50-იანებში და 60-იანებში,
09:13
then it soared upward for several decades, and began
136
528000
4000
შემდეგ ნახტომია
რამდენიმე ათწლეულის მანძილზე
რამდენიმე ათწლეულის მანძილზე
09:17
a precipitous decline, starting in the 1990s, so that it went back
137
532000
4000
და იწყება კლება 1990 წლიდან, ისე რომ
09:21
to the level that was last enjoyed in 1960.
138
536000
4000
უბრუნდება 1960 წლის ნიშნულს.
09:25
President Clinton, if you're here, thank you.
139
540000
2000
პრეზიდენტო კლინტონ, თუ აქ ხართ, მადლობა.
09:27
(Laughter)
140
542000
2000
(სიცილი)
09:29
So the question is, why are so many people so wrong
141
544000
3000
მაშ, ისმის კითხვა,
რატომ ცდება ამდენი ხალხი
რატომ ცდება ამდენი ხალხი
09:32
about something so important? I think there are a number of reasons.
142
547000
4000
ასეთ მნიშვნელოვან რამეზე?
ვფიქრობ ამას რიგი მიზეზები აქვს.
ვფიქრობ ამას რიგი მიზეზები აქვს.
09:36
One of them is we have better reporting. The Associated Press
143
551000
3000
ერთ-ერთია ის რომ ჩვენ
უკეთესი შეტყობინების საშუალებები გვაქვს
უკეთესი შეტყობინების საშუალებები გვაქვს
09:39
is a better chronicler of wars over the surface of the Earth
144
554000
4000
ცნობების სააგენტო "Associated Press",
ომის ქრონიკის უკეთესი მომწოდებელია,
ომის ქრონიკის უკეთესი მომწოდებელია,
09:43
than sixteenth-century monks were.
145
558000
4000
ვიდრე მე-16 საუკუნის ბერები.
09:47
There's a cognitive illusion. We cognitive psychologists know that the easier it is
146
562000
5000
არსებობს კოგნიტიური ილუზია. ჩვენ
ფსიქოლოგებმა ვიცით, რომ რაც უფრო ადვილია
ფსიქოლოგებმა ვიცით, რომ რაც უფრო ადვილია
09:52
to recall specific instances of something,
147
567000
3000
გაიხსენო რაღაც კონკრეტული შემთხვევა,
09:55
the higher the probability that you assign to it.
148
570000
3000
მით უფრო დიდია საკუთარი თავის
ამ შემთხვევასთან ასოცირების შანსი.
ამ შემთხვევასთან ასოცირების შანსი.
09:58
Things that we read about in the paper with gory footage
149
573000
3000
ამბები სისხლიანი ილუსტრაციით,
რომლებზეც გაზეთში ვკითხულობთ,
რომლებზეც გაზეთში ვკითხულობთ,
10:02
burn into memory more than reports of a lot more people dying
150
577000
4000
უფრო ძლიერ აღიბეჭდება ჩვენს მეხსიერებაში,
ვიდრე ცნობა ბევრად მეტი ხალხის სიკვდილზე
ვიდრე ცნობა ბევრად მეტი ხალხის სიკვდილზე
10:06
in their beds of old age. There are dynamics in the opinion
151
581000
5000
სიბერისგან საკუთარ საძინებელში.
არსებობს აზრთა რაღაც დინამიკა
არსებობს აზრთა რაღაც დინამიკა
10:12
and advocacy markets: no one ever attracted observers, advocates
152
587000
5000
და ბაზრის წახალისება. ვერავინ მიიზიდავს
დამკვირვებელს, ადვოკატს და დონორს
დამკვირვებელს, ადვოკატს და დონორს
10:17
and donors by saying
153
592000
1000
იმის თქმით,
10:19
things just seem to be getting better and better.
154
594000
2000
რომ საქმეები უკეთ და უკეთ მიდის.
10:21
(Laughter)
155
596000
1000
(სიცილი)
10:22
There's guilt about our treatment of native peoples
156
597000
2000
თანამედროვე ინტელექტუალურ წრეებში
არსებობს დანაშაულის გრძნობა
არსებობს დანაშაულის გრძნობა
ძირძველ ხალხებთან მიმართებაში
10:25
in modern intellectual life, and an unwillingness to acknowledge
157
600000
3000
10:28
there could be anything good about Western culture.
158
603000
2000
და იმის არ აღიარების სურვილი
რომ დასავლურ კულტურაში
რომ დასავლურ კულტურაში
10:31
And of course, our change in standards can outpace the change
159
606000
4000
შეიძლება რამე კარგი იყოს და რა თქმა უნდა
ჩვენი სტანდარტების ცვლილებამ
ჩვენი სტანდარტების ცვლილებამ
შეიძლება საქციელის ცვლილებას გადაასწროს.
ძალადობის კლების ერთი მიზეზი
ძალადობის კლების ერთი მიზეზი
10:36
in behavior. One of the reasons violence went down
160
611000
2000
10:39
is that people got sick of the carnage and cruelty in their time.
161
614000
3000
არის ის, რომ ხალხს იმ დროს
ყელში ამოუვიდა ხოცვა და სისასტიკე
ყელში ამოუვიდა ხოცვა და სისასტიკე
10:42
That's a process that seems to be continuing,
162
617000
3000
როგორც ჩანს ეს პროცესი გრძელდება.
10:45
but if it outstrips behavior by the standards of the day,
163
620000
4000
მაგრამ თუ სტანდარტები წინ უსწრებს ქცევას,
10:49
things always look more barbaric than they would have been
164
624000
3000
მოვლენები ყოველთვის უფრო ბარბაროსული ჩანს
ვიდრე გამოჩნდებოდნენ
ვიდრე გამოჩნდებოდნენ
10:52
by historic standards. So today, we get exercised -- and rightly so --
165
627000
4000
ისტორიული სტანდარტების ფონზე.
დღეს ჩვენ სამართლიანად გვაშფოთებს,
დღეს ჩვენ სამართლიანად გვაშფოთებს,
10:56
if a handful of murderers get executed by lethal injection
166
631000
6000
როცა ტეხასში 15 წლიანი
სააპელაციო პროცესის შემდეგ,
სააპელაციო პროცესის შემდეგ,
11:02
in Texas after a 15-year appeal process. We don't consider
167
637000
4000
რამდენიმე მკვლელს
სასიკვდილო ინექციით უსრულებენ განაჩენს.
სასიკვდილო ინექციით უსრულებენ განაჩენს.
ჩვენ არ ვითვალსწინებთ
რომ 200 წლის წინ ისინი შესაძლოა დაეწვათ,
რომ 200 წლის წინ ისინი შესაძლოა დაეწვათ,
11:07
that a couple of hundred years ago, they may have been burned
168
642000
3000
11:10
at the stake for criticizing the king after a trial
169
645000
3000
10 წუთიანი სასამართლოს შემდეგ
მეფის კრიტიკისთვის.
მეფის კრიტიკისთვის.
11:13
that lasted 10 minutes, and indeed, that that would have been repeated
170
648000
3000
ასეთი რამ მუდმივად ხდებოდა.
11:16
over and over again. Today, we look at capital punishment
171
651000
4000
დღეს ჩვენ სიკვდილით დასჯას
ვუყურებთ როგორც იმის მანიშნებელს,
ვუყურებთ როგორც იმის მანიშნებელს,
თუ რა დონეზე შეიძლება დაეცეს
ჩვენი ქცევა და არა იმისას
ჩვენი ქცევა და არა იმისას
11:21
as evidence of how low our behavior can sink,
172
656000
3000
11:24
rather than how high our standards have risen.
173
659000
2000
თუ როგორ აიწია ჩვენმა სტანდარტებმა.
11:28
Well, why has violence declined? No one really knows,
174
663000
3000
კარგი, მაშ რატომ მცირდება ძალადობა?
სინამდვილეში არავინ იცის,
სინამდვილეში არავინ იცის,
11:31
but I have read four explanations, all of which, I think,
175
666000
4000
მაგრამ მე 4 ახსნა წავიკითხე,
რომელთაგან ჩემი აზრით
რომელთაგან ჩემი აზრით
11:36
have some grain of plausibility. The first is, maybe
176
671000
3000
თითოეული შეიცავს
სიმართლის მარცვალს.
სიმართლის მარცვალს.
11:39
Thomas Hobbes got it right. He was the one who said
177
674000
3000
პირველი: შეიძლება ტომას გობსი მართალი იყო
როცა თქვა, რომ
როცა თქვა, რომ
11:42
that life in a state of nature was "solitary, poor, nasty, brutish
178
677000
5000
სახელმწიფოებრიობამდე პერიოდის ცხოვრება
იყო "განმარტოებული, ღარიბი, საზიზღარი,
იყო "განმარტოებული, ღარიბი, საზიზღარი,
11:47
and short." Not because, he argued,
179
682000
4000
უმოწყალო და მოკლე", არა იმიტომ
11:51
humans have some primordial thirst for blood
180
686000
3000
რომ ადამიანებს გააჩნიათ
თანდაყოლილი სისხლის წყურვილი
თანდაყოლილი სისხლის წყურვილი
11:54
or aggressive instinct or territorial imperative,
181
689000
3000
ან აგრესიული ინსტიქტები
და ტერიტორიული იმპერატივები,
და ტერიტორიული იმპერატივები,
არამედ თავად ანარქიის ლოგიკით,
ანარქიის მდგომარეობაში,
ანარქიის მდგომარეობაში,
11:58
but because of the logic of anarchy. In a state of anarchy,
182
693000
3000
12:01
there's a constant temptation to invade your neighbors preemptively,
183
696000
4000
არსებობს მუდმივი ცდუნება
დაასწრო და თავს დაესხა მეზობელს,
დაასწრო და თავს დაესხა მეზობელს,
12:05
before they invade you. More recently, Thomas Schelling
184
700000
3000
მანამ სანამ ის დაგესხმება. ტომას შელინგი
12:08
gives the analogy of a homeowner who hears a rustling
185
703000
2000
ავლებდა ასეთ ანაგლოგიას.
სახლის მეპატრონეს
სახლის მეპატრონეს
სარდაფიდან ესმის ხმა.
12:11
in the basement. Being a good American, he has a pistol
186
706000
2000
12:13
in the nightstand, pulls out his gun, and walks down the stairs.
187
708000
3000
როგორც კარგ ამერიკელს
მას ტუმბოში აქვს იარაღი.
მას ტუმბოში აქვს იარაღი.
იღებს იარაღს და ჩადის კიბეზე
და ხედავს
და ხედავს
12:17
And what does he see but a burglar with a gun in his hand.
188
712000
2000
ქურდს იარაღით.
12:20
Now, each one of them is thinking,
189
715000
1000
12:21
"I don't really want to kill that guy, but he's about to kill me.
190
716000
4000
თითოეული მათგანი ფიქრობს. "მე არ მინდა
მისი მოკვლა,
მისი მოკვლა,
12:25
Maybe I had better shoot him, before he shoots me,
191
720000
4000
მაგრამ ის აპირებს ჩემს მოკვლას
ჯობია მას ვესროლო, სანამ ის მესვრის.
ჯობია მას ვესროლო, სანამ ის მესვრის.
12:29
especially since, even if he doesn't want to kill me,
192
724000
2000
თან მას ჩემი მოკვლა რომც არ უნდოდეს,
12:31
he's probably worrying right now that I might kill him
193
726000
3000
ალბათ ეშინია, რომ მე მოვკლავ მას
12:34
before he kills me." And so on.
194
729000
2000
სანამ ის მომკლავს მე..." და ა.შ.
12:37
Hunter-gatherer peoples explicitly go through this train of thought,
195
732000
4000
მონადირე-შემგროვებლები ცხადად გაივლებენ
აზრთა ამ მიმდევრობას თავში
აზრთა ამ მიმდევრობას თავში
და ხშირად თავს ესხმიან მეზობლებს
შიშისგან, რომ მათ დაასწრებენ.
შიშისგან, რომ მათ დაასწრებენ.
12:42
and will often raid their neighbors out of fear of being raided first.
196
737000
3000
12:47
Now, one way of dealing with this problem is by deterrence.
197
742000
3000
ამ პრობლემის გადაჭრის ერთ-ერთი ხერხი
შეკავებაა.
შეკავებაა.
12:50
You don't strike first, but you have a publicly announced policy
198
745000
5000
შენ არ ისვრი პირველი, მაგრამ გაქვს
საჯაროდ გაცხადებული პოლოტიკა,
საჯაროდ გაცხადებული პოლოტიკა,
12:55
that you will retaliate savagely if you are invaded.
199
750000
3000
რომ შენ უპასუხებ სასტიკად
თუ ვინმე შემოგიტევს
თუ ვინმე შემოგიტევს
12:58
The only thing is that it's
200
753000
2000
ერთი მომენტი არის ის,
13:00
liable to having its bluff called, and therefore can only work
201
755000
4000
რომ ასეთი განცხადება შეიძლება ყალბი იყოს,
შესაბამისად ეს პოლიტიკა ქმედითი იქნება
შესაბამისად ეს პოლიტიკა ქმედითი იქნება
მხოლოდ იმ შემთხვევაში თუ თქვენ
დაგიჯერებენ. ანუ თქვენ უნდა უპასუხოთ
დაგიჯერებენ. ანუ თქვენ უნდა უპასუხოთ
13:05
if it's credible. To make it credible, you must avenge all insults
202
760000
4000
ყველა თავდასხმას და გაუსწოროთ ანგარიში.
რაც მიდის სისხლიან ვენდეტებამდე.
რაც მიდის სისხლიან ვენდეტებამდე.
13:10
and settle all scores, which leads to the cycles of bloody vendetta.
203
765000
4000
13:14
Life becomes an episode of "The Sopranos." Hobbes' solution,
204
769000
5000
ცხოვრება ხდება "სოპრანოს კლანის" სერია.
ჰობის გადაწყვეტილება "ლევიათანი",
ჰობის გადაწყვეტილება "ლევიათანი",
13:19
the "Leviathan," was that if authority for the legitimate use
205
774000
4000
მდგომარეობს იმაში, რომ
ძალადობის გამოყენების ლეგიტიმური უფლება
ძალადობის გამოყენების ლეგიტიმური უფლება
13:23
of violence was vested in a single democratic agency -- a leviathan --
206
778000
5000
ვანდოთ ერთადერთ დემოკრატიულად არჩეულ
სააგენტოს, ლევიათანს.
სააგენტოს, ლევიათანს.
13:29
then such a state can reduce the temptation of attack,
207
784000
3000
ეს შეამცირებს თავდასხმის ცდუნებას,
13:32
because any kind of aggression will be punished,
208
787000
3000
რადგან ნებისმიერი აგრესია დაისჯება,
13:35
leaving its profitability as zero. That would remove the temptation
209
790000
5000
რაც მის ეფექტურობას გაანულებს.
ეს ხსნის გამაფრთხილებელი შეტევის ცდუნებას
ეს ხსნის გამაფრთხილებელი შეტევის ცდუნებას
13:40
to invade preemptively, out of fear of them attacking you first.
210
795000
4000
იმის შიშით რომ არ დაასწრონ.
13:44
It removes the need for a hair trigger for retaliation
211
799000
4000
და ეს ხსნის
მუდმივად საბრძოლო მზადყოფნის აუცილებლობას,
მუდმივად საბრძოლო მზადყოფნის აუცილებლობას,
13:48
to make your deterrent threat credible. And therefore, it would lead
212
803000
3000
იმისთვის რომ ამტკიცოთ
თქვენი მუქარის სანდოობა.
თქვენი მუქარის სანდოობა.
13:51
to a state of peace. Eisner -- the man who plotted the homicide rates
213
806000
6000
ამას მივყავართ მშვიდობამდე. აისნერი,
ვინც შეადგინა სიკვდილიანობის გრაფიკი,
ვინც შეადგინა სიკვდილიანობის გრაფიკი,
13:57
that you failed to see in the earlier slide --
214
812000
2000
რომელიც წინა სლაიდზე არ გინახავთ,
ამტკიცებდა, რომ ევროპაში
მკვლელობის დონის შემცირების პერიოდი,
მკვლელობის დონის შემცირების პერიოდი,
14:00
argued that the timing of the decline of homicide in Europe
215
815000
3000
14:04
coincided with the rise of centralized states.
216
819000
4000
დაემთხვა
ცენტრალიზებული სახელმწიფოების გაძლიერებას.
ცენტრალიზებული სახელმწიფოების გაძლიერებას.
14:08
So that's a bit of a support for the leviathan theory.
217
823000
3000
ეს არგუმენტი
ლევიათანის თეორიის სასარგებლოა.
ლევიათანის თეორიის სასარგებლოა.
14:11
Also supporting it is the fact that we today see eruptions of violence
218
826000
4000
ამაზე ის ფაქტიც მეტყველებს,
რომ დღეს ჩვენ ძალადობის აფეთქებებს
რომ დღეს ჩვენ ძალადობის აფეთქებებს
14:15
in zones of anarchy, in failed states, collapsed empires,
219
830000
4000
ანარქიის ზონებში ვხედავთ:
უუნარო სახელმწიფოებში, დანგრეულ იმპერიებში
უუნარო სახელმწიფოებში, დანგრეულ იმპერიებში
14:19
frontier regions, mafias, street gangs and so on.
220
834000
4000
განუვითარებელ რეგიონებში, მაფიებში,
ქუჩურ ბანდებში და ა.შ.
ქუჩურ ბანდებში და ა.შ.
14:25
The second explanation is that in many times and places,
221
840000
3000
მეორე ახსნა არის ის.
რომ ბევრ დროსა და ადგილას
რომ ბევრ დროსა და ადგილას
14:28
there is a widespread sentiment that life is cheap.
222
843000
3000
გავრცელებულია სენტიმენტი,
რომ ცხოვრება არაფრად ღირს
რომ ცხოვრება არაფრად ღირს
14:32
In earlier times, when suffering and early death were common
223
847000
4000
ადრეულ ხანაში, როცა ტანჯვა
და ადრეული სიკვდილი ჩვეული იყო
და ადრეული სიკვდილი ჩვეული იყო
14:36
in one's own life, one has fewer compunctions about inflicting them
224
851000
4000
საკუთარ ცხოვრებაში,
ადამიანს ნაკლებად ადარდებდა
ადამიანს ნაკლებად ადარდებდა
14:40
on others. And as technology and economic efficiency make life
225
855000
4000
სხვისთვის ზიანის მიყენება. როცა
ტექნოლოგიამ და ეკონომიკურმა ეფექტურობამ,
ტექნოლოგიამ და ეკონომიკურმა ეფექტურობამ,
14:44
longer and more pleasant, one puts a higher value on life in general.
226
859000
4000
ცხოვრება გაახანგრძლივა და უფრო სასიამოვნო
გახადა, ამან უფრო დიდი ფასი შესძინა
გახადა, ამან უფრო დიდი ფასი შესძინა
14:48
This was an argument from the political scientist James Payne.
227
863000
3000
ზოგადად სიცოცხლეს. ეს იყო
პოლიტ. მეცნიერის ჯეიმს პეინის არგუმენტი
პოლიტ. მეცნიერის ჯეიმს პეინის არგუმენტი
14:52
A third explanation invokes the concept of a nonzero-sum game,
228
867000
4000
მესამე ახსნას შემოაქვს
არანულოვანი თამაშის ცნება
არანულოვანი თამაშის ცნება
14:56
and was worked out in the book "Nonzero" by the journalist
229
871000
4000
შემუშავებულ წიგნში "არანულოვანი" ჟურნალისტ
15:00
Robert Wright. Wright points out that in certain circumstances,
230
875000
3000
რობერტ რაიტის მიერ. რაიტი აღნიშნავს,
რომ გარკვეულ სიტუაციაში
რომ გარკვეულ სიტუაციაში
კოოპერაცია და არა-ძალადობრიობა,
შეიძლება უპირატესი იყოს ურთიერთობაში
შეიძლება უპირატესი იყოს ურთიერთობაში
15:04
cooperation or non-violence can benefit both parties
231
879000
3000
15:07
in an interaction, such as gains in trade when two parties trade
232
882000
6000
როგორიც არის ვაჭრობიდან მიღებული მოგება,
15:13
their surpluses and both come out ahead, or when two parties
233
888000
4000
როცა ორი მხარე ვაჭრობს ზედმეტობებით
და მოგებული რჩება, ან როცა ორივე მხარე
და მოგებული რჩება, ან როცა ორივე მხარე
15:17
lay down their arms and split the so-called peace dividend
234
892000
3000
ყრის იარაღს, ზოგავს სამხედრო დანახარჯს
15:20
that results in them not having to fight the whole time.
235
895000
3000
და არ არიან იძულებულნი მუდმივად იომონ.
15:24
Wright argues that technology has increased the number
236
899000
2000
რაიტი ამტკიცებს, რომ ტექნოლოგიებმა
15:26
of positive-sum games that humans tend to be embroiled in,
237
901000
4000
გაზარდეს დადებით ნაშთიანი თამაშების
რაონდეობა, რომელშიც ჩვენ ვერთვებით.
რაონდეობა, რომელშიც ჩვენ ვერთვებით.
რაც საშუალებას გვაძლევს გავცვალოთ საქონელი
მომსახურება და იდეები
მომსახურება და იდეები
15:31
by allowing the trade of goods, services and ideas
238
906000
3000
15:34
over longer distances and among larger groups of people.
239
909000
3000
დიდ მანძლებზე
და ადამიანთა დიდ ჯგუფებს შორის.
და ადამიანთა დიდ ჯგუფებს შორის.
15:38
The result is that other people become more valuable alive than dead,
240
913000
3000
შედეგად სხვა ადამიანები უფრო ფასობენ,
როცა ისინი ცოცხლები არიან.
როცა ისინი ცოცხლები არიან.
15:41
and violence declines for selfish reasons. As Wright put it,
241
916000
5000
და ძალადობა ეგოისტური მიზეზებით მცირდება.
რაიტის სიტყვებით: "ბევრ მიზეზს შორის,
რაიტის სიტყვებით: "ბევრ მიზეზს შორის,
რატომაც ვფქირობ, რომ იაპონელები
15:47
"Among the many reasons that I think that we should not bomb
242
922000
2000
15:49
the Japanese is that they built my mini-van."
243
924000
3000
არ უნდა დავბომბოთ, არის ის,
რომ მათ ჩემი მანქანა შექმნეს"
რომ მათ ჩემი მანქანა შექმნეს"
15:52
(Laughter)
244
927000
2000
(სიცილი)
15:54
The fourth explanation is captured in the title of a book
245
929000
4000
მეოთხე ახსნა ასახულია ფილოსოფოს
პიტერ სინგერის წიგნში:
პიტერ სინგერის წიგნში:
15:58
called "The Expanding Circle," by the philosopher Peter Singer,
246
933000
3000
"გაფართოებადი წრე",
16:02
who argues that evolution bequeathed humans with a sense
247
937000
3000
რომელიც ფიქრობს, რომ ევოლუციამ
ადამიანს
ადამიანს
16:05
of empathy, an ability to treat other peoples' interests
248
940000
5000
თანაგრძნობის უნარი გაუღვივა: თვისება,
რომ სხვა ადამიანების ინტერესები,
რომ სხვა ადამიანების ინტერესები,
16:10
as comparable to one's own. Unfortunately, by default
249
945000
4000
განვიხილოთ საკუთარის მსგავსად.
სამწუხაროდ, როგორც წესი,
სამწუხაროდ, როგორც წესი,
16:14
we apply it only to a very narrow circle of friends and family.
250
949000
4000
ამ თვისებას ჩვენ ვიყნებთ, მხოლოდ
მეგობრების და ოჯახის წევრების ვიწრო წრეზე.
მეგობრების და ოჯახის წევრების ვიწრო წრეზე.
16:18
People outside that circle are treated as sub-human,
251
953000
3000
ამ წრის გარეთ ადამიანები განიხილებიან
როგორც ქვე ადამიანები
როგორც ქვე ადამიანები
16:21
and can be exploited with impunity. But, over history,
252
956000
4000
და მათი ექსპლუატაცია დაშვებულია,
მაგრამ ისტორიის მანძილზე,
მაგრამ ისტორიის მანძილზე,
16:25
the circle has expanded. One can see, in historical record,
253
960000
4000
ეს წრე ფართოვდებოდა. შეიძლება ისტორიული
ჩანაწერებში ვნახოთ,
ჩანაწერებში ვნახოთ,
16:29
it expanding from the village, to the clan, to the tribe,
254
964000
3000
რომ გაფართოება მიდიოდა სოფლამდე,
კლანამდე, ტომამდე,
კლანამდე, ტომამდე,
ნაციამდე, სხვა რასებამდე, ორივე სქესამდე
და სინგერის თანახმად,
და სინგერის თანახმად,
16:33
to the nation, to other races, to both sexes,
255
968000
3000
16:36
and, in Singer's own arguments, something that we should extend
256
971000
2000
წრე უნდა გაფართოვდეს
16:38
to other sentient species. The question is,
257
973000
5000
სხვა მგრძნობიარე ცხოველებამდეც.
კითხვა ის არის,
კითხვა ის არის,
16:43
if this has happened, what has powered that expansion?
258
978000
3000
რომ თუ ეს მართლაც მოხდა,
რა იდგა ამ გაფართოების უკან?
რა იდგა ამ გაფართოების უკან?
16:46
And there are a number of possibilities, such as increasing circles
259
981000
3000
არსებობს ბევრი ვარიანტი:
ურთიერთთანამშრომლობის წრეები
ურთიერთთანამშრომლობის წრეები
16:49
of reciprocity in the sense that Robert Wright argues for.
260
984000
4000
იმ აზრით,
რომელზეც როპერტ რაიტი საუბრობს.
რომელზეც როპერტ რაიტი საუბრობს.
16:54
The logic of the golden rule -- the more you think about and interact
261
989000
4000
ოქროს წესის ლოგიკა: რაც უფრო მეტს
ფიქრობ სხვაზე და თანამშრომლობ მათთან,
ფიქრობ სხვაზე და თანამშრომლობ მათთან,
16:58
with other people, the more you realize that it is untenable
262
993000
4000
მით უფრო აცნობიერებ, რომ უაზრობაა
17:02
to privilege your interests over theirs,
263
997000
4000
საკუთარი ინტერესების
სხვისაზე მაღლა დაყენება,
სხვისაზე მაღლა დაყენება,
17:06
at least not if you want them to listen to you. You can't say
264
1001000
3000
ყოველ შემთხვევაში, თუ გინდათ
რომ მოგისმინონ ვერ იტყვით,
რომ მოგისმინონ ვერ იტყვით,
17:09
that my interests are special compared to yours,
265
1004000
3000
რომ "ჩემი ინტერესები განსაკუთრებულია,
უფრო ღირებული ვიდრე შენი"
უფრო ღირებული ვიდრე შენი"
17:12
anymore than you can say that the particular spot
266
1007000
2000
ისევე როგორც ვერ იტყვით: "აი ეს ადგილი
სადაც ვდგავარ, სამყაროს უნიკალური ნაწილია
17:15
that I'm standing on is a unique part of the universe
267
1010000
2000
17:18
because I happen to be standing on it that very minute.
268
1013000
2000
მხოლოდ იმიტომ
რომ მე ვდგავარ მასზე ამ წუთას"
რომ მე ვდგავარ მასზე ამ წუთას"
17:21
It may also be powered by cosmopolitanism, by histories,
269
1016000
4000
მიზეზი შეიძლება იყოს კოსმოპოლიტიზმი,
ისტორია,
ისტორია,
17:25
and journalism, and memoirs, and realistic fiction, and travel,
270
1020000
4000
ჟურნალისტიკა, მეხსიერება,
ლიტერატურა, მოგზაურობა,
ლიტერატურა, მოგზაურობა,
17:29
and literacy, which allows you to project yourself into the lives
271
1024000
4000
განათლება, ყველაფერი
რაც გვაძლევს საშუალებას თავი წარმოვიდგინოთ
რაც გვაძლევს საშუალებას თავი წარმოვიდგინოთ
17:33
of other people that formerly you may have treated as sub-human,
272
1028000
4000
სხვის ადგილას, იმათ ადგილას ვისაც შესაძლოა
ქვე ადამიანებად მოვიაზრებდით.
ქვე ადამიანებად მოვიაზრებდით.
17:37
and also to realize the accidental contingency of your own station
273
1032000
4000
ასევე ჩვენი მდგომარეობის
შემთხვევითობის გაცნობიერება.
შემთხვევითობის გაცნობიერება.
17:41
in life, the sense that "there but for fortune go I."
274
1036000
3000
იმისი რომ "ეს გამართლებაა
სადაც ვარ და როგორც"
სადაც ვარ და როგორც"
17:46
Whatever its causes, the decline of violence, I think,
275
1041000
3000
რითიც არ უნდა იყოს გამოწვეული,
ძალადობის შემცირებას
ძალადობის შემცირებას
17:49
has profound implications. It should force us to ask not just, why
276
1044000
4000
აქვს ღრმა შედეგები.
მარტო ის კითხვები კი არ უნდა ისმებოდეს
მარტო ის კითხვები კი არ უნდა ისმებოდეს
17:53
is there war? But also, why is there peace? Not just,
277
1048000
4000
"რატომ არის ომი?" არამედ ისიც
"რატომ დადგა მშვიდობა?"
"რატომ დადგა მშვიდობა?"
არა მხოლოდ "რას ვაკეთებთ არასწორად",
არამედ "რა ვაკეთებთ სწორად?"
არამედ "რა ვაკეთებთ სწორად?"
17:58
what are we doing wrong? But also, what have we been doing right?
278
1053000
3000
რადგან რაღაც სწორად ვაკეთეთ
18:02
Because we have been doing something right,
279
1057000
1000
18:04
and it sure would be good to find out what it is.
280
1059000
2000
და კარგი იქნებოდა გაგვეგო კონკრეტულად რა.
18:06
Thank you very much.
281
1061000
1000
დიდი მადლობა.
18:07
(Applause).
282
1062000
11000
(აპლოდისმენტები)
18:18
Chris Anderson: I loved that talk. I think a lot of people here in the room would say
283
1073000
4000
კრის ანდერსონი: მომეწონა გამოსვლა.
ვფიქრობ ბევრი აქ მყოფი დამეთანხმება,
ვფიქრობ ბევრი აქ მყოფი დამეთანხმება,
18:22
that that expansion of -- that you were talking about,
284
1077000
3000
რომ ეს გაფართოება,
რომელზეც თქვენ საუბრობდით,
რომელზეც თქვენ საუბრობდით,
18:25
that Peter Singer talks about, is also driven by, just by technology,
285
1080000
3000
რომელზეც პიტერ სინგერი საუბრობს,
გამოწვეულია ტექნოლოგიით,
გამოწვეულია ტექნოლოგიით,
18:28
by greater visibility of the other, and the sense that the world
286
1083000
4000
სხვა ადმიანებთან წვდომით და შეგრძნებით
რომ მსოფლიო მცირდება.
რომ მსოფლიო მცირდება.
18:32
is therefore getting smaller. I mean, is that also a grain of truth?
287
1087000
3000
ამაშიც ხომ არის სიმართლის მარცვალი?
სტივენ პინკერი: რა თქმა უნდა.
ეს ეთანხმება რაიტის თეორიასაც.
ეს ეთანხმება რაიტის თეორიასაც.
18:36
Steven Pinker: Very much. It would fit both in Wright's theory,
288
1091000
3000
18:40
that it allows us to enjoy the benefits of cooperation
289
1095000
3000
იმას, რომ ჩვენ თანამშრომლობის
ნაყოფით შეგვიძლია სულ უფრო და უფრო
ნაყოფით შეგვიძლია სულ უფრო და უფრო
ფართე საზოგადოებებში
ვისარგებლოთ. ასევე ჩემი აზრით
ვისარგებლოთ. ასევე ჩემი აზრით
18:44
over larger and larger circles. But also, I think it helps us
290
1099000
3000
ეს გვეხმარება
თავი წარმოიდგინოთ სხვის ადგილას.
თავი წარმოიდგინოთ სხვის ადგილას.
18:49
imagine what it's like to be someone else. I think when you read
291
1104000
3000
18:52
these horrific tortures that were common in the Middle Ages, you think,
292
1107000
3000
როცა კითხულობ შუა საუკუნეების
ამ კოშმარულ წამებებზე ფიქრობ,
ამ კოშმარულ წამებებზე ფიქრობ,
18:55
how could they possibly have done it,
293
1110000
2000
როგორ აკეთებდნენ ამას,
18:57
how could they have not have empathized with the person
294
1112000
2000
როგორ შეეძლოთ
არ თანაეგრძნოთ ადამიანისთვის,
არ თანაეგრძნოთ ადამიანისთვის,
რომელსაც შიგნავდნენ? მაგრამ ცხადია,
19:00
that they're disemboweling? But clearly,
295
1115000
2000
რაღაც დონეზე მათ ეჩვენებოდათ, რომ ის
რაღაც უცხო პლანეტელივითაა,
რაღაც უცხო პლანეტელივითაა,
19:03
as far as they're concerned, this is just an alien being
296
1118000
3000
19:06
that does not have feelings akin to their own. Anything, I think,
297
1121000
3000
რომელსაც არ აქვს მათი მსგავსი გრნძობები.
19:09
that makes it easier to imagine trading places
298
1124000
2000
მგონი ყველაფერი რაც სხვის ადგილზე ყოფნის
წარმოდგენის საშუალება გვაძლევს.
აძლიერბს მორალურ ბმას
აძლიერბს მორალურ ბმას
19:12
with someone else means that it increases your moral consideration
299
1127000
3000
19:15
to that other person.
300
1130000
1000
ამ ადამიანთან.
19:16
CA: Well, Steve, I would love every news media owner to hear that talk
301
1131000
4000
კ,ა.: სტივ მინდა უახლოეს მომავალში ეს,
მედია სააგენტოების ყველა მფლობელმა გაიგოს
მედია სააგენტოების ყველა მფლობელმა გაიგოს
19:20
at some point in the next year. I think it's really important. Thank you so much.
302
1135000
2000
მგონი ეს ძალიან მნიშვნელოვანია
დიდი მადლობა
დიდი მადლობა
19:22
SP: My pleasure.
303
1137000
1000
ს.პ.: მადლობა თქვენ.
ABOUT THE SPEAKER
Steven Pinker - PsychologistSteven Pinker is a professor of cognitive science (the study of the human mind) who writes about language, mind and human nature.
Why you should listen
Steven Pinker grew up in the English-speaking community of Montreal but has spent his adult life bouncing back and forth between Harvard and MIT. He is interested in all aspects of human nature: how we see, hear, think, speak, remember, feel and interact.
To be specific: he developed the first comprehensive theory of language acquisition in children, used verb meaning as a window into cognition, probed the limits of neural networks and showed how the interaction between memory and computation shapes language. He has used evolution to illuminate innuendo, emotional expression and social coordination. He has documented historical declines in violence and explained them in terms of the ways that the violent and peaceable components of human nature interact in different eras. He has written books on the language instinct, how the mind works, the stuff of thought and the doctrine of the blank slate, together with a guide to stylish writing that is rooted in psychology.
In his latest book, Enlightenment Now: The Case for Reason, Science, Humanism, and Progress, he writes about progress -- why people are healthier, richer, safer, happier and better educated than ever. His other books include The Language Instinct, How the Mind Works, The Blank Slate: The Modern Denial of Human Nature, The Stuff of Thought, and The Better Angels of Our Nature.
Steven Pinker | Speaker | TED.com