TED2013
James Flynn: Why our IQ levels are higher than our grandparents'
ჯეიმს ფლინი: რატომაა ჩვენი ინტელექტის დონე ჩვენი ბაბუა-ბებიებისაზე მაღალი?
Filmed:
Readability: 3.9
4,330,212 views
იმ ფაქტს, რომ ყოველი შემდეგი თაობა უფრო კარგ შედეგს აჩვენებს IQ ტესტში ვიდრე წინა "ფლინის ეფექტის" სახელითაა ცნობილი. სინამდვილეში ვხდებით თუ არა ჩვენ უფრო ჭკვიანები, თუ უბრალოდ სხვანაირად ვაზროვნებთ? მე-20 საუკუნის კოგნიტიური ისტორიის ამ მოკლე მიმოხილვაში, მორალის ფილოსოფოსი ჯეიმს ფლინი ამბობს, რომ ცვლილებებს ჩვენს აზროვნებაში გასაოცარი (არც თუ ყოველთვის პოზიტიური) შედეგები აქვს.
James Flynn - Moral philosopher
James Flynn challenges our fundamental assumptions about intelligence. Full bio
James Flynn challenges our fundamental assumptions about intelligence. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
We are going to take a quick voyage
0
791
2399
ჩვენ სწრაფად მოვივლით
00:15
over the cognitive history of the 20th century,
1
3190
3507
მე-20 საუკუნის კოგნიტიურ ისტორიას,
00:18
because during that century,
2
6697
1789
რადგან ამ ისტორიის მანძილზე,
00:20
our minds have altered dramatically.
3
8486
2914
ჩვენი გონება დრამატულად შეიცვალა.
00:23
As you all know, the cars that people drove in 1900
4
11400
3324
როგორც იცით,
1900 წელს არსებული მანქანები შეიცვალა,
1900 წელს არსებული მანქანები შეიცვალა,
00:26
have altered because the roads are better
5
14724
2074
უკეთესი გზების
00:28
and because of technology.
6
16798
2355
და ტექნოლოგიის გამო.
00:31
And our minds have altered, too.
7
19153
1969
ჩვენი გონებაც შეიცვალა.
00:33
We've gone from people who confronted a concrete world
8
21122
3944
კონკრეტული მსოფლიოს პირისპირ
მყოფი ხალხიდან,
მყოფი ხალხიდან,
00:37
and analyzed that world primarily in terms
9
25066
3399
რომელიც აანალიზებდა ამ მსოფლიოს,
00:40
of how much it would benefit them
10
28465
2233
უპირველესად საკუთარი სარგებლის კუთხით,
ჩვენ გადავიქეცით
ჩვენ გადავიქეცით
00:42
to people who confront a very complex world,
11
30698
4592
იმ ხალხად,
რომელიც ძალიან რთული მსოფლიოს პირისპირაა.
რომელიც ძალიან რთული მსოფლიოს პირისპირაა.
00:47
and it's a world where we've had to develop
12
35290
2209
ესაა მსოფლიო,
რომელშიც იძულებულები ვართ გამოვიმუშაოთ
რომელშიც იძულებულები ვართ გამოვიმუშაოთ
00:49
new mental habits, new habits of mind.
13
37499
3495
ახალი გონებრივი ჩვევები,
00:52
And these include things like
14
40994
1997
რომელიც მოიცავს ისეთ რამეებს,
00:54
clothing that concrete world with classification,
15
42991
4014
როგორიცაა კონკრეტული მსოფლიოს
კლასიფიცირება,
კლასიფიცირება,
00:59
introducing abstractions that we try to make
16
47005
2922
აბსტრაქციების შემოტანა,
01:01
logically consistent,
17
49927
2196
რომლებიც ლოგიკურად
თანმიმდევრული უნდა იყოს.
თანმიმდევრული უნდა იყოს.
01:04
and also taking the hypothetical seriously,
18
52123
2830
და ასევე ჰიპოთეტური მსჯელობის
სერიოზულად აღქმა.
სერიოზულად აღქმა.
01:06
that is, wondering about what might have been
19
54953
2250
ანუ დაინტერესება,
თუ რა შეიძლება ყოფილიყო,
თუ რა შეიძლება ყოფილიყო,
01:09
rather than what is.
20
57203
2392
იმის ნაცვლად თუ რა არის.
01:11
Now, this dramatic change was drawn to my attention
21
59595
3552
ამ დრამატულმა ცვლილებამ
ჩემი ყურადღება მიიქცია
ჩემი ყურადღება მიიქცია
01:15
through massive I.Q. gains over time,
22
63147
3760
დროთა განმავლობაში
ინტელექტის კოეფიციენტის მასიური ზრდის გამო
ინტელექტის კოეფიციენტის მასიური ზრდის გამო
01:18
and these have been truly massive.
23
66907
2369
და ეს ზრდა მართლაც მასიური იყო.
01:21
That is, we don't just get a few more questions right
24
69276
4411
ანუ, ჩვენ არა მხოლოდ რამდენიმე დამატებით
კითხვას ვცემთ სწორად პასუხს
კითხვას ვცემთ სწორად პასუხს
01:25
on I.Q. tests.
25
73687
1473
IQ ტესტებში,
01:27
We get far more questions right on I.Q. tests
26
75160
3459
არამედ იმაზე ბევრად მეტ კითხვას
ვცემთ სწორ პასუხს,
ვცემთ სწორ პასუხს,
01:30
than each succeeding generation
27
78619
2248
ვიდრე ყოველი შემდეგი თაობა,
01:32
back to the time that they were invented.
28
80867
2910
მაშინ როცა ეს ტესტები პირველად შეიქმნა.
01:35
Indeed, if you score the people a century ago
29
83777
3298
მართლაც, თუ საუკუნის წინ მცხოვრებ ხალხს
01:39
against modern norms,
30
87075
1548
დღევანდელ ნორმას შევადარებთ,
01:40
they would have an average I.Q. of 70.
31
88623
3371
მათი საშუალო IQ, 70-ის ტოლი იქნება.
01:43
If you score us against their norms,
32
91994
2725
თუ ჩვენს შედეგებს,
მაშინდელ ნორმას შეგვადარებთ,
მაშინდელ ნორმას შეგვადარებთ,
01:46
we would have an average I.Q. of 130.
33
94719
3599
საშუალო IQ-ს 130 მივიღებთ.
01:50
Now this has raised all sorts of questions.
34
98318
3357
ამან ბევრი კითხვა გააჩინა.
01:53
Were our immediate ancestors
35
101675
1905
ჩვენი უახლოესი წინაპრები,
01:55
on the verge of mental retardation?
36
103580
3235
გონებრივი ჩამორჩენილობის ზღვარზე
ხომ არ იყვნენ?
ხომ არ იყვნენ?
01:58
Because 70 is normally the score for mental retardation.
37
106815
4075
რადგან 70 როგორც წესი
გონებრივი ჩამორჩენილობის მაჩვენებელია.
გონებრივი ჩამორჩენილობის მაჩვენებელია.
02:02
Or are we on the verge of all being gifted?
38
110890
3032
ან იქნებ ჩვენ ვართ
განსაკურებული ნიჭიერების ზღვარზე?
განსაკურებული ნიჭიერების ზღვარზე?
02:05
Because 130 is the cutting line for giftedness.
39
113922
4236
რადგან 130 ნიჭიერების ზღვარია.
02:10
Now I'm going to try and argue for a third alternative
40
118158
3120
მე შევეცდები
მესამე ალტერნატივა შემოგთავაზოთ,
მესამე ალტერნატივა შემოგთავაზოთ,
02:13
that's much more illuminating than either of those,
41
121278
4053
რომელიც ბევრად უფრო აზრიანია,
ვიდრე წინა ორი
ვიდრე წინა ორი
02:17
and to put this into perspective,
42
125331
2622
თვალსაჩინოებისთვის წარმოვიდგინოთ,
02:19
let's imagine that a Martian came down to Earth
43
127953
2905
რომ მარსიანელები ჩამოვიდნენ დედამიწაზე
02:22
and found a ruined civilization.
44
130858
2835
და იპოვეს განადგურებული ცივილიზაცია.
02:25
And this Martian was an archaeologist,
45
133693
2407
ეს მარსიანელი არქეოლოგები იყვნენ
02:28
and they found scores, target scores,
46
136100
2887
და იპოვეს მიზანში სროლის შედეგები,
02:30
that people had used for shooting.
47
138987
2923
რომელსაც ხალხი იყენებდა.
02:33
And first they looked at 1865,
48
141910
2503
პირელად მათ 1865 წლის შედეგი ნახეს
02:36
and they found that in a minute,
49
144413
2071
და აღმოაჩინეს, რომ ერთ წუთში
02:38
people had only put one bullet in the bullseye.
50
146484
3709
ადამიანი მიზანში
მხოლოდ 1 ტყვიას ახვედრებდა.
მხოლოდ 1 ტყვიას ახვედრებდა.
02:42
And then they found, in 1898,
51
150193
2317
შემდეგ, 1898 წლისაში, მათ აღმოაჩინეს,
02:44
that they'd put about five bullets in the bullseye in a minute.
52
152510
3784
რომ ხალხი წუთში,
დაახლოებით 5 ტყვიას ახვედრებდა მიზანში.
დაახლოებით 5 ტყვიას ახვედრებდა მიზანში.
02:48
And then about 1918 they put a hundred bullets in the bullseye.
53
156294
5227
და შემდეგ დაახლოებით 1918 წელს
- 100 ტყვია.
- 100 ტყვია.
02:53
And initially, that archaeologist would be baffled.
54
161521
3855
პირველად არქეოლოგი შოკში იქნებოდა.
02:57
They would say, look, these tests were designed
55
165376
2597
იტყოდა, რომ ეს ტესტი ზომავს,
02:59
to find out how much people were steady of hand,
56
167973
3598
თუ რამდენად მტკიცე ხელი აქვს ამ ხალხს,
03:03
how keen their eyesight was,
57
171571
2775
რამდენად კარგი მხედველობა,
03:06
whether they had control of their weapon.
58
174346
2338
და როგორ აკონტროლებენ იარაღს.
03:08
How could these performances have escalated
59
176684
3021
როგორ შეიძლება მათი შედეგები,
03:11
to this enormous degree?
60
179705
2182
ამ დონეზე გაზდრილიყო?
03:13
Well we now know, of course, the answer.
61
181887
2275
ჩვენ კი, რა თქმა უნდა ვიცით პასუხი.
03:16
If that Martian looked at battlefields,
62
184162
2812
ამ მარსიანელს საბრძოლო ველზე რომ შეეხედა,
03:18
they would find that people had only muskets
63
186974
2824
ნახავდა რომ სამოქალაქო ომის პერიოდში
03:21
at the time of the Civil War
64
189798
2064
მათ მხოლოდ მუშკეტები ჰქონდათ.
03:23
and that they had repeating rifles
65
191862
1807
შემდეგ, ესპანეთ-ამერიკის ომისას,
03:25
at the time of the Spanish-American War,
66
193669
3185
მათ რევოლვერები ჰქონდათ
03:28
and then they had machine guns
67
196854
1736
შემდეგ, პირველი მსოფლიო ომისთვის
03:30
by the time of World War I.
68
198590
2815
მათ ჰქონდათ ტყვიამფრქვევები.
03:33
And, in other words, it was the equipment
69
201405
2551
ანუ, ხელსაწყო,
03:35
that was in the hands of the average soldier
70
203956
2167
რომელიც ჯარისკაცს ეჭირა,
03:38
that was responsible, not greater keenness of eye
71
206123
3063
იყო კარგი მხედველობის
03:41
or steadiness of hand.
72
209186
2173
და მტკიცე ხელის მიზეზი.
03:43
Now what we have to imagine is the mental artillery
73
211359
3320
ახლა ჩვენ უნდა წარმოვიდგინოთ
გონებრივი არტილერია,
გონებრივი არტილერია,
03:46
that we have picked up over those hundred years,
74
214679
3493
რომელიც ამ 100 წლის მანძილზე დავაგროვეთ
03:50
and I think again that another thinker will help us here,
75
218172
4063
და ვფიქრობ ერთი მოაზროვნეც დაგვეხმარება,
03:54
and that's Luria.
76
222235
2135
ეს ლურიაა.
03:56
Luria looked at people
77
224370
2144
ლურია აკვირდებოდა ადამიანებს
03:58
just before they entered the scientific age,
78
226514
3653
სანამ ისინი სამეცნიერო ხანაში შევიდოდნენ
04:02
and he found that these people
79
230167
1997
და მან აღმოაჩინა, რომ ეს ხალხი
04:04
were resistant to classifying the concrete world.
80
232164
3657
კონკრეტულ მსოფლიოს ვერ აკლასიფიცირებდნენ.
04:07
They wanted to break it up
81
235821
1054
მისი პატარა ნაწილებად
04:08
into little bits that they could use.
82
236875
2590
დახლეჩა უნდოდათ გამოსაყენებლად.
04:11
He found that they were resistant
83
239465
2290
მან აღმოაჩინა, რომ ისინი
04:13
to deducing the hypothetical,
84
241755
3501
ჰიპოთეტიურ მსჯელობასაც ვერ ახერხებდნენ,
04:17
to speculating about what might be,
85
245256
2677
თუ რა შეიძლება ყოფილიყო.
04:19
and he found finally that they didn't deal well
86
247933
2637
და საბოლოოდ აღმოაჩინა,
04:22
with abstractions or using logic on those abstractions.
87
250570
4397
რომ აბსტრაქტულ ლოგიკას რთულად იყენებდნენ.
04:26
Now let me give you a sample of some of his interviews.
88
254967
3140
გაგაცნობთ რამდენიმე ამონარიდს
მისი ინტერვიუებიდან.
მისი ინტერვიუებიდან.
04:30
He talked to the head man of a person
89
258107
2366
ის ესაუბრა სოფლის თავკაცს
04:32
in rural Russia.
90
260473
1832
რუსეთში.
04:34
They'd only had, as people had in 1900,
91
262305
2474
მათ, როგორც 1900 წელს,
04:36
about four years of schooling.
92
264779
2181
ჰქონდათ დაახლოებით 4 კლასის განათლება.
04:38
And he asked that particular person,
93
266960
2360
ლურიამ ჰკითხა:
04:41
what do crows and fish have in common?
94
269320
3470
"რა საერთო აქვთ ყვავებს და თევზებს?"
04:44
And the fellow said, "Absolutely nothing.
95
272790
3067
კაცმა უპასუხა: "აბსოლუტურად არაფერი.
04:47
You know, I can eat a fish. I can't eat a crow.
96
275857
2993
თევზი შემიძლია ვჭამო, ყვავი - არა.
04:50
A crow can peck at a fish.
97
278850
2326
ყვავს შეუძლია თევზს ჩაუნისკარტოს,
04:53
A fish can't do anything to a crow."
98
281176
2851
თევზი კი ყვავს ვერაფერს უზამს."
04:56
And Luria said, "But aren't they both animals?"
99
284027
3226
ლურიამ უთხრა:
"მაგრამ ეს ორივე ცხოველია, არა?"
"მაგრამ ეს ორივე ცხოველია, არა?"
კაცმა უპასუხა: "რა თქმა უნდა, არა.
04:59
And he said, "Of course not.
100
287253
1410
05:00
One's a fish.
101
288663
1987
ერთი თევზია,
05:02
The other is a bird."
102
290650
1772
მეორე კი - ჩიტი"
05:04
And he was interested, effectively,
103
292422
2022
და მას ის აინტერესებდა,
05:06
in what he could do with those concrete objects.
104
294444
3668
თუ რაში შეიძლეობდა ეს ორი
კონკრეტული ობიექტი გამოეყენებინა.
კონკრეტული ობიექტი გამოეყენებინა.
05:10
And then Luria went to another person,
105
298112
2878
შემდეგ ლურია სხვასთან მივიდა
05:12
and he said to them,
106
300990
2183
და უთხრა:
05:15
"There are no camels in Germany.
107
303173
2696
"გერმანიაში აქლემები არ არიან.
05:17
Hamburg is a city in Germany.
108
305869
2411
ჰამბურგი ქალაქია გერმანიაში.
05:20
Are there camels in Hamburg?"
109
308280
2543
არიან აქლემები ჰამბურგში?"
05:22
And the fellow said,
110
310823
891
კაცმა უპასუხა:
05:23
"Well, if it's large enough, there ought to be camels there."
111
311714
4219
"თუ დიდი ქალაქია, მაშინ იქნებიან აქლემები"
05:27
And Luria said, "But what do my words imply?"
112
315933
3894
ლურიამ:
"მაგრამ ჩემი ნათქვამი რას მიანიშნებს?"
"მაგრამ ჩემი ნათქვამი რას მიანიშნებს?"
05:31
And he said, "Well, maybe it's a small village,
113
319827
2277
მან კი: "შეიძლება პატარა სოფელია,
05:34
and there's no room for camels."
114
322104
2569
სადაც აქლემების ადგილი არაა"
05:36
In other words, he was unwilling to treat this
115
324673
2263
სხვა სიტყვებით, ის ამას
05:38
as anything but a concrete problem,
116
326936
2797
კონკრეტულ პრობლემისგან განსხვავებულად,
ვერ აღიქვამდა.
ვერ აღიქვამდა.
05:41
and he was used to camels being in villages,
117
329733
2558
ის მიჩვეული იყო აქლემებს სოფელში
05:44
and he was quite unable to use the hypothetical,
118
332291
3933
და საკმაოდ სუსტი იყო
ჰიპოთეტიურ მსჯელობაში,
ჰიპოთეტიურ მსჯელობაში,
05:48
to ask himself what if there were no camels in Germany.
119
336224
4907
რომ საკუთარი თავისთვის ეკითხა, რა იქნებოდა
გერმანიაში აქლემები რომ არ ყოფილიყო.
გერმანიაში აქლემები რომ არ ყოფილიყო.
05:53
A third interview was conducted
120
341131
2813
მესამე ინტერვიუ ჩატარდა
05:55
with someone about the North Pole.
121
343944
2984
ჩრდილოეთ პოლუსის შესახებ
05:58
And Luria said, "At the North Pole, there is always snow.
122
346928
4105
ლურიამ ჰკითხა:
"ჩრდილოეთ პოლუსზე ყოველთვის თოვლია.
"ჩრდილოეთ პოლუსზე ყოველთვის თოვლია.
06:03
Wherever there is always snow, the bears are white.
123
351033
3955
იქ სადაც ყოველთვის თოვლია, დათვები თეთრია.
06:06
What color are the bears at the North Pole?"
124
354988
3279
რა ფერის დათვებია ჩრდილოეთ პოლუსზე?"
06:10
And the response was, "Such a thing
125
358267
2402
და პასუხი იყო: "ამის გასაგებად,
06:12
is to be settled by testimony.
126
360669
2310
თვითმხილველი გვჭირდება.
06:14
If a wise person came from the North Pole
127
362979
2824
თუ ბრძენი კაცი მოვა ჩრდილოეთ პლუსიდან
06:17
and told me the bears were white,
128
365803
1851
და მეტყვის,
რომ დათვები თეთრები იყვნენ,
რომ დათვები თეთრები იყვნენ,
06:19
I might believe him,
129
367654
1479
შეიძლება დავუჯერო,
06:21
but every bear that I have seen is a brown bear."
130
369133
4205
მაგრამ ყველა დათვი,
რაც კი მინახავს ყავისფერია."
რაც კი მინახავს ყავისფერია."
06:25
Now you see again, this person has rejected
131
373338
2984
ხედავთ, ახლაც, ამ კაცმაც ვერ შეძლო
06:28
going beyond the concrete world
132
376322
2195
კონკრეტულ მსოფლიოს გაცდენოდა
06:30
and analyzing it through everyday experience,
133
378517
3173
და სიტუაცია
ყოველდღიური გამოცდილებით გააანალიზა.
ყოველდღიური გამოცდილებით გააანალიზა.
06:33
and it was important to that person
134
381690
1866
მისთვის მნიშვნელოვანი იყო,
06:35
what color bears were --
135
383556
1562
რა ფერის იყვნენ დათვები,
06:37
that is, they had to hunt bears.
136
385118
2281
რადგან დათვებზე ნადირობს.
06:39
They weren't willing to engage in this.
137
387399
2409
ისინი მზად არ იყვნენ
ასეთ ანალიზში ჩასართავად.
ასეთ ანალიზში ჩასართავად.
06:41
One of them said to Luria,
138
389808
1837
ერთ-ერთმა ლურიას უთხრა:
06:43
"How can we solve things that aren't real problems?
139
391645
3500
"როგორ უნდა გადავჭრათ ის,
რაც არაა რეალური პრობლემა?
რაც არაა რეალური პრობლემა?
06:47
None of these problems are real.
140
395145
1891
არცერთი ეს პრობლემა არაა რეალური.
06:49
How can we address them?"
141
397036
2643
როგორ უნდა მივუდგეთ?"
06:51
Now, these three categories --
142
399679
3545
ეს სამი კატეგორია:
06:55
classification,
143
403224
1491
კლასიფიკაცია,
06:56
using logic on abstractions,
144
404715
2141
ლოგიკური აბსტრაქცია,
06:58
taking the hypothetical seriously --
145
406856
2769
ჰიპოთეტიკის სერიოზულად აღქმა,
07:01
how much difference do they make in the real world
146
409625
2438
ტესტირების გარდა,
რამდენად მნიშვნელოვანია რეალურ მსოფლიოში?
07:04
beyond the testing room?
147
412063
1893
07:05
And let me give you a few illustrations.
148
413956
2970
ნება მომეცით პატარა ილუსტრაცია გავაკეთო.
07:08
First, almost all of us today get a high school diploma.
149
416926
3389
პირველ რიგში, თითქმის ყველა ჩვენგანი იღებს
საშუალო განათლების ატესტატს.
საშუალო განათლების ატესტატს.
07:12
That is, we've gone from four to eight years of education
150
420315
3397
ჩვენ გადავედით
ოთხიდან რვა კლასამდე განათლებიდან,
ოთხიდან რვა კლასამდე განათლებიდან,
07:15
to 12 years of formal education,
151
423712
2777
12 წლამდე ფორმალურ განათლებაზე
07:18
and 52 percent of Americans
152
426489
1901
და ამერიკელების 52%-ს
07:20
have actually experienced some type of tertiary education.
153
428390
3820
გაუვლია რაღაც ტიპის
უმაღლესი განათლება მაინც.
უმაღლესი განათლება მაინც.
07:24
Now, not only do we have much more education,
154
432210
4032
არა მხოლოდ უფრო ბევრად განათლებულები ვართ,
07:28
and much of that education is scientific,
155
436242
2693
არამედ ამ განათლების უდიდესი ნაწილი
სამეცნიეროა
სამეცნიეროა
07:30
and you can't do science without classifying the world.
156
438935
4010
და მეცნიერება არ მუშაობს
მსოფლიოს კლასიფიცირების გარეშე.
მსოფლიოს კლასიფიცირების გარეშე.
07:34
You can't do science without proposing hypotheses.
157
442945
3859
მეცნიერება არ მუშაობს ჰიპოთეზების გარეშე.
07:38
You can't do science without making it logically consistent.
158
446804
4174
მეცნიერება არ მუშაობს
ლოგიკური თანმიმდევრულობის გარეშე.
ლოგიკური თანმიმდევრულობის გარეშე.
07:42
And even down in grade school, things have changed.
159
450978
3810
ბევრი რამ დაწყებითებშიც კი შეცვილია.
07:46
In 1910, they looked at the examinations
160
454788
2934
1910 წლის ოჰაიოს შტატის 14 წლისებისთვის
07:49
that the state of Ohio gave to 14-year-olds,
161
457722
3820
მიცემულ საგამოცდო საკითხებში
07:53
and they found that they were all
162
461542
1606
აღმოჩნდა რომ ყველა მათგანში
07:55
for socially valued concrete information.
163
463148
3435
სოციალურად ღირებული
კონკრეტული ინფორმაცია იყო.
კონკრეტული ინფორმაცია იყო.
07:58
They were things like,
164
466583
1331
მაგალითად როგორც:
07:59
what are the capitals of the 44 or 45 states
165
467914
2887
რა იყო იმდროისთვის არსებული
08:02
that existed at that time?
166
470801
2374
44, თუ 45 შტატის დედაქალაქი?
08:05
When they looked at the exams
167
473175
1578
როცა 1990 წლის
08:06
that the state of Ohio gave in 1990,
168
474753
3147
ოჰაიოს საგამოცდო საკითხებს ჩახედეს,
08:09
they were all about abstractions.
169
477900
2386
ყველა მათგანი აბსტრაქციებზე იყო.
08:12
They were things like,
170
480286
1593
როგორც მაგალითად:
08:13
why is the largest city of a state rarely the capital?
171
481879
5134
რატომაა, რომ უდიდესი ქალაქი
იშვიათად წარმოადგენს დედაქალაქს?
იშვიათად წარმოადგენს დედაქალაქს?
და თქვენ უნდა მიმხვადრიყავით,
08:19
And you were supposed to think, well,
172
487013
1564
08:20
the state legislature was rural-controlled,
173
488577
3214
რომ შტატის კანონმდებლობას
სოფლის მოსახლეობა აკონტროლებდა
სოფლის მოსახლეობა აკონტროლებდა
08:23
and they hated the big city,
174
491791
2098
და მათ ეზიზღებოდათ დიდი ქალაქები.
08:25
so rather than putting the capital in a big city,
175
493889
2593
ამიტომ დიდი ქალაქების ნაცვლად,
დედაქალაქად საოლქო დასახლებას აქცევდნენ.
08:28
they put it in a county seat.
176
496482
1438
08:29
They put it in Albany rather than New York.
177
497920
2736
ასეთი იყო ალბანი
ნიუ-იორკის ნაცვლად,
ნიუ-იორკის ნაცვლად,
08:32
They put it in Harrisburg rather than Philadelphia.
178
500656
3056
ჰარისბურგს ფილადელფიის ნაცლად
08:35
And so forth.
179
503712
1935
და ა.შ.
08:37
So the tenor of education has changed.
180
505647
2431
ანუ, განათლების არსი შეიცვალა.
08:40
We are educating people to take the hypothetical seriously,
181
508078
4034
ჩვენ ჰიპოთეტიურ მსჯელობას ვასწავლით ხალხს,
08:44
to use abstractions, and to link them logically.
182
512112
3578
აბსტრაქციების გამოყენებას
და მათ ლოგიკურ დაკავშირებას.
და მათ ლოგიკურ დაკავშირებას.
08:47
What about employment?
183
515690
2381
რაც შეეხება დასაქმებას.
08:50
Well, in 1900, three percent of Americans
184
518071
3900
1900 წელს ამერიკელების 3% მუშაობდა
ისეთ სფეროში,
ისეთ სფეროში,
08:53
practiced professions that were cognitively demanding.
185
521971
3542
რომლებიც გონებივ მუშაობას მოითხოვდა.
08:57
Only three percent were lawyers or doctors or teachers.
186
525513
4055
მხოლოდ 3% იყო იურისტი, ექიმი,
ან მასწავლებელი.
ან მასწავლებელი.
09:01
Today, 35 percent of Americans
187
529568
2863
დღეს ამერიკელების 35%
09:04
practice cognitively demanding professions,
188
532431
3319
მუშაობს გონებრივი დატვირთვის
მომთხოვნ სფეროში,
მომთხოვნ სფეროში,
09:07
not only to the professions proper like lawyer
189
535750
2626
არა მხოლოდ იურისტის, ექიმის
09:10
or doctor or scientist or lecturer,
190
538376
2549
მეცნიერის, ან ლექტორისნაირ პოზიციებზე,
09:12
but many, many sub-professions
191
540925
1818
არამედ ბევრი ქვეპროფესიით,
09:14
having to do with being a technician,
192
542743
1941
როგორც ტექნიკოსი,
09:16
a computer programmer.
193
544684
2025
პროგრამისტი.
09:18
A whole range of professions now make cognitive demands.
194
546709
4324
პროფესიების მთელი წყება ითხოვს დღეს
გონებრივ დატვირთვას
გონებრივ დატვირთვას
09:23
And we can only meet the terms of employment
195
551033
2930
და თანამდეროვე მსოფლიოში
დასაქმების მოთხოვნებს
დასაქმების მოთხოვნებს
09:25
in the modern world by being cognitively
196
553963
2497
მხოლოდ გონებრივად,
ბევრად უფრო მოქნილები დავაკმაყოფილებთ
09:28
far more flexible.
197
556460
2261
09:30
And it's not just that we have many more people
198
558721
3223
ამის მიზეზი არა მხოლოდ ისაა,
რომ ბევრად მეტი ხალხია
რომ ბევრად მეტი ხალხია
09:33
in cognitively demanding professions.
199
561944
2990
გონებრივი დატვირთვის პროფესიებში,
09:36
The professions have been upgraded.
200
564934
2403
არამედ ის რომ პროფესიები დაიხვეწა.
09:39
Compare the doctor in 1900,
201
567337
2111
შეადარეთ 1900 წლის ექიმი
09:41
who really had only a few tricks up his sleeve,
202
569448
3049
რომელსაც მხოლოდ რამდენიმე უნარი
ჰქონდა განკარგულებაში,
ჰქონდა განკარგულებაში,
09:44
with the modern general practitioner or specialist,
203
572497
2808
თანამდეროვე ოჯახის ექიმს, ან სპეციალისტს,
09:47
with years of scientific training.
204
575305
2679
რომელსაც რამდენიმე წლიანი
მეცნიერული მომზადება აქვს გავლილი.
მეცნიერული მომზადება აქვს გავლილი.
09:49
Compare the banker in 1900,
205
577984
2269
შეადარეთ 1900 წლის ბანკირი,
09:52
who really just needed a good accountant
206
580253
2413
რომელიც მხოლოდ
კარგი ბუღალტერი უნდა ყოფილიყო
კარგი ბუღალტერი უნდა ყოფილიყო
09:54
and to know who was trustworthy in the local community
207
582666
3176
და ადგილობრივ დონეზე
სცოდნოდა ვინ იყო სანდო
სცოდნოდა ვინ იყო სანდო
09:57
for paying back their mortgage.
208
585842
2291
იპოთეკური სესხის დასაფარად.
10:00
Well, the merchant bankers who brought the world to their knees
209
588133
3229
ბანკირები,
რომლებმაც მსოფლიო დააჩოქეს,
რომლებმაც მსოფლიო დააჩოქეს,
შეიძლება მორალურად მოიკოჭლებდნენ,
10:03
may have been morally remiss,
210
591362
1766
10:05
but they were cognitively very agile.
211
593128
3139
მაგრამ გონებრივად ძალიან სხარტები იყვნენ.
10:08
They went far beyond that 1900 banker.
212
596267
4611
ისინი 1900 წლის დროინდელ ბანკირზე
ბევრად წინ წავიდნენ.
ბევრად წინ წავიდნენ.
10:12
They had to look at computer projections
213
600878
2167
მათ საბინაო ბაზრის კომპიუტერული პროგნოზები
10:15
for the housing market.
214
603045
2000
უნდა გაეანალიზებინათ.
10:17
They had to get complicated CDO-squared
215
605045
3905
ისინი უნდა გარკვეულიყვნენ რთულ
ვალდებულებებში,
ვალდებულებებში,
10:20
in order to bundle debt together
216
608950
2450
იმისთვის რომ ვალები ერთად შეეკრათ,
10:23
and make debt look as if it were actually a profitable asset.
217
611400
3759
და ის მომგებიან აქტივად გამოჩენილიყო.
10:27
They had to prepare a case to get rating agencies
218
615159
3100
მათ საქმე ისე უნდა შეეფუთათ,
რომ უმაღლესი შეფასება მიეღოთ
რომ უმაღლესი შეფასება მიეღოთ
სარეიტინგო სააგენტოებისგან
10:30
to give it a AAA,
219
618259
1111
10:31
though in many cases, they had virtually bribed the rating agencies.
220
619370
4234
თუმცა ბევრ შემთხვევაში, ისინი პრაქტიკულად
სარეიტინგოების მოსყიდვას ახდენდნენ.
სარეიტინგოების მოსყიდვას ახდენდნენ.
10:35
And they also, of course, had to get people
221
623604
2029
მათ ასევე ხალხი უნდა დაერწმუნებინათ,
10:37
to accept these so-called assets
222
625633
2687
რომ მათი ეს ე.წ. აქტივები მიეღოთ
10:40
and pay money for them
223
628320
1500
და ამისთვის ფული გადაეხადათ,
10:41
even though they were highly vulnerable.
224
629820
2587
დიდი რისკის მიუხედავად.
10:44
Or take a farmer today.
225
632407
1590
ან მაგალითად თანამედროვე ფერმერი
10:45
I take the farm manager of today as very different
226
633997
3280
მე ვთვლი რომ ფერმის თანამედროვე მმართველი
ბევრად განსხვავდება
ბევრად განსხვავდება
10:49
from the farmer of 1900.
227
637277
2491
1900 წლის დროინდელი ფერმერისგან.
10:51
So it hasn't just been the spread
228
639768
1838
ამიტომ, ეს უბრალოდ გონებრივი
მუშაობის მომთხოვნი
მუშაობის მომთხოვნი
10:53
of cognitively demanding professions.
229
641606
3191
პრეფესიების გავრცელება არ ყოფილა.
10:56
It's also been the upgrading of tasks
230
644797
2380
ასევე ამოცანების გართულებამაც,
10:59
like lawyer and doctor and what have you
231
647177
2567
იურისტებისთვის, ექიმებისთვის
და სხვებისთვის,
და სხვებისთვის,
11:01
that have made demands on our cognitive faculties.
232
649744
3777
მოითხოვა გონებრივი შესაძლებლობები.
11:05
But I've talked about education and employment.
233
653521
3159
მე ვისაუბრე განათლებაზე და დასაქმებაზე,
11:08
Some of the habits of mind that we have developed
234
656680
3339
მაგრამ ზოგიერთმა გონებრივმა ჩვევამ,
რომელიც მე-20 საუკუნის მანძილზე
განგვივითარდა
განგვივითარდა
11:12
over the 20th century
235
660019
1607
11:13
have paid off in unexpected areas.
236
661626
2595
მოულოდნელ სფეროებშიც იჩინა თავი.
11:16
I'm primarily a moral philosopher.
237
664221
2271
მე პირველ რიგში მორალის ფილოსოფოსი ვარ.
11:18
I merely have a holiday in psychology,
238
666492
3688
ფსოქოლოგია მიტაცებს
11:22
and what interests me in general is moral debate.
239
670180
4408
და ზოგადად მორალური დებატი მაინტერესებს.
11:26
Now over the last century,
240
674588
2731
უკანასკნელი საუკუნის მანძილზე,
11:29
in developed nations like America,
241
677319
2350
ამერიკისნაირ განვითარებულ ქვეყნებში,
11:31
moral debate has escalated
242
679669
1981
მორალური დებატები გახშირდა,
11:33
because we take the hypothetical seriously,
243
681650
3339
რადგან ჰიმპოთეტიურ მსჯელობას
სერიოზულად აღვიქვამთ,
სერიოზულად აღვიქვამთ,
11:36
and we also take universals seriously
244
684989
3215
ასევე უნივერსალიზმსაც
11:40
and look for logical connections.
245
688204
2796
და ლოგიკურ კავშირებს ვეძებთ.
11:43
When I came home in 1955 from university
246
691000
3735
როცა 1955 წელს
უნივერსიტეტიდან შინ დავბრუნდი,
უნივერსიტეტიდან შინ დავბრუნდი,
11:46
at the time of Martin Luther King,
247
694735
2307
მარტინ ლუთერ კინგის დროს,
11:49
a lot of people came home at that time
248
697042
2322
ბევრი დაბრუნდა სახლში იმ დროს
11:51
and started having arguments with their parents and grandparents.
249
699364
3750
და დაიწყო კამათი მშობლებთან
და ბებია-ბაბუებთან.
და ბებია-ბაბუებთან.
11:55
My father was born in 1885,
250
703114
3228
მამაჩემი 1885 წელს დაიბადა
11:58
and he was mildly racially biased.
251
706342
2563
და მას ცოტა რასისტული განწყობები ჰქონდა.
12:00
As an Irishman, he hated the English so much
252
708905
2103
როგორც ირლანდიელს
მას იმდენად ეზიზღებოდა ინგლისელები,
მას იმდენად ეზიზღებოდა ინგლისელები,
12:03
he didn't have much emotion for anyone else.
253
711008
2321
სხვაზე არავიზე დარჩა მეტი ემოცია,
12:05
(Laughter)
254
713329
3271
(სიცილი)
12:08
But he did have a sense that black people were inferior.
255
716600
4508
მაგრამ მას ჰქონდა განცდა,
რომ შავკანიანები დაბლა მდგომები იყვნენ
რომ შავკანიანები დაბლა მდგომები იყვნენ
12:13
And when we said to our parents and grandparents,
256
721108
2848
და როცა ჩვენ მშობლებს
და ბებია-ბაბუას ვკითხეთ:
და ბებია-ბაბუას ვკითხეთ:
12:15
"How would you feel if tomorrow morning you woke up black?"
257
723956
4493
"რას იგრძნობდით,
ხვალ დილით შავკანიანად რომ გაგეღვიძათ?"
ხვალ დილით შავკანიანად რომ გაგეღვიძათ?"
12:20
they said that is the dumbest thing you've ever said.
258
728449
3621
მათ თქვეს, რომ ეს ყველაზე დიდი
სისულელე იყო, რაც კი გვითქვამს.
სისულელე იყო, რაც კი გვითქვამს.
12:24
Who have you ever known who woke up in the morning --
259
732070
2502
ვინ გინახავთ რომ დილით...
12:26
(Laughter) --
260
734572
2402
(სიცილი)
შავკანიანად გადაქცეულიყოს?
12:28
that turned black?
261
736974
1230
12:30
In other words, they were fixed in the concrete
262
738204
3516
სხვა სიტყვებით,
ისინი ჩაჭიდებულები იყვნენ კონკრეტულ
ისინი ჩაჭიდებულები იყვნენ კონკრეტულ
12:33
mores and attitudes they had inherited.
263
741720
3513
მემკვიდრეობით მიღებულ
მორალსა და დამოკიდებულებაზე.
მორალსა და დამოკიდებულებაზე.
12:37
They would not take the hypothetical seriously,
264
745233
3011
ჰიპოთეტიურ მსჯელობას
სერიოზულად ვერ აღიქვამდნენ
სერიოზულად ვერ აღიქვამდნენ
12:40
and without the hypothetical,
265
748244
1484
და ჰიპოთეტიურობის გარეშე
12:41
it's very difficult to get moral argument off the ground.
266
749728
4019
ძალიან რთულია
მორალური არგუმენტების დემონსტრირება.
მორალური არგუმენტების დემონსტრირება.
12:45
You have to say, imagine you were
267
753747
2635
უნდა თქვათ: "წარმოიდგინე
12:48
in Iran, and imagine that your relatives
268
756382
5585
ირანში რომ იყო, წარმოიდგინე,
რომ შენი უდანაშაულო ნათესავები
12:53
all suffered from collateral damage
269
761967
2700
დაზარალდნენ როგორც ომის გვერდითი ზიანი.
12:56
even though they had done no wrong.
270
764667
1946
12:58
How would you feel about that?
271
766613
2061
რას იგრძნობდი ამ დროს?"
13:00
And if someone of the older generation says,
272
768674
2720
და თუ ვინმე ძველი თაობიდან გეტყვით:
13:03
well, our government takes care of us,
273
771394
1930
"ჩვენი მთავრობა ზრუნავს ჩვენზე
13:05
and it's up to their government to take care of them,
274
773324
2943
და მათი მთავრობის პასუხისმგებლობაა
მათზე ზრუნვა."
მათზე ზრუნვა."
13:08
they're just not willing to take the hypothetical seriously.
275
776267
4068
ნიშნავს რომ ისინი არ უდგებიან
ჰიპოთეტიურ მსჯელობას სერიოზულად.
ჰიპოთეტიურ მსჯელობას სერიოზულად.
13:12
Or take an Islamic father whose daughter has been raped,
276
780335
3367
ან ავიღოთ მუსლიმი მამა,
რომლის ქალიშვილიც გააუპატიურეს
რომლის ქალიშვილიც გააუპატიურეს
13:15
and he feels he's honor-bound to kill her.
277
783702
3210
და ის ფიქრობს რომ ღირსების საქმეა
და ვალდებულია ქალიშვილი მოკლას.
და ვალდებულია ქალიშვილი მოკლას.
13:18
Well, he's treating his mores
278
786912
2360
ის ისე უდგება საკუთარ მორალურ ტრადიციას,
13:21
as if they were sticks and stones and rocks that he had inherited,
279
789272
3900
თითქოს ეს ჯოხები, ქვები და კლდეებია,
რომელიც მემკვიდრეობით მიიღო
რომელიც მემკვიდრეობით მიიღო
13:25
and they're unmovable in any way by logic.
280
793172
2645
და მათი ლოგიკურად შეცვლა შეუძლებელია.
13:27
They're just inherited mores.
281
795817
2576
ეს მხოლოდ მემკვიდრეობით მიღებული
მორალური ტრადიციაა.
მორალური ტრადიციაა.
13:30
Today we would say something like,
282
798393
2201
დღეს ჩვენ ასეთ რამეს ვიტყოდით:
13:32
well, imagine you were knocked unconscious and sodomized.
283
800594
3577
"წარმოიდგინე გაგთიშეს და გაგაუპატიურეს.
ხარ თუ არა სიკვდილის ღირსი?"
13:36
Would you deserve to be killed?
284
804171
1673
13:37
And he would say, well that's not in the Koran.
285
805844
2895
და ის გიპასუხებდათ,
ეს სცენარი ყურანში არაა.
ეს სცენარი ყურანში არაა.
13:40
That's not one of the principles I've got.
286
808739
4022
ასეთი პრინციპი მე არ მომეპოვება.
13:44
Well you, today, universalize your principles.
287
812761
2841
დღეს-დღეობით
ჩვენ პრინციპების უნვერსალიზაციას ვახდენთ.
ჩვენ პრინციპების უნვერსალიზაციას ვახდენთ.
13:47
You state them as abstractions and you use logic on them.
288
815602
3557
თქვენ აყალიბებთ მათ როგორც აბსტრაქციებს
და შემდეგ მასზე ლოგიკას იყენებთ.
და შემდეგ მასზე ლოგიკას იყენებთ.
13:51
If you have a principle such as,
289
819159
2273
თუ გაქვთ პრინციპი,
რომ ადამიანები არ უნდა დაზარალდნენ
რომ ადამიანები არ უნდა დაზარალდნენ
13:53
people shouldn't suffer unless they're guilty of something,
290
821432
3646
თუ მათ არაფერი დაუშავებიათ,
13:57
then to exclude black people
291
825078
2096
მაშინ აქედან
შავკანიანების გამორიცხვისთვის...
შავკანიანების გამორიცხვისთვის...
13:59
you've got to make exceptions, don't you?
292
827174
2498
უნდა გამორიცხოთ, ასე არაა?
14:01
You have to say, well, blackness of skin,
293
829672
2988
უნდა თქვათ, რომ კანის სიშავის გამო,
14:04
you couldn't suffer just for that.
294
832660
2623
მხოლოდ ამის გამო არ უნდა დაზარალდეთ.
14:07
It must be that blacks are somehow tainted.
295
835283
3263
შავკანიანები
რაღაცაში დამნაშავეები უნდა იყვნენ.
რაღაცაში დამნაშავეები უნდა იყვნენ.
14:10
And then we can bring empirical evidence to bear, can't we,
296
838546
3167
შემდეგ ემპირიული მტკიცებულება
შეიძლება წარმოვადგინოთ და ვთქვათ:
შეიძლება წარმოვადგინოთ და ვთქვათ:
14:13
and say, well how can you consider all blacks tainted
297
841713
2916
როგორ უნდა ჩათვალოთ
ყველა შავკანიანი დამნაშავედ?
ყველა შავკანიანი დამნაშავედ?
14:16
when St. Augustine was black and Thomas Sowell is black.
298
844629
3794
როცა წმ. ავგუსტინე შავკანიანი იყო
და თომას სოუელიც.
და თომას სოუელიც.
14:20
And you can get moral argument off the ground, then,
299
848423
3425
და ახლა უკვე შეგიძლიათ
მორალური არგუმენტის დემონსტრორება,
მორალური არგუმენტის დემონსტრორება,
14:23
because you're not treating moral principles as concrete entities.
300
851848
4554
რადგან მორალურ პრინციპებს
როგორც კონკრეტულ ობიექტებს არ განიხილავთ.
როგორც კონკრეტულ ობიექტებს არ განიხილავთ.
14:28
You're treating them as universals,
301
856402
1937
თქვენ მათ უნივერსალურად განიხილავთ,
14:30
to be rendered consistent by logic.
302
858339
2779
რომლებთან მიმართებაშიც
თანმიმდევრული ლოგიკა უნდა გამოვიყენოთ.
თანმიმდევრული ლოგიკა უნდა გამოვიყენოთ.
14:33
Now how did all of this arise out of I.Q. tests?
303
861118
3130
ამ ყველაფრამდე
IQ ტესტებიდან როგორ მივედით?
IQ ტესტებიდან როგორ მივედით?
14:36
That's what initially got me going on cognitive history.
304
864248
4010
ესაა, რამაც პირველად
კოგნიტიური ისტორიისკენ წამიყვანა.
კოგნიტიური ისტორიისკენ წამიყვანა.
14:40
If you look at the I.Q. test,
305
868258
1885
თუ IQ ტესტებს შეხედავთ,
14:42
you find the gains have been greatest in certain areas.
306
870143
3985
ნახავთ რომ ზოგიერთ სფეროში
დიდი მიღწევები იყო.
დიდი მიღწევები იყო.
14:46
The similarities subtest of the Wechsler
307
874128
2603
უექსლერის მსგავსებების ქვეტესტი
14:48
is about classification,
308
876731
2269
კლასიფიცირებაზეა
14:51
and we have made enormous gains
309
879000
2080
და ჩვენ დიდი მიღწევა გვაქვს
14:53
on that classification subtest.
310
881080
3110
ამ კლასიფიცირების ქვეტესტში.
14:56
There are other parts of the I.Q. test battery
311
884190
3281
IQ ტესტების სხვა ნაწილებიც,
14:59
that are about using logic on abstractions.
312
887471
3096
რომლებიც ლოგიკის
და აბსტრაქციის გამოყენებაზეა.
და აბსტრაქციის გამოყენებაზეა.
15:02
Some of you may have taken Raven's Progressive Matrices,
313
890567
3474
ზოგ თქვენგანს შეიძლება გაუვლია
რევენის პროგრესული მატრიცები,
რევენის პროგრესული მატრიცები,
15:06
and it's all about analogies.
314
894041
2538
ის ანალოგიებზეა.
15:08
And in 1900, people could do simple analogies.
315
896579
3856
1900 წელს ადამიანებს
მარტივი ანალოგიების გაკეთება შეეძლოთ.
მარტივი ანალოგიების გაკეთება შეეძლოთ.
15:12
That is, if you said to them, cats are like wildcats.
316
900435
4345
თუ ეტყოდით: "კატები გვანან გარეულ კატებს
15:16
What are dogs like?
317
904780
1576
რას გვანან ძაღლები?"
15:18
They would say wolves.
318
906356
2092
ისინი გეტყოდნენ მგლებს.
15:20
But by 1960, people could attack Raven's
319
908448
3544
მაგრამ 1960 წლისთვის ხალხს "რევენის" გავლა
15:23
on a much more sophisticated level.
320
911992
2650
ბევრად უფრო რთულ დონეზე შეეძლო.
15:26
If you said, we've got two squares followed by a triangle,
321
914642
4507
თუ ეტყოდით:
"გაქვთ ორი კვადრატი და შემდეგ სამკუთხედი,
"გაქვთ ორი კვადრატი და შემდეგ სამკუთხედი,
15:31
what follows two circles?
322
919149
2236
რა მოსდევს ორ წრეს?"
15:33
They could say a semicircle.
323
921385
2287
ისინი ამბობდნენ ნახევარწრეს.
15:35
Just as a triangle is half of a square,
324
923672
2178
როგორც სამკუთხედი კვადრატის ნახევარია,
15:37
a semicircle is half of a circle.
325
925850
2718
ნახევარწრეც, წრის ნახევარია.
15:40
By 2010, college graduates, if you said
326
928568
3593
2010 წლისთვის, კოლეჯ დამთავრებულებს
თუ ეტყოდით:
თუ ეტყოდით:
15:44
two circles followed by a semicircle,
327
932161
3235
"ორი წრე და შემდეგ ნახევარწრე,
15:47
two sixteens followed by what,
328
935396
2790
ორი 16 და შემდეგ..?"
15:50
they would say eight, because eight is half of 16.
329
938186
3736
ისინი იტყოდნენ რვა, რადგან რვა
16-ის ნახევარია.
16-ის ნახევარია.
15:53
That is, they had moved so far from the concrete world
330
941922
2866
ისინი ისე დაშორდნენ კონკრეტულ მსოფლიოს,
15:56
that they could even ignore
331
944788
2293
რომ მათ კითხვაში არსებული ფორმების
15:59
the appearance of the symbols that were involved in the question.
332
947081
4523
და სიმბოლოების იგნორირებაც კი შეუძლიათ,
16:03
Now, I should say one thing that's very disheartening.
333
951604
3164
ერთი გულდასაწყვეტი რამ უნდა ვთქვა.
16:06
We haven't made progress on all fronts.
334
954768
2872
ყველა ფრონტზე არ გვქონია პროგრესი.
16:09
One of the ways in which we would like to deal
335
957640
2764
თანამედროვე მსოფლიოს სირთულესთან
16:12
with the sophistication of the modern world
336
960404
2198
გამკლავების ერთ-ერთი გზა
16:14
is through politics,
337
962602
2036
პოლიტიკაა
16:16
and sadly you can have humane moral principles,
338
964638
3335
და სამწუხაროდ,
შეიძლება გქონდეთ მორალური პრინციპები
შეიძლება გქონდეთ მორალური პრინციპები
16:19
you can classify, you can use logic on abstractions,
339
967973
4420
შეგეძლოთ კლასიფიცირება,
ლოგიკის გამოყენება აბსტრაქციებში,
ლოგიკის გამოყენება აბსტრაქციებში,
16:24
and if you're ignorant of history and of other countries,
340
972393
2930
მაგრამ თუ თქვენ არ იცით თქვენი
ისტორია და სხვა ქვეყნების ისტორია,
ისტორია და სხვა ქვეყნების ისტორია,
16:27
you can't do politics.
341
975323
2427
პოლიტიკით ვერ დაკავდებით.
16:29
We've noticed, in a trend among young Americans,
342
977750
3020
ჩვენ ახალგაზრდა ამერიკელებში
შევნიშნეთ ტენდენცია,
შევნიშნეთ ტენდენცია,
16:32
that they read less history and less literature
343
980770
2875
რომ ისინი ნაკლებ ისტორიას
და ნაკლებ ლიტერატურას კითხულობენ
და ნაკლებ ლიტერატურას კითხულობენ
16:35
and less material about foreign lands,
344
983645
2610
და ნაკლებ მასალას ეცნობიან სხვა ქვეყნებზე.
16:38
and they're essentially ahistorical.
345
986255
1695
მათ ძირითადად არ იციან ისტორია.
16:39
They live in the bubble of the present.
346
987950
2117
ისინი თანამედროვეობის ჭურში ცხოვრობენ.
16:42
They don't know the Korean War from the war in Vietnam.
347
990067
2856
ისინი კორეის ომს ვერ არჩევენ
ვიეტნამის ომისგან.
ვიეტნამის ომისგან.
16:44
They don't know who was an ally of America in World War II.
348
992923
4183
მათ არ იციან ვინ იყო აშშ-ს მოკავშირე
მეორე მსოფლიო ომში.
მეორე მსოფლიო ომში.
16:49
Think how different America would be
349
997106
2621
წარმოიდგინეთ რამდენად განსხვავებული
იქნებოდა ამერიკა,
იქნებოდა ამერიკა,
16:51
if every American knew that this is the fifth time
350
999727
3596
ყველა ამერიკელს რომ სცოდნოდა,
რომ ეს მეხუთედ შევიდა
რომ ეს მეხუთედ შევიდა
16:55
Western armies have gone to Afghanistan to put its house in order,
351
1003323
4094
დასავლური არმიები ავღანეთში
სიტუაციის მოსაწესრიგებლად
სიტუაციის მოსაწესრიგებლად
16:59
and if they had some idea of exactly what had happened
352
1007417
3364
და წარმოდგენა რომ ჰქონოდათ
ზუსტად რა მოხდა
ზუსტად რა მოხდა
17:02
on those four previous occasions.
353
1010781
2325
წინა ოთხ შემთხვევაში.
17:05
(Laughter)
354
1013106
950
(სიცილი)
17:06
And that is, they had barely left,
355
1014056
1948
მათ ძლივს გამოასწრეს
17:08
and there wasn't a trace in the sand.
356
1016004
2332
ისე რომ კვალი არ დატოვეს.
17:10
Or imagine how different things would be
357
1018336
3208
ან წარმოიდგინეთ
რა სხვანაირად იქნებოდა ყველაფერი,
რა სხვანაირად იქნებოდა ყველაფერი,
17:13
if most Americans knew that we had been lied
358
1021544
2756
ამერიკელების უმეტესობას რომ სცოდნოდა,
17:16
into four of our last six wars.
359
1024300
2925
რომ ჩვენი ბოლო 6 ომიდან,
4 ტყუილზე წამოვიწყეთ.
4 ტყუილზე წამოვიწყეთ.
17:19
You know, the Spanish didn't sink the battleship Maine,
360
1027225
2934
იცით? ესპანელებს არ ჩაუძირავთ
საბრძოლო გემი"მეინი"
საბრძოლო გემი"მეინი"
17:22
the Lusitania was not an innocent vessel
361
1030159
2258
"ლუსიტანია" არ იყო უვნებელი ხომალდი,
17:24
but was loaded with munitions,
362
1032417
2633
ის სამხედრო აღჭურვილობით იყო დატვირთული.
17:27
the North Vietnamese did not attack the Seventh Fleet,
363
1035050
4078
ჩრდილოეთ ვიეტნამელები
თავს არ დასხმიან მეშვიდე ფლოტს,
თავს არ დასხმიან მეშვიდე ფლოტს,
17:31
and, of course, Saddam Hussein hated al Qaeda
364
1039128
3568
და რა თქმა უნდა სადამ ჰუსეინი
ვერ იტანდა ალ ქაედას
ვერ იტანდა ალ ქაედას
17:34
and had nothing to do with it,
365
1042696
1909
და არაფერი ჰქონდა მათთან საერთო.
17:36
and yet the administration convinced 45 percent of the people
366
1044605
3803
ამის მიუხედავად აშშ-ს ადმინისტრაციამ
დაარწმუნა მოსახლეობის 45%,
დაარწმუნა მოსახლეობის 45%,
17:40
that they were brothers in arms,
367
1048408
1544
რომ ისინი მოკავშირეები იყვნენ,
17:41
when he would hang one from the nearest lamppost.
368
1049952
3879
როცა ის ნებისმიერ მათგანს
უახლოეს განათების ბოძზე ჩამოკიდებდა.
უახლოეს განათების ბოძზე ჩამოკიდებდა.
17:45
But I don't want to end on a pessimistic note.
369
1053831
3469
არ მინდა პესიმისტურ ნოტზე დავასრულო.
17:49
The 20th century has shown enormous cognitive reserves
370
1057300
4518
მე-20 საუკუნემ
ჩვეულებრივ ადამიანებში არსებული
ჩვეულებრივ ადამიანებში არსებული
არნახული გონებრივი რეზერვები აჩვენა,
რომელიც ახლა აღმოვაჩინეთ.
რომელიც ახლა აღმოვაჩინეთ.
17:53
in ordinary people that we have now realized,
371
1061818
3653
17:57
and the aristocracy was convinced
372
1065471
2064
არისტოკრატია დარწმუნებული იყო,
17:59
that the average person couldn't make it,
373
1067535
2179
რომ რიგით ადამიანს არ შეეძლო,
რომ ისინი ვერასდროს გაიზიარებდნენ
მათ აზროვნებას
მათ აზროვნებას
18:01
that they could never share their mindset
374
1069714
2966
18:04
or their cognitive abilities.
375
1072680
2606
და გონებრივ შესაძლებლობებს.
18:07
Lord Curzon once said
376
1075286
1714
ლორდ კურზონმა ერთხელ თქვა...
18:09
he saw people bathing in the North Sea,
377
1077000
2264
მან დაინახა ჩრდილოეთ ზღვაში მოცურავე ხალხი
18:11
and he said, "Why did no one tell me
378
1079264
1663
და თქვა: "არავინ რატომ არ მითხრა
18:12
what white bodies the lower orders have?"
379
1080927
2976
რა თეთრი სხეულები აქვთ
ქვედა ფენის წარმომადგენლებს?"
ქვედა ფენის წარმომადგენლებს?"
18:15
As if they were a reptile.
380
1083903
2351
თითქოს ისინი რეპტილიები იყვნენ.
18:18
Well, Dickens was right and he was wrong. [Correction: Rudyard Kipling]
381
1086254
3050
დიკენსი მართალი იყო და ის ცდებოდა.
[შესწორება: რადიარდ კიპლინგი]
[შესწორება: რადიარდ კიპლინგი]
18:21
[Kipling] said, "The colonel's lady and Judy O'Grady
382
1089304
3710
[კიპლინგმა] თქვა:
"პოლკოვნიკის ცოლი და ჯუდი ო'გრედი
"პოლკოვნიკის ცოლი და ჯუდი ო'გრედი
კან ქვეშ დები არიან"
18:25
are sisters underneath the skin."
383
1093014
3209
18:28
(Applause)
384
1096223
4000
(აპლოდისმენტები)
ABOUT THE SPEAKER
James Flynn - Moral philosopherJames Flynn challenges our fundamental assumptions about intelligence.
Why you should listen
Year over year, people fare better on standardized tests, a global phenomenon known as the Flynn Effect. James Flynn, the New Zealand-based researcher who discovered this, believes that environmental factors play a greater role in intelligence than genetics does.
His latest findings, discussed in his 2012 book Are We Getting Smarter?, also suggest that women are not only as intelligent as men, but superior when it comes to executive function. “Women, when exposed to modernity, do equal men for IQ,” Flynn said to TV ONE’s Greg Boyed. “But in the formal educational setting where they apply their intelligence, they’re outperforming men all hollow.”
Flynn, a retired university professor, has written extensively about the connection between ongoing equality and IQ gains, democracy and human rights. He also wrote a compelling book about books, The Torchlight List, in which he lists 200 must-reads.
James Flynn | Speaker | TED.com