ABOUT THE SPEAKER
Lisa Bu - Passionate reader
Lisa Bu has built a career helping people find great stories to listen to. Now she tells her own story.

Why you should listen

At TED's annual staff retreat, everyone has to get up and talk about something -- either about work, or about something interesting from their own lives. In fall 2012, our own Lisa Bu prepared a talk about her love of reading. And our quiet, funny and efficient Content Distribution Manager simply brought down the house, with a story that's too good not to share. We are thrilled and proud that Lisa is the first TED staffer ever to be invited to speak on the mainstage at the TED Conference.

Born and raised in Hunan, China, Lisa Bu has been with TED since 2011. Before that, she spent seven years as a talk show producer and a digital media content director at Wisconsin Public Radio. She's also a computer programmer, with a PhD in journalism and an MBA in information systems from the University of Wisconsin-Madison, as well as a BA in Chinese from Nanjing University in China.

More profile about the speaker
Lisa Bu | Speaker | TED.com
TED2013

Lisa Bu: How books can open your mind

Лиза Бу: Жаңалық ашуға кітаптар қалай көмектеседі

Filmed:
4,963,279 views

Көкейтесті арманың орындалмаса не істейсің? Лиза Бу АҚШ-тағы жаңа өмірге үйрене жүріп, дүниетанымын кеңейту үшін кітаптарға жүгінді. Осы бір кітаптың сиқыры туралы әсерлі оқиғасында Лиза кітап оқуға деген өзінің сырымен бөліседі.
- Passionate reader
Lisa Bu has built a career helping people find great stories to listen to. Now she tells her own story. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
So I was trained to become a gymnast
0
607
2712
Гимнаст болу үшін
Қытайдың Хунан жерінде
00:15
for two years in Hunan, China in the 1970s.
1
3319
3656
70-жылдары 2 жыл бойы жаттықтым.
00:18
When I was in the first grade, the government
2
6975
2545
Бірінші сыныпта мемлекет мені
00:21
wanted to transfer me to a school for athletes,
3
9520
2607
қазына есебінен атлеттер
мектебіне ауыстыруды
00:24
all expenses paid.
4
12127
2048
құп көрді.
Бірақ қайсар анам оған көнбеді.
00:26
But my tiger mother said, "No."
5
14175
2648
Әке-шешем өздері секілді
инженер болғанымды қалады.
00:28
My parents wanted me to become
6
16823
2136
"Мәдениет төңкерісін"
көрген олар
00:30
an engineer like them.
7
18959
2104
бақытқа бастаушы
жалғыз жол бар деп білетін.
00:33
After surviving the Cultural Revolution,
8
21063
2087
Ол - қауіпсіз
00:35
they firmly believed there's only one sure way to happiness:
9
23150
3809
әрі жоғары жалақы жұмыс.
00:38
a safe and well-paid job.
10
26959
2933
Оның маған ұнау-ұнамауы маңызды да емес.
00:41
It is not important if I like the job or not.
11
29892
2795
Бірақ Қытай операсының әншісі
болуды армандадым.
00:44
But my dream was to become a Chinese opera singer.
12
32687
5280
Міне, күйсандықта ойнауды қиялдап отырмын.
00:49
That is me playing my imaginary piano.
13
37967
3648
Опера әншісі болу үшін ерте жастан бастап
00:53
An opera singer must start training young
14
41615
2184
шұғылдану керек.
Опера мектебіне түсу үшін
00:55
to learn acrobatics,
15
43799
1584
қолдан келгеннің бәрін жасадым
00:57
so I tried everything I could to go to opera school.
16
45383
2944
Мектеп директоры мен
радиохабар жүргізушісіне
01:00
I even wrote to the school principal
17
48327
2267
арнайы хат жаздым.
Бірақ ойымды ұнатпады.
01:02
and the host of a radio show.
18
50594
2761
Тіпті үлкендер менің
құлшынысыма мән бермеді де.
01:05
But no adults liked the idea.
19
53355
3806
Тек достарымнан ғана қолдау таптым,
алайда олар да мен секілді
01:09
No adults believed I was serious.
20
57161
2723
шарасыз балалар еді. Сонымен,
15-ке толғанда бәрінен
01:11
Only my friends supported me, but they were kids,
21
59884
3244
құр қалғанымды түсіндім.
01:15
just as powerless as I was.
22
63128
2756
Асқақ арманым
01:17
So at age 15, I knew I was too old to be trained.
23
65884
5765
келмеске кетті.
01:23
My dream would never come true.
24
71649
2967
Мен қалған өмірімдегі екінші орында тұрған
01:26
I was afraid that for the rest of my life
25
74616
3308
бақыттың алға шығып
01:29
some second-class happiness
26
77924
2037
кетуінен қорықтым.
01:31
would be the best I could hope for.
27
79961
2537
Бірақ бұл әділетсіздік қой!
01:34
But that's so unfair.
28
82498
2428
Басқа бір әуестік табам деп шештім.
01:36
So I was determined to find another calling.
29
84926
3802
Жанымда мені үйрететін ешкім жоқ.
Жақсы!
01:40
Nobody around to teach me? Fine.
30
88728
2737
Мен кітаптарға сүйендім.
01:43
I turned to books.
31
91465
2232
Ата-ана тәрбиесіндегі
01:45
I satisfied my hunger for parental advice
32
93697
3642
бос кеңістікті қаламгерлер мен
01:49
from this book by a family of writers and musicians.["Correspondence in the Family of Fou Lei"]
33
97339
4877
әншілердің отбасы мүшелері жазған
кітаптармен толтыруға тырыстым.
01:54
I found my role model of an independent woman
34
102216
3073
(«Фу Лэй отбасылық жазбалары").
Тәуелсіз әйел рөлін таптым.
01:57
when Confucian tradition requires obedience.["Jane Eyre"]
35
105289
3844
Күңзілік дәстүр бойсұнуды талап ететін.
("Джейн Эйр»).
02:01
And I learned to be efficient from this book.["Cheaper by the Dozen"]
36
109133
3697
Ал мына кітап пысықтыққа үйретті.
("Көтерме бағамен арзанырақ)
02:04
And I was inspired to study abroad after reading these.
37
112830
3965
Осы шығарманы оқығаннан кейін
02:08
["Complete Works of Sanmao" (aka Echo Chan)] ["Lessons From History" by Nan Huaijin]
38
116795
2071
шетелде білім алуға құмарттым
(Эхо Чжань). (авторы Нан Хуайжинь)
02:10
I came to the U.S. in 1995,
39
118866
3191
1995 жылы АҚШ-қа келдім.
Иә, ең алғаш
02:14
so which books did I read here first?
40
122057
2881
қандай кітаптар оқыдым?
02:16
Books banned in China, of course.
41
124938
3525
Әрине, Қытайда
тыйым салынған кітаптарды.
02:20
"The Good Earth" is about Chinese peasant life.
42
128463
3670
"The good Earth" - қытайлық шаруа
өмірі туралы кітап.
02:24
That's just not convenient for propaganda. Got it.
43
132133
4102
Насихат үшін ыңғайсыздау ғой.
02:28
The Bible is interesting, but strange.
44
136235
3725
Інжіл қызық кітап, бірақ бір сарынды.
02:31
(Laughter)
45
139960
2485
(Күлкі)
02:34
That's a topic for a different day.
46
142445
3471
Бұл жайлы кейін айтармыз.
02:37
But the fifth commandment gave me an epiphany:
47
145916
3295
Дегенмен, "Бесінші уағыз" маған кей
нәрселерді түсіну үшін көмектесті.
02:41
"You shall honor your father and mother."
48
149211
2979
"Әке-шешеңді қадірле!".
02:44
"Honor," I said. "That's so different,
49
152190
2950
"Қадірлеу" "бағыну" дегенге ұқсамайды ғой.
Бұл одан да жақсы.
02:47
and better, than obey."
50
155140
1739
Бұл маған өзіңді кінәлі сезіну
деген
02:48
So it becomes my tool to climb out
51
156879
2504
күңзілік тұзақтан шығуға
02:51
of this Confucian guilt trap
52
159383
2116
және ата-анаммен қарым-қатынасымды
02:53
and to restart my relationship with my parents.
53
161499
4272
қайта бастауға көмектесті.
Жаңа мәдениетпен танысу
02:57
Encountering a new culture also started my habit
54
165771
3022
маған салыстыра оқу
деген әдемі әдет сыйлады.
03:00
of comparative reading.
55
168793
1772
Соның арқасында көп нәрсені білдім.
03:02
It offers many insights.
56
170565
1855
Мысалы, маған әлемнің мына картасы
03:04
For example, I found this map out of place at first
57
172420
4780
басында қызық боп көрінген.
03:09
because this is what Chinese students grew up with.
58
177200
4885
Себебі қытай оқушылары әлемге солай
қарауға үйренген.
03:14
It had never occurred to me,
59
182085
1501
Менің санама Қытай әлемнің
03:15
China doesn't have to be at the center of the world.
60
183586
3135
қақ ортасында емес
деген ой кіріп те шықпапты.
03:18
A map actually carries somebody's view.
61
186721
4253
Карта әлдекімнің көзқарасын танытады.
03:22
Comparative reading actually is nothing new.
62
190974
2408
Әрине, салыстырып оқу жаңалық емес.
03:25
It's a standard practice in the academic world.
63
193382
3304
Бұл академиялық орта үшін қалыпты дағды.
03:28
There are even research fields
64
196686
1468
Салыстырмалы теология мен
03:30
such as comparative religion and comparative literature.
65
198154
3945
әдебиеттану салаларында да бар.
03:34
Compare and contrast gives scholars
66
202099
2235
Салыстыру мен қарсы қою ғалымдарға
03:36
a more complete understanding of a topic.
67
204334
3006
оны терең тануға жол ашады.
03:39
So I thought, well, if comparative reading
68
207340
1753
Егер ғылымда бұл бар болса, неге оны
03:41
works for research, why not do it in daily life too?
69
209093
3836
күнделікті өмірде де қолданып көрмеске
деп ойладым.
03:44
So I started reading books in pairs.
70
212929
3375
Сонымен, мен кітаптарды жұп-жұбымен оқи
бастадым.
03:48
So they can be about people --
71
216304
1214
Олар адамдар жайлы
03:49
["Benjamin Franklin" by Walter Isaacson]["John Adams" by David McCullough] --
72
217518
883
У.Айзексонның
03:50
who are involved in the same event,
73
218401
2508
"Бенджамин Франклині". Д.Маккалоның
03:52
or friends with shared experiences.
74
220909
2679
"Джон Адамсы" т.б.
03:55
["Personal History" by Katharine Graham]["The Snowball: Warren Buffett and the Business of Life," by Alice Schroeder]
75
223588
1400
Кэтрин Грэм. "Тұлға тарихы»,
03:56
I also compare the same stories in different genres -- (Laughter)
76
224988
4398
Элис Шредер. "Уоррен Баффет және өмірлік
бизнес". Сондай-ақ мен әртүрлі жанрдағы
04:01
[Holy Bible: King James Version]["Lamb" by Chrisopher Moore] --
77
229386
2112
ұқсас сюжеттерді салыстырамын. Інжіл:
04:03
or similar stories from different cultures,
78
231498
3137
Джеймс патша нұсқасы, К.Мурдың "Қозысы"
немесе Джозеф Кэмбпел
04:06
as Joseph Campbell did in his wonderful book.["The Power of Myth" by Joseph Campbell]
79
234635
2881
жазғандай (Дж.Кэмпбел "Аңыз күші") өзге
мәдениеттердегі
04:09
For example, both the Christ and the Buddha
80
237516
3393
ұқсас сюжеттер. Мысалы, Иса да, Будда да
04:12
went through three temptations.
81
240909
2433
үш арбаудан өткен.
04:15
For the Christ, the temptations
82
243342
1802
Иса экономикалық, саяси және рухани
04:17
are economic, political and spiritual.
83
245144
3975
арбаудан өткен.
04:21
For the Buddha, they are all psychological:
84
249119
4326
Ал Будда үшін барлық сынақ
04:25
lust, fear and social duty -- interesting.
85
253445
7318
құмарлық, үрей және қоғамдық парыз секілді
психологиялық тұрғыда болды. Қызық қой.
04:32
So if you know a foreign language, it's also fun
86
260763
3039
Егер сіз шет тілін білсеңіз,
сүйікті кітабыңызды қос тілде оқу
04:35
to read your favorite books in two languages.
87
263802
1897
әсерлі болады. Т.Мертон."Чжуанцзу жолы"
04:37
["The Way of Chuang Tzu" Thomas Merton]["Tao: The Watercourse Way" Alan Watts]
88
265699
1252
А. Уотс."Дао - су жолы".
04:38
Instead of lost in translation, I found there is much to gain.
89
266951
3560
Аударманың әлегімен бірге пайдасы да
көп екен.
04:42
For example, it's through translation that I realized
90
270527
4208
Мысалы, "бақыт" сөзінің қытай тіліне
сөзбе-сөз "жылдам қуаныш" деп аударылатыны
04:46
"happiness" in Chinese literally means "fast joy." Huh!
91
274735
5973
мені таңғалдырды. Иә!
04:52
"Bride" in Chinese literally means "new mother." Uh-oh.
92
280708
5289
"Келін" сөзі қытай тіліне "жас ана" деп
аударылады екен.
04:57
(Laughter)
93
285997
3261
Түһ, шіркін-ай! (Күлкі)
05:01
Books have given me a magic portal to connect with people
94
289258
5387
Кітаптар маған бұрынғы һәм бүгінгі
адамдармен байланыс
05:06
of the past and the present.
95
294645
2645
орнатуға жол ашқан алтынкөпір болды.
05:09
I know I shall never feel lonely or powerless again.
96
297290
4235
Өзімді ешқашан жалғыз және шарасыз
сезінбейтінімді білемін!
05:13
Having a dream shattered really is nothing
97
301525
2677
Менің үзілген үміттерім өзгелердікімен
05:16
compared to what many others have suffered.
98
304202
2936
салыстырғанда болмашы ғана нәрселер екен.
05:19
I have come to believe that coming true
99
307138
2728
Армандардың орындалуы
05:21
is not the only purpose of a dream.
100
309866
3280
міндет еместігін түсіндім.
05:25
Its most important purpose is to get us in touch
101
313146
3901
Маңыздысы сол,
05:29
with where dreams come from,
102
317047
2115
армандар өздерінің қайдан келгендерін,
05:31
where passion comes from, where happiness comes from.
103
319162
2904
құштарлық қайдан пайда болып, бақыт қайдан
келетінін
05:34
Even a shattered dream can do that for you.
104
322066
4222
көрсетіп тұрады. Тіпті орындалмаған арман
да бұған көмектесе алады.
05:38
So because of books, I'm here today,
105
326288
2254
Кітаптардың арқасында мен осында тұрмын.
05:40
happy, living again with a purpose and a clarity,
106
328542
3660
Бақытыма орай, биік мақсат пен нақты
жоспарға сай қай өмір сүріп жатырмын!
05:44
most of the time.
107
332202
1750
Әрқашан.
05:45
So may books be always with you.
108
333952
3561
Кітаптар сіздермен бірге болсын!
05:49
Thank you.
109
337513
1478
Рақмет.
05:50
(Applause)
110
338991
1848
(Қол соғу)
05:52
Thank you. (Applause)
111
340839
3645
Рақмет сіздерге.
(Қол соғу)
05:56
Thank you. (Applause)
112
344484
5093
Рақмет сіздерге.
(Қол соғу)
Translated by Mika Erg
Reviewed by Ainur Akhmetova

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Lisa Bu - Passionate reader
Lisa Bu has built a career helping people find great stories to listen to. Now she tells her own story.

Why you should listen

At TED's annual staff retreat, everyone has to get up and talk about something -- either about work, or about something interesting from their own lives. In fall 2012, our own Lisa Bu prepared a talk about her love of reading. And our quiet, funny and efficient Content Distribution Manager simply brought down the house, with a story that's too good not to share. We are thrilled and proud that Lisa is the first TED staffer ever to be invited to speak on the mainstage at the TED Conference.

Born and raised in Hunan, China, Lisa Bu has been with TED since 2011. Before that, she spent seven years as a talk show producer and a digital media content director at Wisconsin Public Radio. She's also a computer programmer, with a PhD in journalism and an MBA in information systems from the University of Wisconsin-Madison, as well as a BA in Chinese from Nanjing University in China.

More profile about the speaker
Lisa Bu | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee