TEDxDU 2010
Kim Gorgens: Protecting the brain against concussion
کیم گۆرگینس: پارێزگاری کردنی مێشک لە لێدانی کتوپڕ
Filmed:
Readability: 3.9
525,269 views
زانای هەستە دەمارەکان کیم گۆرگینس بابەتی باشتر پارێزگاریکردنی مێشک لە لێدانی کتوپڕ دەخاتە ڕوو. وە داوای ئەوە دەکات کە منداڵان کڵاوی پارێزگاری کردن بکەنە سەریان.
Kim Gorgens - Neuropsychologist
Kim Gorgens studies the brain's response to injury -- and advocates that we mind our (gray) matter. Full bio
Kim Gorgens studies the brain's response to injury -- and advocates that we mind our (gray) matter. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
So, a funny thing happened
0
1000
2000
شتێکی خۆش ڕوویدا
00:18
on my way to becoming a brilliant,
1
3000
2000
له ڕێگه‌مدا بۆ ئه‌وه‌ی زیره‌ک بم
00:20
world-class neuropsychologist:
2
5000
2000
له‌ناو باشترین ده‌رونناسه‌کان
00:22
I had a baby.
3
7000
2000
منداڵێکم هه‌بوو
00:24
And that's not to say
4
9000
2000
ئه‌وه ئەوە نیه کە ده‌مه‌وێت بیڵێم
00:26
I ever went on to become
5
11000
2000
هه‌تا ئێستا من هه‌وڵم نه‌داوه
00:28
a brilliant, world-class neuropsychologist.
6
13000
2000
زیره‌ک ببم، له‌ناو باشترین ده‌رونناسه‌کان
00:30
Sorry, TED.
7
15000
2000
ببوره، تێد
00:33
But I did go on to be a reasonably astute,
8
18000
3000
به‌ڵام، هه‌وڵمدا تازیره‌ک بم
00:36
arguably world-class worrier.
9
21000
3000
شه‌ڕ که‌رێک (هه‌وڵ ده‌رێک) له‌ناو باشترینه‌کان
00:39
One of my girlfriends in graduate school, Marie,
10
24000
3000
یه‌کێک له هاوڕێ کچه‌کانم له خوێندنگای ماسته‌ردا، ماری
00:42
said, "Kim, I figured it out.
11
27000
2000
وتی، کیم من دۆزیمه‌وه
00:44
It's not that you're more neurotic than everyone else;
12
29000
3000
ئه‌وه نیه که تۆ ده‌ترسی زیاتر له که‌سانی تر
00:47
it's just that you're more honest
13
32000
2000
ئه‌وه‌یه که تۆ زیاتر ڕاستگۆیت
00:49
about how neurotic you are."
14
34000
2000
له‌باره‌ی که تۆ چه‌ند ده‌ترسی
00:51
So in the spirit of full disclosure,
15
36000
2000
زۆر به‌نهێنی
00:53
I brought some pictures to share.
16
38000
3000
هه‌ندێک وێنه‌م هێناوه تا نیشانی ئێوه‌ی بده‌م
00:56
Awwww.
17
41000
2000
واوووو
00:58
I'll just say, July.
18
43000
3000
من ته‌نها ده‌ڵێم، ته‌مموز
01:01
(Laughter)
19
46000
5000
پێکه‌نین
01:06
Zzzzzzip
20
51000
2000
بێ ده‌نگی
01:08
for safety.
21
53000
2000
بۆ دڵنیایی
01:12
Water wings --
22
57000
2000
به‌ڵاکانی ئاو
01:14
an inch of water.
23
59000
3000
ئینجێک ئاو
01:17
And then, finally, all suited up
24
62000
2000
دواتر، له‌کۆتایدا هه‌موویان خۆیان کۆکرده‌وه
01:19
for the 90-minute drive to Copper Mountain.
25
64000
3000
بۆ (٩٠) خوله‌که‌که‌ی ڕۆشتن بۆ شاخه‌کانی کۆپێر
01:22
So you can get kind of a feel for this.
26
67000
3000
ئێوه تۆزێک هه‌ست به‌وه ده‌که‌ن
01:26
So my baby, Vander,
27
71000
2000
منداڵه‌که‌م، ڤاندێر
01:28
is eight years old now.
28
73000
2000
ئێستا (٨) ساڵانه
01:30
And, despite being cursed
29
75000
2000
له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی نه‌فره‌تی لێکراوه
01:32
with my athletic inability,
30
77000
2000
له‌گه‌ڵ تواناکانی یاری کردنم
01:34
he plays soccer.
31
79000
2000
ئه‌و یاری تۆپی پێ ده‌کات
01:36
He's interested in playing football.
32
81000
2000
ئه‌و حه‌زی له‌یاری تۆپی پێ بوو
01:38
He wants to learn how to ride a unicycle.
33
83000
2000
ده‌یه‌وێت بزانێت چۆن یه‌ک چه‌رخه‌یه‌ک لێ بخوڕێت
01:40
So why would I worry?
34
85000
2000
که‌واته بۆچی من خه‌م ده‌خۆم؟
01:42
Because this is what I do. This is what I teach.
35
87000
3000
چونکه ئه‌مه ئه‌وه‌یه که من ده‌مویست بیکه‌م، ئه‌مه‌یه که من ده‌یڵێمه‌وه
01:45
It's what I study. It's what I treat.
36
90000
2000
ئه‌وه‌یه که ده‌یخوێنم، ئه‌وه که هه‌ڵسوکه‌وتی له‌گه‌ڵ ده‌که‌م
01:47
And I know that kids get concussed every year.
37
92000
3000
وه ده‌زانم که منداڵان هه‌موو ساڵێک نه‌خۆش ده‌که‌ون
01:51
In fact, more than four million people sustain a concussion every year,
38
96000
3000
له‌ڕاستیدا، هه‌موساڵێک زیاتر له (٤) ملیۆن که‌س نه‌خۆش ده‌که‌ون و به بوراوه‌یی ده‌مێننه‌وه
01:54
and these data are just among kids under 14
39
99000
3000
ئه‌و داتایانه له‌ناو منداڵانی خوار (١٤) ساڵن
01:57
who were seen in emergency rooms.
40
102000
3000
له‌ژووری فریاگوزاریه‌کاندا ده‌بینرێ
02:00
And so when kids sustain a concussion,
41
105000
2000
کاتێک منداڵان به بوراوه‌یی ده‌مێننه‌وه
02:02
we talk about them getting dinged or getting their bell rung,
42
107000
3000
ئێمه باسی ئه‌وان ده‌که‌ین کاتێک زه‌نگه‌کان لێده‌دات
02:05
but what is it that we're really talking about?
43
110000
3000
به‌ڵام ئێمه به‌ڕاستی باسی چی ده‌که‌ین؟
02:08
Let's take a look.
44
113000
2000
با ته‌ماشا بکه‌ین
02:13
All right. "Starsky and Hutch," arguably, yes.
45
118000
3000
باشه، "ستارسکی و هوتچ" به‌بێ هیچ شتێک، به‌ڵێ
02:16
So a car accident.
46
121000
2000
که‌واته، ڕووداوێکی ئوتومبێل
02:18
Forty miles an hour into a fixed barrier --
47
123000
2000
٤٠ میل له کاتژمێرێکدا بۆ گه‌شتن به به‌ربسته جێگیره‌که
02:20
35 Gs.
48
125000
2000
٣٥ جی ئێس
02:25
A heavy weight boxer
49
130000
2000
مشته کۆڵێکی به‌رزکردنه‌وه‌ی قورسایی
02:27
punches you straight in the face --
50
132000
2000
بۆکسێک له ده‌موو چاوت بدات
02:29
58 Gs.
51
134000
2000
٥٨ جی ئێس
02:37
In case you missed it, we'll look again.
52
142000
2000
ئه‌گه‌ر تێنه‌گه‌یشتویت، جارێکی تر باسی ده‌که‌ینه‌وه
02:39
So look to the right-hand side of the screen.
53
144000
3000
ته‌ماشای لای ڕاستی شاشه‌که‌وه بکه
02:48
What would you say?
54
153000
2000
چی ده‌ڵێیت؟
02:50
How many Gs?
55
155000
2000
چه‌ند(جی ئێس) هه‌یه؟
02:53
Close.
56
158000
2000
نزیک
02:55
Seventy-two.
57
160000
2000
٧٢
02:57
Would it be crazy to know,
58
162000
2000
شێتانه ده‌بێت ئه‌گه‌ر بزانیت
02:59
103 Gs.
59
164000
3000
١٠٣ جی ئێس
03:02
The average concussive impact
60
167000
2000
تێکڕای کاریگه‌ری بورانه‌وه‌که
03:04
is 95 Gs.
61
169000
2000
٩٥ جی ئێسه
03:07
Now, when the kid on the right doesn't get up,
62
172000
3000
ئێستا، کاتێک منداڵه‌که‌ی لای ڕاست هه‌ڵناستێت
03:10
we know they've had a concussion.
63
175000
2000
ده‌زانی که بورانه‌وه‌که، له‌هۆش چوونە
03:12
But how about the kid on the left,
64
177000
2000
به‌ڵام، ئه‌ی منداڵه‌که‌ی لای چه‌پ
03:14
or the athlete that leaves the field of play?
65
179000
2000
یان ئه‌و یاریزانه‌ی یاریگا به‌جێ ده‌هێڵێت؟
03:16
How do we know
66
181000
2000
ئێمه چۆن ده‌زانین
03:18
if he or she has sustained a concussion?
67
183000
3000
که کورڕه‌که یان کچه‌که بوراوه‌ته‌وه
03:21
How do we know
68
186000
2000
ئێمه چۆن ده‌زانین
03:23
that legislation that would require that they be pulled from play,
69
188000
3000
ئه‌وه یاسایه‌که که له‌ناو یاریکردندا بهێنرێته ده‌ره‌وه
03:26
cleared for return to play,
70
191000
2000
دوایی بچنه‌وه ناو یارییه‌که
03:28
applies to them?
71
193000
2000
به‌سه‌ریاندا جێبه‌جێ ده‌کرێ؟
03:30
The definition of concussion
72
195000
2000
مانای بورانه‌وه له هۆش چونە
03:32
doesn't actually require a loss of consciousness.
73
197000
2000
مه‌به‌ستی بورانه‌وه‌ی ته‌واو نیه
03:34
It requires only a change in consciousness,
74
199000
3000
ئه‌وه داواکاریه که له گۆڕانی شێوازی بورانه‌وه‌که‌دا
03:37
and that can be any one of a number of symptoms,
75
202000
3000
وه له‌وانه‌یه هه‌ر که‌سێک بێت به‌چه‌ند نیشانه‌یه‌که‌وه
03:40
including feeling foggy, feeling dizzy,
76
205000
3000
چاو ڕه‌ش بون و سه‌ر سوڕان
03:43
hearing a ringing in your ear,
77
208000
2000
گوێ بون له زیکه‌زیک له‌ناو گوێتا
03:45
being more impulsive or hostile than usual.
78
210000
3000
سه‌ره‌ڕۆ یان په‌شۆکاو بیت له‌جاران، ده‌گه‌ڕێته‌وه
03:48
So given all of that and given how darn neurotic I am,
79
213000
3000
پێدانی ئه‌و هه‌موه و نیشاندانی ئه‌وه‌ی چۆن من ده‌ترسم
03:51
how do I get any sleep at all?
80
216000
3000
چۆن ده‌خه‌وم
03:54
Because I know
81
219000
2000
چونکه ده‌زانم
03:56
our brains are resilient.
82
221000
2000
مێشکمان نه‌رمه
03:58
They're designed to recover
83
223000
2000
به‌شێوه‌یه‌ک دروست کراون تا چاک ببنه‌وه
04:00
from an injury.
84
225000
3000
له برینێک
04:03
If, God forbid,
85
228000
2000
ئه‌گه‌ر، خوانه‌کرده
04:05
any of us left here tonight and sustained a concussion,
86
230000
3000
که‌سێک له ئێمه لێره مایه‌وه و به‌بوراوه‌یی مایه‌وه
04:08
most of us would go on to fully recover
87
233000
2000
زۆربه‌مان به‌رده‌وام ده‌بێت له‌چاکبونه‌وه
04:10
inside of a couple hours
88
235000
2000
له چه‌ند کاتژمێرێک
04:12
to a couple of weeks.
89
237000
2000
بۆ چه‌ند هه‌فته‌یه‌ک
04:14
But kids are more vulnerable to brain injury.
90
239000
2000
به‌ڵام منداڵان لاوازترن بۆ بڕینی مێشک
04:16
In fact, high school athletes are three times more likely
91
241000
3000
له‌ڕاستیدا، یاریزانانی قوتابخانه ئاماده‌ییه‌کان سێ جار زیاتر
04:19
to sustain catastrophic injuries
92
244000
2000
ئه‌گه‌ری توشبونیان هه‌یه بۆ مانه‌وه‌ی برینی مه‌ترسیدار
04:21
relative even to their college-age peers,
93
246000
3000
هه‌تا په‌یوه‌ندی هه‌یه به‌ته‌مه‌نی قورسی کۆلێژیان
04:24
and it takes them longer
94
249000
2000
وه کاتێکی زیاتری پێده‌چێت
04:26
to return to a symptom-free baseline.
95
251000
2000
بۆ گه‌ڕانه‌وه بۆ نیشانه‌ی بنچینه‌یی
04:29
After that first injury,
96
254000
2000
دوای یه‌که‌م برینداری
04:31
their risk for second injury
97
256000
2000
مه‌ترسی بۆ دووه‌م برینداری
04:33
is exponentially greater.
98
258000
2000
لێکدانه‌وه‌یه‌کی زیاتره
04:35
From there, their risk for a third injury,
99
260000
3000
له‌وێدا، مه‌ترسیان بۆ سێ یه‌م برینداری
04:38
greater still, and so on.
100
263000
3000
هێشتا زیاتره و به‌و شێوه‌یه
04:41
And here's the really alarming part:
101
266000
3000
ئه‌مه به‌شێکی ته‌وقیت کراوه
04:45
we don't fully understand
102
270000
2000
ئێمه به‌باشی تێناگه‌ین
04:47
the long-term impact of multiple injuries.
103
272000
3000
له کاریگه‌ری دوو برینداری بۆ ماوه‌یه‌کی درێژ
04:50
You guys may be familiar with this research
104
275000
2000
له‌وانه‌یه ئێوه هاوڕێیان ئه‌م توێژینه‌وه‌یه ناسراو بێت لاتان
04:52
that's coming out of the NFL.
105
277000
2000
کە لەلایەن خولی تۆپی پێی نەتەوەییەوە دەردەچێت
04:54
In a nutshell,
106
279000
2000
له توێکڵی گوێزدا
04:56
this research suggests
107
281000
2000
ئا نه‌م توێژینه‌وه‌یه پێشنیاری ئه‌وه ده‌کات
04:58
that among retired NFL players
108
283000
2000
که له نێوان یاریزانه خانه نشین کراوه‌کانی خولی تۆپی پێی نەتەوەیدا
05:00
with three or more career concussions,
109
285000
3000
له‌گه‌ڵ سێ یان زیاتر هه‌ڵگری بورانه‌وه‌دا
05:03
the incidents of early-onset dementing disease
110
288000
3000
سه‌ره‌تای ڕوداوی نه‌خۆشیه‌که
05:06
is much greater than it is for the general population.
111
291000
3000
زۆر زیاتره بۆ دانیشتوان به‌گشتی
05:09
So you've all seen that -- New York Times, you've seen it.
112
294000
3000
که‌واته، ئێوه هه‌مووتان -- نیۆرک تایمزتان بینیوه
05:12
What you may not be familiar with
113
297000
2000
ئه‌وه‌ی که نه‌ناسراو بێت بۆتان
05:14
is that this research was spearheaded
114
299000
2000
ئه‌وه‌یه که ئه‌م توێژینه‌وه‌یه ئاماده‌کراو بوو
05:16
by NFL wives who said,
115
301000
3000
له لایەن خێزانه‌کانی خولی تۆپی پێی نەتەوەیی که وتیان
05:19
"Isn't it weird that my 46-year-old husband
116
304000
3000
ئه‌وه نامۆ نیه که هاوسه‌ره (٤٦) ساڵیه‌که‌م
05:22
is forever losing his keys?
117
307000
2000
هه‌میشه کلیله‌کانی ون دەکات؟
05:24
Isn't it weird that my 47-year-old husband
118
309000
3000
ئه‌وە نامۆ نیه که هاوسه‌رە (٤٧)ساڵیه‌که‌م
05:27
is forever losing the car?
119
312000
3000
هه‌میشه ئوتۆمبێله‌که وون ده‌کات؟
05:30
Isn't it weird that my 48-year-old husband
120
315000
2000
ئه‌وه نامۆ نیه که هاوسه‌ره (٤٨) ساڵیه‌که‌م
05:32
is forever losing his way home
121
317000
2000
هه‌میشه ڕێگای ماڵه‌وه ون ده‌کات
05:34
in the car, from the driveway?"
122
319000
3000
له‌ناو ئۆتۆمبیله‌که، له‌ڕێگادا؟
05:37
So I may have forgotten to mention
123
322000
3000
له‌وانه‌یه من ئه‌وه‌م بیر چوبێت باسی بکه‌م
05:40
that my son is an only child.
124
325000
3000
که کوڕه‌که‌م تاقانه‌یه
05:43
So it's going to be really important
125
328000
3000
ئه‌وه زۆر گرنگه
05:46
that he be able to drive me around some day.
126
331000
4000
که ئه‌و بتوانێت ڕۆژگارێک بێت ده‌ستم بگرێت
05:54
So how do we guarantee the safety of our kids?
127
339000
3000
که‌واته چۆن گه‌ره‌نتی سه‌لامه‌تی منداڵه‌کانمان ده‌که‌ین
05:57
How can we 100 percent
128
342000
3000
چۆن ده‌توانین لە %١٠٠
06:00
guarantee the safety of our kids?
129
345000
2000
گه‌ره‌نتی سه‌لامه‌تی منداڵه‌کانمان بکه‌ین؟
06:02
Let me tell you what I've come up with.
130
347000
3000
باپێتان بڵێم به‌ته‌مای چیم
06:05
(Laughter)
131
350000
5000
پێکه‌نین
06:10
If only.
132
355000
2000
ئه‌گه‌ر ته‌نها
06:12
My little boy's right there, and he's like, "She's not kidding.
133
357000
2000
کوڕه بچوکه‌که له‌وێیه، ئه‌و وه‌ک ئه‌وه وایه، ئه‌وکچه گاڵته ناکات
06:14
She's totally not kidding."
134
359000
3000
به‌ڕاستی ئه‌و کچه گاڵته ناکات
06:17
So in all seriousness,
135
362000
2000
له‌به‌رئه‌وه، به‌و هه‌موو جدییه‌وه
06:19
should my kid play football?
136
364000
2000
پێویسته منداڵه‌که‌م یاری تۆپی پێ بکات؟
06:21
Should your kid play football? I don't know.
137
366000
3000
پێویسته منداڵه‌کانمان یاری تۆپی پێ بکه‌ن؟ من نازانم
06:24
But I do know there are three things you can do.
138
369000
3000
به‌ڵام، من ده‌زانم، سێ شت هه‌یه تۆ ده‌توانیت بیکه‌یت
06:28
The first: study up.
139
373000
3000
یه‌که‌میان: زۆر بخوێنه
06:31
You have to be familiar with the issues we're talking about today.
140
376000
3000
پێویسته ئێمه ئه‌و شتانه‌ی ئه‌مڕۆ باسی ده‌که‌ین بزانیت
06:34
There are some great resources out there.
141
379000
3000
چه‌ندین سه‌رچاوه‌ی گرنگ له ده‌ره‌وه هه‌یه
06:37
The CDC has a program, Heads Up.
142
382000
2000
سەنتەری چاودێری نەخۆشی پڕۆگرامێکی هه‌یه، سه‌رتان به‌رزکه‌نه‌وه
06:39
It's at CDC.gov.
143
384000
2000
ئه‌وه له سەنتەری چاودێری نەخۆشی حکومەتە
06:41
Heads Up is specific to concussion in kids.
144
386000
3000
سه‌ربه‌رزکردنه‌وه تایبه‌ته به بورانه‌وه له‌منداڵاندا
06:44
The second is a resource I'm personally really proud of.
145
389000
3000
دووه‌میان ئه‌و سه‌رچاوه‌یه که به‌ڕاستی من شانازی پێوه ده‌که‌م
06:47
We've just rolled this out in the last couple months --
146
392000
2000
له‌چه‌ند مانگی ڕابردودا باسی ئه‌وه‌مان کرد
06:49
CO Kids With Brain Injury.
147
394000
3000
منداڵانی دژ بەشەڕ له‌گه‌ڵ برینی مێشک دا
06:52
This is a great resource for student athletes,
148
397000
2000
ئه‌وه سه‌رچاوه‌یه‌کی زۆر باشه بۆ قوتابیە یاریزانەکان
06:54
teachers, parents, professionals,
149
399000
3000
مامۆستاکان، دایک و باوکان، لێهاتوه‌کان
06:57
athletic and coaching staff.
150
402000
2000
ستافی یاری و ڕاهێنه‌ران
06:59
It's a great place to start
151
404000
2000
شوێنێکی زۆر باشه بۆ ده‌ست پێکردن
07:01
if you have questions.
152
406000
2000
ئه‌گه‌ر پرسیارت هه‌بێت
07:03
The second thing is: speak up.
153
408000
3000
دووه‌م شتی ئه‌وه‌یه: ده‌نگ به‌رزبکه‌ره‌وه
07:06
Just two weeks ago,
154
411000
2000
دوو هه‌فته‌ی ڕابردوو
07:08
a bill introduced by Senator Kefalas
155
413000
2000
یاسایه‌ک ئاماژه‌ی پێدرا له لایان سیناتۆر کێفالاس
07:10
that would have required
156
415000
2000
که داوای ئه‌وه‌ی ده‌کرد
07:12
athletes, kids under 18,
157
417000
2000
یاریزانان، منداڵانی خوار (١٨) ساڵان
07:14
to wear a helmet when they're riding their bike
158
419000
2000
کڵاوێک له‌سه‌ر بکه‌ن کاتێک پایسکیل لێده‌خوڕن
07:16
died in committee.
159
421000
2000
له کۆبونه‌وه‌دا ده‌رنه‌چو
07:19
It died in large part
160
424000
2000
به‌شێوه‌یه‌کی گه‌وره ده‌رنه‌چو
07:21
because it lacked constituent buy-in;
161
426000
4000
چونکه پشتگیری ده‌ستور نه‌بوو
07:25
it lacked stakeholder traction.
162
430000
2000
هێزی ڕاکێشانی لاواز بوو
07:27
Now I'm not here to tell you what kind of legislation
163
432000
2000
ئێستا من لێره نیم بۆ ئه‌وه‌ی پێتان بڵێم چ جۆره یاسایه‌ک
07:29
you should or shouldn't support,
164
434000
2000
پێویسته یان پێویست نیه پشتگیری بکه‌ن
07:31
but I am going to tell you that, if it matters to you,
165
436000
3000
به‌ڵام ئه‌وه‌تان پێده‌ڵێم ئه‌گه‌ر گرنگه به‌لای ئێوه‌وه
07:34
your legislators need to know that.
166
439000
3000
یاسا دانه‌ره‌کانتان پێویستیان به‌وه‌یه که بزانن
07:37
Speak up also with coaching staff.
167
442000
2000
قسه له‌گه‌ڵ ستافی ڕاهێنه‌ران بکه‌ن
07:39
Ask about what kind of protective equipment is available.
168
444000
3000
پرسیار له‌وه بکه چ جۆره ئامێرێکی پارێزگاری له‌به‌ر ده‌ستدایه
07:42
What's the budget for protective equipment?
169
447000
2000
بودجه‌ی ئه‌و ئامێره پارێزگاریانه چه‌نده؟
07:44
How old it is?
170
449000
2000
ته‌مه‌نی چه‌نده؟
07:46
Maybe offer to spearhead a fundraiser
171
451000
2000
له‌وانه‌یه پاره‌ی بۆ ته‌رخان بکات
07:48
to buy new gear --
172
453000
2000
بۆ کڕینی گێڕێکی تازه
07:50
which brings us to suit up.
173
455000
2000
که‌وا له ئێمه ده‌کات خۆمان کۆ بکه‌ینه‌وه
07:52
Wear a helmet.
174
457000
2000
کڵاوێک له‌سه‌ر بکه
07:55
The only way to prevent a bad outcome
175
460000
3000
ته‌نها ڕێگه بۆ ڕێگه گرتن له ئه‌نجامی خراپ
07:58
is to prevent that first injury from happening.
176
463000
3000
ئه‌وه‌یه که نه‌هێڵن یه‌که‌م برینداری ڕووبدات
08:02
Recently, one of my graduate students,
177
467000
3000
بەم دواییە، یه‌کێک له قوتابیه‌کانی ماسته‌رم
08:05
Tom said,
178
470000
2000
تۆم، وتی
08:07
"Kim, I've decided to wear a bike helmet
179
472000
2000
کیم، بڕیارم دا که کڵاوی پایسکیل له‌سه‌ر بکه‌م
08:09
on my way to class."
180
474000
2000
له‌ڕێگام بۆ قوتابخانه
08:12
And Tom knows that that little bit of foam in a bike helmet
181
477000
3000
وه (تۆم) ده‌زانێ که ئه‌م که‌فه که‌مه له‌سه‌ر کڵاوی پایسکیل
08:15
can reduce the G-force of impact by half.
182
480000
3000
ده‌توانێ هیزی کاریگه‌ر (جی) که‌م بکاته‌وه بۆ نیوه
08:19
Now I thought that it was
183
484000
2000
وام ده‌زانی که ئه‌وه بوو
08:21
because I have this totally compelling helmet crusade,
184
486000
3000
چونکه هه‌وڵدانێکی ته‌واوی زۆر لێکردنی كڵاوم هه‌یه
08:24
right, this epiphany of Tom's.
185
489000
3000
وایه، سێ ڕۆژه‌ی (تۆم)ه
08:27
As it turns out, it occurred to Tom that a $20 helmet
186
492000
3000
وه‌ک ده‌رده‌که‌وێت، بۆ (تۆم) کڵاوێکی ٢٠ دۆلاری
08:30
is a good way to protect a $100,000 graduate education.
187
495000
4000
باشتره بۆ پاراستنی خوێندنێکی (١٠٠،٠٠٠) دۆلاری
08:34
(Laughter)
188
499000
3000
پیکه‌نین
08:39
So, should Vander play football?
189
504000
3000
که‌واته، پێویسته (ڤاندێر) تۆپی پێ بکات؟
08:42
I can't say no,
190
507000
2000
ناتوانم بڵێم نه‌خێر
08:44
but I can guarantee
191
509000
2000
به‌ڵام گره‌نتی ده‌ده‌م
08:46
that every time he leaves the house
192
511000
2000
که هه‌رکاتێک ئه‌و ماڵه‌وه به‌جێ ده‌هێڵێت
08:48
that kid's wearing a helmet --
193
513000
3000
ئه‌و منداڵه کڵاوه‌که له‌سه‌ر ده‌کات
08:51
like to the car,
194
516000
2000
وه‌ک ئۆتۆمبیله‌که
08:53
or at school.
195
518000
3000
یان له قوتابخانه
08:56
So whether athlete, scholar,
196
521000
2000
که‌واته، ئه‌گه‌ر، یاریزان، شاره‌زایان
08:58
over-protected kid, neurotic mom,
197
523000
3000
منداڵێکی پارێزراو، دایکێکی تاساو
09:01
or otherwise,
198
526000
2000
یان هه‌ر شتێک
09:03
here's my baby, Vander,
199
528000
2000
ئه‌مه منداڵه‌که‌مه، ڤاندێر
09:05
reminding you
200
530000
2000
به‌بیرتان ده‌خه‌مه‌وه
09:07
to mind your matter.
201
532000
2000
گرنگی بده‌ن به کێشه‌کانتان
09:09
Thank you.
202
534000
2000
سوپاس
09:11
(Applause)
203
536000
4000
چه‌پڵه‌لێدان
ABOUT THE SPEAKER
Kim Gorgens - NeuropsychologistKim Gorgens studies the brain's response to injury -- and advocates that we mind our (gray) matter.
Why you should listen
As a neuropsychologist working in the field of brain injuries, Kim Gorgens has seen firsthand the damage sports-related impacts can do. And as chair of the State of Colorado Traumatic Brain Injury Trust Fund Board and a member of the Brain Injury Legislative Collaborative, she’s working to shape Colorado law around youth sports injuries.
Gorgens, an assistant clinical professor in the University of Denver Graduate School of Professional Psychology, also is the president-elect of the Colorado Neuropsychological Society and has an appointment to the American Psychological Association’s Council on Disability in Psychology.
Kim Gorgens | Speaker | TED.com