TED2011
John Hunter: Teaching with the World Peace Game
Жон Хантер: Дэлхийн Энхийн Тоглоом
Filmed:
Readability: 3.5
1,558,983 views
Жон Хантер Дэлхийн бүх асуудлыг 4х5 хэмжээтэй тоглоомын самбар дээр тавиад 4-р ангийн сурагчдаараа түүнийг шийдвэрлүүлдэг. ТED2011-ийн үеэр тэрээр Дэлхийн Энхийн Тоглоом нь сургуулийн хүүхдүүдэд хэрхэн нөлөөлж, зааж буй хичээл нь зөвхөн анги танхимаар ч хязгаарлагддаггүй талаар танилцууллаа.
John Hunter - Educator
Teacher and musician John Hunter is the inventor of the World Peace Game (and the star of the documentary "World Peace and Other 4th-Grade Achievements"). Full bio
Teacher and musician John Hunter is the inventor of the World Peace Game (and the star of the documentary "World Peace and Other 4th-Grade Achievements"). Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I'm very fortunate to be here.
0
0
2000
Би энд байгаа нь маш азтай хэрэг.
00:17
I feel so fortunate.
1
2000
2000
Би маш азтай.
00:19
I've been so impressed by the kindness expressed to me.
2
4000
4000
Надад сайхан сэтгэлээр хандаж байгаад
үнэхээр баярлаж байна.
үнэхээр баярлаж байна.
00:23
I called my wife Leslie,
3
8000
2000
Би эхнэр Лэсли рүүгээ залгаад
00:25
and I said, "You know, there's so many good people
4
10000
2000
"Энд маш олон сайн хүмүүс
00:27
trying to do so much good.
5
12000
2000
маш их сайн зүйл хийхийг хичээж байгаа нь
00:29
It feels like I've landed in a colony of angels."
6
14000
4000
надад яг л тэнгэрийн элчийн цуваанд
орсон мэт санагдаж байна" гэж хэлсэн.
орсон мэт санагдаж байна" гэж хэлсэн.
00:33
It's a true feeling.
7
18000
3000
Энэ бол үнэн мэдрэмж.
00:36
But let me get to the talk -- I see the clock is running.
8
21000
3000
Гэхдээ одоо сэдэвтээ оръё.
Би цаг явж байгааг харлаа.
Би цаг явж байгааг харлаа.
00:39
I'm a public school teacher,
9
24000
3000
Би бол ерөнхий боловсролын
сургуулийн багш.
сургуулийн багш.
00:42
and I just want to share a story of my superintendent.
10
27000
3000
Би зүгээр л удирдлагынхаа
нэгэн түүхийг ярихыг хүссэн юм.
нэгэн түүхийг ярихыг хүссэн юм.
00:45
Her name is Pam Moran
11
30000
2000
Түүнийг Пам Моран гэдэг
00:47
in Albemarle County, Virginia,
12
32000
2000
Виржиниагийн Албамарлед байдаг.
00:49
the foothills of the Blue Ridge Mountains.
13
34000
2000
Хөх Уулсын бэлд оршдог.
00:51
And she's a very high-tech superintendent.
14
36000
2000
Тэрээр сүүлийн үеийн
технологийг маш их ашигладаг.
технологийг маш их ашигладаг.
00:53
She uses smart boards, she blogs,
15
38000
2000
Ухаалаг самбар, блогууд,
00:55
she Tweets, she does Facebook,
16
40000
2000
Твиттер, Фэйсбүүк
00:57
she does all this sort of high-tech stuff.
17
42000
2000
сүүлийн үеийн технологи
бүгдийг ашиглана.
бүгдийг ашиглана.
00:59
She's a technology leader and instructional leader.
18
44000
3000
Тэрээр технологийн болоод
сургалтын манлайлагч.
сургалтын манлайлагч.
01:02
But in her office,
19
47000
2000
Гэхдээ түүний албан тасалгаанд
01:04
there's this old wooden, weather-worn table, kitchen table --
20
49000
4000
гал тогооны нэгэн хуучин
модон ширээ байдаг юм.
модон ширээ байдаг юм.
01:08
peeling green paint, it's kind of rickety.
21
53000
3000
Ногоон будаг нь хууларч,
бараг л яажийсан.
бараг л яажийсан.
01:11
And I said, "Pam, you're such a modern, cutting-edge person.
22
56000
4000
Тэгээд би " Пам, чи орчин үеийн
шинэ технологи ашигладаг хүн шүү дээ.
шинэ технологи ашигладаг хүн шүү дээ.
Яагаад ийм хуучин ширээг
албан тасалгаандаа байлгадаг юм бэ?"
албан тасалгаандаа байлгадаг юм бэ?"
01:15
Why is this old table in your office?"
23
60000
2000
01:17
And she told me, she said,
24
62000
2000
гэхэд тэрээр
01:19
"You know, I grew up in Southwestern Virginia,
25
64000
3000
"Би Виржиниагийн баруун урд хэсэг,
01:22
in the coal mines and the farmlands of rural Virginia,
26
67000
3000
нүүрсний уурхай, хөдөө аж ахуй голлосон
Виржиниагийн хөдөө нутагт өссөн.
Виржиниагийн хөдөө нутагт өссөн.
01:25
and this table was in my grandfather's kitchen.
27
70000
4000
Энэ ширээ миний өвөөгийн
гал тогоонд байдаг байсан юм.
гал тогоонд байдаг байсан юм.
01:29
And we'd come in from playing, he'd come in from plowing and working,
28
74000
3000
Бид гадаа тоглож орж ирэхэд
өвөө ажлаасаа орж ирдэг байлаа.
өвөө ажлаасаа орж ирдэг байлаа.
01:32
and we'd sit around that table every night.
29
77000
2000
Орой бүр бид энэ ширээг тойрж суудаг.
01:34
And as I grew up, I heard so much knowledge
30
79000
3000
Намайг өсөхийн хирээр маш их мэдлэг,
01:37
and so many insights and so much wisdom
31
82000
2000
ухаарал, мэргэн ухаан
01:39
come out around this table,
32
84000
2000
энэ ширээг тойрон гардаг байсан юм.
01:41
I began to call it the wisdom table.
33
86000
3000
Тэгээд би энэ ширээг
мэргэн ухааны ширээ гэж нэрлэж эхэлсэн.
мэргэн ухааны ширээ гэж нэрлэж эхэлсэн.
Түүнийг таалал төгссөний дараа
ширээг нь авч албан тасалгандаа авчирсан.
ширээг нь авч албан тасалгандаа авчирсан.
01:44
And when he passed on, I took this table with me and brought it to my office,
34
89000
3000
01:47
and it reminds me of him.
35
92000
2000
Тиймээс энэ ширээ надад
түүнийг санагдуулдаг юм.
түүнийг санагдуулдаг юм.
01:49
It reminds me of what goes on around an empty space sometimes."
36
94000
5000
Биднийг тойрох хоосон орон зайд
юу болж өнгөрдгийг сануулдаг."
юу болж өнгөрдгийг сануулдаг."
Миний одоо та бүхэнд
ярих гэж байгаа төслийг
ярих гэж байгаа төслийг
01:54
The project I'm going to tell you about
37
99000
2000
01:56
is called the World Peace Game,
38
101000
2000
"Дэлхийн Энхийн Тоглоом" гэж нэрлэдэг,
01:58
and essentially it is also an empty space.
39
103000
2000
Үнэндээ энэ бол хоосон орон зай л даа.
02:00
And I'd like to think of it
40
105000
2000
Би үнэндээ үүнийг 21-р зууны
02:02
as a 21st century wisdom table, really.
41
107000
4000
мэргэн ухааны тоглоом гэж л боддог.
02:06
It all started back in 1977.
42
111000
4000
Энэ бүхэн 1977 оноос эхэлсэн.
02:10
I was a young man,
43
115000
3000
Би залуухан ч байлаа.
02:13
and I had been dropping in and out of college.
44
118000
7000
Би коллежид орж гарсан үе байв.
02:20
And my parents were very patient,
45
125000
3000
Миний эцэг эх маш тэвчээртэй байсан л даа,
02:23
but I had been doing intermittent sojourns to India
46
128000
2000
Би хааяа энэтхэгээр
02:25
on a mystical quest.
47
130000
2000
нууцлаг байдлаар аялдаг байв.
02:27
And I remember the last time I came back from India --
48
132000
2000
Би сүүлийн удаа энэтхэгээс ирэх үедээ
02:29
in my long white flowing robes
49
134000
2000
урт цагаан өмд өмсөж,
02:31
and my big beard and my John Lennon glasses --
50
136000
3000
урт сахал тавиад, Жон Ленноныхтой
адил шилээ зүүн орч ирээд
адил шилээ зүүн орч ирээд
02:34
and I said to my father,
51
139000
2000
"Ааваа, би сэтгэлийг минь
гэрэлтүүлэх зүйлээ олох шиг боллоо"
гэж хэлснээ санадаг юм.
гэж хэлснээ санадаг юм.
02:36
"Dad, I think I've just about found spiritual enlightenment."
52
141000
2000
02:38
He said, "Well there's one more thing you need to find."
53
143000
3000
Харин тэр "Одоо чамд олох ёстой
бас нэг зүйл байна."
бас нэг зүйл байна."
02:41
I said, "What is that, dad?" "A job."
54
146000
3000
"Юу юм бэ, ааваа?" гэхэд "Ажил" гэлээ.
02:44
(Laughter)
55
149000
3000
(Инээд)
02:47
And so they pleaded with me to get a degree in something.
56
152000
3000
Тэгээд л тэд намайг ямар нэгэн
боловсрол эзэмшихийг шаардав.
боловсрол эзэмшихийг шаардав.
02:50
So I got a degree
57
155000
2000
Тэгээд л би боловсрол эзэмшсэн.
02:52
and it turned out to be education.
58
157000
2000
Энэ маань боловсролын салбар болж таарсан.
02:54
It was an experimental education program.
59
159000
2000
Энэ нь боловсролын туршилтын
хөтөлбөр байв.
хөтөлбөр байв.
02:56
It could have been dentistry, but the word "experimental" was in it,
60
161000
2000
Би шүдний эмч болж болох байсан ч
"туршилтын" гэдэг үгэнд нь болсон.
"туршилтын" гэдэг үгэнд нь болсон.
02:58
and so that's what I had to go for.
61
163000
3000
Тиймээс би энэ салбарт орсон юм.
03:01
And I went in for a job interview
62
166000
3000
Тэгээд би ажлын ярилцлаганд орлоо.
03:04
in the Richmond Public Schools in Virginia, the capital city,
63
169000
3000
Виржиниагийн Ричмондын ЕБС-т.
03:07
bought a three-piece suit -- my concession to convention --
64
172000
3000
Чамин хослол өмсөөд юу хийх талаараа
багахан төсөөлөлтэй,
багахан төсөөлөлтэй,
03:10
kept my long beard and my afro
65
175000
2000
урт сахал, афро үстэй хэвээрээ
03:12
and my platform shoes -- at the time it was the '70s --
66
177000
3000
платформон гутал өмсөөд,
70-аад оны үе болохоор,
70-аад оны үе болохоор,
03:15
and I walked in, and I sat down and had an interview.
67
180000
3000
би явж ороод ярилцлагаа ч өглөө.
Миний бодлоор тэдэнд багш олох нь
нэн чухал байсан байх.
нэн чухал байсан байх.
03:18
And I guess they were hard up for teachers
68
183000
2000
03:20
because the supervisor, her name was Anna Aro,
69
185000
2000
Миний ахлагч Анна Арогийн хэлсэнээр
03:22
said I had the job teaching gifted children.
70
187000
3000
би сод авъяастай хүүхдүүдэд
хичээл заахаар болсон.
хичээл заахаар болсон.
03:26
And I was so shocked, so stunned,
71
191000
2000
Би шоконд орж гайхширсан.
03:28
I got up and said, "Well, thank you, but what do I do?"
72
193000
3000
Би босоод "За за, маш их баярллаа,
гэхдээ би яг юу хийх юм бэ?" гэсэн.
гэхдээ би яг юу хийх юм бэ?" гэсэн.
03:31
(Laughter)
73
196000
3000
(Инээд)
03:34
Gifted education hadn't really taken hold too much.
74
199000
2000
Гоц авъяастнуудын боловсрол
тийм ч түгээмэл байгаагүй.
тийм ч түгээмэл байгаагүй.
03:36
There weren't really many materials or things to use.
75
201000
3000
Ашиглах материал нь ч тийм их байсангүй.
03:39
And I said, "What do I do?"
76
204000
2000
Намайг "Би юу хийх юм бэ?" гэхэд
03:41
And her answer shocked me. It stunned me.
77
206000
3000
Аннагийн хариулт намайг гайхшруулсан.
03:44
Her answer set the template
78
209000
2000
Түүний хариулт миний ажил мэргэжлийн
03:46
for the entire career I was to have after that.
79
211000
3000
насан туршийн дүр зургийг гаргаж өгсөн юм.
03:50
She said, "What do you want to do?"
80
215000
4000
Тэрээр " Чи өөрөө юу хиймээр байна" гэлээ.
03:55
And that question cleared the space.
81
220000
2000
Энэ асуулт олон зүйлд зай гаргаж өгсөн.
03:57
There was no program directive, no manual to follow,
82
222000
3000
Ямар ч хөтөлбөр, удирдамж,
дагах зааварчилгаа байгаагүй.
дагах зааварчилгаа байгаагүй.
04:00
no standards in gifted education
83
225000
3000
Гоц авъяастнуудын боловсролд
04:03
in that way.
84
228000
2000
ямар ч стандарт байгаагүй.
04:05
And she cleared such a space
85
230000
2000
Анна надад зай гаргаж өгснөөр
04:07
that I endeavored from then on
86
232000
2000
би түүнээс нь санаа авч
04:09
to clear a space for my students, an empty space,
87
234000
3000
тийм орон зайг сурагчиддаа
гаргаж өгсөн.
гаргаж өгсөн.
04:12
whereby they could create and make meaning
88
237000
2000
Тэд тэр орон зайд мэдлэг ойлголтоо
утга учиртай болгон
утга учиртай болгон
04:14
out of their own understanding.
89
239000
3000
аливааг бүтээж чадах тийм орчин.
04:18
So this happened in 1978,
90
243000
3000
Энэ бол 1978 онд болсон явдал.
04:21
and I was teaching many years later,
91
246000
3000
Би дараагаар нь олон жил багшилсан л даа.
04:24
and a friend of mine introduced me to a young filmmaker.
92
249000
3000
Найз маань намайг нэгэн залуу
кино бүтээгчтэй танилцуулсан юм.
кино бүтээгчтэй танилцуулсан юм.
04:27
His name is Chris Farina.
93
252000
2000
Түүнийг Крис Фарина гэдэг.
04:29
Chris Farina is here today at his own cost.
94
254000
2000
Крис Фарина өнөөдөр энд байгаа.
04:31
Chris, could you stand up and let them see you --
95
256000
2000
Крис, чи босоод бидэнд
өөрийгөө харуулахгүй юу.
өөрийгөө харуулахгүй юу.
04:33
a young, visionary filmmaker who's made a film.
96
258000
3000
Kино бүтээсэн алсын хараатай
залуу кино бүтээгч.
залуу кино бүтээгч.
04:36
(Applause)
97
261000
4000
(Алга ташилт)
04:40
This film is called "World Peace and Other 4th Grade Achievements."
98
265000
3000
Kино нь "Дэлхийн энх тайван болон
4-р ангийхны бусад амжилт" гэдэг нэртэй.
4-р ангийхны бусад амжилт" гэдэг нэртэй.
04:43
He proposed the film to me -- it's a great title.
99
268000
3000
Тэр надад энэ гайхалтай
нэрийг санал болгосон.
нэрийг санал болгосон.
04:46
He proposed the film to me,
100
271000
2000
Надад анх танилцуулахад би
04:48
and I said, "Yeah, maybe it'll be on local TV,
101
273000
2000
"Орон нутгийн сувгаар гарч,
найзууддаа мэндчилгээ
дэвшүүлж болох юм" гэж хэлсэн.
дэвшүүлж болох юм" гэж хэлсэн.
04:50
and we can say hi to our friends."
102
275000
2000
04:52
But the film has really gone places.
103
277000
2000
Гэхдээ тэр киног хийх нь
санаснаас хэцүү байсан,
санаснаас хэцүү байсан,
04:54
Now it's still in debt, but Chris has managed, through his own sacrifice,
104
279000
3000
Одоо ч бид өртэй хэвээрээ,
гэхдээ Крис золиос гарган зохицуулж
гэхдээ Крис золиос гарган зохицуулж
04:57
to get this film out.
105
282000
2000
энэхүү киног бүтээж чадсан.
04:59
So we made a film
106
284000
2000
Ингэж л бид киногоо бүтээсэн.
05:01
and it turns out to be more than a story about me,
107
286000
3000
Энэ бол зөвхөн миний тухай кино биш,
05:04
more than a story about one teacher.
108
289000
2000
зөвхөн нэг багшийн түүхээс ч илүү болсон.
05:06
It's a story that's a testament to teaching and teachers.
109
291000
4000
Энэ түүх бол багшлах болоод
багш нарыг гэрчлэх түүх юм.
багш нарыг гэрчлэх түүх юм.
05:10
And it's a beautiful thing.
110
295000
2000
Үнэхээр сайхан юм болсон.
05:12
And the strange thing is, when I watch the film --
111
297000
3000
Хамгийн хачирхалтай нь
би энэ киног үзэхээр
би энэ киног үзэхээр
05:15
I have the eerie sensation of seeing it --
112
300000
3000
надад маш сонин мэдрэмж төрдөг.
05:18
I saw myself literally disappear.
113
303000
3000
Би өөрийгөө шууд утгаараа
алга болохыг хардаг.
алга болохыг хардаг.
05:21
What I saw
114
306000
2000
Миний харсан зүйл бол
05:23
was my teachers coming through me.
115
308000
4000
багш нар минь надаар дамжин
гарч ирж байсан.
гарч ирж байсан.
05:27
I saw my geometry teacher in high school, Mr. Rucell's
116
312000
4000
Би ахлах сургуулийн геометрийн багш
ноён Руселлийг харсан.
ноён Руселлийг харсан.
05:31
wry smile under his handlebar mustache.
117
316000
3000
Сахлынх нь доорх муруй инээмсэглэл.
05:34
That's the smile I use -- that's his smile.
118
319000
3000
Миний инээмсэглэл яг түүнийх шиг.
05:37
I saw Jan Polo's flashing eyes.
119
322000
3000
Би Ян Пологийн гялалзсан нүдийг харсан
05:40
And they weren't flashing in anger,
120
325000
2000
Тэд уурласандаа гялалзаагүй,
хайраар гэрэлтэж, сурагчдаа хайрлах
маш хүчтэй хайраар гэрэлтжээ.
маш хүчтэй хайраар гэрэлтжээ.
05:42
they were flashing in love, intense love for her students.
121
327000
3000
05:45
And I have that kind of flash sometimes.
122
330000
3000
Би ч бас хааяа ингэж харагддаг байх.
05:48
And I saw Miss Ethel J. Banks
123
333000
3000
Бас би хатагтай Этэл Ж. Бэнксийг харсан.
05:51
who wore pearls and high-heels to elementary school every day.
124
336000
4000
Тэр өдөр бүр сувдан зүүлт,
өндөр өсгийттэй ирдэг байсан.
өндөр өсгийттэй ирдэг байсан.
05:55
And you know, she had that old-school teacher stare.
125
340000
4000
Тэр бас хуучны багшийн
харцаар хардаг байсан.
харцаар хардаг байсан.
05:59
You know the one.
126
344000
2000
Та нар мэднэ дээ.
06:01
(Laughter)
127
346000
3000
(Инээд)
06:04
"And I'm not even talking about you behind me,
128
349000
2000
"Ард байгаа чиний талаар ярих ч үгүй,
06:06
because I've got eyes in the back of my head."
129
351000
2000
учир нь би дагзандаа нүдтэй."
06:08
(Laughter)
130
353000
3000
(Инээд)
06:11
You know that teacher?
131
356000
2000
Та нар ийм багшийг мэднэ дээ?
06:13
I didn't use that stare very often,
132
358000
2000
Би ийм харцыг байнга хэрэглэдэггүй л дээ.
06:15
but I do have it in my repertoire.
133
360000
3000
Гэхдээ надад тийм харц бий.
06:18
And Miss Banks was there as a great mentor for me.
134
363000
3000
Бас хатагтай Банкс миний
агуу зөвлөгч байсан юм.
агуу зөвлөгч байсан юм.
06:21
And then I saw
135
366000
2000
Тэгээд би анхны багш нараа
06:23
my own parents, my first teachers.
136
368000
3000
өөрийн эцэг эхээ харлаа.
06:26
My father, very inventive, spatial thinker.
137
371000
3000
Миний аав шинийг санаачлагч,
алсын хараатай хүн.
алсын хараатай хүн.
06:29
That's my brother Malcolm there on the right.
138
374000
3000
Энэ баруун талд нь миний ах Малколм байна.
06:32
And my mother,
139
377000
2000
Бас миний ээж,
06:34
who taught me in fourth grade
140
379000
2000
надад 4-р ангид байхад
06:36
in segregated schools in Virginia,
141
381000
2000
Виржиниад хичээл зааж
06:38
who was my inspiration.
142
383000
3000
урам зориг өгч байсан.
06:41
And really, I feel as though,
143
386000
2000
Үнэхээр шүү, би яг л
06:43
when I see the film --
144
388000
2000
энэ киног үзэхдээ
06:45
I have a gesture she does, like this --
145
390000
3000
яг түүн шиг гараа ингэж хөдөлгөж,
06:48
I feel like I am a continuation of her gesture.
146
393000
4000
яг л түүний үйл хэргийн
үргэлжлэл гэдгээ мэдэрдэг.
үргэлжлэл гэдгээ мэдэрдэг.
06:52
I am one of her teaching gestures.
147
397000
2000
Би бол түүний заах аргын нэг нь.
06:54
And the beautiful thing was,
148
399000
2000
Хамгийн гайхалтай нь
надад өөрийн охин Маделинад
багшлах боломж олдсон.
багшлах боломж олдсон.
06:56
I got to teach my daughter in elementary school, Madeline.
149
401000
3000
06:59
And so that gesture of my mother's
150
404000
2000
Тиймээс миний ээжийн үйл
07:01
continues through many generations.
151
406000
2000
олон үеийг дамжин үргэлжилж байна.
07:03
It's an amazing feeling
152
408000
2000
Үе дамжих гэдэг
07:05
to have that lineage.
153
410000
2000
бол гайхалтай мэдрэмж.
07:07
And so I'm here standing on the shoulders of many people.
154
412000
2000
Тиймээс би энд олон хүнийг төлөөлж байна.
07:09
I'm not here alone.
155
414000
2000
Би ганцаараа биш.
07:11
There are many people on this stage right now.
156
416000
3000
Энэ тайзан дээр олон хүн байна.
07:15
And so this World Peace Game I'd like to tell you about.
157
420000
4000
Миний ярих Дэлхийн энхийн тоглоом
07:19
It started out like this:
158
424000
2000
ингэж эхэлсэн юм:
07:21
it's just a four-foot by five-foot plywood board
159
426000
3000
1978 онд хотын захын сургуульд.
07:24
in an inner-city urban school, 1978.
160
429000
3000
Ердөө 120х150 см хэмжээтэй самбар.
07:27
I was creating a lesson for students on Africa.
161
432000
2000
Би африкийн тухай хичээл бэлдэж байлаа.
07:29
We put all the problems of the world there,
162
434000
2000
Үүнд дэлхийн бүх асуудлыг багтаасан.
07:31
and I thought, let's let them solve it.
163
436000
2000
Үүнийг сурагчид шийдвэрлээсэй гэж хүссэн.
07:33
I didn't want to lecture or have just book reading.
164
438000
3000
Би зүгээр лекц эсвэл
ном уншуулах сонирхолгүй байлаа.
ном уншуулах сонирхолгүй байлаа.
Тэднийг хичээлдээ
бүрэн автаасай гэж хүссэн.
бүрэн автаасай гэж хүссэн.
07:36
I wanted to have them be immersed
165
441000
2000
07:38
and learn the feeling of learning through their bodies.
166
443000
4000
Бие махбодиороо сурах гэж
юу байдгийг ойлгуулахыг хүссэн.
юу байдгийг ойлгуулахыг хүссэн.
07:42
So I thought, well they like to play games.
167
447000
2000
Тэгээд ч хүүхдүүд тоглоом тоглох дуртай.
07:44
I'll make something -- I didn't say interactive;
168
449000
2000
Би ямар нэг зүйл хийхээр шийдсэн.
"Оролцоот" гээгүй шүү.
1978 онд тийм үг байгаагүй.
1978 онд тийм үг байгаагүй.
07:46
we didn't have that term in 1978 --
169
451000
2000
07:48
but something interactive.
170
453000
2000
Сурагчидтайгаа харилцан ажиллахыг хүссэн.
07:50
And so we made the game,
171
455000
2000
Тэгээд бид энэхүү тоглоом бүтээсэн.
07:52
and it has since evolved
172
457000
2000
Энэ нь өнөөдрийг хүртэл хөгжиж
07:54
to a four-foot by four-foot by four-foot
173
459000
3000
аль ч талдаа 120 см хэмжээтэй
07:57
Plexiglass structure.
174
462000
3000
шилэн бүтэц болсон.
08:00
And it has four Plexiglass layers.
175
465000
3000
Бас дотроо 4 давхартай.
08:03
There's an outer space layer
176
468000
2000
Гадна талдаа огторгуйн орон зай буюу
08:05
with black holes and satellites
177
470000
2000
хар нүх, хиймэл дагуул,
хайгуулын хиймэл дагуул,
солирын олборлолт хийдэг.
солирын олборлолт хийдэг.
08:07
and research satellites and asteroid mining.
178
472000
2000
Агаар мандал болон
сансарын орон зай гэж бий.
сансарын орон зай гэж бий.
08:09
There's an air and space level
179
474000
2000
Хөвөн даавуугаар хийсэн хөдөлдөг үүлтэй.
08:11
with clouds that are big puffs of cotton we push around
180
476000
2000
08:13
and territorial air spaces and air forces,
181
478000
2000
Бас бүс нутгийн агаар мандал ба
агаарын цэргийн хүчинтэй,
агаарын цэргийн хүчинтэй,
08:15
a ground and sea level with thousands of game pieces on it --
182
480000
3000
олон хэсгээс бүрдсэн
газар болон усны түвшинтэй.
газар болон усны түвшинтэй.
08:18
even an undersea level
183
483000
2000
Тэр бүү хэл усан доорх түвшинтэй.
08:20
with submarines and undersea mining.
184
485000
2000
Шумбагч онгоц бас усан доорхи уурхай бий.
08:22
There are four countries around the board.
185
487000
2000
Самбарын эргэн тойронд
4 улс орон байрлуулсан.
4 улс орон байрлуулсан.
08:24
The kids make up the names of the countries -- some are rich; some are poor.
186
489000
3000
Хүүхдүүд улсын нэрээ өөрсдөө өгдөг.
Зарим нь баян зарим нь ядуу.
Зарим нь баян зарим нь ядуу.
08:27
They have different assets, commercial and military.
187
492000
3000
Тэд өөр өөр эд баялаг, худалдаа ,
цэргийн хүчинтэй.
цэргийн хүчинтэй.
08:30
And each country has a cabinet.
188
495000
2000
Бүх улс засгийн газартай.
08:32
There's a Prime Minister, Secretary of State, Minister of Defense
189
497000
2000
Ерөнхий сайд, улсын нарийн бичиг,
аюулаас хамгаалах яам,
аюулаас хамгаалах яам,
08:34
and a CFO, or Comptroller.
190
499000
3000
санхүүгийн сайд, зохицуулагч гэх мэт.
08:37
I choose the Prime Minister based on my relationship with them.
191
502000
3000
Би ерөнхий сайдыг харилцаан дээрээ
үндэслэн сонгодог.
үндэслэн сонгодог.
08:40
I offer them the job, they can turn it down,
192
505000
2000
Би ажил санал болгоход
тэд татгалзаж болно.
тэд татгалзаж болно.
08:42
and then they choose their own cabinet.
193
507000
2000
Харин дараа нь өөрсдөө
ажлын хэсгээ сонгодог.
ажлын хэсгээ сонгодог.
08:44
There's a World Bank, arms dealers and a United Nations.
194
509000
3000
Тэнд Дэлхийн Банк, зэвсгийн наймаачид
бас НҮБ байгаа.
бас НҮБ байгаа.
08:47
There's also a weather goddess
195
512000
2000
Мөн цаг агаарын тэнгэрлэг эзэн бий.
08:49
who controls a random stock market and random weather.
196
514000
3000
Тэр нь хөрөнгийн бирж,
цаг агаарыг удирддаг.
цаг агаарыг удирддаг.
08:52
(Laughter)
197
517000
2000
(Инээд)
08:54
That's not all.
198
519000
2000
Ингээд дуусаагүй.
08:56
And then there's a 13-page crisis document
199
521000
2000
Бас 13 хуудас хямралын
баримт бичиг байгаа.
баримт бичиг байгаа.
08:58
with 50 interlocking problems.
200
523000
2000
Энэ нь хоорондоо холбоотой 50 асуудал.
09:00
So that, if one thing changes, everything else changes.
201
525000
3000
1 зүйл өөрчлөгдөхөд бүх зүйл өөрчлөгдөнө.
09:03
I throw them into this complex matrix,
202
528000
3000
Ингээд хүүхдүүдэд энэхүү матрицийг
танилцуулахад
танилцуулахад
09:06
and they trust me because we have a deep, rich relationship together.
203
531000
4000
тэд надтай маш сайн харилцаатай учир
надад итгэдэг.
надад итгэдэг.
09:11
And so with all these crises,
204
536000
2000
Тэгээд бидэнд энэ бүх хямрал байна:
09:13
we have -- let's see -- ethnic and minority tensions;
205
538000
3000
үндэстний болон цөөнхийн уур бухимдал,
09:16
we have chemical and nuclear spills,
206
541000
2000
химийн болоод цөмийн хаягдал,
09:18
nuclear proliferation.
207
543000
2000
цөмийн зэвсгийн тоо нэмэгдэх,
09:20
There's oil spills, environmental disasters,
208
545000
3000
газрын тос асгарах,
байгаль орчны гамшгууд,
байгаль орчны гамшгууд,
09:23
water rights disputes, breakaway republics,
209
548000
3000
усны бохирдол,
салан тусгаарлах улс үндэстнүүд,
салан тусгаарлах улс үндэстнүүд,
өлсгөлөн, ховордсон амьтад
бас дэлхийн дулаарал.
бас дэлхийн дулаарал.
09:26
famine, endangered species and global warming.
210
551000
2000
09:28
If Al Gore is here,
211
553000
2000
Хэрэв Ал Гор энд байвал
09:30
I'm going to send my fourth-graders from Agnor-Hurt and Venable schools to you
212
555000
3000
би 4-р ангийнхнийгаа чамруу явуулна.
09:33
because they solved global warming in a week.
213
558000
3000
Учир нь тэд дэлхийн дулаарлыг
7 хоногт шийдсэн.
7 хоногт шийдсэн.
09:36
(Laughter)
214
561000
2000
(Инээд)
09:38
(Applause)
215
563000
3000
(Алга ташилт)
09:41
And they've done it several times too.
216
566000
3000
Бүр олон удаа шийдвэрлэсэн.
09:44
(Laughter)
217
569000
2000
(Инээд)
09:46
So I also have in the game a saboteur --
218
571000
3000
Бас тоглоомыг бусниулагч гэдэг нэг юм бий.
09:49
some child -- it's basically a troublemaker --
219
574000
3000
Зарим хүүхдүүд бол үймээн дэгдээгчид.
09:52
and I have my troublemaker put to use
220
577000
3000
Сахилгагүй хүүхдүүдээрээ хийлгүүлдэг.
09:55
because they, on the surface,
221
580000
2000
Учир нь тэд нүүрэн дээрээ
09:57
are trying to save the world and their position in the game.
222
582000
2000
албан тушаал болон дэлхийг
аврахыг оролддог ч
аврахыг оролддог ч
09:59
But they're also trying to undermine everything in the game.
223
584000
3000
цаанаа тоглоом дахь бүх зүйлсийг
эзэмшихийг оролддог.
эзэмшихийг оролддог.
10:03
And they do it secretly through misinformation
224
588000
2000
Ингэхдээ тэд нууцаар худал,
10:05
and ambiguities and irrelevancies,
225
590000
2000
тодорхойгүй, хамаагүй мэдээ тараадаг.
10:07
trying to cause everyone to think more deeply.
226
592000
2000
Бүгд толгойгоо илүү ажиллуулахын тулд
10:09
The saboteur is there,
227
594000
2000
бусниулагчид байдаг.
10:11
and we also read from Sun Tzu's "The Art of War."
228
596000
2000
Мөн бүгдээрээ Сун Цугийн
"Дайны урлаг" номыг уншсан.
"Дайны урлаг" номыг уншсан.
10:13
Fourth-graders understand it -- nine years old --
229
598000
3000
4-р ангийн 9 настай хүүхдүүд үүнийг
10:16
and they handle that and use that
230
601000
2000
ойлгоод зогсохгүй ашиглаж чаддаг.
10:18
to understand how to, not follow --
231
603000
2000
Тэд эхэндээ эрх мэдэл,
10:20
at first they do --
232
605000
2000
үймээн, дайны замаар явдаг ч
10:22
the paths to power and destruction,
233
607000
2000
номноос авсан мэдлэгээ ашиглан
10:24
the path to war.
234
609000
2000
дайны замаар орохгүй байхыг хичээдэг.
10:26
They learn to overlook short-sighted reactions
235
611000
2000
Сурагчид алсын хараатай болоход сурдаг.
10:28
and impulsive thinking,
236
613000
2000
Мөн сэтгэлийн хөдөлгөөнөөр
хандахаас зайлсхийн,
хандахаас зайлсхийн,
10:30
to think in a long-term, more consequential way.
237
615000
4000
илүү тогтвортой шийд гаргахад суралцдаг.
10:34
Stewart Brand is here, and one of the ideas for this game came from him
238
619000
3000
Энд байгаа Стюарт Брэндийн
оруулсан нэг санаа бол
оруулсан нэг санаа бол
10:37
with a CoEvolution Quarterly article
239
622000
2000
CoEvolution Quarterly сэтгүүлд гарсан
10:39
on a peace force.
240
624000
2000
энхийн хүчний талаархи нийтлэл юм.
10:41
And in the game, sometimes students actually form a peace force.
241
626000
3000
Заримдаа тоглоомонд хүүхдүүд
энхийн хүчнийг байгуулдаг .
энхийн хүчнийг байгуулдаг .
10:44
I'm just a clock watcher.
242
629000
3000
Би бол ердөө цаг хардаг хүн.
10:47
I'm just a clarifier. I'm just a facilitator.
243
632000
2000
Би бол ердөө тодруулагч, зохицуулагч.
10:49
The students run the game.
244
634000
2000
Сурагчид өөрсдөө тоглодог.
10:51
I have no chance to make any policy whatsoever
245
636000
2000
Тэд нэгэнт тоглож эхэлсэн бол
надад дүрэм гаргах,
надад дүрэм гаргах,
10:53
once they start playing.
246
638000
2000
нөлөөлөх боломж байхгүй.
10:55
So I'll just share with you ...
247
640000
3000
Би та бүхэнд харуулъя л даа ...
10:58
(Video) Boy: The World Peace Game is serious.
248
643000
2000
(Бичлэг) Энэ бол маш
няхуур тоглоом.
няхуур тоглоом.
11:00
You're actually getting taught something like how to take care of the world.
249
645000
3000
Дэлхийгээ хэрхэн аврах тухай заалгадаг.
11:03
See, Mr. Hunter is doing that
250
648000
2000
Ноён Хантер үүнийг хийдэг.
11:05
because he says his time has messed up a lot,
251
650000
2000
Учир нь түүний үед маш их хямралтай байж.
11:07
and he's trying to tell us
252
652000
2000
Тэгээд бидэнд хэрхэн асуудлыг
11:09
how to fix that problem.
253
654000
2000
шийдэхийг зааж өгөхийг хичээдэг.
11:11
John Hunter: I offered them a --
254
656000
2000
Жон Хантер: Би тэдэнд
11:13
(Applause)
255
658000
3000
(Алга ташилт)
11:16
Actually, I can't tell them anything because I don't know the answer.
256
661000
3000
Үнэндээ би хариултыг нь мэдэхгүй учир
тэдэнд юу ч хэлж чадахгүй.
тэдэнд юу ч хэлж чадахгүй.
11:19
And I admit the truth to them right up front: I don't know.
257
664000
3000
Би яг өөдөөс нь хараад
мэдэхгүй л гэж үнэнээ хэлдэг.
мэдэхгүй л гэж үнэнээ хэлдэг.
11:22
And because I don't know, they've got to dig up the answer.
258
667000
3000
Би мэдэхгүй учир тэд хариултаа
өөрсдөө олох л хэрэгтэй болдог.
өөрсдөө олох л хэрэгтэй болдог.
11:25
And so I apologize to them as well.
259
670000
2000
Би тэднээс бас уучлалт гуйдаг.
11:27
I say, "I'm so sorry, boys and girls,
260
672000
3000
Би: "Охид хөвгүүдээ намайг уучлаарай,
11:30
but the truth is
261
675000
2000
үнэнийг хэлэхэд бид энэ дэлхийг
11:32
we have left this world to you in such a sad and terrible shape,
262
677000
3000
гунигтай, хэцүү байдалтайгаар
та нарт өгч байна.
та нарт өгч байна.
Бас та нар үүнийг цэгцэлж
чадна гэж итгэж байна.
чадна гэж итгэж байна.
11:35
and we hope you can fix it for us,
263
680000
2000
11:37
and maybe this game will help you learn how to do it."
264
682000
2000
Магадгүй энэ тоглоом та нарт
тус болж болох юм."
тус болж болох юм."
11:39
It's a sincere apology,
265
684000
2000
Энэ бол чин сэтгэлийн үгс,
11:41
and they take it very seriously.
266
686000
2000
бас тэд үүнийг нухацтайгаар хүлээж авдаг.
11:43
Now you may be wondering what all this complexity looks like.
267
688000
3000
Та нар энэ бүхэн яаж харагддаг тухай
гайхаж байгаа байх.
гайхаж байгаа байх.
11:46
Well when we have the game start, here's what you see.
268
691000
3000
Тоглоомын эхэнд ингэж харагдана.
11:49
(Video) JH: All right, we're going into negotiations as of now. Go.
269
694000
3000
(Бичлэг) ЖХ: Бид одоо
тохиролцож эхэлнэ. Эхэл.
тохиролцож эхэлнэ. Эхэл.
11:52
(Chatter)
270
697000
7000
(Харилцан яриа)
12:00
JH: My question to you is, who's in charge of that classroom?
271
705000
3000
ЖХ: Миний асуух асуулт бол
энд хэн удирдагч нь вэ?
энд хэн удирдагч нь вэ?
12:04
It's a serious question: who is really in charge?
272
709000
3000
Энэ бол чухал асуулт:
хэн үнэхээр дарга юм бэ?
хэн үнэхээр дарга юм бэ?
12:07
I've learned to cede control of the classroom
273
712000
2000
Би ангийн удирдлагаа
12:09
over to the students over time.
274
714000
2000
сурагчиддаа өгч сурсан.
12:11
There's a trust and an understanding
275
716000
2000
Энэ нь итгэлцэл, ойлголцол,
12:13
and a dedication to an ideal
276
718000
2000
үнэнч байдал дээр тогтдог.
12:15
that I simply don't have to do
277
720000
2000
Энэ бол би анх багш болохдоо
12:17
what I thought I had to do as a beginning teacher:
278
722000
2000
хийх ёстой гэж боддог байсны эсрэг нь:
12:19
control every conversation and response in the classroom.
279
724000
3000
анги дахь бүх яриа,
үйлдлийг хянах хэрэггүй.
үйлдлийг хянах хэрэггүй.
12:22
It's impossible. Their collective wisdom
280
727000
2000
Энэ бол боломжгүй зүйл.
Тэдний хамтын оюун ухаан
минийхээс хамаагүй илүү.
минийхээс хамаагүй илүү.
12:24
is much greater than mine,
281
729000
2000
12:26
and I admit it to them openly.
282
731000
3000
Би ч үүнийг нээлттэй хэлдэг.
12:29
So I'll just share with you some stories very quickly
283
734000
3000
Тиймээс би та нартай
болсон гайхалтай зүйлсээс
болсон гайхалтай зүйлсээс
12:32
of some magical things that have happened.
284
737000
3000
заримыг нь товчхон хуваалцья.
12:35
In this game we had a little girl,
285
740000
3000
Тоглоомонд нэгэн бяцхан охин орсон.
12:38
and she was the Defense Minister of the poorest nation.
286
743000
3000
Тэр хамгийн ядуу орны
батлан хамгаалахын сайд байсан.
батлан хамгаалахын сайд байсан.
12:41
And the Defense Minister -- she had the tank corps and Air Force and so forth.
287
746000
4000
Батлан хамгаалахын сайдын хувьд
танк явган цэрэг бас бус зүйлс байлаа.
танк явган цэрэг бас бус зүйлс байлаа.
12:45
And she was next door to a very wealthy, oil-rich neighbor.
288
750000
3000
Бас түүний хөрш нь маш баян,
газрын тос ихтэй байлаа.
газрын тос ихтэй байлаа.
12:48
Without provocation,
289
753000
2000
Ямар ч үндэслэлгүйгээр,
12:50
suddenly she attacked, against her Prime Minister's orders,
290
755000
3000
тэр гэнэтхэн ерөнхий сайдынхаа
тушаалыг зөрчөөд,
тушаалыг зөрчөөд,
хөрш орныхоо газрын тосны
талбар луу дайрлаа.
талбар луу дайрлаа.
12:53
the next-door neighbor's oil fields.
291
758000
2000
12:55
She marched into the oil field reserves,
292
760000
2000
Газрын тосны талбар луу ороод
12:57
surrounded it, without firing a shot,
293
762000
2000
нэг ч буудалгүй түүнийг бүслэн,
12:59
and secured it and held it.
294
764000
2000
хамгаалаад хадгалчихлаа.
13:01
And that neighbor was unable to conduct any military operations
295
766000
2000
Харин хөрш нь ямар ч цэргийн
үйл ажиллагаа явуулж чадаагүй.
үйл ажиллагаа явуулж чадаагүй.
13:03
because their fuel supply was locked up.
296
768000
3000
Учир нь тэдэнд түлш байсангүй.
Бид их сэтгэл дундуур байлаа.
"Яагаад ингэж байгаа юм бэ?
"Яагаад ингэж байгаа юм бэ?
13:06
We were all upset with her, "Why are you doing this?
297
771000
2000
13:08
This is the World Peace Game. What is wrong with you?"
298
773000
2000
Энэ чинь Дэлхийн Энхийн Тоглоом".
Чи яачихаа вэ?"
Чи яачихаа вэ?"
13:10
(Laughter)
299
775000
2000
(Инээд)
13:12
This was a little girl and, at nine years old,
300
777000
2000
Энэ 9 настай бяцхан охин
13:14
she held her pieces and said, "I know what I'm doing."
301
779000
3000
тоглоомоо бариад
"Би юу хийж байгаагаа мэднэ" гэж
"Би юу хийж байгаагаа мэднэ" гэж
13:17
To her girlfriends she said that.
302
782000
3000
сайн найздаа хэлж байсан.
13:20
That's a breach there.
303
785000
2000
Энэ нь нэг ёсны урвалт шүү дээ.
13:22
And we learned in this, you don't really ever want to cross
304
787000
2000
Бидний тэр үед нэг ойлгосон зүйл бол
13:24
a nine year-old girl with tanks.
305
789000
2000
танктай 9 настай охинтой
орооцолдоод дэмий.
орооцолдоод дэмий.
13:26
(Laughter)
306
791000
2000
(Инээд)
13:28
They are the toughest opponents.
307
793000
3000
Тэд бол үнэхээр хүчтэй өрсөлдөгчид.
13:31
And we were very upset.
308
796000
2000
Бид үнэхээр сэтгэл дундуур байлаа.
13:33
I thought I was failing as a teacher. Why would she do this?
309
798000
3000
Би багш хүнийхээ хувьд бүтэлгүйтлээ.
Яагаад тэр ингэж байгаа юм бол оо?
Яагаад тэр ингэж байгаа юм бол оо?
13:36
But come to find out, a few game days later --
310
801000
2000
Гэхдээ тоглоомын хэд хоногийн дараа
13:38
and there are turns where we take negotiation from a team --
311
803000
4000
багын хэлэлцүүлэг явагдсан.
13:42
actually there's a negotiation period with all teams,
312
807000
3000
Үнэндээ бүх баг хэлэлцүүлэгтэй л дээ.
13:45
and each team takes a turn,
313
810000
2000
Бүх багууд ээлжилдэг.
13:47
then we go back in negotiation, around and around,
314
812000
2000
Дараагаар нь тойргоор хэлэлцэнэ.
13:49
so each turn around is one game day.
315
814000
2000
Нэг тойрог нь тоглоомын нэг өдөр.
13:51
So a few game days later it came to light
316
816000
3000
Тоглоомын хэд хоногийн дараа
13:54
that we found out this major country
317
819000
2000
бид нэгэн том улс
13:56
was planning a military offensive
318
821000
2000
цэргийн үйл ажиллагааны тусламжтай
13:58
to dominate the entire world.
319
823000
3000
бүх дэлхийг эзэгнэхийг
зорьж байсныг мэдлээ.
зорьж байсныг мэдлээ.
Тэдэнд шатахуун нь байсан бол
тэд үүнийгээ хийх байсан.
тэд үүнийгээ хийх байсан.
14:01
Had they had their fuel supplies, they would have done it.
320
826000
2000
14:03
She was able to see the vectors and trend lines and intentions
321
828000
3000
Тэр охин болзошгүй үр дагаврыг
14:06
long before any of us
322
831000
2000
биднээс хамаагүй урьд харж чадсан юм.
14:08
and understand what was going to happen
323
833000
2000
Юу болохыг ойлгон
14:10
and made a philosophical decision
324
835000
2000
Энхийн Тоглоомонд дайралт хийх
14:12
to attack in a peace game.
325
837000
3000
алсыг харсан шийдвэр гаргажээ.
14:15
Now she used a small war to avert a larger war,
326
840000
3000
Тэрээр жижиг дайн хийж
том дайныг зогсоосон.
том дайныг зогсоосон.
Бид тэгээд түр азнаад
гүн ухааны яриа хийсэн.
гүн ухааны яриа хийсэн.
14:18
so we stopped and had a very good philosophical discussion
327
843000
2000
14:20
about whether that was right,
328
845000
2000
Энэ үйлдэл зөв эсвэл буруу эсэх,
14:22
conditional good, or not right.
329
847000
3000
нөхцлөөс хамаарч муу эсвэл сайн гэх мэт.
Ингэж л бодуулахыг бид хичээдэг:
иймэрхүү нөхцөлд тэднийг оруулах.
иймэрхүү нөхцөлд тэднийг оруулах.
14:25
That's the kind of thinking that we put them in, the situations.
330
850000
3000
14:28
I could not have designed that in teaching it.
331
853000
2000
Би үүнийг багшлах хугацаандаа
гаргаж чадахгүй байсан.
гаргаж чадахгүй байсан.
14:30
It came about spontaneously through their collective wisdom.
332
855000
3000
Үүнийг тэдний хамтын оюун ухаан
гаргаж ирсэн.
гаргаж ирсэн.
14:33
(Applause)
333
858000
6000
(Алга ташилт)
14:39
Another example, a beautiful thing happened.
334
864000
2000
Дараагийн жишээ,
нэг гайхалтай зүйл болсон.
нэг гайхалтай зүйл болсон.
14:41
We have a letter in the game.
335
866000
2000
Бид тоглоомондоо захиа ашигладаг.
14:43
If you're a military commander and you wage troops --
336
868000
2000
Чи цэргийн удирдагч болоод дайн хийх бол
14:45
the little plastic toys on the board -- and you lose them,
337
870000
3000
талбар дээрхи жижиг хуванцар
цэргүүдээ алдвал
цэргүүдээ алдвал
14:48
I put in a letter.
338
873000
2000
би захиа өгнө.
14:50
You have to write a letter to their parents --
339
875000
3000
Харин тэд цэргүүдийн эцэг эхэд
захиа бичих ёстой.
захиа бичих ёстой.
Хийсвэр цэргүүдийнхээ
хийсвэр эцэг эхэд шүү дээ.
хийсвэр эцэг эхэд шүү дээ.
14:53
the fictional parents of your fictional troops --
340
878000
2000
14:55
explaining what happened and offering your condolences.
341
880000
3000
Юу болсон талаар бас
харууслаа илэрхийлнэ .
харууслаа илэрхийлнэ .
14:58
So you have a little bit more thought
342
883000
2000
Ингэвэл чи дайн хийхийнхээ өмнө
15:00
before you commit to combat.
343
885000
3000
арай илүү бодож эхэлнэ.
15:03
And so we had this situation come up --
344
888000
2000
Тэгээд нэг өдөр ийм зүйл болсон юм.
15:05
last summer actually,
345
890000
2000
Өнгөрсөн зун л даа.
15:07
at Agnor-Hurt School in Albemarle County --
346
892000
3000
Албамарл дахь Agnor Hurt сургуульд
15:10
and one of our military commanders got up to read that letter
347
895000
3000
манай цэргий удирдагчдын нэг нь
босоод захиагаа уншиж өглөө.
босоод захиагаа уншиж өглөө.
15:13
and one of the other kids said, "Mr. Hunter,
348
898000
2000
Харин өөр нэг хүүхэд "ноён Хантер,
15:15
let's ask -- there's a parent over there."
349
900000
2000
Тэнд байгаа ээжээс асууя.
15:17
There was a parent visiting that day, just sitting in the back of the room.
350
902000
2000
Тэр өдөр нэгэн ээж зочлон
өрөөний ард сууж байлаа.
өрөөний ард сууж байлаа.
15:19
"Let's ask that mom to read the letter.
351
904000
2000
Тэр ээжээр захиаг уншуулъя.
15:21
It'll be more realer if she reads it."
352
906000
2000
тэгвэл илүү үнэмшилтэй болно."
15:23
So we did, we asked her, and she gamely picked up the letter.
353
908000
3000
Бид түүнээс гуйхад
тоглосон янзтай цаасыг аваад
тоглосон янзтай цаасыг аваад
15:26
"Sure." She started reading. She read one sentence.
354
911000
3000
уншиж эхэллээ. Нэг өгүүлбэр уншлаа.
15:29
She read two sentences.
355
914000
3000
2 өгүүлбэр уншлаа.
15:32
By the third sentence, she was in tears.
356
917000
3000
3 дахь дээрээ уйлж байсан юм.
15:35
I was in tears.
357
920000
3000
Би бас уйлж байсан.
15:38
Everybody understood
358
923000
2000
Хэн нэгнийг алдахад
15:40
that when we lose somebody, the winners are not gloating.
359
925000
3000
ялагчид баярладаггүй гэдгийг
бид бүгд ойлгосон.
бид бүгд ойлгосон.
15:43
We all lose.
360
928000
3000
Бид бүгд алддаг.
Энэ бол үнэхээр гайхалтай үйл явдал,
бас ойлголцол байлаа.
бас ойлголцол байлаа.
15:46
And it was an amazing occurrence and an amazing understanding.
361
931000
2000
15:48
I'll show you what my friend David says about this.
362
933000
2000
Би та бүхэнд миний найз Дэвид
юу гэж бодож явдгийг үзүүлье.
юу гэж бодож явдгийг үзүүлье.
15:50
He's been in many battles.
363
935000
2000
Тэр маш олон тулаанд орсон.
15:52
(Video) David: We've really had enough of people attacking.
364
937000
2000
(Бичлэг) Дэвид: Бидэн рүү
маш олон удаа дайрсан.
маш олон удаа дайрсан.
15:54
I mean, we've been lucky [most of] the time.
365
939000
4000
Ихэнхи тохиолдолд бидэнд аз таарсан л даа.
15:58
But now I'm feeling really weird
366
943000
2000
Гэхдээ надад одоо маш сонин
мэдрэмж төрж байна.
мэдрэмж төрж байна.
16:00
because I'm living what Sun Tzu said one week.
367
945000
4000
Учир нь Сун Цугийн
хэлсэн зүйлийг мэдэрч байна.
хэлсэн зүйлийг мэдэрч байна.
16:04
One week he said,
368
949000
2000
Нэг долоо хоногт нь тэрээр
16:06
"Those who go into battle and win
369
951000
2000
"Тулаанд ялсан нэгэн нь
16:08
will want to go back,
370
953000
2000
буцаж явахыг хүсдэг,
16:10
and those who lose in battle
371
955000
2000
харин ялагдсан нь
16:12
will want to go back and win."
372
957000
3000
буцаж очоод ялахыг хүсдэг" гэсэн.
16:15
And so I've been winning battles,
373
960000
2000
Би тулаанд ялсаар,
16:17
so I'm going into battles, more battles.
374
962000
3000
тулаанд ороод л байна, ороод л байна.
16:20
And I think it's sort of weird to be living
375
965000
2000
Тэгээд Сун Цугийн хэлснээр
16:22
what Sun Tzu said.
376
967000
2000
амьдрах нь сонин санагдаж байна.
16:26
JH: I get chills every time I see that.
377
971000
3000
ЖХ: Би үүнийг үзэх бүрт
миний нуруугаар сэрүү татдаг.
миний нуруугаар сэрүү татдаг.
16:29
That's the kind of engagement you want to have happen.
378
974000
3000
Ийм мэдрэмжийг л төрүүлэхийг хүссэн.
16:32
And I can't design that, I can't plan that,
379
977000
3000
Би үүнийг бүтээж, төлөвлөж,
16:35
and I can't even test that.
380
980000
2000
бас туршиж ч чадахгүй.
16:37
But it's self-evident assessment.
381
982000
2000
Энэ өөрт харагдах үнэлгээ.
16:39
We know that's an authentic assessment of learning.
382
984000
3000
Энэ бол сурах ур чадварын
үнэн зөв үнэлгээ гэдгийг бид мэднэ.
үнэн зөв үнэлгээ гэдгийг бид мэднэ.
16:44
We have a lot of data, but I think sometimes we go beyond data
383
989000
3000
Бидэнд маш их мэдээлэл байдаг ч
заримдаа энгийн мэдээллээс гадна
заримдаа энгийн мэдээллээс гадна
16:47
with the real truth of what's going on.
384
992000
3000
юу болж байгааг бодит үнэний
тусламжтайгаар ойлгодог.
тусламжтайгаар ойлгодог.
16:50
So I'll just share a third story.
385
995000
3000
Тиймээс би зүгээр л
3 дахь түүхийг хуваалцъя.
3 дахь түүхийг хуваалцъя.
16:53
This is about my friend Brennan.
386
998000
3000
Энэ бол миний найз Бреннаны тухай.
16:56
We had played the game one session after school
387
1001000
3000
Бид хичээлийн дараа 1 хичээлийн цаг
тоглоомоо тоглодог байлаа.
тоглоомоо тоглодог байлаа.
16:59
for many weeks, about seven weeks,
388
1004000
3000
Ойролцоогоор 7 долоо хоног.
17:02
and we had essentially solved all 50 of the interlocking crises.
389
1007000
3000
Бид өнөөх 50 хямралыг бүгдийг нь шийдсэн.
17:05
The way the game is won is all 50 problems have to be solved
390
1010000
3000
Тоглоомыг ялах арга нь 50 асуудлыг давах.
17:08
and every country's asset value
391
1013000
2000
Бүх улсуудын биет өртөг
17:10
has to be increased above its starting point.
392
1015000
2000
анх эхэлснээсээ ихэссэн байх ёстой.
Зарим нь ядуу эсвэл баян.
Хэдэн тэрбумын өртөгтэй байв.
Хэдэн тэрбумын өртөгтэй байв.
17:12
Some are poor, some are wealthy. There are billions.
393
1017000
3000
Дэлхийн банкны ерөнхийлөгч
3-р ангийн хүүхэд:
3-р ангийн хүүхэд:
17:15
The World Bank president was a third-grader one time.
394
1020000
2000
17:17
He says, "How many zeros in a trillion? I've got to calculate that right away."
395
1022000
3000
"Их наядад хэдэн 0 байдаг юм? " гэхэд
тооны машинаар бодох хэрэгтэй болсон.
тооны машинаар бодох хэрэгтэй болсон.
17:20
But he was setting fiscal policy in that game
396
1025000
2000
Тэрээр тоглоомын
санхүүгийн бодлогыг
санхүүгийн бодлогыг
17:22
for high school players who were playing with him.
397
1027000
3000
ахлах ангийн тоглогчдод
зориулан гаргаж байсан юм.
зориулан гаргаж байсан юм.
17:25
So the team that was the poorest
398
1030000
3000
Ядуу байсан орнууд нь
17:28
had gotten even poorer.
399
1033000
2000
илүү ядуу болж байв.
17:30
There was no way they could win.
400
1035000
2000
Тэдэнд ялах ямар ч боломж байсангүй.
17:32
And we were approaching four o'clock, our cut-off time --
401
1037000
2000
Тэгээд 4 цаг болж
хичээл дуусах цаг дөхөж байлаа.
хичээл дуусах цаг дөхөж байлаа.
17:34
there was about a minute left --
402
1039000
2000
Нэг минут үлдсэн байв.
17:36
and despair just settled over the room.
403
1041000
2000
Анги цөхөрсөн байдалд автав.
17:38
I thought, I'm failing as a teacher.
404
1043000
2000
Би багш хүнийхээ хувьд
бүтэлгүйтлээ гэж бодсон.
бүтэлгүйтлээ гэж бодсон.
17:40
I should have gotten it so they could have won.
405
1045000
3000
Би тэднийг ялахаар
зохион байгуулах ёстой байж гэж бодсон.
зохион байгуулах ёстой байж гэж бодсон.
17:43
They shouldn't be failing like this.
406
1048000
3000
Тэд ингэж бүтэлгүйтэх ёсгүй.
17:46
I've failed them.
407
1051000
3000
Би тэдний итгэлийг алдлаа.
17:49
And I was just feeling so sad and dejected.
408
1054000
2000
Надад үнэхээр гунигтай байсан.
17:51
And suddenly, Brennan walked over to my chair
409
1056000
2000
Гэтэл Брэннон надруу дөхөөд
17:53
and he grabbed the bell, the bell I ring
410
1058000
2000
миний хонхыг цохиод
17:55
to signal a change or a reconvening of cabinets,
411
1060000
2000
ажлын албуудыг цуглуулан
17:57
and he ran back to his seat, rang the bell.
412
1062000
2000
суудалдаа суугаад дахин хонх цохилоо.
17:59
Everybody ran to his chair: there was screaming;
413
1064000
2000
Бүгд ширээ лүүгээ гүйлдэв.
Бүгд орилолдож байлаа.
Бүгд орилолдож байлаа.
18:01
there was yelling, waving of their dossiers.
414
1066000
2000
Хашгиралдан, хавтаст хэргээ
даллацгааж байв.
даллацгааж байв.
18:03
They get these dossiers full of secret documents.
415
1068000
2000
Энэ нь нууц баримт бичгүүдээр дүүрэн.
18:05
They were gesticulating; they were running around.
416
1070000
2000
Тэд дохиж занган, тойрч гүйлдэж байв.
18:07
I didn't know what they were doing. I'd lost control of my classroom.
417
1072000
3000
Би юу хийгээд байгааг нь ойлгохгүй,
ангийнхаа удирдлагыг алдсан.
ангийнхаа удирдлагыг алдсан.
18:11
Principal walks in, I'm out of a job.
418
1076000
3000
Эрхлэгч орж ирвэл би шууд ажилгүй.
18:14
The parents were looking in the window.
419
1079000
2000
Эцэг эхчүүд цонхоор харж байлаа.
18:16
And Brennan runs back to his seat. Everybody runs back to their seat.
420
1081000
3000
Брэннан байрандаа буцаж суулаа.
Бүгд байрандаа буцаж суув.
Бүгд байрандаа буцаж суув.
18:19
He rings the bell again. He says, "We have" --
421
1084000
2000
Дахин хонхоо цохиод,
18:21
and there's 12 seconds left on the clock --
422
1086000
2000
дуусахад 12 секунд үлдсэн байсан:
18:23
"we have, all nations, pooled all our funds together.
423
1088000
3000
"Бидэнд бүх улсын цуглуулсан хөрөнгө байна.
18:26
And we've got 600 billion dollars.
424
1091000
2000
Энэ нь 600 тэрбум доллар.
18:28
We're going to offer it as a donation to this poor country.
425
1093000
2000
Үүнийг бид энэ ядуу оронд өглөө.
18:30
And if they accept it, it'll raise their asset value and we can win the game.
426
1095000
3000
Хэрэв тэд зөвшөөрвөл танай биет өртөгийг
нэмэгдүүлэн бид тоглоомонд хожиж чадна.
нэмэгдүүлэн бид тоглоомонд хожиж чадна.
18:33
Will you accept it?"
427
1098000
2000
Та хүлээж авах уу?"
18:35
And there are three seconds left on the clock.
428
1100000
2000
3 секунд үлдсэн байв.
18:37
Everybody looks at this prime minister of that country,
429
1102000
3000
Бүгд тэр улсын ерөнхий сайд руу харлаа.
18:40
and he says, "Yes."
430
1105000
2000
Тэрээр "Тэгье " гэж хариулсан юм.
18:42
And the game is won.
431
1107000
3000
Ингэж л тоглоомонд ялалт гаргасан юм.
18:45
Spontaneous compassion
432
1110000
3000
Өөрөө урган гарсан сэтгэл хөдлөл.
18:48
that could not be planned for,
433
1113000
2000
Үүнийг төлөвлөгдөж чадахгүй,
18:50
that was unexpected and unpredictable.
434
1115000
3000
урьдчилан таашгүй байлаа.
18:53
Every game we play is different.
435
1118000
2000
Бидний тоглодог бүх тоглоомууд өөр өөр.
18:55
Some games are more about social issues,
436
1120000
2000
Зарим нь нийгмийн асуудалтай
илүү холбоотой,
илүү холбоотой,
18:57
some are more about economic issues.
437
1122000
2000
зарим нь эдийн засагтай
илүү холбогддог.
илүү холбогддог.
18:59
Some games are more about warfare.
438
1124000
2000
Зарим тоглоомууд дайны сэдэвтэй.
19:01
But I don't try to deny them that reality of being human.
439
1126000
3000
Эдгээр нь нэгэнт л хүн төрөлхтөний
бодит байдал тул би үгүйсгэдэггүй.
бодит байдал тул би үгүйсгэдэггүй.
19:04
I allow them to go there
440
1129000
2000
Би тэднийг энэ тоглоомоор тоглож
19:06
and, through their own experience, learn, in a bloodless way,
441
1131000
4000
өөрсдийн хувийн туршлага дээрээ,
цус асгаруулалгүйгээр
цус асгаруулалгүйгээр
буруу гэж бодож байгаа зүйлээ
хийхгүй байх вэ гэдэгт сургадаг.
хийхгүй байх вэ гэдэгт сургадаг.
19:10
how not to do what they consider to be the wrong thing.
442
1135000
3000
19:13
And they find out what is right
443
1138000
2000
Ингэснээрээ тэд өөрсдөө өөрсдийнхөөрөө
19:15
their own way, their own selves.
444
1140000
2000
юу зөв бэ гэдгийг олж мэддэг.
19:18
And so in this game,
445
1143000
2000
Энэ тоглоомоос
19:20
I've learned so much from it,
446
1145000
2000
би маш их зүйл сурсан.
19:22
but I would say
447
1147000
2000
Гэхдээ миний хэлэх гэсэн
19:24
that if only
448
1149000
3000
гол санаа бол
хэрэв тэд энэ тоглоомоос
шүүмжит сэтгэлгээ эсвэл
шүүмжит сэтгэлгээ эсвэл
19:27
they could pick up a critical thinking tool
449
1152000
2000
19:29
or creative thinking tool
450
1154000
2000
бүтээлч сэтгэлгээний
арга хэрэгсэлд суралцаж
арга хэрэгсэлд суралцаж
19:31
from this game
451
1156000
2000
түүнийгээ ашиглан
дэлхий ертөнцөд
дэлхий ертөнцөд
19:33
and leverage something good for the world,
452
1158000
4000
ямар нэгэн сайн зүйл
бүтээхэд ашиглах юм бол
бүтээхэд ашиглах юм бол
19:37
they may save us all.
453
1162000
3000
тэд магадгүй бид бүгдийг аварч ч мэдэх юм.
19:40
If only.
454
1165000
3000
Хэрвээ...
19:43
And on behalf of all of my teachers
455
1168000
2000
Намайг чиглүүлж, дэмжиж ирсэн
багш нарынхаа өмнөөс
та бүхэнд баярлалаа гэж хэлье.
та бүхэнд баярлалаа гэж хэлье.
19:45
on whose shoulders I'm standing,
456
1170000
2000
19:47
thank you. Thank you. Thank you.
457
1172000
3000
Баярлалаа, баярлалаа.
19:50
(Applause)
458
1175000
31000
(Алга ташилт)
ABOUT THE SPEAKER
John Hunter - EducatorTeacher and musician John Hunter is the inventor of the World Peace Game (and the star of the documentary "World Peace and Other 4th-Grade Achievements").
Why you should listen
Musician, teacher, filmmaker and game designer, John Hunter has dedicated his life to helping children realize their full potential. His own life story is one of a never-ending quest for harmony. As a student, he studied comparative religions and philosophy while traveling through Japan, China and India. In India, inspired by Ghandi's philosophy, he began to think about the role of the schoolteacher in creating a more peaceful world.
As his online biography says: "Accepting the reality of violence, he would seek to incorporate ways to explore harmony in various situations. This exploration would take form in the framework of a game – something that students would enjoy. Within the game data space, they would be challenged, while enhancing collaborative and communication skills."
In 1978, at the Richmond Community High School, Hunter led the first sessions of his World Peace Game, a hands-on political simulation. The game has now been played around the world, on a four-tiered board. It's the subject of the new film World Peace and Other 4th-Grade Achievements.
Read John Hunter's note to the community following the publication of his TEDTalk >>
John Hunter | Speaker | TED.com