TED2011
Damon Horowitz: Philosophy in prison
Damon Horowitz: အကျဉ်းထောင်ထဲက ဒဿန
Filmed:
Readability: 3.7
1,417,089 views
Damon Horowitz ဟာ Prison University Project ကနေတစ်ဆင့် ဒဿနဘာသာရပ်ကိုသင်ကြားပေးနေသူဖြစ်ပြီး San Quentin State Prison က အကျဉ်းသားတွေကို ကောလိပ်အဆင့်ပညာရေးကိုဆောင်ကြဉ်းပေးလျှက်ရှိပါတယ်။ ဒီအားကောင်းလှတဲ့ ဟောပြောချက်အတိုလေးမှာ အလျှင်အမြန် ကိုယ်တွေ့သိလာရတဲ့
အမှားနဲ့အမှန်နဲ့စက်လျဉ်းတဲ့ ပက်ပင်းကြုံတွေ့ရမှု ဇာတ်လမ်းကို ပြောပြထားပါတယ်။
Damon Horowitz - Philosopher, entrepreneur
Damon Horowitz explores what is possible at the boundaries of technology and the humanities. Full bio
Damon Horowitz explores what is possible at the boundaries of technology and the humanities. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Meet Tony. He's my student.
0
0
2000
Tony ပါ။ သူကကျွန်တော့ ကျောင်းသားပါ။
00:17
He's about my age,
1
2000
2000
ကွန်တော့ အသက်လောက်ရှိပါတယ်။
00:19
and he's in San Quentin State Prison.
2
4000
3000
နောက်ပြီး သူက San Quentin State
ထောင်ထဲမှာပါ။
ထောင်ထဲမှာပါ။
00:22
When Tony was 16 years old,
3
7000
3000
Tony ၁၆ နှစ်သားမှာ
00:25
one day, one moment,
4
10000
3000
တစ်နေ့၊ တဒင်္ဂလေးမှာပေါ့
00:28
"It was mom's gun.
5
13000
2000
"ဒါက အမေ့ရဲ့ သေနတ်ပါ။
00:30
Just flash it, scare the guy. He's a punk.
6
15000
2000
ထုတ်ပြရုံပါ၊ ငနဲကိုလှန့်လိုက်တာ
သူက punk လေ။
သူက punk လေ။
00:32
He took some money; we'll take his money. That'll teach him.
7
17000
2000
ငွေကိုယူပြီး သူ့ငွေကိုယူမယ်၊
မှတ်သွားမှာပါ
မှတ်သွားမှာပါ
00:34
Then last minute, I'm thinking, 'Can't do this. This is wrong.'
8
19000
3000
ပြီးတော့ နောက်ဆုံးမိနစ်မှာ တွေးမိတာက
"မလုပ်နိုင်ဘူး၊ ဒါဟာအမှားပဲ'
"မလုပ်နိုင်ဘူး၊ ဒါဟာအမှားပဲ'
00:37
My buddy says, 'C'mon, let's do this.'
9
22000
2000
အဖော်ကပြောတယ်၊' လာပါကွာ၊လုပ်ရအောင်'
00:39
I say, 'Let's do this.'"
10
24000
4000
'လုပ်ကြစို့' လို့ ကျွန်တော်ပြောလိုက်တယ်။
00:44
And those three words, Tony's going to remember,
11
29000
2000
ဒီတော့ ဒီစကား ၃ ခွန်း
Tony မှတ်မိနေတော့မှာ၊
Tony မှတ်မိနေတော့မှာ၊
00:46
because the next thing he knows, he hears the pop.
12
31000
2000
ဘာကြောင့်ဆို နောက်သူသိရတာက
pop ကိုသူကြားတယ်
pop ကိုသူကြားတယ်
00:48
There's the punk on the ground, puddle of blood.
13
33000
2000
သွေးအလိမ်းလိမ်းနဲ့ မြေပြင်မှာ
punk ရှိတယ်။
punk ရှိတယ်။
00:50
And that's felony murder --
14
35000
2000
နောက်ပြီး ဒါဟာ ကြီးလေးတဲ့ လူသတ်မှုပါ၊
00:52
25 to life, parole at 50 if you're lucky,
15
37000
2000
၂၅ နှစ်မှာ သေဒဏ်၊ ကံကောင်းရင်၅၀၊
အသက် ၅၀ မှာ ခံဝန်နဲ့ လွတ်လာမှာ
အသက် ၅၀ မှာ ခံဝန်နဲ့ လွတ်လာမှာ
00:54
and Tony's not feeling very lucky.
16
39000
3000
Tony ကတော့ အရမ်းကံကောင်းတယ်လို့
မခံစားမိဘူး။
မခံစားမိဘူး။
00:57
So when we meet in my philosophy class in his prison
17
42000
3000
ဒီတော့ သူ့ထောင်ထဲက ဆယ်တန်းမှာ
ကျွန်တော်တို့ဆုံမိတော့
ကျွန်တော်တို့ဆုံမိတော့
01:00
and I say, "In this class, we will discuss the foundations of ethics,"
18
45000
4000
ဒီအတန်းမှာ ကိုယ်ကျင့်တရား အခြေခံတွေကို
ဆွေးနွေးမယ်လို့ ပြောလိုက်တယ်။
ဆွေးနွေးမယ်လို့ ပြောလိုက်တယ်။
01:04
Tony interrupts me.
19
49000
2000
Tony ကြားဖြတ် ပြောလိုက်တာက
01:06
"What are you going to teach me about right and wrong?
20
51000
2000
အမှန်နဲ့အမှားအကြောင်း
ဘာကိုသင်ပေးမှာလဲဗျ။
ဘာကိုသင်ပေးမှာလဲဗျ။
01:08
I know what is wrong. I have done wrong.
21
53000
3000
မှားတာကျုပ်သိတယ်၊ မှားတာလုပ်ထားတယ်။
01:11
I am told every day,
22
56000
2000
ကျုပ်တွေတဲ့ လူတိုင်းကနေ့တိုင်း
01:13
by every face I see, every wall I face, that I am wrong.
23
58000
3000
ကျုပ်မှားတယ်လို့ ပြောနေကြတာပဲလေ။
01:16
If I ever get out of here, there will always be a mark by my name.
24
61000
3000
ကျုပ်ဒီကထွက်ရင် ကျုပ်နာမည်နဲ့ အမှတ် ၁ ခု
အမြဲရှိနေတော့မှာလေ။
အမြဲရှိနေတော့မှာလေ။
01:19
I'm a convict; I am branded 'wrong.'
25
64000
2000
အပြစ်ရှိသူ၊ လူမှားလို့ တံဆိပ်ကပ်ခံရတယ်။
01:21
What are you going to tell me about right and wrong?"
26
66000
3000
အမှားနဲ့အမှန်အကြောင်း
ကျုပ်ကို ဘာပြောဦးမလို့တုန်းဗျာ။
ကျုပ်ကို ဘာပြောဦးမလို့တုန်းဗျာ။
01:24
So I say to Tony,
27
69000
3000
ဒီတော့ Tony ကို ပြောလိုက်တာက
01:27
"Sorry, but it's worse than you think.
28
72000
3000
စိတ်တော့ မကောင်းဘူးကွာ၊
ဒါကမင်းထင်တာထက် ပိုဆိုးတယ်ကွ။
ဒါကမင်းထင်တာထက် ပိုဆိုးတယ်ကွ။
01:30
You think you know right and wrong?
29
75000
2000
မင်းက အမှန်နဲ့အမှားကို သိတယ်လို့
ထင်တာလား။
ထင်တာလား။
01:32
Then can you tell me what wrong is?
30
77000
2000
ဒါဆို အမှားဘာဆိုတာပြောနိုင်မလား။
01:34
No, don't just give me an example.
31
79000
2000
မဟုတ်ဘူး၊ နမူနာ ၁ ခုပဲ မပေးပါနဲ့။
01:36
I want to know about wrongness itself, the idea of wrong.
32
81000
3000
မှာယွင်းခြင်းရဲ့ တရားကိုယ်ကိုသိချင်တာ၊
မှားတာရဲ့ အယူအဆလေ။
မှားတာရဲ့ အယူအဆလေ။
01:39
What is that idea?
33
84000
2000
အဲဒီအယူအဆကဘာလဲ။
01:41
What makes something wrong?
34
86000
2000
ဘာက တစ်ခုခုကို မှားယွင်းစေတာလဲ။
01:43
How do we know that it's wrong? Maybe you and I disagree.
35
88000
3000
မှားတယ်ဆိုတာကို ဘယ်လိုသိတာလဲ။
ကျုပ်တို့ သဘောကွဲလွဲနိုင်တယ်လေ။
ကျုပ်တို့ သဘောကွဲလွဲနိုင်တယ်လေ။
01:46
Maybe one of us is wrong about the wrong.
36
91000
2000
အမှားနဲ့ပတ်သက်ပြီး တစ်ဦးဦးက
မှားနိုင်တယ်လေ။
မှားနိုင်တယ်လေ။
01:48
Maybe it's you, maybe it's me -- but we're not here to trade opinions;
37
93000
2000
မင်းဖြစ်စေ၊ ငါဖြစ်စေ ဒါပေမဲ့ဒီမှာအမြင်တွေ
01:50
everyone's got an opinion.
38
95000
2000
ဖလှယ်ဖို့မဟုတ်ဘူး
လူတိုင်းအမြင် ၁ ခုစီရှိတယ်။
လူတိုင်းအမြင် ၁ ခုစီရှိတယ်။
01:52
We are here for knowledge.
39
97000
2000
နားလည်ဖို့အတွက် ဒီမှာရှိနေကြတာလေ။
01:54
Our enemy is thoughtlessness. This is philosophy."
40
99000
4000
တို့တွေရဲ့ရန်သူက စာနာမှု ကင်းမဲ့ခြင်းပါ၊
ဒါက ဒဿနလေ။
ဒါက ဒဿနလေ။
01:58
And something changes for Tony.
41
103000
3000
ဒီလိုနဲ့ Tony အတွက်
အပြောင်းအလဲဖြစ်သွားတယ်။
အပြောင်းအလဲဖြစ်သွားတယ်။
02:03
"Could be I'm wrong. I'm tired of being wrong.
42
108000
3000
"ကျုပ်မှားနိုင်တယ်၊ မှားတာကို
ငြီးငွေ့ပါပြီဗျာ။
ငြီးငွေ့ပါပြီဗျာ။
02:06
I want to know what is wrong.
43
111000
2000
"အမှားကဘာဆိုတာ ကျုပ်သိချင်တယ်။
02:08
I want to know what I know."
44
113000
2000
ကျုပ်သိတာကို သိချင်တယ်ဗျာ။"
02:10
What Tony sees in that moment is the project of philosophy,
45
115000
3000
အဲဒီအခိုက် Tony သိမြင်လိုက်တာက
ဒဿန အစီအစဉ်ကိုပါ။
ဒဿန အစီအစဉ်ကိုပါ။
02:13
the project that begins in wonder --
46
118000
2000
အံ့အားသင့်မှုတွေနဲ့ စတင်တဲ့ အစီအစဉ်ပါ၊
02:15
what Kant called "admiration and awe
47
120000
2000
Kant ရဲ့အခေါ် "ကြယ်စုံတဲ့ထက်ကောင်းကင်ကို
02:17
at the starry sky above and the moral law within."
48
122000
3000
လေးစား၊ အံ့ဩခြင်းနဲ့
ကိုယ်တွင်းက ကျင့်ဝတ်နိယာမ"ပေါ့။
ကိုယ်တွင်းက ကျင့်ဝတ်နိယာမ"ပေါ့။
02:20
What can creatures like us know of such things?
49
125000
2000
ဒါမျိုးတွေ ကျုပ်တို့လိုလူတွေ
ဘာသိနိုင်လဲ။
ဘာသိနိုင်လဲ။
02:22
It is the project that always takes us back to the condition of existence --
50
127000
3000
ကျုပ်တို့ကို တည်ရှိခြင်းရဲ့ အခြေအနေဆီ
ပြန်ခေါ်သွားတဲ့ အစီအစဉ်ပါ။
ပြန်ခေါ်သွားတဲ့ အစီအစဉ်ပါ။
02:25
what Heidegger called "the always already there."
51
130000
3000
Heidegger ခေါ်တာက
"အမြဲတမ်း အဲဒီမှာရှိပြီးသား"တဲ့။
"အမြဲတမ်း အဲဒီမှာရှိပြီးသား"တဲ့။
02:28
It is the project of questioning what we believe and why we believe it --
52
133000
3000
ကိုယ်ဘာကို၊ ဘာကြောင့် ယုံကြည်လဲဆိုတာ
မေးခွန်းထုတ်တဲ့ အစီအစဉ်ပါ။
မေးခွန်းထုတ်တဲ့ အစီအစဉ်ပါ။
02:31
what Socrates called "the examined life."
53
136000
2000
Socrates ခေါ်တာက "ဆန်းစစ်ထားတဲ့ ဘဝ"တဲ့။
02:33
Socrates, a man wise enough to know that he knows nothing.
54
138000
3000
Socrates ဟာ သူဘာမှမသိဘူး ဆိုတာကို
သိလောက်အောင် ပညာရှိသူပါ။
သိလောက်အောင် ပညာရှိသူပါ။
02:36
Socrates died in prison,
55
141000
3000
Socrates ဟာ ထောင်ထဲမှာ သေဆုံးခဲ့ပါတယ်၊
02:39
his philosophy intact.
56
144000
3000
သု့ရဲ့ဒဿနကတော့ ပကတိအတိုင်းပါပဲ။
02:42
So Tony starts doing his homework.
57
147000
2000
ဒီတော့ Tony ဟာ သူလုပ်စရာကို
စလုပ်ပါတယ်။
စလုပ်ပါတယ်။
02:44
He learns his whys and wherefores, his causes and correlations,
58
149000
2000
သူ့ရဲ့ ဘာကြောင့်၊ ဘာညာတွေ၊ ကြောင်းကျိုုး၊
02:46
his logic, his fallacies.
59
151000
2000
ဖြစ်စဉ်၊ ယုတ္တိ၊ ယုတ္တိမှားတွေကို သင်ယူတယ်။
02:48
Turns out, Tony's got the philosophy muscle.
60
153000
2000
ဖြစ်သွားတာက Tony မှာ
ဒဿနခွန်အား ရသွားပါတယ်။
ဒဿနခွန်အား ရသွားပါတယ်။
02:50
His body is in prison, but his mind is free.
61
155000
2000
လူက ထောင်ထဲမှာပေမဲ့
စိတ်ကတော့ လွတ်လပ်နေတယ်။
စိတ်ကတော့ လွတ်လပ်နေတယ်။
02:52
Tony learns about the ontologically promiscuous,
62
157000
2000
သင်လိုက်တာက ယထာဘူကျ စောင့်စည်းမှုမရှိတာ၊
02:54
the epistemologically anxious,
63
159000
2000
အသိတရားရှိရှိနဲ့ ကြောင့်ကြစိတ်ဖြစ်တာ
02:56
the ethically dubious, the metaphysically ridiculous.
64
161000
3000
ကျင့်ဝတ်ပိုင်း သံသယဖြစ်တာ၊ ရုပ်လွန်
သဘောအရ အဓိပ္ပါယ်မဲ့တာတွေပေါ့
သဘောအရ အဓိပ္ပါယ်မဲ့တာတွေပေါ့
02:59
That's Plato, Descartes, Nietzsche
65
164000
2000
ဒါက Plato Descartes Nietzsche နဲ့
03:01
and Bill Clinton.
66
166000
2000
Bill Clinton ပါ။
03:03
So when he gives me his final paper,
67
168000
3000
ဒီတော့ သူ့ရဲ့ နောက်ဆုံး စာတမ်းကိုပေးတော့
03:06
in which he argues that the categorical imperative
68
171000
2000
သူဆွေးနွေးတာက ပြတ်သားတဲ့ အမိန့်ပေးခြင်းဟာ
03:08
is perhaps too uncompromising
69
173000
2000
နေ့စဉ်ဘဝကို ထိခိုက်စတဲ့ ဝိရောဓိတွေကို
03:10
to deal with the conflict that affects our everyday
70
175000
2000
ကိုင်တွယ်ဖို့ အရမ်းတင်းမာနိုင်တယ်ဆိုပြီး
03:12
and challenges me to tell him
71
177000
2000
မေးခွန်းထုတ်ပြီး ဒါနဲ့ ကိုယ်ကျင့်ပျက်တာ
03:14
whether therefore we are condemned to moral failure,
72
179000
2000
ရှုတ်ချခံရတာလားလို့ ပြောခိုင်းတော့
03:16
I say, "I don't know.
73
181000
2000
မသိဘူးလို့ ကျွန်တော် ပြောလိုက်တယ်။
03:18
Let us think about that."
74
183000
2000
ဒါကို တွေးကြည့်ရအောင်။"
03:20
Because in that moment, there's no mark by Tony's name;
75
185000
2000
အဲဒီခဏမှာ Tony အမည်နဲ့ အမှတ်မရှိတော့ဘူးလေ
03:22
it's just the two of us standing there.
76
187000
2000
ဒါက ကျွန်တော်တို့ ၂ ဦးကအဲဒီမှာ
ရပ်နေတာပဲလေ။
ရပ်နေတာပဲလေ။
03:24
It is not professor and convict,
77
189000
2000
ဒါက ပါမောက္ခနဲ့ ထောင်ထွက်မဟုတ်ဘူး။
03:26
it is just two minds ready to do philosophy.
78
191000
2000
ဒဿနကို ပြုကျင့်ဖို့ စိတ် ၂ ခုပဲလိုတာပါ။
03:28
And I say to Tony,
79
193000
2000
ပြီးတော့ Tony ကို ပြောလိုက်တယ်၊
03:30
"Let's do this."
80
195000
3000
"ဒါကိုလုပ်ရအောင်"
03:33
Thank you.
81
198000
2000
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
03:35
(Applause)
82
200000
9000
(လက်ခုပ်သံများ)
ABOUT THE SPEAKER
Damon Horowitz - Philosopher, entrepreneurDamon Horowitz explores what is possible at the boundaries of technology and the humanities.
Why you should listen
Damon Horowitz is a philosophy professor and serial entrepreneur. He recently joined Google as In-House Philosopher / Director of Engineering, heading development of several initiatives involving social and search. He came to Google from Aardvark, the social search engine, where he was co-founder and CTO, overseeing product development and research strategy. Prior to Aardvark, Horowitz built several companies around applications of intelligent language processing. He co-founded Perspecta (acquired by Excite), was lead architect for Novation Biosciences (acquired by Agilent), and co-founded NewsDB (now Daylife).
Horowitz teaches courses in philosophy, cognitive science, and computer science at several institutions, including Stanford, NYU, University of Pennsylvania and San Quentin State Prison.
Get more information on the Prison University Project >>
Damon Horowitz | Speaker | TED.com