TED2011
Damon Horowitz: Philosophy in prison
دېيمون ھوروۋىتىز: تۈرمىدىكى پەلسەپە
Filmed:
Readability: 3.7
1,417,089 views
دېيمېن ھوروۋىتىزنىڭ پرىزېن ئۇنىۋېرسىتېتىدىكى ئىشلىگەن تۈرى سان كۇۋېنتىن شىتاتلىق تۈرمىدىكى جىنايەتچىلەرگە ئالىي مەكتەپ
سەۋىيىسىدىكى پەلسەپە دەرسى سۆزلەش ئىدى. بۇ تەسىر كۈچى كۈچلۈك نۇتۇقتا، ئۇ توغرا-خاتالىق قارىشى تڭغرىسىدىكى ئادەمنى
تەسىرلەندۈرىدىغان بىر ھېكايىنى سۆزلەپ بېرىدۇ.
Damon Horowitz - Philosopher, entrepreneur
Damon Horowitz explores what is possible at the boundaries of technology and the humanities. Full bio
Damon Horowitz explores what is possible at the boundaries of technology and the humanities. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Meet Tony. He's my student.
0
0
2000
.تونىي توغرىلىق سۆزلەپ باقايلى، ئۇ مېنىڭ ئوقۇغۇچۇم
00:17
He's about my age,
1
2000
2000
،مەن بىلەن تەڭ دېمەتلىك
00:19
and he's in San Quentin State Prison.
2
4000
3000
ئۇ ھازىر كۇئىنتىن ئشتاتىدىكى تۈرمىدە جازا ئجرا قىلىۋاتىدۇ
00:22
When Tony was 16 years old,
3
7000
3000
،تونىي 16 ياش ۋاقتىدا
00:25
one day, one moment,
4
10000
3000
بىر كۈنى، بىر ۋاقىتتا
00:28
"It was mom's gun.
5
13000
2000
ئۇ ئاپامنىڭ تاپانچىسى ئىدى»
00:30
Just flash it, scare the guy. He's a punk.
6
15000
2000
«.تاپانچىنى ئېلىپ چىقىپ بۇ ئادەمنى قورقۇتماقچى بولدۇم، ئۇ بىر غەيرىي مودا ئىدى
00:32
He took some money; we'll take his money. That'll teach him.
7
17000
2000
.ئۇ ئازراق پۇل ئالغانىدى؛ بىز ئۇنىڭ پۇلىنى ئېلىۋالايلى. ئۇنىڭغا ساۋاق بولىدۇ
00:34
Then last minute, I'm thinking, 'Can't do this. This is wrong.'
8
19000
3000
ئەڭ ئاخىرقى مىنۇتلاردا مەن: «بۇنداق قىلساق بولمايدۇ، بۇ خاتا» دېدىم
00:37
My buddy says, 'C'mon, let's do this.'
9
22000
2000
.دوستۇم: «شۇنداق قىلايلى» دېدى
00:39
I say, 'Let's do this.'"
10
24000
4000
.مەنمۇ: «شۇنداق قىلايلى» دېدىم
00:44
And those three words, Tony's going to remember,
11
29000
2000
.تونىي بۇ گەپلەرنى مەڭگۈ ئۇنتۇپ قالمايدۇ
00:46
because the next thing he knows, he hears the pop.
12
31000
2000
.چۈنكى كىيىنكى دەقىقىدە ئۇ تاپانچا ئاۋازىنى ئاڭلىدى
00:48
There's the punk on the ground, puddle of blood.
13
33000
2000
.ئۇ غەيرىي مودا كىيىنىۋالغان كىشى يەردە قانغا مىلەنگەن ھالدا ياتاتتى
00:50
And that's felony murder --
14
35000
2000
،ئۇ قەستەن قاتىللىك جىنايىتى بىلەن مۇددەتسىز قاماققا ھۆكۈم قىلىندى
00:52
25 to life, parole at 50 if you're lucky,
15
37000
2000
ئەلۋەتتە تەلەيلىك بولسىڭىز 50 ياشتا كاپالەتكە بېرىلىشىڭىز مۇمكىن
00:54
and Tony's not feeling very lucky.
16
39000
3000
.بىراق تونىي ئۆزىنى ئۇنچە تەلەيلىك ھېس قىلمىدى
00:57
So when we meet in my philosophy class in his prison
17
42000
3000
،تۇنجى قېتىم ئۇنىڭ بىلەن تۈرمىدە مېنىڭ پەلسەپە دەرسى ۋاقتىمدا كۆرۈشكەندە
01:00
and I say, "In this class, we will discuss the foundations of ethics,"
18
45000
4000
.مەن: «بىز بۇ دەرىستە ئەڭ ئەقەللىي ئەخلاق-پەزىلەتلەرنى سۆزلەيمىز»دېدىم
01:04
Tony interrupts me.
19
49000
2000
.تونىي مېنىڭ گېپىمنى بۆلۈۋەتتى
01:06
"What are you going to teach me about right and wrong?
20
51000
2000
سىز ماڭا نېمىنىڭ توغرا ياكى خاتا ئىكەنلىكىنى قانداق ئۆگەتمەكچى؟»
01:08
I know what is wrong. I have done wrong.
21
53000
3000
.مەن نېمىنىڭ خاتا ئىكەنلىكىنى بىلىمەن، مەن خاتا ئىش قىلىپ باققان
01:11
I am told every day,
22
56000
2000
:مەن ھەر كۈنى ئۆز-ئۆزۈمگە
01:13
by every face I see, every wall I face, that I am wrong.
23
58000
3000
.ھەر كۈنى تامنى كۆرسەممۇ، ئۆزۈمنىڭ خاتا قىلغىنىمنى بىلىمەن' دەيمەن'
01:16
If I ever get out of here, there will always be a mark by my name.
24
61000
3000
.ئەگەر مەن تۈرمىدىن چىقىپ كەتسەممۇ ماڭا بىر نام ئارتىلىپ قالىدۇ
01:19
I'm a convict; I am branded 'wrong.'
25
64000
2000
'مەن بىر جىنايەتچى، نامىم بولسا 'خاتالىق
01:21
What are you going to tell me about right and wrong?"
26
66000
3000
«مۇشۇنداق تۇرسىمۇ، سىز ماڭا يەنە نېمىنىڭ توغرا، نېمىنىڭ خاتالىقىنى ئېيتماقچىمۇ؟
01:24
So I say to Tony,
27
69000
3000
:مەن تونىيغا مۇنداق دېدىم
01:27
"Sorry, but it's worse than you think.
28
72000
3000
«كەچۈرگىن، بۇئەھۋال سېنىڭ ئويلىغىنىڭدىنمۇ ناچار ئەھۋال
01:30
You think you know right and wrong?
29
75000
2000
سەن نېمىنىڭ توغرا، نېمىنىڭ خاتا ئىكەنلىكىنى بىلىمەن دەپ ئويلامسەن؟»
01:32
Then can you tell me what wrong is?
30
77000
2000
ئۇنداقتا سىز ماڭا نېمىنىڭ خاتا ئىكەنلىكىنى ئېيتىپ بېرەلەمسىز؟
01:34
No, don't just give me an example.
31
79000
2000
.ماڭا پەقەت مىساللا كەلتۈرۈپ بېرىمەن دەپ ئويلىماڭ
01:36
I want to know about wrongness itself, the idea of wrong.
32
81000
3000
.مېنىڭ پەقەت خاتالىق دېگەن مۇشۇ ئۇقۇمنىڭ ئۆز مەنىسىنى بىلگۈم بار
01:39
What is that idea?
33
84000
2000
ئۇقۇم دېگەن نېمە؟
01:41
What makes something wrong?
34
86000
2000
قانداق ئۇقۇم ئۇنىڭ خاتا ئىكەنلىكىگە سەۋەبچى بولدى؟
01:43
How do we know that it's wrong? Maybe you and I disagree.
35
88000
3000
بىز نېمىنىڭ خاتا ئىكەنلىكىنى قانداق بىلىمىز؟ بەلكىم بۇ مەسىلىدە كۆز-قارىشىمىز ئوخشىماسلىقى مۇمكىن
01:46
Maybe one of us is wrong about the wrong.
36
91000
2000
.بەلكىم بىرىمىزنىڭ خاتالىق دىگەن ئۇقۇمغا بولغان قارىشىمىز خاتا بولۇشى مۇمكىن
01:48
Maybe it's you, maybe it's me -- but we're not here to trade opinions;
37
93000
2000
.بەلكىم سىز ياكى مەن بولۇشۇم مۇمكىن -- بىراق بىز بۇ يەرگە كۆز-قارىشىمىزنى ئالماشتۇرغىلى كەلمىدۇق
01:50
everyone's got an opinion.
38
95000
2000
.ھەممە ئادەمنىڭ ئۆزىگە چۇشلۇق كۆز-قارىشى بار
01:52
We are here for knowledge.
39
97000
2000
.بىز بۇ يەرگە بىلىم ئۈچۈن كەلدۇق
01:54
Our enemy is thoughtlessness. This is philosophy."
40
99000
4000
«.بىزنىڭ دۈشمىنىمىز- تەپەككۇر قىلماسلىقتۇر، مانا بۇ پەلسەپە
01:58
And something changes for Tony.
41
103000
3000
.تونىيدا ئۆزگىرىش بولدى
02:03
"Could be I'm wrong. I'm tired of being wrong.
42
108000
3000
«.بەلكىم مەن خاتا قىلغان بولۇشۇم مۇمكىن، مېنىڭ ئەمدى خاتالاشقۇم يوق
02:06
I want to know what is wrong.
43
111000
2000
.مېنىڭ نېمىنىڭ خاتا ئىكەنلىكىنى بىلگۈم بار
02:08
I want to know what I know."
44
113000
2000
.مېنىڭ ئۆزۈمنىڭ ئىدىيىسىنى بىلگۈم بار»
02:10
What Tony sees in that moment is the project of philosophy,
45
115000
3000
.تونىي شۇ ۋاقىتتا نېمىنىڭ پەلسەپە ئىكەنلىكىنى ئۇقۇپ يەتتى
02:13
the project that begins in wonder --
46
118000
2000
-- پەلسەپە ئىزدىنىشتىن باشلىنىدۇ
02:15
what Kant called "admiration and awe
47
120000
2000
كانت ئېيتقاندەك: 《ھۆرمەت ۋە ئىززەت
02:17
at the starry sky above and the moral law within."
48
122000
3000
چاقناپ تۇرغان ئاسمانغا ئوخشاش، قانۇن ئېڭى مەڭگۈ چاقنايدۇ》
02:20
What can creatures like us know of such things?
49
125000
2000
ئىنسانلارنىڭ بۇنىڭغا بولغان چۈشەنچىسى قانچىلىكتۇ؟
02:22
It is the project that always takes us back to the condition of existence --
50
127000
3000
-- پەلسەپە بىزنى دائىم كۆرۈلۈۋاتقان مەسىلىلەرنىڭ ئالدىغا ئېلىپ بارالايدۇ
02:25
what Heidegger called "the always already there."
51
130000
3000
خۇددى خېيدىگېر ئېيتقاندەك: 《ئۇ دائىم مەۋجۇتتۇر》
02:28
It is the project of questioning what we believe and why we believe it --
52
133000
3000
-- بۇ بولسا بىزنىڭ زادى نېمىگە نېمە ئۈچۈن ئىشىندىغانلىقىمىزنىڭ گۇمانىدۇر
02:31
what Socrates called "the examined life."
53
136000
2000
.بۇ دەل سوقراتنىڭ «سىناقلاردىن ئۆتكەن ھايات» دېگىنىدۇر
02:33
Socrates, a man wise enough to know that he knows nothing.
54
138000
3000
.سوقرات ئۆزىنىڭ ھېچنىمىنى بىلمەيدىغانلىقىنى بىلگەن دانا كىشى
02:36
Socrates died in prison,
55
141000
3000
.سوقرات تۈرمىدە ئۆلگەن
02:39
his philosophy intact.
56
144000
3000
.بىراق ئۇنىڭ پەلسەپىسى مەڭگۈ ئۆلمەيدۇ
02:42
So Tony starts doing his homework.
57
147000
2000
.تونىي يەنە تەپەككۇر قىلىشقا باشلىدى
02:44
He learns his whys and wherefores, his causes and correlations,
58
149000
2000
ئۇ ئۆزىنىڭ كىم ئىكەنلىكىنى، سەۋەبى ۋە نەتىجىلىرىنى
02:46
his logic, his fallacies.
59
151000
2000
.لوگىكا ۋە تەسەۋۋۇرلىرىنى بىلىپ يەتتى
02:48
Turns out, Tony's got the philosophy muscle.
60
153000
2000
نەتىجىدە تونىيدا پەلسەپىگە بولغان تونۇش پەيدا بولدى
02:50
His body is in prison, but his mind is free.
61
155000
2000
.ئۇنىڭ تېنى تۈرمىدە بولسىمۇ، لېكىن ئۇنىڭ تەپەككۇرى ئەركىن ئىدى
02:52
Tony learns about the ontologically promiscuous,
62
157000
2000
تونىي ئادەمنىڭ مۇرەككەپلىكىنى
02:54
the epistemologically anxious,
63
159000
2000
ئەندىشىسىزلىك ئېڭىنى
02:56
the ethically dubious, the metaphysically ridiculous.
64
161000
3000
ئەخلاقىي گۇمانلىق نەزىرى ۋە تاشقى نىسبەت نەزىرىنى چۈشەندى
02:59
That's Plato, Descartes, Nietzsche
65
164000
2000
ئۇلار بولسا ئەپلاتون، دىسكارتىز، نېتزى
03:01
and Bill Clinton.
66
166000
2000
ھەم بىل كىلىنتونىڭ نەزەرىيىلىرى ئىدى
03:03
So when he gives me his final paper,
67
168000
3000
ئۇ ئەڭ ئاخىرىدا ماڭا تاپشۇرغان مەۋسۈملۈك ماقالىسىدە
03:06
in which he argues that the categorical imperative
68
171000
2000
مۇقەررەر بۇيرۇقنىڭ
03:08
is perhaps too uncompromising
69
173000
2000
كۈندىلىك تۇرمۇشتىكى زىددىيەتلەرنى بىر تەرەپ قىلىشتىكى
03:10
to deal with the conflict that affects our everyday
70
175000
2000
.تەسىرى توغرىلىق توختالغان ئىدى
03:12
and challenges me to tell him
71
177000
2000
ھەمدە مەندىن مۇشۇ مۇقەرەرلىك بىلەن
03:14
whether therefore we are condemned to moral failure,
72
179000
2000
ئەخلاقىمىزنىڭ مەغلۇپ بولىدىغان ياكى بولمايدىغانلىقىنى دەپ بېرىشىمنى سورىغان ئىدى
03:16
I say, "I don't know.
73
181000
2000
،مەن: «بىلمەيمەن
03:18
Let us think about that."
74
183000
2000
.بىز بىرلىكتە ئويلىنىپ باقايلى» دەپ جاۋاپ بەردىم
03:20
Because in that moment, there's no mark by Tony's name;
75
185000
2000
چۈنكى شۇ دەقىقىدە، تونىيغا ھېچقانداق نام بېرىلمىگەنىدى؛
03:22
it's just the two of us standing there.
76
187000
2000
بىز پەقەت ئىككىمىزلا قالغانىدۇق
03:24
It is not professor and convict,
77
189000
2000
پروفېسسور بىلەن جىنايەتچى
03:26
it is just two minds ready to do philosophy.
78
191000
2000
پەقەتلا پەلسەپىگە ئىنتىلدىغان ئىككى ئادەم
03:28
And I say to Tony,
79
193000
2000
مەن تونىيغا
03:30
"Let's do this."
80
195000
3000
《مۇشۇنداق قىلايلى》 دېدىم
03:33
Thank you.
81
198000
2000
!رەھمەت
03:35
(Applause)
82
200000
9000
(ئالقىش ساداسى)
ABOUT THE SPEAKER
Damon Horowitz - Philosopher, entrepreneurDamon Horowitz explores what is possible at the boundaries of technology and the humanities.
Why you should listen
Damon Horowitz is a philosophy professor and serial entrepreneur. He recently joined Google as In-House Philosopher / Director of Engineering, heading development of several initiatives involving social and search. He came to Google from Aardvark, the social search engine, where he was co-founder and CTO, overseeing product development and research strategy. Prior to Aardvark, Horowitz built several companies around applications of intelligent language processing. He co-founded Perspecta (acquired by Excite), was lead architect for Novation Biosciences (acquired by Agilent), and co-founded NewsDB (now Daylife).
Horowitz teaches courses in philosophy, cognitive science, and computer science at several institutions, including Stanford, NYU, University of Pennsylvania and San Quentin State Prison.
Get more information on the Prison University Project >>
Damon Horowitz | Speaker | TED.com