TEDGlobal 2014
Alison Killing: There’s a better way to die, and architecture can help
Alison Killing: သေဆုံးဖို့ ပိုကောင်းတဲ့ နည်းရှိတယ်၊ ဗိသုကာက အဲဒါကို ကူပေးနိုင်တယ်
Filmed:
Readability: 3.9
1,316,847 views
တိုတောင်းကာ ကျွန်တော်တို့ကို ဆွပေးထားတဲ့ ဒီဟောပြောချက်ထဲတွင်၊ ဗိသုကာ ပညာရှင် Alison Killing ဟာ လူတွေ သေဆုံးကြရတာကို၊ သေဆုံးမှုကို ရင်ဆိုင်ကြရတဲ့ အဆောက်အဦတွေ၊ မီးသင်္ဂြိုဟ်ရုံများ၊ ဆေးရုံများ၊ နေအိမ်များ၊ ကို လေ့လာဆန်းစစ်ထားပါတယ်။ကျွန်တော်တို့ သေဆုံးနေကြပုံ ပြောင်းလဲလာနေရာ၊ ကျွန်တော်တို့က သေဆုံးရမယ့်အတွက် ပြင်ဆင်ထားကြပုံပါ ပြောင်းလဲ ကြရမှာလား။ကျွန်တော်တို့ရဲ့ မြို့တွေ နဲ့ ကျွန်တော်တို့ ဘဝရဲ့ ကွယ်ဝှက်ထားတဲ့ အပိုင်းကို သူမဟာ အံ့အားသင့်ဖွယ် ဖွင့်လှစ်ပြသဖို့ ကြိုးစားထားတာပါ။
Alison Killing - Architect
An architect and urban designer, Alison Killing uses journalism, filmmaking and exhibitions to help people better understand the built environment. Full bio
An architect and urban designer, Alison Killing uses journalism, filmmaking and exhibitions to help people better understand the built environment. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I'd like to tell you a story
about death and architecture.
about death and architecture.
0
810
4031
ကျွန်မဟာ သေဆုံးမှု နဲ့ ဗိသုကာ
အကြောင်း ပုံပြင်ကို ပြောပြချင်တယ်။
အကြောင်း ပုံပြင်ကို ပြောပြချင်တယ်။
00:16
A hundred years ago, we tended to die
of infectious diseases like pneumonia,
of infectious diseases like pneumonia,
1
4841
4630
လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်တရာတုန်းက ကျွန်မတို့ဟာ
အဆုတ်ရောင်ရောဂါလို
အဆုတ်ရောင်ရောဂါလို
00:21
that, if they took hold,
would take us away quite quickly.
would take us away quite quickly.
2
9471
3297
ကူးစက်ရောဂါ ဖြစ်လာရင် လျင်မြန်စွာ
သေဆုံးခဲ့ကြရတာများပါတယ်။
သေဆုံးခဲ့ကြရတာများပါတယ်။
00:24
We tended to die at home,
in our own beds, looked after by family,
in our own beds, looked after by family,
3
12768
3734
အိမ်မှာ၊ မိမိကုတင်းတွေပေါ်မှာ၊
မိသားစုရဲ့ စောင့်ရှောက်မှုအောက်မှာ၊
မိသားစုရဲ့ စောင့်ရှောက်မှုအောက်မှာ၊
00:28
although that was the default option
4
16502
1792
ပုံမှန်ဆိုသလို သေခဲ့ကြရတာပါ၊
00:30
because a lot of people
lacked access to medical care.
lacked access to medical care.
5
18294
2590
လူတွေ အများစုဟာ ဆေးကုသမှုကို
မရယူနိုင်ခဲ့ကြလို့ပါ။
မရယူနိုင်ခဲ့ကြလို့ပါ။
00:33
And then in the 20th century
a lot of things changed.
a lot of things changed.
6
21614
2779
ဒါပေမဲ့ ၂၀ ရာစုထဲမှာကျတော့
အရာတော်တော်များများ ပြောင်းလာခဲ့တယ်။
အရာတော်တော်များများ ပြောင်းလာခဲ့တယ်။
00:36
We developed new medicines like penicillin
7
24393
2097
ကျွန်မတို့ဟာ ပင်နီစလင် လို
ဆေးဝါးအသစ်တွေကို တီထွင်လာနိုင်ကြလို့
ဆေးဝါးအသစ်တွေကို တီထွင်လာနိုင်ကြလို့
00:38
so we could treat
those infectious diseases.
those infectious diseases.
8
26490
2485
ခုနကလို ကူးစက်ရောဂါတွေကို
ကုစားလာနိုင်ခဲ့ကြတယ်။
ကုစားလာနိုင်ခဲ့ကြတယ်။
00:40
New medical technologies
like x-ray machines were invented.
like x-ray machines were invented.
9
28975
3274
ပြီးတော့ ဓာတ်မှန် စက်လို
နည်းပညာအသစ်တွေ ပေါ်လာခဲ့ကြတယ်။
နည်းပညာအသစ်တွေ ပေါ်လာခဲ့ကြတယ်။
00:44
And because they were
so big and expensive,
so big and expensive,
10
32249
2252
ဒါပေမဲ့ အဲဒါတွေ သိပ်ကြီးမားခဲ့ကြကာ
ဈေးကြီးခဲ့ကြလို့၊
ဈေးကြီးခဲ့ကြလို့၊
00:46
we needed large, centralized
buildings to keep them in,
buildings to keep them in,
11
34501
3018
အဲဒါတွေကို ထားရှိနိုင်ဖို့အတွက် ကြီးမားတဲ့
ဗဟိုအဆောက်အအုံတွေ လိုလာခဲ့တယ်၊
ဗဟိုအဆောက်အအုံတွေ လိုလာခဲ့တယ်၊
00:49
and they became our modern hospitals.
12
37519
2299
အဲဒီလိုနည်းဖြင့် ခေတ်ပေါ် ဆေးရုံတွေ
ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ကြတယ်။
ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ကြတယ်။
00:51
After the Second World War,
13
39818
1423
ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ကြီးရဲ့ နောက်မှာ၊
00:53
a lot of countries set up
universal healthcare systems
universal healthcare systems
14
41241
2640
နိုင်ငံ အများအပြားတို့ဟာ အထွေထွေ
ကျန်းမာရေး စန်စ်တွေကို ထူထောင်ခဲ့ကြရာ
ကျန်းမာရေး စန်စ်တွေကို ထူထောင်ခဲ့ကြရာ
00:55
so that everyone who needed
treatment could get it.
treatment could get it.
15
43881
2647
ကုသမှု လိုအပ်သူတိုင်းဟာ
ကုသမှုကို ရရှိလာနိုင်ပါတယ်။
ကုသမှုကို ရရှိလာနိုင်ပါတယ်။
00:58
The result was that lifespans extended
from about 45 at the start of the century
from about 45 at the start of the century
16
46528
4249
အဲဒါရဲ့ ရလဒ်အဖြစ် ရာစုနှစ် အစပိုင်းမှာ
၄၅ နှစ်သာရှိခဲ့တဲ့ မျှော်မှန်းချက် အသက်ဟာ
၄၅ နှစ်သာရှိခဲ့တဲ့ မျှော်မှန်းချက် အသက်ဟာ
01:02
to almost double that today.
17
50777
2183
ဒီနေ့ဆိုရင် နှစ်ဆနီးနီး မြင့်မားလာခဲ့ပါပြီ။
01:04
The 20th century was this time of huge
optimism about what science could offer,
optimism about what science could offer,
18
52960
4098
ဒီလိုနဲ့ ၂၀ ရာစုဟာဖြင့် သိပ္ပံပညာရဲ့ ကမ်းလှမ်းချက်
တွေကြောင့် သိပ်ကို အကောင်းမြင်ခဲ့ကြတဲ့ ရာစုပါ၊
တွေကြောင့် သိပ်ကို အကောင်းမြင်ခဲ့ကြတဲ့ ရာစုပါ၊
01:09
but with all of the focus on life,
death was forgotten,
death was forgotten,
19
57058
3727
အားလုံးက အသက်ရှင်ရေးကို အလေးထားခဲ့ကြကာ
သေဆုံးမှုဆိုင်ရာ ချဉ်းကပ်မှု
သေဆုံးမှုဆိုင်ရာ ချဉ်းကပ်မှု
01:12
even as our approach to death
changed dramatically.
changed dramatically.
20
60785
2405
အကြီးအကျယ် ပြောင်းလဲသွားခဲ့သည့်တိုင်အောင်၊
သေဆုံးမှုကို မေ့သွားခဲ့ကြတယ်၊။
သေဆုံးမှုကို မေ့သွားခဲ့ကြတယ်၊။
01:15
Now, I'm an architect,
21
63580
1203
ဒီမှာရပ်နေတဲ့ ကျွန်မဟာ ဗိသုကာပညာရှင်ပါ၊
01:16
and for the past year and a half
I've been looking at these changes
I've been looking at these changes
22
64783
3242
လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ခွဲကျော်မှာ ကျွန်ဟာ
အဲဒီလို အပြောင်းအလဲတွေကို စောင့်ကြည့်နေကာ
အဲဒီလို အပြောင်းအလဲတွေကို စောင့်ကြည့်နေကာ
01:20
and at what they mean for architecture
related to death and dying.
related to death and dying.
23
68025
3154
သေဆုံးခြင်း နဲ့ သေကြေမှုဆိုင်ရာ ဗိသုကာတွေအတွက်
၎င်းတို့ရဲ့ အဓိပ္ပါယ်ကို လေ့လာခဲ့ပါတယ်။
၎င်းတို့ရဲ့ အဓိပ္ပါယ်ကို လေ့လာခဲ့ပါတယ်။
01:23
We now tend to die
of cancer and heart disease,
of cancer and heart disease,
24
71179
3233
အခုတော့ ကျွန်မတို့ဟာ ကင်ဆာ ဒါမှမဟုတ်
နှလုံးရောဂါကြောင့် သေကြပါတယ်၊
နှလုံးရောဂါကြောင့် သေကြပါတယ်၊
01:26
and what that means is that many of us
will have a long period of chronic illness
will have a long period of chronic illness
25
74412
3996
တနည်းအားဖြင့် ကျွန်မတို့ထဲက အများစုတို့ဟာ
သူတို့ဘဝ အဆုံးပိုင်းမှာ နာတာရှည်
သူတို့ဘဝ အဆုံးပိုင်းမှာ နာတာရှည်
01:30
at the end of our lives.
26
78408
1974
ရောဂါတွေကို ခံစားကြရမှာကို ဆိုလိုပါတယ်။
01:32
During that period,
27
80382
1113
အဲဒီလို နှစ်များအတွင်းမှာ
01:33
we'll likely spend a lot of time
in hospitals and hospices and care homes.
in hospitals and hospices and care homes.
28
81495
5063
ကျွန်မတို့ဟာ ဆေးရုံတွေ နဲ့ ဘိုးဘွားရိပ်သာ
စောင့်ရှောက်ရေး ဌာနမှာ နေထိုင်ဖို့များပါတယ်။
စောင့်ရှောက်ရေး ဌာနမှာ နေထိုင်ဖို့များပါတယ်။
01:38
Now, we've all been in a modern hospital.
29
86558
2206
ခေတ်ပေါ် ဆေးရုံကို ကျွန်မတို့ အားလုံး
ရောက်ခဲ့ဘူးကြပါတယ်။
ရောက်ခဲ့ဘူးကြပါတယ်။
01:40
You know those fluorescent lights
and the endless corridors
and the endless corridors
30
88764
3390
ဓာတ်မီးချောင်းများ နဲ့ အဆုံးအဆမရှိလို့
ထင်ရတဲ့ စင်္ကြံလမ်းတွေကို၊
ထင်ရတဲ့ စင်္ကြံလမ်းတွေကို၊
01:44
and those rows of uncomfortable chairs.
31
92154
3018
ထိုင်ရတာ အဆင်မပြေတဲ့ ကုလားထိုင်
အတန်းတွေကို ရှင်တို့ သတိရကြမှာပါ။
အတန်းတွေကို ရှင်တို့ သတိရကြမှာပါ။
01:47
Hospital architecture
has earned its bad reputation.
has earned its bad reputation.
32
95172
3762
ဆေးရုံတွေရဲ့ ဗိသုကာ
နာမည်ဆိုး ထွက်နေပါတယ်။
နာမည်ဆိုး ထွက်နေပါတယ်။
01:50
But the surprising thing is,
it wasn't always like this.
it wasn't always like this.
33
98934
3157
ဒီနေရာမှာ အံ့အားသင့်စရာ အချက်က
အမြဲတမ်း အဲဒီလို မဟုတ်ခဲ့ခြင်းပါပဲ။
အမြဲတမ်း အဲဒီလို မဟုတ်ခဲ့ခြင်းပါပဲ။
01:54
This is L'Ospedale degli Innocenti,
built in 1419 by Brunelleschi,
built in 1419 by Brunelleschi,
34
102091
4334
ဒါကတော့ Brunelleschi က ၁၄၉၁ ခုနှစ်မှာ
ဆောက်လုပ်ပေးခဲ့တဲ့ L'Ospedale degli Innocenti ပါ၊
ဆောက်လုပ်ပေးခဲ့တဲ့ L'Ospedale degli Innocenti ပါ၊
01:58
who was one of the most famous
and influential architects of his time.
and influential architects of his time.
35
106425
3747
သူ့ခေတ်ကာလတုန်းက ဩဇာအကြီးမားဆုံး
ဗိသုကာဆရာပါ။
ဗိသုကာဆရာပါ။
02:02
And when I look at this building
and then think about hospitals today,
and then think about hospitals today,
36
110172
3343
ကျွန်မ အဲဒီ အဆောက်အဦကို ကြည့်ပြီးနောက်
ဒီနေ့ ဆေးရုံတွေကို စဉ်းစားကြည့်တဲ့ အခါမှာ၊
ဒီနေ့ ဆေးရုံတွေကို စဉ်းစားကြည့်တဲ့ အခါမှာ၊
02:05
what amazes me is
this building's ambition.
this building's ambition.
37
113515
3088
အဆောက်အဦရဲ့ ရည်မှန်းချက်ကို
အံ့အားသင့်မိပါတယ်။
အံ့အားသင့်မိပါတယ်။
02:08
It's just a really great building.
38
116603
1649
အဲဒါဟာ တကယ့်ကို ဧရာမ အဆောက်အဦကြီးပါ။
02:10
It has these courtyards in the middle
39
118252
1834
အလယ်မှာ ဒီလိုဝင်းခြံတွေ ရှိနေရာ
02:12
so that all of the rooms
have daylight and fresh air,
have daylight and fresh air,
40
120086
2533
အခန်းတွေ အားလုံးဟာ နေရောင်နဲ့
လေကောင်းလေသငန့်ကို ရရှိကြပါတယ်၊
လေကောင်းလေသငန့်ကို ရရှိကြပါတယ်၊
02:14
and the rooms are big
and they have high ceilings,
and they have high ceilings,
41
122619
2413
အခန်းတွေ ကြီးမားကြကာ
၎င်းတို့ရဲ့ အမိုးဟာ မြင့်မားပါတယ်၊
၎င်းတို့ရဲ့ အမိုးဟာ မြင့်မားပါတယ်၊
02:17
so they just feel
more comfortable to be in.
more comfortable to be in.
42
125032
2484
အဲဒီမှာ နေထိုင်ရတာ ပိုလို့ကို
သက်သောင့်သက်သာ ရှိပုံရပါတယ်။
သက်သောင့်သက်သာ ရှိပုံရပါတယ်။
02:19
And it's also beautiful.
43
127516
1765
ပြီးတော့ ၎င်းဟာ လှပါတယ်။.
02:21
Somehow, we've forgotten
that that's even possible for a hospital.
that that's even possible for a hospital.
44
129281
3831
တကယ်တော့၊ ဆေးရုံအတွက်တောင်မှ
အဲဒီလို ဖြစ်နိုင်တာကို ကျွန်မတို့ မေ့သွားကြပါပြီ။
အဲဒီလို ဖြစ်နိုင်တာကို ကျွန်မတို့ မေ့သွားကြပါပြီ။
02:25
Now, if we want better buildings
for dying, then we have to talk about it,
for dying, then we have to talk about it,
45
133112
4023
သေဆုံးဖို့အတွက် အဆောက်အဦတွေကို
ပိုကောင်းစေချင်ရင် အဲဒါကို ပြောကြရပါမယ်၊
ပိုကောင်းစေချင်ရင် အဲဒါကို ပြောကြရပါမယ်၊
02:29
but because we find the subject
of death uncomfortable,
of death uncomfortable,
46
137135
2571
သေဆုံးမှုဆိုင်ရာ အကြောင်းအရာတွေကို
ကျွန်မတို့ မပြောဆိုအပ်ဘူးလို့
ကျွန်မတို့ မပြောဆိုအပ်ဘူးလို့
02:31
we don't talk about it,
47
139706
1440
ယူဆထားကြလို့ မပြောကြပါဘူး၊
02:33
and we don't question how we
as a society approach death.
as a society approach death.
48
141146
3312
ပြီးတော့ လူ့အဖွဲ့အစည်းမှ သေဆုံးမှုအားချဉ်းကပ်မှု
အကြောင်းကိုလည်း မပြောကြပါဘူး။
အကြောင်းကိုလည်း မပြောကြပါဘူး။
02:36
One of the things that surprised me
most in my research, though,
most in my research, though,
49
144458
3174
ကျွန်မရဲ့ သုတေသနထဲမှာ
ကျွန်ကို အံ့အားသင့်စေခဲ့တဲ့ အချက်က၊
ကျွန်ကို အံ့အားသင့်စေခဲ့တဲ့ အချက်က၊
02:39
is how changeable attitudes actually are.
50
147632
2685
ပြောင်းလဲဖို့အတွက် လက်တွေ့ရှိနေကြတဲ့
စိတ်နေစိတ်ထားတွေပါပဲ။
စိတ်နေစိတ်ထားတွေပါပဲ။
02:42
This is the first crematorium in the U.K.,
51
150317
2392
ဟောဒါက ယူကေထဲက ပထမဦးဆုံး
မီးဂြိုဟ်ရုံပါ၊
မီးဂြိုဟ်ရုံပါ၊
02:44
which was built in Woking in the 1870s.
52
152709
2809
၁၈၇၀ ပြည့်နှစ်များမှာ စအလုပ်လုပ်လာခဲ့တယ်။
02:47
And when this was first built,
there were protests in the local village.
there were protests in the local village.
53
155518
3407
ပထမဦးဆုံး ဆောက်လုပ်မှုဆိုတော့၊
ဒေသထဲက ရွာထဲတွင် ကန့်ကွက်မှုတွေ ရှိခဲ့တယ်။
ဒေသထဲက ရွာထဲတွင် ကန့်ကွက်မှုတွေ ရှိခဲ့တယ်။
မီးရှို့သင်္ဂြိုဟ်မှုကို လူတွေက လက်မခံခဲ့ကြလို့
လူ ၉၉.၈ ရာခိုင်နှုန်းအထိကို မြေထဲမြှုပ်နှံခဲ့ကြတယ်။
လူ ၉၉.၈ ရာခိုင်နှုန်းအထိကို မြေထဲမြှုပ်နှံခဲ့ကြတယ်။
02:50
Cremation wasn't socially acceptable,
and 99.8 percent of people got buried.
and 99.8 percent of people got buried.
54
158925
4883
02:55
And yet, only a hundred years later,
three quarters of us get cremated.
three quarters of us get cremated.
55
163808
3776
အဲဒီနောက် နှစ်တရာသာရှိသေး၊ ကျွန်မတို့ထဲက
လေးပုံတပုံဟာ မီးသင်္ဂြိုဟ်မှုကို လက်ခံလာကြတယ်။
လေးပုံတပုံဟာ မီးသင်္ဂြိုဟ်မှုကို လက်ခံလာကြတယ်။
02:59
People are actually really open
to changing things
to changing things
56
167584
2527
လူတွေဟာ၊ အဲဒီအကြောင်းကို
ဆွေးနွေးပြောဆိုခွင့်သာ ရကြရင်၊
ဆွေးနွေးပြောဆိုခွင့်သာ ရကြရင်၊
03:02
if they're given the chance
to talk about them.
to talk about them.
57
170111
2401
အဲဒီလို အပြောင်းအလဲတွေအတွက်
အသင့် ရှိကြပုံရတယ်။
အသင့် ရှိကြပုံရတယ်။
03:04
So this conversation
about death and architecture
about death and architecture
58
172512
3323
ကျွန်မက ကျွန်မရဲ့ ပထမဦးဆုံး
ပြပွဲ ဖြစ်ခဲ့တဲ့ "Death in Venice"ကို
ပြပွဲ ဖြစ်ခဲ့တဲ့ "Death in Venice"ကို
03:07
was what I wanted to start
when I did my first exhibition on it
when I did my first exhibition on it
59
175835
3159
Venice မြို့မှာ ဇွန်လထဲ ခင်းကျင်းခဲ့စဉ်တုန်းက
ကျွန်မဟာ သေဆုံးခြင်း နဲ့ ဗိသုကာ အကြောင်းကို
ကျွန်မဟာ သေဆုံးခြင်း နဲ့ ဗိသုကာ အကြောင်းကို
03:10
in Venice in June,
which was called "Death in Venice."
which was called "Death in Venice."
60
178994
3226
ဆွေးနွေးမှုကို အစပျိုးပေးရန်
ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ပါ။
ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ပါ။
03:14
It was designed to be quite playful
61
182220
3274
အဲဒါဟာ အတော့်ကို ပါဝင်ကစားဖို့
လိုအပ်ခဲ့တဲ့ ပြပွဲပါ၊
လိုအပ်ခဲ့တဲ့ ပြပွဲပါ၊
03:17
so that people would
literally engage with it.
literally engage with it.
62
185494
2198
လူတွေဟာ တကယ့်ကို ၎င်းထဲမှာ
ပါဝင်ပတ်သက်ရန် လိုအပ်ခဲ့ပါတယ်။
ပါဝင်ပတ်သက်ရန် လိုအပ်ခဲ့ပါတယ်။
03:19
This is one of our exhibits,
which is an interactive map of London
which is an interactive map of London
63
187692
3255
ဒါက ကျွန်မတို့ ခင်းကျင်းပြသခဲ့တဲ့ ထဲက
တခု ဖြစ်တဲ့ လန်ဒန်မြို့ရဲ့ တန်ပြန်တုံ့ပြန်နိုင်တဲ့ မြေပုံပါ၊
တခု ဖြစ်တဲ့ လန်ဒန်မြို့ရဲ့ တန်ပြန်တုံ့ပြန်နိုင်တဲ့ မြေပုံပါ၊
03:22
that shows just how much
of the real estate in the city
of the real estate in the city
64
190947
2675
မြို့ထဲက ခြံမြေအဆောက်အဦတွေထဲက
ဘယ်လောက်ကို
ဘယ်လောက်ကို
03:25
is given over to death and dying,
65
193622
1879
သေဆုံးမှု နဲ့ သေဆုံးနေရမှုအတွက် သုံးထားတာကို
ပြပေးထားကာ
ပြပေးထားကာ
03:27
and as you wave your hand across the map,
66
195501
2369
ရှင်တို့ရဲ့ လက်တွေကို မြေပုံအပေါ်မှ ဝှေ့ယမ်းပြရင်
03:29
the name of that piece of real estate,
the building or cemetery, is revealed.
the building or cemetery, is revealed.
67
197870
4829
အဲဒီလို ခြံမြေအဆောက်အဦ ဒါမှမဟုတ်
သင်င်္ချိုင်းရဲ့ အမည်တွေ ပေါ်လာကြပါမယ်။
သင်င်္ချိုင်းရဲ့ အမည်တွေ ပေါ်လာကြပါမယ်။
03:34
Another of our exhibits
was a series of postcards
was a series of postcards
68
202699
2508
နောက်တခု ကျွန်မတို့ ပြသခဲ့ကြတာက
ပို့စ်ကဒ် တတွဲပါ၊
ပို့စ်ကဒ် တတွဲပါ၊
03:37
that people could take away with them.
69
205207
1997
လူတွေဟာ ၎င်းတို့ကို
ကိုယ့်နဲ့အတူ ယူသွားနိုင်ခဲ့ကြတယ်။
ကိုယ့်နဲ့အတူ ယူသွားနိုင်ခဲ့ကြတယ်။
03:39
And they showed people's homes
and hospitals
and hospitals
70
207204
2461
အဲဒီထဲမှာ လူတွေရဲ့ နေအိမ်တွေ၊ ဆေးရုံတွေ၊
03:41
and cemeteries and mortuaries,
71
209665
2415
မီးသင်္ဂြိုဟ်ရုံတွေ နဲ့ အအေးတိုက်တွေကို
ပြသထားကာ၊
ပြသထားကာ၊
03:44
and they tell the story
of the different spaces
of the different spaces
72
212080
2461
သေဆုံးမှုဆိုတဲ့ အရာရဲ့ အဘက်ဘက်မှာ
ကျွန်မတို့ ဖြတ်သန်းကြရတဲ့
ကျွန်မတို့ ဖြတ်သန်းကြရတဲ့
03:46
that we pass through
on either side of death.
on either side of death.
73
214541
2833
ဘဝခရီး အကြောင်းကို ပြောပြထားပါတယ်။
03:49
We wanted to show
that where we die
that where we die
74
217374
2345
ကျွန်မတို့ သေဆုံးကြရတဲ့ နေရာဟာ
03:51
is a key part of how we die.
75
219719
3251
ကျွန်မတို့ ဘယ်လို သေဆုံးကြရတယ်ဆိုတာရဲ့
သော့ချက် ဖြစ်တာကို ကျွန်မတို့ ပြလိုခဲ့ကြတယ်။
သော့ချက် ဖြစ်တာကို ကျွန်မတို့ ပြလိုခဲ့ကြတယ်။
03:54
Now, the strangest thing was the way
that visitors reacted to the exhibition,
that visitors reacted to the exhibition,
76
222970
4783
ဒီနေရာမှာ ပြပွဲလာ ပရိသတ်က
တုံ့ပြန်ခဲ့ကြပုံဟာ အထူးဆန်းဆုံး ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်၊
တုံ့ပြန်ခဲ့ကြပုံဟာ အထူးဆန်းဆုံး ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်၊
03:59
especially the audio-visual works.
77
227753
2368
အထူးသဖြင့် အသံနဲ့အမြင် လုပ်ငန်းတွေမှာပါ။
04:02
We had people dancing
and running and jumping
and running and jumping
78
230121
3692
ကျွန်မတို့ဆီမှာ ကနေကြသူတွေ
ပြေးခုန်နေကြသူတွေ ရှိခဲ့ကာ
ပြေးခုန်နေကြသူတွေ ရှိခဲ့ကာ
04:05
as they tried to activate
the exhibits in different ways,
the exhibits in different ways,
79
233813
2995
သူတို့ဟာ ပြပွဲထဲက အရာတွေကို နည်းမျိုးစုံဖြင့်
အသက်ဝင်လာအောင် အားထုတ်ခဲ့ကြတယ်၊
အသက်ဝင်လာအောင် အားထုတ်ခဲ့ကြတယ်၊
04:08
and at a certain point
they would kind of stop
they would kind of stop
80
236808
2444
အဲဒီနောက်မှာ သူတို့ဟာ ရုတ်တရက်
ရပ်တန့်လိုက်ကြကာ
ရပ်တန့်လိုက်ကြကာ
04:11
and remember that they were in
an exhibition about death,
an exhibition about death,
81
239252
2734
သူတို့ဟာ သေဆုံးမှု အကြောင်း ပြပွဲထဲမှာ
ပါဝင်နေကြတာကို သတိရလိုက်ကြသလိုပါပဲ၊
ပါဝင်နေကြတာကို သတိရလိုက်ကြသလိုပါပဲ၊
04:13
and that maybe that's not
how you're supposed to act.
how you're supposed to act.
82
241986
2624
လူတချို့တို့ အတွက် အဲဒီလို လှုပ်ရှားမှုဟာ
မသင့်လျော်ဘူးလို့ ထင်စရာ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
မသင့်လျော်ဘူးလို့ ထင်စရာ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
04:16
But actually, I would question
whether there is one way
whether there is one way
83
244610
2647
တကယ်တော့ ကျွန်မ သိချင်လို့
မေးလိုတဲ့ မေးခွန်းက
မေးလိုတဲ့ မေးခွန်းက
04:19
that you're supposed to act around death,
84
247257
2275
သေခြင်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ရှင်တို့ လုပ်ကိုင်လိုကြတာ
နောက် တမျိုးများလား၊
နောက် တမျိုးများလား၊
04:21
and if there's not, I'd ask you to think
about what you think a good death is,
about what you think a good death is,
85
249532
4551
အဲဒီလို မဟုတ်ဘူးဆိုရင်၊ ကောင်းမွန်တဲ့
သေဆုံးခြင်း ဆိုတာကို ရှင်တို့ ဘယ်လို ထင်ပါသလဲ၊
သေဆုံးခြင်း ဆိုတာကို ရှင်တို့ ဘယ်လို ထင်ပါသလဲ၊
04:26
and what you think that architecture
that supports a good death might be like,
that supports a good death might be like,
86
254083
3669
ပြီးတော့ ကောင်းမွန်တဲ့ သေဆုံးမှုကို
ထောက်ကူပေးနိုင်တဲ့ ဗိသုကာတွေက ဘယ်လိုဟာတွေလဲ၊
ထောက်ကူပေးနိုင်တဲ့ ဗိသုကာတွေက ဘယ်လိုဟာတွေလဲ၊
04:29
and mightn't it be a little less like this
and a little more like this?
and a little more like this?
87
257752
4728
ခုနက ပြောခဲ့တာတွေနဲ့ နည်းနည်းလေး မတူတာမျိုး၊
ပိုပြီး တူချင်တာမျိုးများလား။
ပိုပြီး တူချင်တာမျိုးများလား။
04:34
Thank you.
88
262480
2214
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
04:36
(Applause)
89
264694
2020
(လက်ခုပ်တီးသံများ)
ABOUT THE SPEAKER
Alison Killing - ArchitectAn architect and urban designer, Alison Killing uses journalism, filmmaking and exhibitions to help people better understand the built environment.
Why you should listen
Alison Killing is an architect and urban designer working to engage people with their built environment, via design of buildings and urban strategies, film making, exhibitions and events. She explores the relationship between death and modern architecture, looking at how cities are rebuilt after disaster.
Recent projects include Death in the City (and its first iteration, Death in Venice, which was shown as an independent event during the opening week of the Venice Architecture Biennale), a touring exhibition about death and modern architecture; work with the International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies on better rebuilding after disaster and how to integrate relevant urban design tools into humanitarian response; and a study of financial models for arts and community projects temporarily using vacant buildings to help these projects become self-sustaining.
Alison Killing | Speaker | TED.com