TED Salon Verizon
Fadi Chehadé and Bryn Freedman: What everyday citizens can do to claim power on the internet
Fadi Chehadé and Bryn Freedman: အင်တာနက်ပေါ်က စွမ်းအားကို တောင်းဆိုဖို့ သာမန် ပြည်သူပြည်သားများတွေ ဘာလုပ်နိုင်လဲ။
Filmed:
Readability: 4.2
1,526,164 views
နည်းပညာ ဗိသုကာ Fadi Chehadé ဟာ အင်တာနက် အလုပ်ဖြစ်လာစေခဲ့တဲ့ အခြေခံအဆောက်အအုံ တည်ဆောက်ရာမှာ ကူညီပေးခဲ့ပါတယ်၊ domain name စနစ်နဲ့ IP address စံတွေလို မရှိမဖြစ်လိုအပ်တဲ့ အရာတွေပါ။ ယနေ့တော့ သူဟာ လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွက် နည်းပညာကနေ အကျိုးကျေးဇူးခံစားဖို့ နည်းလမ်းရှာဖွေခြင်းကို အာရုံစိုက်ထားပါတယ်။ ဒီ TED Institute ရဲ့ ပြခန်းတာဝန်ခံ Bryn Freedman နဲ့ ကြွပ်ဆတ်ဆတ် စကားပြာခန်းတစ်ခုထဲမှာ Chehadé ကနေပြီး ဉာဏ်ရည်တုနဲ့ပတ်သက်ပြီး အနောက်နိုင်ငံတွေနဲ့ တရုတ်နိုင်ငံအကြား ဖြစ်ပေါ်နေဆဲ စစ်ပွဲအကြောင်း ဆွေးနွေးထားပါတယ်။ နည်းပညာ ကုမ္ပဏီတွေဟာ ဘဝတွေနဲ့ စီးပွားရေးတွေကို ပုံဖော်ဖို့ ၎င်းတို့မှာရှိတဲ့ စွမ်းအားရဲ့ အကြီးအမှူးတွေဖြစ်လာနိုင်ပုံနဲ့ သာမန်ပြည်သူပြည်သားကနေ အင်တာနက်ပေါ်က စွမ်းအားကို တောင်းဆိုဖို့ လုပ်နိုင်တာကိုပါ။
Fadi Chehadé - Technologist, entrepreneur
Fadi Chehadé is focused on finding ways for society to benefit from technology and strengthening international cooperation in the digital space. Full bioBryn Freedman - Editorial director and curator, TED Institute
Bryn Freedman helps those who want to give the "talk of their lives" in a clear, passionate and authentic way. Full bio
Fadi Chehadé is focused on finding ways for society to benefit from technology and strengthening international cooperation in the digital space. Full bioBryn Freedman - Editorial director and curator, TED Institute
Bryn Freedman helps those who want to give the "talk of their lives" in a clear, passionate and authentic way. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Bryn Freedman: So you said
that in the 20th century,
that in the 20th century,
0
461
3411
Bryn Freedman: ဒီတော့
ရှင်ပြောခဲ့တာက ၂၀ ရာစုမှာ
ရှင်ပြောခဲ့တာက ၂၀ ရာစုမှာ
00:15
global power was in the hands
of government.
of government.
1
3896
2821
ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စွမ်းအားဟာ
အစိုးရရဲ့လက်ထဲမှာ ရှိခဲ့တယ်ပေါ့။
အစိုးရရဲ့လက်ထဲမှာ ရှိခဲ့တယ်ပေါ့။
00:18
At the beginning of this digital century,
2
6741
2469
ဒစ်ဂျစ်တယ် ရာစုအစမှာ
00:21
it really moved to corporations
3
9234
1761
ကော်ပိုရေးရှင်းတွေဆီ ပြောင်းသွားပြီး
00:23
and that in the future,
it would move to individuals.
it would move to individuals.
4
11019
3905
အနာဂတ်မှာ လူတစ်ဦးချင်းဆီ
ရွေ့သွားလိမ့်မယ်ပေါ့။
ရွေ့သွားလိမ့်မယ်ပေါ့။
00:26
And I've interviewed a lot of people,
5
14948
1786
လူအများကြီးကိုတွေ့ဆုံမေးမြန်းထားတယ်၊
00:28
and they say you're wrong,
6
16758
1852
သူတို့က ရှင်မှားတယ်လို့ပြောပြီး
00:30
and they are betting on the companies.
7
18634
2119
ကုမ္ပဏီတွေအပေါ် သူတို့အလေးပေးနေကြတယ်။
00:32
So why are you right,
8
20777
1659
ဒီတော့ ဘာကြောင့် ရှင်မှန်တာလဲ၊
00:34
and why are individuals going to win out?
9
22460
2483
ဘာကြောင့် တစ်ဦးချင်းတွေက
အောင်နိုင်မှာလဲ။
အောင်နိုင်မှာလဲ။
00:37
Fadi Chehadé: Because companies
cater to individuals,
cater to individuals,
10
25419
2549
Fadi Chehadé: ကုမ္ပဏီတွေဟာ
လူတစ်ဦးချင်းကို အားကိုးရလို့ပါ။
လူတစ်ဦးချင်းကို အားကိုးရလို့ပါ။
00:39
and we as the citizenry
11
27992
2033
ကျွန်တော်တို့ ပြည်သူပြည်သားတွေအနေနဲ့
00:42
need to start understanding
that we have a big role
that we have a big role
12
30049
4491
ရှေ့ဆက်လှမ်းပြီး ကမ္ဘာကို ဘယ်လို
စိုးမိုးမလဲဆိုတာကို ပုံသွင်းရာမှာ
စိုးမိုးမလဲဆိုတာကို ပုံသွင်းရာမှာ
00:46
in shaping how the world
will be governed, moving forward.
will be governed, moving forward.
13
34564
3036
ကြီးမားတဲ့ ကဏ္ဍတစ်ခုရှိတာကို
စတင်နားလည်ဖို့လိုတာပါ။
စတင်နားလည်ဖို့လိုတာပါ။
00:49
Yes, indeed, the tug of war right now
is between governments,
is between governments,
14
37624
4267
ဟုတ်ပါတယ်၊ တကယ်က လောလောဆယ်
လွန်ဆွဲပွဲက အစိုးရတွေအကြားမှာပါ
လွန်ဆွဲပွဲက အစိုးရတွေအကြားမှာပါ
00:53
who lost much of their power to companies
15
41915
3070
ကုမ္ပဏီတွေအပေါ် ၎င်းတို့အာဏာစက်
အများကြီး ဆုံးရှုံးနေသူတွေပေါ့၊
အများကြီး ဆုံးရှုံးနေသူတွေပေါ့၊
00:57
because the internet is not built
around the nation-state system
around the nation-state system
16
45009
4258
အကြောင်းက အင်တာနက်ဟာ လွတ်လပ်သော
အမျိုးသားနိုင်ငံ စနစ်ဝန်းကျင်မှာ
အမျိုးသားနိုင်ငံ စနစ်ဝန်းကျင်မှာ
01:01
around which governments have power.
17
49291
2040
တည်ဆောက်ထားတာ မဟုတ်လို့ပါ။
01:03
The internet is transnational.
18
51355
1857
အင်တာနက်ဟာ နိုင်ငံစုံပါဝင်နေတာပါ။
01:05
It's not international,
and it's not national,
and it's not national,
19
53236
3039
နိုင်ငံတကာဆိုင်ရာ မဟုတ်ဘူး၊
အမျိုးသားဆိုင်ရာ မဟုတ်ဘူး။
အမျိုးသားဆိုင်ရာ မဟုတ်ဘူး။
01:08
and therefore the companies
became very powerful.
became very powerful.
20
56299
2840
ဒါကြောင့် ကုမ္ပဏီတွေဟာ
အင်အားအလွန်ကြီးလာတာပါ။
အင်အားအလွန်ကြီးလာတာပါ။
01:12
They shape our economy.
21
60028
1874
၎င်းတို့ စီးပွားရေးကို ပုံသွင်းပေးတယ်။
01:13
They shape our society.
22
61926
1992
လူမှုအဖွဲအစ်းကို ပုံသွင်းပေးတယ်။
01:15
Governments don't know what to do.
23
63942
1643
အစိုးရတွေက ဘာလုပ်ရမှန်းမသိကြဘူး။
01:17
Right now, they're reacting.
24
65609
2016
လော့လောဆယ်တော့ သူတို့ တုံ့ပြန်နေကြတယ်။
01:19
And I fear that if we do not,
as the citizenry --
as the citizenry --
25
67649
3294
ကျွန်တော်လန့်တာက ပြည်သူပြည်သားတွေအနေနဲ့
ကျွန်တော်တို့ မလုပ်ကြဘူးဆိုရင်
ကျွန်တော်တို့ မလုပ်ကြဘူးဆိုရင်
01:22
which are, in my opinion,
the most important leg of that stool --
the most important leg of that stool --
26
70967
4748
ကျွန်တေ့အမြင်အရ ဒါတွေဟာ ဒီထိုင်ခုံရဲ့
အရေးပါဆုံး ခြေထောက်ပါ၊
အရေးပါဆုံး ခြေထောက်ပါ၊
01:27
don't take our role,
27
75739
1522
ကိုယ့်ကဏ္ဍ ကိုယ်မယူရင်တော့
01:29
then you are right.
28
77285
1193
ခင်ဗျား မှန်ပါတယ်။
01:30
The detractors, or the people telling you
that businesses will prevail, are right.
that businesses will prevail, are right.
29
78502
4761
ပုတ်ခတ်သူတွေ (သို့) လုပ်ငန်းတွေပျံ့နှံ့မယ်
လို့ ခင်ဗျားကိုပြောသူတွေ မှန်ပါတယ်
လို့ ခင်ဗျားကိုပြောသူတွေ မှန်ပါတယ်
01:35
It will happen.
30
83287
1151
ဒါဖြစ်လာပါလိမ့်မယ်။
01:36
BF: So are you saying that individuals
will force businesses
will force businesses
31
84462
3832
BF: ဒီတော့ ရှင်ပြောနေတာက
တစ်ဦးချင်းတွေက လုပ်ငန်းတွေကို ဖိအားပေးမယ်
တစ်ဦးချင်းတွေက လုပ်ငန်းတွေကို ဖိအားပေးမယ်
01:40
or business will be forced
to be responsive,
to be responsive,
32
88318
2508
(သို့) လုပ်ငန်းဟာ လိုလိုလားလားရှိဖို့
ဖိအားပေးခံရမယ်
ဖိအားပေးခံရမယ်
01:42
or is there a fear that they won't be?
33
90850
3373
(သို့) ၎င်းတို့ ဖိအားပေးခံရမှာ
မဟုတ်ဆိုတဲ့ ပူပန်မှုရှိလား။
မဟုတ်ဆိုတဲ့ ပူပန်မှုရှိလား။
01:46
FC: I think they will be.
34
94247
1372
FC: ဖိအားပေးခံရမယ် ထင်ပါတယ်။
01:47
Look at two weeks ago,
35
95643
1850
လွန်ခံ့တဲ့ နှစ်ပတ်ကို ကြည့်ပါ။
01:49
a small company called Skip
winning over Uber and Lyft and everyone
winning over Uber and Lyft and everyone
36
97517
4412
Skip ဆိုတဲ့ ကုမ္ပဏီလေးဟာ
San Francisco စကူတာလုပ်ငန်း
San Francisco စကူတာလုပ်ငန်း
01:53
to actually get the license
for the San Francisco scooter business.
for the San Francisco scooter business.
37
101953
4928
လုပ်ခွင့်ရဖို့ Uber ၊ Lyft နဲ့ လူတိုင်းကို
စည်းရုံးနေနိုင်ခဲ့တယ်။
စည်းရုံးနေနိုင်ခဲ့တယ်။
01:59
And if you read why did Skip win,
38
107232
2166
Skip ဘာကြောင့်နိုင်ခဲ့လဲဆိုတာ ဖတ်မိရင်
02:01
because Skip listened
to the people of San Francisco,
to the people of San Francisco,
39
109422
2896
Skip ဟာနေရာတိုင်းမှာ
လွှင့်ပစ်ခံနေရတဲ့ စကူတာတွေကို
လွှင့်ပစ်ခံနေရတဲ့ စကူတာတွေကို
02:04
who were tired of scooters
being thrown everywhere,
being thrown everywhere,
40
112342
2849
ငြီးငွေ့နေတဲ့ San Francisco က
လူတွေကို လုပ်ခွင့်ပေးခဲ့ပြီး
လူတွေကို လုပ်ခွင့်ပေးခဲ့ပြီး
02:07
and actually went to the city and said,
41
115215
2674
မြို့ကို သွားကာ ပြောခဲ့တာကြောင့်ပါ။
02:09
"We will deploy the service,
42
117913
2166
"ဝန်ဆောင်မှုကို ထိထိရောက်ရောက် အသုံးချမယ်၊
02:12
but we will respond
to the people's requirements
to the people's requirements
43
120103
3056
ဒါပေမဲ့ ကျုပ်တို့ကိုယ်တိုင် စနစ်တကျ
စီစဉ်တဲ့စည်းမျဉ်းတွေတစ်ဝိုက်က
စီစဉ်တဲ့စည်းမျဉ်းတွေတစ်ဝိုက်က
02:15
that we organize ourselves
around a set of rules."
around a set of rules."
44
123183
3070
လူတွေရဲ့ လိုအပ်ချက်တွေကို
မဆိုင်းမတွ တုံ့ပြန်ပေးမယ်"
မဆိုင်းမတွ တုံ့ပြန်ပေးမယ်"
02:18
They self-governed their behavior,
and they won the contract
and they won the contract
45
126277
3366
အပြူအမူကို ကိုယ်ပိုင်ထိန်းချုပ်နိုင်တယ်
အချို့အင်အားကြီး ကုမ္ပဏီတွေကို
အချို့အင်အားကြီး ကုမ္ပဏီတွေကို
02:21
over some very powerful companies.
46
129667
2040
ကျော်ပြီးကန်ထရိုက်ရခဲ့တယ်။
02:23
BF: So speaking of guidelines
and self-governance,
and self-governance,
47
131731
3566
BF: ဒီတော့ လမ်းညွှန်ချက်တွေနဲ့
ကိုယ်ပိုင်ထိန်းချုပ်မှုဆိုလို့
ကိုယ်ပိုင်ထိန်းချုပ်မှုဆိုလို့
02:27
you've spent an entire lifetime
creating guidelines and norms
creating guidelines and norms
48
135321
4021
ရှင်ဟာ တစ်သက်တာလုံး အင်တာနက်အတွက်
လမ်းညွှန်တွေနဲ့ စံတွေဖန်တီးရင်း
လမ်းညွှန်တွေနဲ့ စံတွေဖန်တီးရင်း
02:31
for the internet.
49
139366
1698
ကုန်ဆုံးခဲ့တယ်။
02:33
Do you think those days are over?
50
141088
1739
ဒီနေ့တွေ လွန်သွားပြီလို့ ရှင်ထင်လား။
02:34
Who is going to guide,
who is going to control,
who is going to control,
51
142851
2762
ဘယ်သူက လမ်းညွှန်တော့မလဲ၊
ဘယ်သူက ထိန်းချုပ်တော့မလဲ၊
ဘယ်သူက ထိန်းချုပ်တော့မလဲ၊
02:37
and who is going to create those norms?
52
145637
2151
ဘယ်သူက ဒီစံတွေကို ဖန်တီးတော့မလဲ။
02:39
FC: The rules that govern
the technology layers of the internet
the technology layers of the internet
53
147812
5360
FC: အင်တာနက်ရဲ့ နည်းပညာ အလွှာတွေကို
ထိန်းချုပ်တဲ့ စည်းမျဉ်းတွေဟာ
ထိန်းချုပ်တဲ့ စည်းမျဉ်းတွေဟာ
02:45
are now well put in place,
54
153196
2683
အခု ကောင်းကောင်း တည်ဆောက်မထားဘူး။
02:47
and I was very busy for a few years
setting those rules
setting those rules
55
155903
3452
အင်တာနက်ကို ကွန်ရက်တစ်ခုဖန်တီးတဲ့
အင်တာနက်ရဲ့ အစိတ်အပိုင်းဝန်းကျင်က
အင်တာနက်ရဲ့ အစိတ်အပိုင်းဝန်းကျင်က
02:51
around the part of the internet
that makes the internet one network.
that makes the internet one network.
56
159379
4117
စည်းမျဉ်းတွေချမှတ်ရင်း နှစ်အနည်းငယ်
ကျွန်တော် အလုပ်အတော်ရှုပ်နေခဲ့တယ်။
ကျွန်တော် အလုပ်အတော်ရှုပ်နေခဲ့တယ်။
02:55
The domain-name system, the IP numbers,
57
163520
2485
domain name စနစ်နဲ့ IP numbers တွေ
02:58
all of that is in place.
58
166029
1716
ဒါအားလုံး တည်ဆောက်တာပေါ့။
02:59
However, as we get now
into the upper layers of the internet,
into the upper layers of the internet,
59
167769
4334
ဒါပေမဲ့ အခုဆို အင်တာနက်ရဲ့
အပေါ်လွှာတွေထဲ ရောက်ရှိလာတဲ့အခါ
အပေါ်လွှာတွေထဲ ရောက်ရှိလာတဲ့အခါ
03:04
the issues that affect
me and you every day --
me and you every day --
60
172127
2826
ကျွန်တော်နဲ့ ခင်းဗျားတို့ကို နေ့စဉ်
ထိခိုက်စေတဲ့ ပြဿနာတွေလေ
ထိခိုက်စေတဲ့ ပြဿနာတွေလေ
03:06
privacy, security, etc. --
61
174977
2802
အနှောင့်အယှက်ကင်းမှု၊ လုံခြုံမှုစတာတွေပေါ့
03:09
the system to create norms for those
unfortunately is not in place.
unfortunately is not in place.
62
177803
7000
ဒါတွေအတွက် စံတွေဖန်တီးဖို့ စနစ်က
ဖြစ်ချင်တော့ တည်ဆောက်မထားဘူး။
ဖြစ်ချင်တော့ တည်ဆောက်မထားဘူး။
03:17
So we do have an issue.
63
185109
1604
ဒီတော့ ပြဿနာတစ်ခု ရှိကိုရှိနေတယ်။
03:18
We have a system
of cooperation and governance
of cooperation and governance
64
186737
3650
အခုလောလောဆယ် ဖန်တီးဖို့လိုတဲ့
ပူပေါင်းမှုနဲ့ အုပ်ချုပ်မှုရဲ့ စနစ်တစ်ခု
ပူပေါင်းမှုနဲ့ အုပ်ချုပ်မှုရဲ့ စနစ်တစ်ခု
03:22
that really needs to be created right now
65
190411
2834
ကျွန်တော်တို့မှာရှိနေတယ်။
03:25
so that companies, governments
and the citizenry can agree
and the citizenry can agree
66
193269
4731
ဒစ်ဂျစ်တယ်လောက ဘယ်လို
ရှေ့ဆက်တော့မယ်ဆိုတာ ကုမ္ပဏီတွေ၊
ရှေ့ဆက်တော့မယ်ဆိုတာ ကုမ္ပဏီတွေ၊
03:30
how this new digital world
is going to advance.
is going to advance.
67
198024
2342
အစိုးရတွေနဲ့ ပြည်သူပြည်သားတွေ
သဘောတူနိုင်ဖို့ပါ။
သဘောတူနိုင်ဖို့ပါ။
03:32
BF: So what gives
a digital company any incentive?
a digital company any incentive?
68
200390
3182
BF: ဒီတော့ ဘာက ဒစ်ဂျစ်တယ် ကုမ္ပဏီတွေကို
မက်လုံးပေးလဲ။
မက်လုံးပေးလဲ။
03:35
Let's say -- Facebook comes to mind --
69
203596
2025
ဆိုပါစို့၊ Facebook စိတ်မှာ ပေါ်လာတယ်
03:37
they would say they have
their users' best interests at heart,
their users' best interests at heart,
70
205645
2945
သူတို့က အသုံးပြုသူတွေရဲ့ အကျိုးကို
အလိုလားဆုံးလို့ဆိုကြပေမဲ့
အလိုလားဆုံးလို့ဆိုကြပေမဲ့
03:40
but I think a lot of people
would disagree with that.
would disagree with that.
71
208614
2539
လူအတော်များများကတော့
ဒါကို သဘောမတူကြဘူးလို့ထင်တယ်။
ဒါကို သဘောမတူကြဘူးလို့ထင်တယ်။
03:43
FC: It's been very difficult to watch
how tech companies have reacted
how tech companies have reacted
72
211177
5908
FC: နည်းပညာကုမ္ပဏီတွေ ပြည်သူပြည်သားတွေရဲ့
တုံ့ပြန်မှုကို၊ ၎င်းတို့ရဲ နည်းပညာတွေကို
တုံ့ပြန်မှုကို၊ ၎င်းတို့ရဲ နည်းပညာတွေကို
03:49
to the citizenry's response
to their technologies.
to their technologies.
73
217109
3039
တုံ့ပြန်ပုံကို စောင့်ကြည့်က
အင်မတန်ခက်သွားပြီ။
အင်မတန်ခက်သွားပြီ။
03:52
And some of them, two or three years ago,
basically dismissed it.
basically dismissed it.
74
220791
3684
အချို့က လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်နှစ်၊ သုံးနှစ်ကကို
အခြေခံအားဖြင့် ဒါကို ပယ်ချခဲ့တယ်။
အခြေခံအားဖြင့် ဒါကို ပယ်ချခဲ့တယ်။
03:56
The word that I heard in many board rooms
is, "We're just a technology platform.
is, "We're just a technology platform.
75
224499
5365
ဘုတ်အဖွဲအစည်အဝေးတွေမှာ ကြားခဲ့တဲ့စကားက
"ကျုပ်တို့ဟာ နည်းပညာ ပလက်ဖောင်းတစ်ခုပါ၊
"ကျုပ်တို့ဟာ နည်းပညာ ပလက်ဖောင်းတစ်ခုပါ၊
04:01
It's not my issue
if my technology platform
if my technology platform
76
229888
2888
နည်းပညာပလက်ဖောင်းက
မိသားစုတွေ ပါကစ္စတန်က မိန်းကလေးတွေကို
မိသားစုတွေ ပါကစ္စတန်က မိန်းကလေးတွေကို
04:04
causes families
to go kill their girls in Pakistan.
to go kill their girls in Pakistan.
77
232800
2811
သွားသတ်တာဖြစ်စေတာဆိုရင်
ဒါ ကျွန်တော့ ကိစ္စမဟုတ်ဘူး၊
ဒါ ကျွန်တော့ ကိစ္စမဟုတ်ဘူး၊
04:07
It's not my issue. It's their problem.
78
235635
2287
ဒါ ကျွန်တော့ကိစ္စ မဟုတ်ဘူး၊
ဒါ သူတို့ပြဿနာလေ။
ဒါ သူတို့ပြဿနာလေ။
04:09
I just have a technology platform."
79
237946
1969
ကျွန်တော့မှာ နည်းပညာ
ပလက်ဖောင်းပဲရှိတာလေ။"
ပလက်ဖောင်းပဲရှိတာလေ။"
04:11
Now, I think we are now entering a stage
80
239939
3215
ကဲ အဆင့်တစ်ခုကို
ကျွန်တော်တို့ ဝင်နေတာမဟုတ်ဘူထင်တယ်
ကျွန်တော်တို့ ဝင်နေတာမဟုတ်ဘူထင်တယ်
04:15
where companies are starting to realize
this is no longer sustainable,
this is no longer sustainable,
81
243178
5311
ဒါဟာ ခံနိုင်စွမ်းတော့ဘူးဆိုတာကို
ကုမ္ပဏီတွေ စတင်သဘောပေါက်ရာနဲ့
ကုမ္ပဏီတွေ စတင်သဘောပေါက်ရာနဲ့
04:20
and they're starting to see the pushback
82
248513
2166
လူတွေ၊သုံးစွဲသူတွေ၊ နိုင်ငံသားတွေဆီက
04:22
that's coming
from people, users, citizens,
from people, users, citizens,
83
250703
3135
လာနေတဲ့ သဘောမကျတဲ့ တုံ့ပြန်မှုကို
စတင်မြင်ရတဲ့နေရာပါ။
စတင်မြင်ရတဲ့နေရာပါ။
04:25
but also governments
that are starting to say,
that are starting to say,
84
253862
2614
"ဒါက မဖြစ်နိုင်ဘူး" လို့ စတင်ပြောနေတဲ့
04:28
"This cannot be."
85
256500
1563
အစိုးရတွေကတေွရောပါ။
04:30
So I think there is a maturity
that is starting to set,
that is starting to set,
86
258087
5429
ဒီတော့ စတင်တည်ဆောက်ဖို့ အများစုတစ်စု
ရှိတယ်ထင်တယ်၊
ရှိတယ်ထင်တယ်၊
04:35
especially in that Silicon Valley area,
87
263540
2474
အထူးသဖြင့် Silicon Valley ဒေသမှာ
04:38
where people are beginning to say,
"We have a role."
"We have a role."
88
266038
4523
"ကျုပ်တို့မှာ ကဏ္ဍတစ်ခုရှိတယ်"လို့
လူတွေ စပြောနတဲ့နေရာပေါ့။
လူတွေ စပြောနတဲ့နေရာပေါ့။
04:42
So when I speak to these leaders, I say,
89
270585
2556
ဒီတော့ ဒီခေါင်းဆောင်တွေနဲ့ ပြောတဲ့အခါ
ကျွန်တော်ပြောတာက
ကျွန်တော်ပြောတာက
04:45
"Look, you could be the CEO,
a very successful CEO of a company,
a very successful CEO of a company,
90
273165
3853
"ကြည့်၊ ခင်ဗျားဟာ CEO ဖြစ်နိုင်တယ်၊
ကုမ္ပဏီရဲ့ အရမ်းအောင်မြင်တဲ့ CEO တစ်ဦးပါ၊
ကုမ္ပဏီရဲ့ အရမ်းအောင်မြင်တဲ့ CEO တစ်ဦးပါ၊
04:49
but you could also be a steward."
91
277042
2071
ဒါပေမဲ့ ကြီးကြပ်သူလည်းဖြစ်နိုင်ပါတယ်"
04:51
And that's the key word.
92
279669
1213
ဒါက အဓိက စကာလုံးလေ၊
04:52
"You could be a steward
of the power you have
of the power you have
93
280906
3552
"သန်းထောင်ရှိတဲ့ လူတွေရဲ့ဘဝတွေနဲ့
စီးပွားရေးတွေကို ပုံသွင်းပေးဖို့
စီးပွားရေးတွေကို ပုံသွင်းပေးဖို့
04:56
to shape the lives and the economies
of billions of people.
of billions of people.
94
284482
3912
ခင်ဗျားမှာရှိတဲ့ အာဏာကို
ကြီးကြပ်သူ တစ်ဦးဖြစ်နိုင်တယ်။
ကြီးကြပ်သူ တစ်ဦးဖြစ်နိုင်တယ်။
05:00
Which one do you want to be?"
95
288967
1584
ဘယ်ဟာ ခင်ဗျားဖြစ်ချင်လဲ။"
05:03
And the answer is,
it's not one or the other.
it's not one or the other.
96
291218
2603
အဖြေကတော့
ဒါလည်းမဟုတ် ဟိုဟာလည်းမဟုတ်တာပါ။
ဒါလည်းမဟုတ် ဟိုဟာလည်းမဟုတ်တာပါ။
05:06
This is what we are missing right now.
97
294568
2481
ဒါက ကျွန်တော်တို့ အခု လွဲနေတာပါ။
05:09
So when an adult like Brad Smith,
the president of Microsoft,
the president of Microsoft,
98
297073
4028
ဒီတော့ Brad Smith လို လူကြီးတစ်ဦး
Microsoft ရဲ့ ဥက္ကဋ္ဌက
Microsoft ရဲ့ ဥက္ကဋ္ဌက
05:13
said a few months ago,
99
301125
1488
လွန်ခဲ့တဲ့ လအနည်းငယ်က ပြောတာက
05:14
"We need a new set of Geneva Conventions
100
302637
2920
"ကျုပ်တို့ ဒစ်ဂျစ်တယ် ဟင်းလင်းပြင်ရဲ့
လုံခြုံမှုကို စီမံဖို့
လုံခြုံမှုကို စီမံဖို့
05:17
to manage the security
of the digital space,"
of the digital space,"
101
305581
2689
Geneva Conventions အသစ်တစ်ခု လိုတယ်။"
05:20
many of the senior leaders
in Silicon Valley
in Silicon Valley
102
308294
3667
Silicon Valley က အကြီးတန်းခေါင်းဆောင်
အများအပြားက သူ့စကားလုံးတွေကို
အများအပြားက သူ့စကားလုံးတွေကို
05:23
actually spoke against his words.
103
311985
3317
တကယ်ပဲ ဆန့်ကျင်ပြောဆိုခဲ့တယ်။
05:27
"What do you mean, Geneva Convention?
104
315326
1836
"Geneva Conventions က
ဘာကိုဆိုလိုတာလဲ၊
ဘာကိုဆိုလိုတာလဲ၊
05:29
We don't need any Geneva Conventions.
We self-regulate."
We self-regulate."
105
317186
2947
ဘာ Geneva Conventions မှ မလိုဘူး၊
ကျုပ်တို့ဘာသာ ထိန်းညှိတာလေ။"
ကျုပ်တို့ဘာသာ ထိန်းညှိတာလေ။"
05:32
But that mood is changing,
106
320157
2108
ဒါပေမဲ့ ဒီသဘောထားက ပြောင်းနေပြီး
05:34
and I'm starting to see many leaders say,
107
322289
3206
"ကျုပ်တို့ကို ကူညီကြပါ" လို့ပြောတဲ့
ခေါင်းဆောင်အတော်များများကို
ခေါင်းဆောင်အတော်များများကို
05:37
"Help us out."
108
325519
1295
စတွေ့နေရတယ်။
05:39
But here lies the conundrum.
109
327201
2053
ဒါပေမဲ့ ဒီမှာ ဦးနှောက်စားတာရှိတယ်၊
05:41
Who is going to help those leaders
do the right thing?
do the right thing?
110
329909
2913
ဒီခေါင်းဆောင်တွေ မှန်တာလုပ်ရာမှာ
ဘယ်သူက ကူညီမှာလဲ။
ဘယ်သူက ကူညီမှာလဲ။
05:44
BF: So who is going to help them?
111
332846
2579
BF: ဒါဆို သူတို့ကို ဘယ်သူကူညီမှာလဲ။
05:47
Because I'd love
to interview you for an hour,
to interview you for an hour,
112
335449
4136
အကြောင်းက ရှင့်ကို တစ်နာရီ
တွေ့ဆုံမေးမြန်ချင်ပေမဲ့
တွေ့ဆုံမေးမြန်ချင်ပေမဲ့
05:51
but give me your biggest fear
and your best hope
and your best hope
113
339609
5229
ဒါကို ဘယ်လိုအလုပ်ဖြစ်မလဲဆိုတာအတွက်
သင့်ရဲ့ အကြောက်ဆုံးနဲ့
သင့်ရဲ့ အကြောက်ဆုံးနဲ့
05:56
for how this is going to work out.
114
344862
1881
အကောင်းဆုံး မျှော်လင့်ချက်ကို ပေးပါ။
06:00
FC: My biggest hope
is that we will become each stewards
is that we will become each stewards
115
348981
6739
FC: ကျွန်တော့ရဲ့ အကြီးဆုံး မျှော်လင့်ချက်က
ကျွန်တော်တို့ဟာ ဒစ်ဂျစ်တယ် လောကသစ်ရဲ့
ကျွန်တော်တို့ဟာ ဒစ်ဂျစ်တယ် လောကသစ်ရဲ့
06:07
of this new digital world.
116
355744
1590
ကြီးကြပ်သူတွေဖြစ်လာမယ်။
06:09
That's my biggest hope,
117
357358
1381
ဒါ အကြီးဆုံး မျှော်လင့်ချက်ပါ
06:10
because I do think, often,
we want to put the blame on others.
we want to put the blame on others.
118
358763
5024
အကြောင်းက ကျွန်တော်ထင်တာက မကြာခဏတော့
အခြားသူတွေကို အပြစ်ပုံချင်ကြလို့ပါ။
အခြားသူတွေကို အပြစ်ပုံချင်ကြလို့ပါ။
06:15
"Oh, it's these CEOs.
They're behaving this way."
They're behaving this way."
119
363811
2401
"အိုး၊ ဒီ CEOs တွေ၊
သူတို့က ဒီလိုလုပ်နေတာကိုး။"
သူတို့က ဒီလိုလုပ်နေတာကိုး။"
06:18
"These governments are not doing enough."
120
366236
2000
"ဒီအစိုးရတွေက သိပ်မလုပ်ကြပါဘူ။"
06:20
But how about us?
121
368260
1664
ကျွန်တော်တို့ကျတော့ရော။
06:21
How is each of us actually taking
the responsibility to be a steward
the responsibility to be a steward
122
369948
5072
တစ်ဦးချင်းစီဟာ ကျွန်တော်တို့
နေထိုင်ရာဒစ်ဂျစ်တယ် ဟင်းလင်းပြင်ရဲ့
နေထိုင်ရာဒစ်ဂျစ်တယ် ဟင်းလင်းပြင်ရဲ့
06:27
of the digital space we live in?
123
375044
2229
ကြီးကြပ်သူ တစ်ဦးဖြစ်ဖို့
တာဝန်ဘယ်လိုယူကြမလဲ။
တာဝန်ဘယ်လိုယူကြမလဲ။
06:29
And one of the things I've been pushing
on university presidents
on university presidents
124
377297
3223
တက္ကသိုလ် ဥက္ကဋ္ဌတွေကို ကျွန်တော်
တွန်းအားပေးနေတာတွေထဲက တစ်ခုက
တွန်းအားပေးနေတာတွေထဲက တစ်ခုက
06:32
is we need every engineering and science
and computer science student
and computer science student
125
380544
4340
ကျွန်တော်တို့ဟာ ကုတ်နောက်တစ်ကြောင်းရေးဖို့
(သို့) IoT ကိရိယာ ပုံစံထုတ်ကြမယ့်သူ
(သို့) IoT ကိရိယာ ပုံစံထုတ်ကြမယ့်သူ
06:36
who is about to write
the next line of code
the next line of code
126
384908
2535
စက်မှုပညာ၊သိပ္ပံပညာ၊
ကွန်ပြူတာသိပ္ပံပညာ
ကွန်ပြူတာသိပ္ပံပညာ
06:39
or design the next IoT device
127
387467
2309
ကျောင်းသားတိုင်းကို လိုအပ်တယ်၊
06:41
to actually have in them
a sense of responsibility and stewardship
a sense of responsibility and stewardship
128
389800
4827
သူတိုတည်ဆောက်တာတွေအပေါ် တာဝန်ယူမှုနဲ့
ကြီးကြပ်အုပ်ချုပ်မှုသဘောတစ်ခု
ကြီးကြပ်အုပ်ချုပ်မှုသဘောတစ်ခု
06:46
towards what they're building.
129
394651
1509
သူတို့ဆီမှာရှိစေဖို့ပါ။
06:48
So I suggested we create a new oath,
130
396184
2396
ဒီတော့ Hippocratic Oath လို
ကျမ်းသစ္စာအသစ်တစ်ခု
ကျမ်းသစ္စာအသစ်တစ်ခု
06:50
like the Hippocratic Oath,
131
398604
1659
ဖန်တီးဖို့ အကြံပြုခဲ့တယ်။
06:52
so that every student
entering an engineering program
entering an engineering program
132
400287
2928
ကျောင်းသားတိုင်း စက်မှုပညာ
အစီအစဉ်တစ်ခုကို ဝင်ရောက်ပြီး
အစီအစဉ်တစ်ခုကို ဝင်ရောက်ပြီး
06:55
takes a technocratic oath or a wisdom oath
133
403239
3601
စက်မှုပညာရှင် ကျမ်းသစ္စာ (သို့)
အသိပညာ ကျမ်းသစ္စာတစ်ခုဆိုနိုင်ဖို့
အသိပညာ ကျမ်းသစ္စာတစ်ခုဆိုနိုင်ဖို့
06:58
or some oath of commitment
to the rest of us.
to the rest of us.
134
406864
2913
(သို့) ကျန်တဲ့ကျွန်တော်တို့ကို
ရည်စူးမှုရဲ့ ကျမ်းသစ္စာပေါ့။
ရည်စူးမှုရဲ့ ကျမ်းသစ္စာပေါ့။
07:01
That's my best hope, that we all rise.
135
409801
2676
ဒါ ကျွန်တော့ အမျှော်လင့်ဆုံး
အားလုံး မြင့်တက်တာပါ။
အားလုံး မြင့်တက်တာပါ။
07:04
Because governments and businesses
will fight over this power game,
will fight over this power game,
136
412501
4913
အစိုးရတွေနဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေဟာ
ဒီအာဏာ ကစားပွဲကို စောဒကတက်ကြမှာဖြစ်လို့ပါ၊
ဒီအာဏာ ကစားပွဲကို စောဒကတက်ကြမှာဖြစ်လို့ပါ၊
07:09
but where are we?
137
417438
1534
ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော်တို့က ဘယ်မှာလဲ။
07:10
And unless we play into that power table,
138
418996
4452
ဒီအာဏာ ဇယားထဲမှာ ဝင်မပါဘူးဆိုရင်
07:15
I think we'll end up in a bad place.
139
423472
2899
မကောင်းတဲ့နေရာတစ်ခုမှာ ကျွန်တော်တို့
အဆုံးသတ်သွားမယ်ထင်တယ်။
အဆုံးသတ်သွားမယ်ထင်တယ်။
07:18
My biggest fear?
140
426395
1275
ကျွန်တော် အကြောက်ဆုံးလား။
07:21
My biggest fear,
to be very tactical today,
to be very tactical today,
141
429392
2864
အကြောက်ဆုံးက
ယနေ့ နည်းဗျူဟာမြောက်ဖို့ပါ။
ယနေ့ နည်းဗျူဟာမြောက်ဖို့ပါ။
07:24
what is keeping me up at night
142
432280
2239
ညမှာ ကျွန်တော့ကို အိပ်ရေးပျက်နေစေတာက
07:26
is the current war between
the West, the liberal world,
the West, the liberal world,
143
434543
5714
လွတ်လပ်စွာတွေးခေါ်တဲ့ ကမ္ဘာ အနောက်နဲ့
07:33
and China,
144
441304
1509
တရုတ်တို့ကြားက
07:34
in the area of artificial intelligence.
145
442837
2277
ဉာဏ်ရည်တုနယ်ပယ်ထဲက
လက်ရှိစစ်ပွဲပါ။
လက်ရှိစစ်ပွဲပါ။
07:37
There is a real war going on,
146
445138
2246
တကယ့်စစ်ပွဲတစ်ခု ဆက်ဖြစ်နေပါတယ်။
07:39
and for those of us who have lived
through the nuclear nonproliferation age
through the nuclear nonproliferation age
147
447408
4991
နူးကလိယ ပျံ့ပွားမှုတာဆီးရေးခေတ်အတွင်းမှာ
နေထိုင်ခဲ့ကြတဲ့ ကျွန်တော်တို့အတွက်နဲ့
နေထိုင်ခဲ့ကြတဲ့ ကျွန်တော်တို့အတွက်နဲ့
07:44
and saw how people agreed
148
452423
2364
သိပ် အန္တရယ်ရှိတဲ့ အရာတွေကို
ဇယားကနေဖယ်ရှားဖို့
ဇယားကနေဖယ်ရှားဖို့
07:46
to take some very dangerous
things off the table,
things off the table,
149
454811
2790
လူတွေသဘောတူကြပုံကို
မြင်ခဲ့ပါတယ်။
မြင်ခဲ့ပါတယ်။
07:50
well, the Carnegie Endowment
just finished a study.
just finished a study.
150
458787
3323
ကဲ၊ Carnegie Endowment က
လေ့လာမှုတစ်ခု မကြာခင်က ပြီးခဲ့တယ်။
လေ့လာမှုတစ်ခု မကြာခင်က ပြီးခဲ့တယ်။
07:54
They talked to every country
that made nuclear weapons
that made nuclear weapons
151
462490
2731
နူးကလိယလက်နက်တွေထုတ်လုပ်တဲ့
နိုင်ငံတိုင်းကို ဆွေးနွေးကာ
နိုင်ငံတိုင်းကို ဆွေးနွေးကာ
07:57
and asked them,
152
465245
1777
သူတို့ကို မေးခဲ့တာက
07:59
"Which digital 'weapon'
would you take off the table
would you take off the table
153
467046
5759
"အခြားသူတစ်ဦးရဲ့ ကျောင်းတွေ၊
ဆေးရုံတွေကို ဆန့်ကျင်တဲ့
ဆေးရုံတွေကို ဆန့်ကျင်တဲ့
08:04
against somebody else's
schools or hospitals?"
schools or hospitals?"
154
472829
2594
ဘယ်ဒစ်ဂျစ်တယ်လက်နက်ကို
ဇယားကနေ ဖယ်ရှားမလား။"
ဇယားကနေ ဖယ်ရှားမလား။"
08:07
And the answer --
155
475828
1199
အဖြေကတော့...
08:09
from every nuclear power --
to this question was,
to this question was,
156
477051
3444
နူးကလိယစွမ်းအင်တိုင်းကနေ.....
ဒီမေးခွန်းအထိက
ဒီမေးခွန်းအထိက
08:13
nothing.
157
481447
1150
ဘာမှရှိဘူး။
08:15
That's what I'm worried about ...
158
483693
1793
ဒါက ကျွန်တော် ပူပန်မိတာပါ၊
08:18
The weaponization of the digital space,
159
486161
2920
ဒစ်ဂျစ်တယ်ဟင်းလင်းပြင်ရဲ့
လက်နက်အဖြစ် ပြောင်းလဲမှုနဲ့
လက်နက်အဖြစ် ပြောင်းလဲမှုနဲ့
08:21
and the race to get there.
160
489105
1612
ပြိုင်ပွဲက အဲဒီကိုရောက်ဖို့ပါ။
08:22
BF: Well, it sounds like
you've got a lot of work to do,
you've got a lot of work to do,
161
490741
2795
BF: ရှင့်မှာ လုပ်စရာတွေ
အများကြီးရှိတဲ့ပုံရတယ်၊
အများကြီးရှိတဲ့ပုံရတယ်၊
08:25
and so do the rest of us.
162
493560
1571
ကျန်တဲ့ ကျွန်မတို့ရောပေါ့။
08:27
Fadi, thank you so much.
I really appreciate it.
I really appreciate it.
163
495155
2686
Fadi ရေ၊ ကျေးဇူးအများကြီးတင်ပါတယ်
တကယ် အသိအမှတ်ပြုပါတယ်။
တကယ် အသိအမှတ်ပြုပါတယ်။
08:29
FC: Thank you.
164
497865
1151
FC: ကျေးဇူးပါ ခင်ဗျာ။
08:31
(Applause)
165
499040
2539
(လက်ခုပ်သံများ)
ABOUT THE SPEAKERS
Fadi Chehadé - Technologist, entrepreneurFadi Chehadé is focused on finding ways for society to benefit from technology and strengthening international cooperation in the digital space.
Why you should listen
Fadi Chehadé is a serial entrepreneur who has founded and led several companies in the digital space including Vocado LLC (acquired by Oracle in 2018) and Viacore (purchased by IBM in 2006). He is an advisory board member with the World Economic Forum's Center for the Fourth Industrial Revolution that focuses on maximizing the benefits of science and technology for society. Chehadé is also a member of the UN Secretary-General’s High-Level Panel on Digital Cooperation that will advance proposals to strengthen international cooperation in the digital space.
Chehadé serves on the corporate boards of Sentry Data Systems and Interactions LLC and the advisory board of the University of Southern California’s Center on Public Diplomacy. For two years, he was a Senior Advisor to Prof. Klaus Schwab, Executive Chairman of the World Economic Forum, where he focused on public-private cooperation to address issues affecting the digital economy. As former President and CEO of ICANN, the global authority managing the Internet's logical infrastructure and ensuring "one" internet for the world, Chehadé guided its historic transition to an independent transnational institution governed jointly by private, public and civic stakeholders.
Fadi Chehadé | Speaker | TED.com
Bryn Freedman - Editorial director and curator, TED Institute
Bryn Freedman helps those who want to give the "talk of their lives" in a clear, passionate and authentic way.
Why you should listen
Award-winning TV producer, investigative journalist and author, Bryn Freedman joined TED in 2014 as the editorial director and curator for the TED Institute. In her work with TED, Freedman creates and executes TED conference events for Fortune 500 companies, overseeing all editorial content as well as managing speaker coaches and determining both the topics for each talk and the overall conference theme. In addition to curating these events, she works as an executive speaker coach for professionals who want to give the "talk of their lives" in a clear, passionate and authentic way.
Freedman is also co-founder of Voices4Freedom, an international organization aimed at eradicating slavery through education and media.
Bryn Freedman | Speaker | TED.com