ABOUT THE SPEAKER

Greg Gage - Neuroscientist
TED Fellow Greg Gage helps kids investigate the neuroscience in their own backyards.

Why you should listen

As half of Backyard Brains, neuroscientist and engineer Greg Gage builds the SpikerBox -- a small rig that helps kids understand the electrical impulses that control the nervous system. He's passionate about helping students understand (viscerally) how our brains and our neurons work, because, as he said onstage at TED2012, we still know very little about how the brain works -- and we need to start inspiring kids early to want to know more.

Before becoming a neuroscientist, Gage worked as an electrical engineer making touchscreens. As he told the Huffington Post: "Scientific equipment in general is pretty expensive, but it's silly because before [getting my PhD in neuroscience] I was an electrical engineer, and you could see that you could make it yourself. So we started as a way to have fun, to show off to our colleagues, but we were also going into classrooms around that time and we thought, wouldn't it be cool if you could bring these gadgets with us so the stuff we were doing in advanced Ph.D. programs in neuroscience, you could also do in fifth grade?" His latest pieces of gear: the Roboroach, a cockroach fitted with an electric backpack that makes it turn on command, and BYB SmartScope, a smartphone-powered microscope.

More profile about the speaker
Greg Gage | Speaker | TED.com

TED2017

Greg Gage: Electrical experiments with plants that count and communicate

Greg Gage: ရေတွက်တတ်ပြီး ဆက်သွယ်နိုင်ကြတဲ့ အပင်များနဲ့ လျှပ်စစ် စမ်းသပ်မှုများ

Filmed: 2017-04-24

Readability: 3.3

3,342,326 views

အာရုံကြောဆိုင်ရာ သိပ္ပံပညာရှင် Greg Gage ဟာ နူးညံ့တဲ့ ကိရိယာတွေကို အသုံးပြုပြီး ဘွဲ့ယူ ကျောင်းသားများနဲ့ ဦးနှောက်ကို လေ့လာရန်နဲ့ အဲဒါတွေကို အလယ်တန်းနဲ့ အထက်တန်း ကျောင်းများမှာ (တစ်ခါတလေကျတော့ အခုလို TED စင်ြမင့်မှာ) ပြသတတ်ပါတယ်။ သူဟာ ထိလိုက်တာနဲ့ အရွက်တွေကို ခေါက်သိမ်းတတ်တဲ့ ထိကရုံပင်၊ ပြီးတော့ Venus ယင်ထောင်ချောက် အပင်တွေကို EKG စက်နဲ့ ချိတ်ဆက်လျက် အဲဒီအပင်တွေက လျှပ်စစ် အချက်ြပမှုကို သုံးကြပုံနဲ့ ရေတွက်နိုင်ကြပုံကို အံ့အားသင့်ဖွယ် ပြသပေးမှာကို မြင်တွေ့ကြရမှာပါ။

Greg Gage - Neuroscientist
TED Fellow Greg Gage helps kids investigate the neuroscience in their own backyards. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

ကျွန်တော်ဟာ
အာရုံကြောဆိုင်ရာ သိပ္ပံပညာရှင်ပါ၊

00:12

I'm a neuroscientist,

0

760

1256

00:14

and I'm the co-founder of Backyard Brains,

1

2040

2296

ပြီးတော့ Backyard Brains ကို
ပူးတွဲတည်ထောင်ခဲ့သူပါ၊

00:16

and our mission is to train
the next generation of neuroscientists

2

4360

3856

ကျွန်ုပ်တို့ ရည်မှန်းတာက အနာဂတ်
အာရုံကြော သိပ္ပံပညာရှင်တွေကို လေ့ကျင့်ရန်

00:20

by taking graduate-level
neuroscience research equipment

3

8240

3016

ဘဲွ့ယူအဆင့်သုံး အာရုံကြောဆိုင်ရာ
သုတေသန ကိရိယာတွေကို

00:23

and making it available for kids
in middle schools and high schools.

4

11280

3440

အလယ်တန်းနဲ့ အထက်တန်းကျောင်းသားတွေ
သုံးနိုင်အောင် လုပ်ပေးဖို့ပါ။

00:27

And so when we go into the classroom,

5

15520

1856

ကျွန်ုပ်တို့က စာသင်ခန်းတွေကို သွားတော့

00:29

one way to get them thinking
about the brain, which is very complex,

6

17400

3896

သိပ်ကို ရှုပ်ထွေးလှတဲ့ ဦးနှောက်အကြောင်းကို
သူတို့အား စဉ်းစားလာစေရန်နဲ့

00:33

is to ask them a very simple
question about neuroscience,

7

21320

2936

အာရုံကြောဆိုင်ရာ သိပ္ပံပညာအကြောင်း
မေးခွန်း ရိုးရိုးလေး

00:36

and that is, "What has a brain?"

8

24280

2040

"ဦးနှောက်ဆိုတာလာလဲ"ကို မေးရန်ပါ။

အဲဒါ သူတို့ကို မေးကြည့်ရင်၊

00:39

When we ask that,

9

27040

1256

00:40

students will instantly tell you
that their cat or dog has a brain,

10

28320

4055

ကျောင်းသားတွေက သူတို့ရဲ့ ခွေး ဒါမှမဟုတ်
ကြောင်ဆီမှာ ဦးနှောက်ရှိတာကို၊

00:44

and most will say that a mouse
or even a small insect has a brain,

11

32400

4576

အများစုက ကြွက် ဒါမှမဟုတ် အင်းဆက်ကောင်
ဆီမှာတောင် ဦးနှောက်ရှိတာကို ပြောပြကြပါမယ်၊

00:49

but almost nobody says
that a plant or a tree

12

37000

2816

ဒါပေမဲ့ အပင် ဒါမှမဟုတ် သစ်ပင် ဒါမှမဟုတ်
ချုံပုတ်ဆီမှာ ဦးနှောက်ရှိတာကို

00:51

or a shrub has a brain.

13

39840

2176

ပြောသူ ရှိချင်မှရှိပါမယ်။

00:54

And so when you push --

14

42040

2496

အဲဒါနဲ့ သူတို့ကို စေ့ဆော်ပေးရင်း--

00:56

because this could actually
help describe a little bit

15

44560

2576

ဦးနှောက် အလုပ်လုပ်ပုံကို
နည်းနည်းလေး ရှင်းပြရာတွင်

00:59

how the brain actually functions --

16

47160

2176

ကူညီပေးတဲ့ အနေနဲ့ ဆက်ပြီး--

01:01

so you push and say,

17

49360

1216

စေ့ဆော်တဲ့ အနေနဲ့

01:02

"Well, what is it that makes
living things have brains versus not?"

18

50600

3536

"သက်ရှိတွေမှာ ဦးနှောက်ရှိတာနဲ့ မရှိတာကို
ခြားနားလာစေတာ ဘာများလဲ မေးကြည့်တယ်။

01:06

And often they'll come back
with the classification

19

54160

2456

မကြာခဏဆိုသလို ကလေးတွေ
ရှင်းပြလာတတ်ကြတာက

01:08

that things that move tend to have brains.

20

56640

3776

လှုပ်ရှားတဲ့ အရာတွေဆီမှာ ဦးနှောက်ရှိတယ်။

01:12

And that's absolutely correct.

21

60440

1616

အဲဒါဟာ လုံးဝကို မှန်ပါတယ်။

ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ အာရုံကြောစနစ်
လျှပ်စစ်စနစ်သို့ ဆင့်ကဲဖွံ့ဖြိုးလာတာပါ။

01:14

Our nervous system evolved
because it is electrical.

22

62080

2456

01:16

It's fast, so we can quickly respond
to stimuli in the world

23

64560

3136

၎င်းကမြန်လို့ ကျွန်ုပ်တို့ဟာ ကမ္ဘာကြီးထဲက
လှုံ့ဆော်ချက်တွေ လျင်မြန်စွာ တုံ့ပြန်ရင်း

01:19

and move if we need to.

24

67720

2216

လိုရင် ရွေ့ရှားနိုင်ကြပါတယ်။

01:21

But you can go back
and push back on a student,

25

69960

2216

ကျွန်ုပ်တို့ဟာ တစ်ယောက်နားကို သွားပြီး

01:24

and say, "Well, you know,
you say that plants don't have brains,

26

72200

3056

"မင်းတို့ ပြောသလို အပင်ဆီမှာ ဦးနှောက်
မရှိဘူးဆို၊ ဒါပေမဲ့

01:27

but plants do move."

27

75280

1456

အပင်တွေလည်း ရွေ့ရှားကြတယ်။"

01:28

Anyone who has grown a plant

28

76760

1856

အပင်ကို စိုက်ပျိုးခဲ့သူ မှန်သမျှဟာ အပင်တွေ

01:30

has noticed that the plant will move

29

78640

1976

ရွေ့ရှားကြတာကို သတိထားမိမှာပါ၊

01:32

and face the sun.

30

80640

1816

နေဆီကို မျက်နှာမူဖို့ အတွက်ပါ။

01:34

But they'll say,
"But that's a slow movement.

31

82480

2136

သူတို့က "အဲဒါ နှေးကွေးတဲ့ လှုပ်ရှားမှုပါ။

အဲဒါကို ဘယ်တွက်လို့ ရမလဲ၊ အဲဒါ ဓာတုဗေဒ
လုပ်ဆောင်မှု ဖြစ်နိုင်တယ်" ဆိုနိုင်ကြတယ်။

01:36

You know, that doesn't count.
That could be a chemical process."

32

84640

3016

01:39

But what about fast-moving plants?

33

87680

2376

ရွေ့ရှားမှု မြန်တဲ့ အပင်တွေကကော။

01:42

Now, in 1760, Arthur Dobbs,
the Royal Governor of North Carolina,

34

90080

5096

ဒီနေရာမှာ ၁၇၆၀ နှစ်တုန်းက North Carolina
တော်ဝင် ဘုရင်ခံ Arthur Dobbs ဟာ

01:47

made a pretty fascinating discovery.

35

95200

2536

အံ့အားသင့်ဖွယ် အချက်ကို
ရှာတွေ့ခဲ့တာ ထောက်ပြချင်တယ်။

01:49

In the swamps behind his house,

36

97760

2856

သူ့အိမ်နောက်ဖေးရှိ စိမ့်မြေများထဲတွင်၊

01:52

he found a plant that would spring shut

37

100640

3656

အပင်တစ်ပင်ဟာ ပိုးကောင်က ၎င်းတို့အကြားမှာ
ကျမိရင် ချက်ချင်း

01:56

every time a bug would fall in between it.

38

104320

2680

ပိတ်မိလေ့ ရှိတာကို သူဟာ သတိထားမိတယ်။

01:59

He called this plant the flytrap,

39

107720

2936

ယင်ကောင် ထောင်ချောက်ဆိုပြီး အမည်ပေးခဲ့တယ်၊

02:02

and within a decade,
it made its way over to Europe,

40

110680

2936

ဆယ်စုနှစ် အတွင်းမှာ အဲဒီအကြောင်းကို
ဥရောပမှာ သိလာခဲ့ကြလို့

02:05

where eventually the great Charles Darwin
got to study this plant,

41

113640

3536

ကမ္ဘာကျော် Charles Darwin ကိုယ်တိုင်
အဲဒီအပင်ကို လေ့လာခဲ့တယ်၊

အဲဒီအပင်က သူ့ကို
လုံးဝအံ့အားသင့်သွားစေခဲ့တယ်။

02:09

and this plant absolutely blew him away.

42

117200

2016

အဲဒီအပင်ဟာ ကမ္ဘာ့အံ့အားသင့်စရာ
အကောင်းအဆုံး အပင်လို့ ဆိုခဲ့တယ်။

02:11

He called it the most wonderful
plant in the world.

43

119240

2536

02:13

This is a plant
that was an evolutionary wonder.

44

121800

2256

ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်ရဲ့ အံ့အားသင့်စရာ အချက်ပါ။

02:16

This is a plant that moves quickly,

45

124080

1976

အပင်ဟာ လျင်မြန်စွာ လှုပ်ရှားနိုင်ခဲ့တယ်၊

02:18

which is rare,

46

126080

1296

ရှားပါးတဲ့ အချက်ပါ၊

02:19

and it's carnivorous, which is also rare.

47

127400

1976

၎င်းဟာ ရှားရှားပါးပါး သားစားအပင်ပါ။

02:21

And this is in the same plant.

48

129400

1456

အပင် တစ်ပင်တည်းထဲမှာ တွေ့ခဲ့တာပါ။

02:22

But I'm here today to tell you

49

130880

1456

ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော် ပြောပြချင်တာက

02:24

that's not even the coolest thing
about this plant.

50

132360

2416

အပင်တွေအတွက် အဲဒီထက်ကို အံ့အားသင့်စရာ
အကြောင်းကိုပါ။

02:26

The coolest thing
is that the plant can count.

51

134800

2520

အပင်တွေ ရေတွက်နိုင်ကြတယ်
ဆိုတဲ့ အချက်ကမှ အံ့အားသင့်စရာကြီးပါ။

02:30

So in order to show that,

52

138560

1376

အဲဒါကို ပြသပေးနိုင်ရန်အတွက်

02:31

we have to get some vocabulary
out of the way.

53

139960

2176

အသုံးအနှုန်းတချို့ကို
နားလည်ဖို့ လိုအပ်ပါမယ်။

02:34

So I'm going to do what we do
in the classroom with students.

54

142160

3256

အခု လုပ်ပြမယ်ဟာက ကျောင်းသားတွေနဲ့
စာသင်ခန်းထဲမှာ လုပ်ပြတဲ့ဟာပါပဲ။

02:37

We're going to do
an experiment on electrophysiology,

55

145440

3856

ကျွန်ုပ်တို့ဟာ electrophysiology
စမ်းသပ်မှုကို လုပ်ပြကြမှာပါ၊

02:41

which is the recording
of the body's electrical signal,

56

149320

3136

ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ လျှပ်စစ် အချက်ြပမှုကို
မှတ်တမ်းတင်မှုပါ၊

အဲဒီအချက်ပြမှုဟာ neuron များထံမှ
ဒါမှမဟုတ် ကြွက်သားထံမှ ဖြစ်နိုင်တယ်။

02:44

either coming from neurons
or from muscles.

57

152480

2296

02:46

And I'm putting some electrodes
here on my wrists.

58

154800

2336

လျှပ်ခေါင်းအချို့ကို
ကျွန်တော့ လက်ကို ပတ်ထားတယ်။

02:49

As I hook them up,

59

157160

1336

အဲဒါတွေကို မယူလိုက်ရင်၊

02:50

we're going to be able to see a signal

60

158520

2176

ကျွန်ုပ်တို့ဟာ ဒီစခရင်ပေါ်မှာ
အချက်ပြမှုကို

02:52

on the screen here.

61

160720

1456

မြင်ကြရမှာပါ။

ဒီအချက်ပြမှုတွေကို
ခင်ဗျားတို့ မြင်ခဲ့ဘူးကြမှာပါ။

02:54

And this signal may be familiar to you.

62

162200

1896

02:56

It's called the EKG,
or the electrocardiogram.

63

164120

2176

အဲဒါကို EKG၊ တစ်နည်း
electrocardiogram ခေါ်ပါတယ်။

02:58

And this is coming
from neurons in my heart

64

166320

2456

အဲဒါဟာ ကျွန်တော့ နှလုံးထဲရှိ
neuron များထံမှ လာနေတာပါ

03:00

that are firing
what's called action potentials,

65

168800

2536

၎င်းတို့က လုပ်ဆောင်ချက် အစွမ်းအစများကို
မီးပွင့်လာစေတယ်၊

03:03

potential meaning voltage and action
meaning it moves quickly up and down,

66

171360

3856

ဗို့အားနဲ့ လှုပ်ရှားမှုကို ဆိုလိုပြီး
အပေါ်အောက် လျင်မြန်စွာ လှုပ်ရှားစေပါတယ်။

03:07

which causes my heart to fire,

67

175240

1456

ကျွန်တော့ နှလုံးအား လှုံ့ဆော်လျက်

03:08

which then causes
the signal that you see here.

68

176720

2816

မြင်ကြရတဲ့ အချက်ပြမှုတွေကို
ဖြစ်ပေါ်လာစေနေတာပါ။

03:11

And so I want you to remember the shape
of what we'll be looking at right here,

69

179560

3736

ဒီတော့ ခင်ဗျားတို့ အားလုံး ဒီမှာ မြင်ရတဲ့
ပုံသဏ္ဍာန်တွေကို မှတ်မိစေလိုပါတယ်၊

03:15

because this is going to be important.

70

183320

1856

အဲဒါဟာ သိပ်ကို အရေးကြီးလာမှာမို့လို့ပါ။

03:17

This is a way that the brain
encodes information

71

185200

2416

လှုပ်ရှားမှု အစွမ်းအစအဖြစ်
ဦးနှောက်က အချက်အလက်တွေကို

03:19

in the form of an action potential.

72

187640

1696

ကုဒ်ပုံစံဖြင့် ပုံသွင်းပေးနေတာပါ။

03:21

So now let's turn to some plants.

73

189360

2320

အခုဆက်ပြီး အပင် တချို့ကို လေ့လာကြပါမယ်။

03:24

So I'm going to first
introduce you to the mimosa,

74

192920

3536

ဦးစွာအနေနဲ့ ကျွန်တော်ဟာ ခင်ဗျားတို့ကို
ထိကရုံးပင်နဲ့ မိတ်ဆက်ပေးချင်တယ်၊

03:28

not the drink, but the Mimosa pudica,

75

196480

3216

သောက်စရာကို ပြောနေတာမဟုတ်ဘဲ
Mimosa pudica ကို ပြောနေတာ၊

03:31

and this is a plant that's found
in Central America and South America,

76

199720

3336

အမေရိက အလယပိုင်းနဲ့ အမေရိက တောင်ပိုင်း
မှာ တွေ့ကြရတဲ့ အပင်ပါ၊

03:35

and it has behaviors.

77

203080

1976

၎င်းဟာ ပြုမူနိုင်စွမ်း ရှိပါတယ်။

03:37

And the first behavior
I'm going to show you

78

205080

2096

ပထမဦးဆုံး ခင်ဗျားတို့ကို
ပြချင်တဲ့ ပြုမူပုံက

03:39

is if I touch the leaves here,

79

207200

2096

ဒီနေရာက အရွက်တွေကို ကျွန်တော် ထိလိုက်ရင်၊

03:41

you get to see that the leaves
tend to curl up.

80

209320

2200

အရွက်တွေ တွန့်လိမ်
ပိတ်သွားသလို မြင်နိုင်ကြပါတယ်။

03:45

And then the second behavior is,

81

213280

2256

နောက်တစ်ခု ပြုမူပုံက

03:47

if I tap the leaf,

82

215560

2176

အရွက်ကို ကျွန်တော် ပုတ်လိုက်ရင်၊

တစ်ကိုင်းလုံး အောက်ကို ကျသွားသလို ထင်ရတယ်။

03:49

the entire branch seems to fall down.

83

217760

1816

ဒီတော့ ၎င်းဟာ ဘာဖြစ်လို့
အဲဒီလို လုပ်နေတာလဲ။

03:51

So why does it do that?

84

219600

1536

03:53

It's not really known to science.

85

221160

1616

သိပ္ပံပညာဟာ မသိရသေးပါ။

အဲဒီလို ပြုမူရခြင်းရဲ့ အကြောင်းရင်း
တစ်ခုက အင်းဆက်ကောင်တွေကို ခြောက်လှ့န်ရန်

03:54

One of the reasons why
could be that it scares away insects

86

222800

3216

03:58

or it looks less appealing to herbivores.

87

226040

2176

အပင်စားကောင်နဲ့
သိပ်မတူမှန်း ပြသရန် ဖြစ်နိုင်တယ်။

04:00

But how does it do that?
Now, that's interesting.

88

228240

2496

၎င်းက အဲဒါကို လုပ်ကိုင်ပုံကမှ
စိတ်ဝင်စားစရာပါ။

04:02

We can do an experiment to find out.

89

230760

2136

ရှာကြံရန် စမ်းသပ်မှု တစ်ခု လုပ်ကြပါစို့။

04:04

So what we're going to do now,

90

232920

1456

အခု လုပ်ဖို့ စိတ်ကူးနေတာက၊

ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှ အချက်ပြမှုကို
မှတ်တမ်း တင်ခဲ့သလိုပဲ၊ ကျွန်ုပ်ုတို့ဟာ

04:06

just like I recorded
the electrical potential from my body,

91

234400

3416

04:09

we're going to record the electrical
potential from this plant, this mimosa.

92

237840

3816

ဒီထိကရုံးပင်ထံမှ လာနိုင်တဲ့ လျှပ်စစ်
အချက်ပြမှုတွေကို ဖမ်းယူချင်ပါတယ်။

04:13

And so what we're going to do
is I've got a wire wrapped around the stem,

93

241680

5496

အဲဒါ့အတွက် ကျွန်တော်ဟာ ၎င်းကို
ဝိုင်ယာကြိုးနဲ့ ရစ်ပစ်ပါမယ်၊

04:19

and I've got the ground electrode where?

94

247200

2080

ဟောဒီမှာ မြေကို ချပေးတဲ့
လျှပ်ခေါင်းနေရာ ရှာရပါမယ်။

မြေကြီးထဲကိုပါ။ ဒါဟာ လျှပ်စစ်
အင်ဂျင်နီယာ နောက်ပြောင်မှုနဲ့ တူပါတယ်။

04:22

In the ground. It's an electrical
engineering joke. Alright.

95

250360

2936

04:25

(Laughter)

96

253320

1336

(ရယ်သံများ)

04:26

Alright. So I'm going to go ahead
and tap the leaf here,

97

254680

2736

ကောင်းပါပြီ။ ရှေ့ဆက်လျက်
ဒီနေရာမှာ အရွက်ကို ပုတ်ပါမယ်၊

04:29

and I want you to look
at the electrical recording

98

257440

2375

အပင်ထဲမှ လာကြမှာဖြစ်တဲ့
လျှပ်စစ် မှတ်တမ်းတင်မှုကို

04:31

that we're going to see inside the plant.

99

259839

1961

သတိထား စောင့်ကြည့်ဖို့ မှာလိုပါတယ်။

04:34

Whoa. It is so big,
I've got to scale it down.

100

262520

2896

အောင်မလဲ။ ကြီးမားလှပါလား၊
စကေးကိုတောင် ညှိချပေးရမယ်။

04:37

Alright. So what is that?

101

265440

1416

ကောင်းပါပြီ။ အဲဒါက ဘာများလဲ။

04:38

That is an action potential
that is happening inside the plant.

102

266880

2976

အပင်ထဲမှာ ဖြစ်ပျက်ခဲ့တဲ့ လှုပ်ရှားရေး
အစွမ်းအစ တစ်ခုပါ။

04:41

Why was it happening?

103

269880

1256

အဲဒါ ဘယ်လို ဖြစ်ပျက်လာခဲ့တာလဲ။

04:43

Because it wanted to move. Right?

104

271160

1616

ရွေ့ရှားချင်ခဲ့လို့ပါ။ ဟုတ်တယ်နော်။

04:44

And so when I hit the touch receptors,

105

272800

3016

ကျွန်တော်က ထိတွေ့မှုခံ အာရုံခံနေရာကို
ထိလိုက်တာနဲ့

04:47

it sent a voltage all the way down
to the end of the stem,

106

275840

3176

၎င်းဟာ ပင်စည် တစ်လျှောက်တွင် ဗို့အား
အချက်ပြမှုကို လွှတ်လိုက်တယ်၊

အဲဒါကမှ ရွေ့ရှားလာစေခဲ့တာပါ။

04:51

which caused it to move.

107

279040

1256

04:52

And now, in our arms,
we would move our muscles,

108

280320

2256

ကျွန်ုပ်တို့ဆိုရင် ကြွက်သွားတွေနဲ့
လှုပ်ရှားကြမှာပါ၊

04:54

but the plant doesn't have muscles.

109

282600

1696

အပင်ဆီမှာ ကြွက်သွားတွေ မရှိပါဘူး။

04:56

What it has is water inside the cells

110

284320

2256

၎င်းထဲမှာ ဆဲလ်တွေထဲတွင် ရေတွေ ရှိပါတယ်

ဗို့အားက ၎င်းကို ဝင်ဆောင့်တဲ့ အခါ
ပွင့်ထွက်လျက် ရေတွေ ထွက်လာတယ်၊

04:58

and when the voltage hits it,
it opens up, releases the water,

111

286600

2936

05:01

changes the shape of the cells,
and the leaf falls.

112

289560

2434

ဆဲလ်ပုံစံတွေကို ပြောင်းလဲပစ်လို့
အရွက်တွေ ထိုးကျသွားကြတယ်။

05:04

OK. So here we see an action potential
encoding information to move. Alright?

113

292480

4936

ကောင်းပြီ။ လှုပ်ရှားရေး အစွမ်းကို
ကုဒ်သွင်းထားတာကို မြင်ကြရမှုပါပဲ။

အဲဒါဟာ ဒီထက်ပိုပြီး လုပ်နိုင်သလား။

05:09

But can it do more?

114

297440

1496

05:10

So let's go to find out.

115

298960

1256

အဖြေကို ရှာကြည့်ကြရအောင်။

05:12

We're going to go to our good friend,
the Venus flytrap here,

116

300240

3056

ကျွန်ုပ်တို့ မိတ်ဆွေကြီး
ယင်ကောင်ဖမ်း Venus flytrap ဆီ သွားမယ်၊

05:15

and we're going to take a look
at what happens inside the leaf

117

303320

4416

ယင်ကောင်က အရွက်ပေါ်ကို လာပြီး
ထိုင်လိုက်တာနဲ့ အရွက်ထဲမှာ ဘာတွေ

05:19

when a fly lands on here.

118

307760

1936

ဖြစ်ပျက်လာတယ် ဆိုတာ လေ့လာကြမယ်။

05:21

So I'm going to pretend
to be a fly right now.

119

309720

2696

ဒီတော့ ကျွန်တော်ဟာ ယင်ကောင်လို
ဟန်ဆောင်လိုက်မယ်။

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ Venus
ယင်ထောင်ချောက်က ဒါပါ။

05:24

And now here's my Venus flytrap,

120

312440

1656

05:26

and inside the leaf,
you're going to notice

121

314120

2016

ပြီးတော့ အရွက်တွေ အကြားမှာ
ခင်ဗျားတို့ သတိထားမိနိုင်တာက

05:28

that there are three little hairs here,
and those are trigger hairs.

122

316160

3216

အမျှင်လေးတွေ သုံးခုပါ၊
အချက်ပေးကြမဲ့ အမျှင်တွေပါ။

05:31

And so when a fly lands --

123

319400

1376

ဒီတော့ ယင်ကောင်က နားလိုက်တာနဲ့ --

05:32

I'm going to touch
one of the hairs right now.

124

320800

2496

ကျွန်တော်ဟာ ခုနက အမျှင်
တစ်ခုကို တို့ပါတော့မယ်။

05:35

Ready? One, two, three.

125

323320

1440

အသင့်ပဲနော်။ တစ်၊ နှစ်၊ သုံး။

ကျွန်တော်တို့ ဘာတွေ့လဲ။ လှပတဲ့
လုပ်ဆောင်ချက် စွမ်းပကားပါ။

05:39

What do we get? We get
a beautiful action potential.

126

327000

2456

05:41

However, the flytrap doesn't close.

127

329480

2520

ဒါပေမဲ့ ယင်ထောင်ချောက်ကတော့
ပိတ်မသွားပါ။

အဲဒါ ဘာကြောင့်ကို နားလည်ရန်

05:44

And to understand why that is,

128

332640

1456

ကျွန်တော်တို့ဟာ ယင်ထောင်ချောက်
ပြုမူပုံကို နည်းနည်းပိုနားလည်ရန် လိုတယ်။

05:46

we need to know a little bit more
about the behavior of the flytrap.

129

334120

3216

05:49

Number one is that it takes
a long time to open the traps back up --

130

337360

3296

နံပါတ်တစ်က ထောင်ချောက်အနေနဲ့
ပြန်ဖွင့်ရန် အချိန် အများကြီးလိုပါတယ်--

05:52

you know, about 24 to 48 hours
if there's no fly inside of it.

131

340680

4176

ယင်ကောင်သာ အထဲမှာ မရှိရင်
၂၄ မှ ၄၈ နာရီ ကြာတတ်တယ်။

အဲဒါ့အတွက်
စွမ်းအင် အများကြီးလိုပါတယ်။

05:56

And so it takes a lot of energy.

132

344880

1696

05:58

And two, it doesn't need to eat
that many flies throughout the year.

133

346600

3216

အချက်နှစ်က ၎င်းဟာ တစ်နှစ်လုံး
ယင်တွေ အများကြီး စားရန် မလိုပါဘူး။

လက်တစုတပ်စာပဲ စားတယ်။
လိုတဲ့ စွမ်းအင် အများစုကို နေထံမှရပါတယ်။

06:01

Only a handful. It gets
most of its energy from the sun.

134

349840

2656

06:04

It's just trying to replace
some nutrients in the ground with flies.

135

352520

3216

၎င်းဟာ အာဟာရ တချို့ကိုသာ
ယင်တွေနဲ့ အစားထိုးချင်တာပါ။

06:07

And the third thing is,

136

355760

1256

တတိယအချက်က၊

၎င်းဟာ ထောင်ချောက်ကို ဖွင့်လိုက်
ပိတ်လိုက် လုပ်တာက အကြိမ်အနည်းငယ်မျှပါ။

06:09

it only opens then closes the traps
a handful of times

137

357040

2976

06:12

until that trap dies.

138

360040

1640

ထောင်ချောက် ချုပ်ငြိမ်းတဲ့ အထိပါ။

06:14

So therefore, it wants
to make really darn sure

139

362120

2696

အဲဒါကြောင့် ထောင်ချောက်ထဲမှာ
စားစရာရှိတာကို

06:16

that there's a meal inside of it
before the flytrap snaps shut.

140

364840

4416

မပိတ်ခင် သေချာအောင်
စစ်ပြီးမှသာ ၎င်းက ပိတ်တာပါ။

06:21

So how does it do that?

141

369280

1200

အဲဒါကို ၎င်းက ဘယ်လိုလုပ်တာလဲ။

06:23

It counts the number of seconds

142

371280

2616

၎င်းဟာ စက္ကန့်တွေကို ရေတွက်ပါတယ်၊

06:25

between successive
touching of those hairs.

143

373920

3216

ခုနက အမျှင်တွေကို အောင်မြင်စွာ
ထိတို့လိုက်တဲ့ နောက်မှာ ရေတွက်တာပါ။

06:29

And so the idea is
that there's a high probability,

144

377160

2416

ဆိုတော့ စိတ်ကူးကဘာလဲဆိုတော့၊
အထဲမှာ ယင်ကောင်ရှိဖို့

06:31

if there's a fly inside of there,
that it's going to be clicked together,

145

379600

3456

အလားအလာများပြီး
၎င်းက ပထမ ကလစ်ကို ရလိုက်တယ်၊

တနည်းအားဖြင့် စလုပ်ဆောင်ရန်
စွမ်းပကားကို ပထမအကြိမ် ရလိုက်တာနဲ့

06:35

and so when it gets the first
action potential,

146

383080

2216

06:37

it starts counting, one, two,

147

385320

1416

၎င်းဟာ စပြီး ရေတွက်တော့တယ်၊ တစ်၊ နှစ်

06:38

and if it gets to 20
and it doesn't fire again,

148

386760

2216

၂၀ အထိ ရောက်သွားလို့
ဘာအချက်ပြမှုကိုမှ မရရင်

06:41

then it's not going to close,

149

389000

1416

၎င်းဟာ ပိတ်တော့မှာ မဟုတ်ပါဘူး။

06:42

but if it does it within there,
then the flytrap will close.

150

390440

2856

ဒါပေမဲ့ အဲဒီကာလအတွင်း အချက်ပေးမှု
ရခဲ့ရင် ထောင်ချောက် ပိတ်မယ်။

06:45

So we're going to go back now.

151

393320

1456

နောက်ကို ပြန်သွားကြမယ်။

06:46

I'm going to touch
the Venus flytrap again.

152

394800

2016

ယင်ထောင်ချောက်ကို ထပ်ပြီး ထိပါမယ်။

06:48

I've been talking
for more than 20 seconds.

153

396840

2016

ကျွန်တော် စကားပြောနေတာ
စက္ကန့် ၂၀ ထက်ပိုကြာခဲ့တယ်။

06:50

So we can see what happens
when I touch the hair a second time.

154

398880

2960

ဒီတော့ ဒုတိယအကြိမ် အမျှင်တွေကို
ထိရင် ဘာဖြစ်လာမှာကို တွေ့ကြရပါမယ်။း

ဘာတွေ့ကြလဲ။ ဒတိယအကြိမ်မြောက်
လုပ်ဆောင်ချက် စွမ်းပကားကို ရတယ်။

06:55

So what do we get?
We get a second action potential,

155

403720

2456

06:58

but again, the leaf doesn't close.

156

406200

1896

ဒါတောင် အရွက်ဟာ ပိတ်မသွားပါဘူး။

07:00

So now if I go back in there

157

408120

1936

ကျွန်တော် အခု နောက်ကို ပြန်သွားမယ်ဆိုရင်

07:02

and if I'm a fly moving around,

158

410080

1896

ကျွန်တော်ဟာ ပျံဝဲနေတဲ့ ယင်ဆိုပါစို့၊

ကျွန်တော်ဟာ အရွက်ကို
အကြိမ်အနည်းငယ်ထိ တို့ထိပါမယ်။

07:04

I'm going to be touching
the leaf a few times.

159

412000

2176

07:06

I'm going to go and brush it a few times.

160

414200

2416

သွားပြီး ၎င်းကို ပွတ်တိုက်ကြည့်မယ်။

07:08

And immediately,

161

416640

1416

ချက်ချင်းဆိုသလို

07:10

the flytrap closes.

162

418080

1736

ယင်ထောင်ချောက်ဟာ ပိတ်သွားတယ်။

07:11

So here we are seeing the flytrap
actually doing a computation.

163

419840

4136

ဒီတော့ ယင်ထောင်ချောက်ဟာ လက်တွေ့တွင်
တွက်ချက်နိုင်တာကို ကျွန်ုပ်တို့ မြင်ရတာပါ။

ထောင်ချောက်ထဲ ယင်ကောင်ရှိရဲ့လား
ဆိုတာကို ချင့်ချိန်ပြီးမှ

07:16

It's determining
if there's a fly inside the trap,

164

424000

2496

07:18

and then it closes.

165

426520

1496

၎င်းကို ပိတ်ချလိုက်တာပါ။

07:20

So let's go back to our original question.

166

428040

2400

အခုတော့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ မူရင်းမေးခွန်းဆီ
ပြန်သွားကြပါစို့။

07:23

Do plants have brains?

167

431520

2296

အပင်တွေဆီမှာ ဦးနှောက်ရှိရဲ့လား။

07:25

Well, the answer is no.

168

433840

1576

အဖြေကတော့ မရှိပါ။

07:27

There's no brains in here.

169

435440

1376

သူတို့အထဲမှာ ဦးနှောက်မရှိပါ။

07:28

There's no axons, no neurons.

170

436840

3576

အဲဒီမှာ axon တွေ၊ neuron တွေ မရှိပါဘူး။

07:32

It doesn't get depressed.

171

440440

1376

၎င်းဟာ စိတ်ဓာတ်မကျတတ်ပါ။

07:33

It doesn't want to know
what the Tigers' score is.

172

441840

2376

Tigers ရခဲ့တဲ့ အမှတ်တွေ
၎င်းဟာ မသိချင်ပါဘူး။

ကိုယ့်ကို လက်တွေ့အသုံးချရန်
ပြဿနာ ၎င်းဆီမှာ မရှိပါဘူး။

07:36

It doesn't have
self-actualization problems.

173

444240

2096

07:38

But what it does have
is something that's very similar to us,

174

446360

3416

ဒါပေမဲ့ ၎င်းဆီမှာ ရှိတဲ့ဟာက
ကျွန်ုပ်တို့နဲ့ သိပ်ကို ဆင်တူပါတယ်။

07:41

which is the ability
to communicate using electricity.

175

449800

3056

လျှပ်စစ်ကိုသုံးပြီး ဆက်သွယ်နိုင်စွမ်းကို
ပြောနေတာပါ။

07:44

It just uses slightly
different ions than we do,

176

452880

2256

၎င်းဟာ ထပ်တူအရာတွေကို လုပ်ကိုင်နေပေမဲ့

07:47

but it's actually doing the same thing.

177

455160

2016

နည်းနည်းလေး မတူတဲ့ ion တွေကို သုံးပါတယ်။

07:49

So just to show you

178

457200

2176

ခင်ဗျားတို့ကိုVenus ယင်ထောင်ချောက်ထဲ

07:51

the ubiquitous nature
of these action potentials,

179

459400

3296

မြင်ခဲ့ကြရတဲ့ နေရာတကာမှာ
တွေ့မြင်နိုင်တဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်စွမ်းပကားကို

07:54

we saw it in the Venus flytrap,

180

462720

2216

ခင်ဗျားတို့ ပြပေးနိုင်ရန်အတွက်

07:56

we've seen an action
potential in the mimosa.

181

464960

2136

ထိကရုံးမျိုးကို ယူပြီး
လက်တွေ့ လုပ်ပြခဲ့တာပါ။

07:59

We've even seen
an action potential in a human.

182

467120

2376

လူသားထဲက အလားတူ လုပ်ဆောင်ချက်
စွမ်းပကားကိုလည်း မြင်ခဲ့ကြရတယ်။

08:01

Now, this is the euro of the brain.

183

469520

3216

အဲဒီအချက်ကမှ ဦးနှောက်ရဲ့ အချက်အချာပါ။

အချက်အလက်တွေ အားလုံးကို
ကူးဖြတ်ပို့ပေးပုံကို ဆိုလိုတာပါ။

08:04

It's the way that all
information is passed.

184

472760

2136

08:06

And so what we can do
is we can use those action potentials

185

474920

2816

ဒီတော့ ကျွန်ုပ်တို့က အဲဒီလို လုပ်ဆောင်ချက်
စွမ်းပကားကို အသုံးချလျက်

08:09

to pass information

186

477760

1496

အချက်အလက်တွေ အပင်မျိုးစိတ်တွေကြား

08:11

between species of plants.

187

479280

1736

ကူးဖြတ်မျှဝေပေးရန်ပါပဲ။

08:13

And so this is our interspecies
plant-to-plant communicator,

188

481040

4416

ဒါက မျိုးစိတ်အချင်းချင်း အပင်မှအပင်သို့
ဆက်သွယ်ရေးကိရိယာပါ၊

ကျွန်ုပ်တို့ လုပ်ပြခဲ့ကြတာက လုံးဝကို
အသစ်ဖြစ်တဲ့ စမ်းသပ်မှု တစ်ခုပါ၊

08:17

and what we've done
is we've created a brand new experiment

189

485480

3176

ကျွန်ုပ်တို့ဟာ Venus ယင်ထောင်ချောက်ထံမှ
လုပ်ဆောင်ချက် စွမ်းပကားကို မှတ်တမ်းတင်ပြီး

08:20

where we're going to record
the action potential from a Venus flytrap,

190

488680

3536

08:24

and we're going to send it
into the sensitive mimosa.

191

492240

2776

အဲဒါကို အာရံခံနိုင်စွမ်းရှိတဲ့
ထိကရုံးပင်ဆီ ပို့ပေးကြမှာပါ။

08:27

So I want you to recall what happens

192

495040

1736

ထိကရုံပင်ရဲ့ အရွက်တွေ
တို့ထိစဉ်တုန်းက ဖြစ်ပျက်ခဲ့တာကို

08:28

when we touch the leaves of the mimosa.

193

496800

1936

ပြန်ပြောင်း သတိရကြပါ။

၎င်းဆီမှာ ထိတွေ့မှုကို အာရုံခံနိုင်တဲ့
ကိရိယာရှိလို့အဲဒီ အချက်အလက်တွေကို

08:30

It has touch receptors
that are sending that information

194

498760

2656

08:33

back down in the form
of an action potential.

195

501440

2096

လုပ်ဆောင်ချမှုပုံစံဖြင့်
ပြန်ပို့ပေးနိုင်တာပါ။

08:35

And so what would happen

196

503560

1336

ယင်ထောင်ချောက်ထံမှနေပြီး

08:36

if we took the action potential
from the Venus flytrap

197

504920

3616

လုပ်ဆောင်ချက် စွမ်းပကားကိုယူပြီး
ထိကရုံပင်ရဲ့ ပင်စည်ဆီကို

08:40

and sent it into
all the stems of the mimosa?

198

508560

3080

ပို့ပေးလိုက်ရင် ဘယ်လိုများ
ဖြစ်ပျက်လာမလဲ ဆိုတာကို သိလိုကြပါတယ်။

08:44

We should be able to create
the behavior of the mimosas

199

512440

3016

ကျွန်ုပ်တို့ဟာ ထိကရုံပင်ကို လက်တွေ့တွင်
မတို့ထိရဘဲနဲ့

တစ်ခုခုကို ပြုမူလုပ်ခိုင်းလာစေနိုင်မှာပါ။

08:47

without actually touching it ourselves.

200

515480

1896

08:49

And so if you'll allow me,

201

517400

2016

ဒီတော့ ခင်ဗျားတို့ကသာ ခွင့်ပြုမယ်ဆိုရင်၊

08:51

I'm going to go ahead
and trigger this mimosa right now

202

519440

3455

ကျွန်တော်ဟာ ရှေ့ဆက်လျက်
Venus ယင်ထောင်ချောက်ရဲ့

08:54

by touching on the hairs
of the Venus flytrap.

203

522919

3817

အမျှင်တွေကို ထိပေးခြင်းဖြင့်
ဒီထိကရုံပင်ကို အခုတစ်ခုခု လုပ်ခိုင်းမှာပါ။

08:58

So we're going to send information
about touch from one plant to another.

204

526760

3600

ကျွန်ုပ်တို့ဟာ တို့ထိခံရမှု အချက်အလက်
တွေကို တစ်ပင်မှ တစ်ပင်သို့ ပို့ပေးကြမှာပါ။

09:06

So there you see it.

205

534640

1696

ဒီမှာ ခင်ဗျားတို့ မြင်နိုင်ကြတယ်။

09:08

So --

206

536360

1216

ဒီတော့--

09:09

(Applause)

207

537600

6016

(လက်ခုပ်သံများ)

ဒီတော့၊ ခင်ဗျားတို့ဟာ အပင်တွေအကြောင်း
နည်းနည်းလေး ပိုသိလာပြီ မျှော်လင့်တယ်။

09:15

So I hope you learned a little bit,
something about plants today,

208

543640

3056

09:18

and not only that.

209

546720

1216

နောက်ထပ်လည်း သိခဲ့ကြရမှာပါ။

09:19

You learned that plants could be used
to help teach neuroscience

210

547960

3016

အာရုံကြော သိပ္ပံပညာကို ပို့ချရာတွင်
အပင်တွေကို အသုံးချလျက် အာရုံကြောဆိုင်ရာ

09:23

and bring along the neurorevolution.

211

551000

1736

တော်လှန်ရေးကို ဆင်နွှဲနိုင်ကြမှာပါ။

09:24

Thank you.

212

552760

1216

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

09:26

(Applause)

213

554000

2720

(လက်ခုပ်သံများ)

Translated by Myo Aung
Reviewed by sann tint

ABOUT THE SPEAKER

Greg Gage - Neuroscientist
TED Fellow Greg Gage helps kids investigate the neuroscience in their own backyards.

Why you should listen

As half of Backyard Brains, neuroscientist and engineer Greg Gage builds the SpikerBox -- a small rig that helps kids understand the electrical impulses that control the nervous system. He's passionate about helping students understand (viscerally) how our brains and our neurons work, because, as he said onstage at TED2012, we still know very little about how the brain works -- and we need to start inspiring kids early to want to know more.

Before becoming a neuroscientist, Gage worked as an electrical engineer making touchscreens. As he told the Huffington Post: "Scientific equipment in general is pretty expensive, but it's silly because before [getting my PhD in neuroscience] I was an electrical engineer, and you could see that you could make it yourself. So we started as a way to have fun, to show off to our colleagues, but we were also going into classrooms around that time and we thought, wouldn't it be cool if you could bring these gadgets with us so the stuff we were doing in advanced Ph.D. programs in neuroscience, you could also do in fifth grade?" His latest pieces of gear: the Roboroach, a cockroach fitted with an electric backpack that makes it turn on command, and BYB SmartScope, a smartphone-powered microscope.

More profile about the speaker
Greg Gage | Speaker | TED.com

THE ORIGINAL VIDEO ON TED.COM

Greg Gage: ရေတွက်တတ်ပြီး ဆက်သွယ်နိုင်ကြတဲ့ အပင်များနဲ့ လျှပ်စစ် စမ်းသပ်မှုများ | TED Talk | TED.com