ABOUT THE SPEAKER
Sabine Doebel - Cognitive scientist
Sabine Doebel studies the developing mind to understand how experience shapes our thinking and executive control skills.

Why you should listen

Sabine Doebel conducts research with children in an effort to understand the nature of the mind, with much of her work focusing on how children develop the cognitive abilities that serve us so well as adults, like controlling impulses, thinking ahead, and staying on task.

Doebel is an incoming assistant professor in the Department of Psychology at George Mason University in Fairfax, Virginia, where she will direct the brand new Developing Minds Lab. She earned her PhD from the Institute of Child Development at the University of Minnesota and subsequently was a postdoctoral fellow at the University of Colorado Boulder. Her research has been funded by the National Institutes of Health and published in Psychological Science, Cognition, Developmental Psychology and Child Development. A full list of her publications can be found here.

Doebel is also a passionate advocate of open science and has received funding from the National Science Foundation to help developmental scientists adopt transparency-enhancing practices that will allow them to build more easily on each other's work.

More profile about the speaker
Sabine Doebel | Speaker | TED.com
TEDxMileHigh

Sabine Doebel: How your brain's executive function works -- and how to improve it

Sabine Doebel: သင့်ဦးနှောက်ရဲ့ စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ် အလုပ်လုပ်ပုံနှင့် ၎င်းကို တိုးတက်အောင် ပြုလုပ်နည်း။

Filmed:
2,412,954 views

သင်ဟာ သင့်ဦးနှောက်ရဲ့စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ်ကို နေ့စဉ်အသုံးပြုရပါတယ်။ ဒါက အာရုံစိုက်ခြင်၊ ကြိုတင် စီစဉ်မှုနဲ့ စိတ်ကူးပေါက်တာတွေကို ထိန်းချုပ်တာတိုလို အရာတွေကို သင်လုပ်ဆောင်ပုံပါ။ ပိုကောင်းအောင် လုပ်ကိုင်နိုင်ဖို့ ၎င်းကို တိုးတက်အောင် လုပ်ရနိုင်ပါသလား။ သိပ္ပံပညာရှင် Sabine Doebel ကနေပြီး သူ့ရဲ့ ကလေးဖွံ့ဖြိုးမှု သုတေသနမှ စိတ်ဝင်စားဖွယ်အကောင်းဆုံးတွေနဲ့အတူ သိမှတ်မှုဆိုင်ရာ စီမံခန့်ခွဲရေးလုပ်ငန်းကို သက်ရောက်မှုရှိစေတဲ့ အကြောင်းရင်းတွေကို စူးစမ်းရှာဖွထားပတယ်၊ ပြီးတော့ အကျင့်ဆိုးတွေကို ဖြတ်ပစ်ဖို့နဲ့ သင့်ရည်မှန်းချက်တွေအောင်မြင်ဖို့ ၎င်းကို အသုံးပြုနိုင်ပုံပါ။
- Cognitive scientist
Sabine Doebel studies the developing mind to understand how experience shapes our thinking and executive control skills. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
So I have a confession to make.
0
708
2851
ဒီတော့ ကျွန်မမှာ ဝန်ခံစရာ
တစ်ခုရှိပါတယ်၊
00:15
I only recently learned how to drive.
1
3583
2292
မကြာသေးခင်ကမှ
ကားမောင်းသင်ခဲ့တာပါ။
00:18
And it was really hard.
2
6750
1542
တော်တော့ကို ခက်ခဲတာပါ။
00:21
Now, this wasn't an older brain thing.
3
9125
3059
အခု ဒါဟာ ပိုအိုတဲ့ ဦးနှောက်ရဲ့
ကိစ္စတစ်ခု မဟုတ်ခဲ့ဘူး။
00:24
Do you remember what it was like
when you first learned how to drive?
4
12208
3268
သင်ပထမဆုံးကာမောင်းသင်တုန်းက
ဘယ်လိုမျိုးဆိုတာကို သင်မှတ်မိလား။
00:27
When every decision you made
was so conscious and deliberate?
5
15500
2958
ဆုံးဖြတ်သမျှ သတိရှိရှိ၊ အေးအေးလူလူ
ဖြစ်တာ ဘယ်တုန်းကလဲ။
00:31
I'd come home from my lessons
completely wiped out mentally.
6
19208
3459
စိတ်ပိုင်းအရ လုံးဝကို ဖျက်ပစ်လိုက်တဲ့
သင်ခန်းစာတွေကနေ အိမ်ပြန်ပြန်လာတယ်။
00:35
Now, as a cognitive scientist
I know that this is because I was using
7
23458
3435
အခု သိမှတ်မှုဆိုင်ရာ သိပ္ပံပညာရှင်အဖြစ်
စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ်ဆိုတာကို
00:38
a lot of something
called executive function.
8
26917
3791
ကျွန်မ အများကြီးသုံးနေတာ
ကျွန်မသိတယ်။
00:43
Executive function is our amazing ability
to consciously control our thoughts,
9
31375
5393
စီမံခန့်ခွဲ​ရေး အလုပ်ဟာ ကားမောင်းသင်တာလို
ရည်မှန်းချက်တွေအောင်မြင်ဖို့
00:48
emotions and actions
10
36792
1809
ကျွန်မတို့အတွေးတွေ၊ ခံစားမှုတွေနဲ့
00:50
in order to achieve goals ...
11
38625
2018
လုပ်ဆောင်မှုတွေကို သတိရှိရှိ ထိန်းဖို့
00:52
like learning how to drive.
12
40667
1583
အံ့ဖွယ်အရည်အချင်းတစ်ခုပါ၊
00:55
It's what we use when we need
to break away from habit,
13
43000
3018
စိတ်ကူးပေါက်မှုတွေနဲ့
ကြိုတင် စီစဉ်မှုတွေကို ဟန့်တားတဲ့
00:58
inhibit our impulses and plan ahead.
14
46042
2500
အကျင့်တွေကနေ ခွဲထွက်ဖို့လိုတဲ့အခါ
သုံးတဲ့အရာပါ။
01:01
But we can see it most clearly
when things go wrong.
15
49708
2792
ဒါပေမဲ့ ကိစ္စတွေ မှားသွားတဲ့အခါ
အရှင်းဆုံး မြင်နိုင်တယ်။
01:05
Like, have you ever accidentally
poured orange juice on your cereal?
16
53250
3393
ဥပမာ၊ အဟာရအစာပေါ်မှာ
မတော်တဆ လိမ္မော်ရည် လောင်းချဖူးလား။
01:08
(Laughter)
17
56667
2059
(ရယ်သံများ)
01:10
Or, ever start scrolling on Facebook
18
58750
1893
(သို့) Facebook မှာ လျှောက်ကြည့်ရင်း
01:12
and suddenly realize
you've missed a meeting?
19
60667
2142
အစည်းအဝေး လွတ်သွားပြီလို့
ရုတ်တရက် သတိရမိတာရော
01:14
(Laughter)
20
62833
1310
(ရယ်သံများ)
01:16
Or maybe this one's more familiar:
21
64167
1642
(သို့) ဒီတစ်ခုကပိုရင်းနှီးနိုင်တယ်
01:17
Ever plan to stop at the store
on the way home from work
22
65833
2685
အလုပ်ကနေ အိမ်အပြန်အလာမှာ
စတိုးဆိုင်မှာ ရပ်ဖို့စီစဉ်ပြီးမှ
01:20
and then drive all the way home
instead on autopilot?
23
68542
2851
အလိုလိုထိန်းတာအစား
အိမ်ကိုတန်းမောင်းဖူးလား။
01:23
(Laughter)
24
71417
2184
(ရယ်သံများ)
01:25
These things happen to everyone.
25
73625
2393
ဒီအဖြစ်တွေက လူတိုင်းဖြစ်ပါတယ်။
01:28
And we usually call it absentmindedness,
26
76042
1934
ဒါကို မေ့လျော့တတ်မှုလို့ အမြဲလို
ခေါ်တယ်၊
01:30
but what's really happening
27
78000
1309
ဒါပေမဲ့ တကယ် ဖြစ်နေတာက
01:31
is we're experiencing a lapse
in executive function.
28
79333
3125
ကျွန်မတို့ဟာ စီမံခန့်ခွဲမှုလုပ်ငန်းမှာ
သတိလစ်ဟင်းမှု ကြုံနေတာပါ။
01:35
So we use executive function
every day in all aspects of our lives.
29
83625
4393
ဒီတော့ စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ်ကို ကျွန်မတို့
ဘဝရဲ့ ကဏ္ဍအားလုံးမှာနေ့စဉ်သုံးကြတယ်။
01:40
And over the past 30 years,
30
88042
1434
လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၃၀ ကျော်က
01:41
researchers have found
that it predicts all kinds of good things
31
89500
3768
သုတေသီတွေ တွေ့ရှိထားတာက
ဒါက ကလေးဘဝနဲ့ ဟိုမှာဘက်က
01:45
in childhood and beyond,
32
93292
2184
ကောင်းတာတွေအကုန်လုံးကို ကြိုဟောပေးတယ်တဲ့၊။
01:47
like social skills, academic achievement,
mental and physical health,
33
95500
4559
ဥပမာ လူမှုရေး ကျွမ်းကျင်မှု၊ ပညာရေး
အောင်မြင်မှု၊စိတ်နဲ့ရုပ်ပိုင်း ကျန်းမာမှု၊
01:52
making money, saving money
34
100083
2018
ငွေရှာခြင်း၊ ငွေစုခြင်းနဲ့
01:54
and even staying out of jail.
35
102125
2143
ထောင်ကနေ ကင်းရှင်းတာတောင်ပါ။
01:56
Sounds great, doesn't it?
36
104292
2017
ကြားရတာ အတော်ကောင်းပုံပဲနော်။
01:58
So it's no surprise
37
106333
1435
ဒီတော့ ကျွန်မလို သုတေသီတွေဟာ
01:59
that researchers like me
are so interested in understanding it
38
107792
3434
ဒါကို သိနားလည်ဖို့နဲ့ ဒါကို ပိုကောင်း
အောင်လုပ်ဖို့ နည်းလမ်းတွေ ကြံဆရာမှာ
02:03
and figuring out ways to improve it.
39
111250
2208
အလွန်စိတ်ဝင်စားတာ မဆန်းပါဘူး။
02:07
But lately, executive function has become
a huge self-improvement buzzword.
40
115167
5166
ဒါပေမဲ့ မကြာသေးခင်က စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ်ဟာ
တိုးတက်ရေး ခေတ်ပေါ်စာလုံးဖြစ်လာခဲ့တယ်။
02:13
People think you can improve it
through brain-training iPhone apps
41
121042
3351
လူတွေထင်တာက ဦးနှောက်လေ့ကျင့်ရေး
iPhone apps နဲ့ ကွန်ပြူတာ ဂိမ်းတွေ
02:16
and computer games,
42
124417
1434
(သို့) သီးခြားနည်းလမ်းတစ်ခုကို
02:17
or by practicing it in a specific way,
like playing chess.
43
125875
3250
လေ့ကျင့်ရာကကနေ
ဒါကို တိုးတက်အောင်လုပ်နိုင်တယ်လို့ပါ။
02:22
And researchers are trying
to train it in the lab
44
130250
3059
သုတေသီတွေဟာ လက်တွေ့ခန်းမှာ
ဒါကိုလေ့ကျင့်ပေးဖို့ ကြိုးစားနေတယ်
02:25
in the hopes of improving it
and other things related to it,
45
133333
2935
ဒါနဲ့ ဆက်စပ်တဲ့ အခြားတစ်ခု
တိုးတက်ဖို့ မျှော်လင့်ရင်းပေါ့
02:28
like intelligence.
46
136292
1291
ဉာဏ်ရည်လိုမျိုးပေါ့
02:31
Well, I'm here to tell you
47
139333
1476
ကဲ၊ ဒီမှာ ကျွန်မ ပြောမှာက
02:32
that this way of thinking
about executive function is all wrong.
48
140833
3935
စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ်နဲ့ပတ်သက်ပြီး
ဒီလိုတွေပုံက လုံးဝ မှားတယ်။
02:36
Brain training won't improve
executive function in a broad sense
49
144792
3559
ဦးနှောက် လေ့ကျင်တာက ကျယ်ပြန့်တဲ့
သဘောမှာ စီမံခန့်ခွဲရေးအလုပ်ကို
02:40
because it involves
exercising it in a narrow way,
50
148375
3226
မတိုးတက်စေတာက ဒါကို တကယ် သုံးတဲ့
လက်တွေဘဝ အခြေအနေတွေရဲ့အပြင်က
02:43
outside of the real-world contexts
in which we actually use it.
51
151625
4417
ကျဉ်းမြောင်းတဲ့နည်းတစ်ခုမှာ
လေ့ကျင့်မှု ပါဝင်လို့ပါ၊
02:48
So you can master that executive
function app on your phone,
52
156875
2851
ဖုန်းပေါ်က စီမံခန့်ခွဲရေး
အလုပ် အပ်ကို ကျွမ်းကျင်နိင်ပေမဲ့
02:51
but that's not going to help you stop
pouring OJ on your Cheeerios twice a week.
53
159750
3774
တစ်ပတ်နှစ်ကြိမ် Cheeerios မှာ OJ
လောင်းတာကိုရပ်ဖို့ ကူညီမှာတော့ မဟုတ်ဘူး။
02:55
(Laughter)
54
163538
1105
(ရယ်သံများ)
02:56
If you really want to improve
your executive function
55
164667
2517
သင့်ရဲ့စီမံခန့်ခွဲ့ရေး အလုပ်ကို
သင့်ဘဝအတွက် အရေးပါတဲ့
02:59
in a way that matters for your life,
56
167208
2185
နည်းလမ်းတစ်ခုမှာ တကယ်တိုးတက်စေချင်ရင်
03:01
you have to understand
how it's influenced by context.
57
169417
3750
ဒါကို အခြေအနေက သြဇာလွှမ်းမိုးပုံကို
နားလည်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။
03:06
Let me show you what I mean.
58
174083
1601
ကျွန်မဆိုလိုတာကို ပြသပါရစေ။
03:07
There's a great test
that we use in the lab
59
175708
2351
ကလေးငယ်တွေရဲ့ စီမံခန့်ခွဲရေး
အလုပ်ကို တိုင်းဖို့
03:10
to measure executive function
in young children
60
178083
2226
လက်တွေ့ခန်းမှာ သုံးတဲ့
စမ်းသပ်မှုတစ်ခုရှိတယ်၊
03:12
called the "dimensional change card sort."
61
180333
2584
"dimensional change card sort"
လို့ခေါ်ပါတယ်။
03:16
In this task, kids have to sort
cards in one way --
62
184000
3434
ဒီလုပ်ဆောင်မှုမှာ ကလေးတွေဟာ
ကဒ်တွေကို နည်းတစ်ခုနဲ့
03:19
like by shape --
63
187458
1518
ဥပမာ ပုံသဏ္ဌာန်အရ
03:21
over and over until they build up a habit.
64
189000
2768
အကျင့်တစ်ခုဖြစ်လာတဲ့အထိ
အထပ်ထပ်ရွေးရပါတယ်။
03:23
And then they're asked to switch
65
191792
2184
ဒီနောက်မှာ အလားတူကဒ်တွေကို
03:26
and sort the same cards in another way,
66
194000
2851
အခြားနည်းနဲ့ ပြောင်းပြီး ရွေးခိုင်းတယ်။
03:28
like by color.
67
196875
1333
ဥပမာ အရောင်အရပေါ့၊
03:31
Now, really young kids struggle with this.
68
199083
3226
အခု တကယ့်ကို ငယ်ရွယ်တဲ့ ကလေးတွေဟာ
ဒါနဲ့ရုန်းကန်ရတယ်။
03:34
Three- and four-year-olds will usually
keep sorting the cards in the old way
69
202333
3601
သုံ၊လေးနှစ်သားကလေးတွေဟာ
သူတို့ ဘာရွေးသင့်တယ်ဆိုတာ
03:37
no matter how many times you remind
them of what they should be doing.
70
205958
3375
ဘယ်နှစ်ကြိမ်သတိပေးပေးပေး
နည်းဟောင်းနဲ့ပဲ ကဒ်တွေကို ဆက်ရွေးနေတယ်။
03:42
(Video) Woman: If it's blue, put it here.
If it's red, put it here.
71
210125
3184
(ဗီဒီယို) အမျိုးသမီး။ အပြာဆို
ဒီမှာထား။ အနီဆို၊ ဒီမှာထား။
03:45
Here's a blue one.
72
213333
1250
ဒီမှာ အပြာတစ်ကဒ်။
03:47
OK, so now we're going to play
a different game.
73
215083
2268
အိုကေ၊ကဲအခု မတူတဲ့ကစားပွဲတစ်ခု
ကစားတော့မယ်နော်။
03:49
We're not going to play
the color game anymore.
74
217375
2226
အရောင်ကစားနည်းကို မကစားတော့ဘူး။
03:51
Now we're going to play the shape game,
75
219625
1893
အခု ပုံသဏ္ဌာန်ကစားနည်း ကစားတော့မယ်၊
03:53
and in the shape game,
76
221542
1267
ဒီပုံသဏ္ဌာန်ကစားနည်းမှာ
03:54
all the stars go here
and all the trucks go here, OK?
77
222833
3226
ကြယ်အားလုံးက ဒီကိုသွား၊
ကုန်ကားတွေက ဒီကိုသွား၊ ရတယ်နော်။
03:58
Stars go here, trucks go here.
78
226083
2060
ကြယ်တွေ ဒီသွား၊ ကုန်ကားတွေ ဒီသွား၊
04:00
Where do the stars go?
79
228167
1291
ကြယ်တွေ ဘယ်သွားလဲ။
04:02
And where do the trucks go?
80
230667
1559
ကုန်ကားတွေ ဘယ်သွားလဲ။
04:04
Excellent.
81
232250
1268
တော်တယ်ဟေ့။
04:05
OK, stars go here, trucks go here.
82
233542
2309
အိုကေ၊ ကြယ်တွေ ဒီသွား၊
ကုန်ကားတွေ ဒီသွား၊
04:07
Here's a truck.
83
235875
1250
ဒီမှာ ကုန်ကားတစ်စီး။
04:10
(Laughter)
84
238542
1809
(ရယ်သံများ)
04:12
Stars go here, trucks go here.
85
240375
2268
​ကြယ်တွေ ဒီသွား၊
ကုန်ကားတွေ ဒီသွား။
04:14
Here's a star.
86
242667
1250
ဒီမှာ ကြယ်တစ်ပွင့်။
04:17
(Laughter)
87
245208
2351
(ရယ်သံများ)
04:19
SB: So it's really compelling,
88
247583
1893
SB: တကယ်ကို ဆွဲဆောင်မှုရှိပြီး
04:21
and it's really obvious when she fails
to use her executive function.
89
249500
4101
သူ့ရဲ့ စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ်ကိုသုံးဖို့
ပျက်ကွက်တဲ့အခါ အတော့ကို ရှင်းပါတယ်။
04:25
But here's the thing:
90
253625
1268
ဒါပေမဲ့ ဒီမှာရှိတာက
04:26
we could train her on this task
and others like it
91
254917
2725
ဒီမှာ သူ့ကို သင်ပေးနိုင်တယ်၊
အခြားသူတွေပါ ဒါကိုကြိုက်တယ်၊
04:29
and eventually she'd improve,
92
257666
2018
နောက်ဆုံး သူတိုးတက်သွားမယ်၊
04:31
but does that mean
93
259708
1268
ဒါပေမဲ့ လက်တွေ့ခန်းအပြင်က
04:33
that she would've improved
her executive function outside of the lab?
94
261000
3268
သူ့စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ်တိုးတက်မယ်လို့
ဆိုလိုတာလား။
04:36
No, because in the real world,
she'll need to use executive function
95
264292
3434
မဟုတ်ပါ၊ အကြောင်းက လက်တွေ့ဘဝမှာ
ပုံသဏ္ဌာန်နဲ့ အရောင်ကြား ပြောင်းတာထက်
04:39
to do a lot more than switching
between shape and color.
96
267750
3476
အများကြီးပိုလုပ်ဖို့
စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ်ကို သုံးဖို့လိုမယ်။
04:43
She'll need to switch
from adding to multiplying
97
271250
2976
အပေါင်းကနေ အမြောက်ကို
(သို့) ကစားတာကနေ ရှင်းလင်းတာ
04:46
or from playing to tidying up
98
274250
2268
(သို့) သူ့ခံစားချက်ကို တွေးတာကနေ
04:48
or from thinking about her own feelings
to thinking about her friend.
99
276542
3851
သူ့သူငယ်ချင်းအကြာင်းတွေးတာကို
ပြောင်းဖို့လိုလိမ့်မယ်။
04:52
And success in real-world situations
depends on things
100
280417
2976
လက်တွေ့ဘဝအခြေအနေတွေက အောင်မြင်မှုက
အကြောင်းအရာတွေပေါ် မူတည်တယ်၊
04:55
like how motivated you are
and what your peers are doing.
101
283417
3809
သင့်ကို ဘယ်လိုတွန်းအားပေးတာ၊
သင့်ရွယ်တူတွေ ဘာတွေလုပ်ဆိုတာမျိုးပေါ့။
04:59
And it also depends
on the strategies that you execute
102
287250
3101
နောက် သီးခြားအခြေအနေတစ်ခုမှာ
စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ်ကို သုံးနေချိန်
05:02
when you're using executive function
in a particular situation.
103
290375
3250
သင် စီမံဆောင်ရွက်တဲ့
ဗျူဟာတွေပေါ်မှာလည်း မူတည်ပါတယ်။
05:06
So what I'm saying is
that context really matters.
104
294667
3708
ဒီတော့ ကျွန်မပြောနေတာက
အခြေအနေဟာ တကယ့်ကို အရေးပါတယ်။
05:11
Now let me give you an example
from my research.
105
299250
2726
အခု ကျွန်မ သုတေသနကနေ
နမူနာတစ်ခုကို ပေးပါရေစေ။
05:14
I recently brought in a bunch of kids
to do the classic marshmallow test,
106
302000
4393
တစ်လောက လုပ်နေကျ မုန့်ချို စမ်းသပ်မှု
လုပ်ဖို့ ကလေးတစ်သိုက်ကို ခေါ်လာခဲ့တယ်။
05:18
which is a measure
of delay of gratification
107
306417
2184
စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ်အတော်
လိုအပ်နိုင်တဲ့
05:20
that also likely requires
a lot of executive function.
108
308625
3125
ကျေနပ်မှုပေးတဲ့ အချိန်ဆွဲမှုကို
တိုင်းတာတာ တစ်ခုပါ။
05:24
So you may have heard about this test,
109
312708
1851
ဒီတော့ စမ်းသပ်မှုကို ကြာဖူးလောက်ပေမဲ့
05:26
but basically, kids are given a choice.
110
314583
2018
အခြေခံက ကလေးတွေကို
ရွေးချယ်မှုတစ်ခုပေးတာပါ။
05:28
They can have one marshmallow right away,
111
316625
2309
သူတို့ဟာ မုန့်ချိုတစ်ခုကို
ချက်ချင်းရနိုင်တယ်။
05:30
or if they can wait for me
to go to the other room
112
318958
2393
(သို့)အခြားတစ်ခန်းကိုသွားပြီး
မုန့်ချိုတွေပိုရဖို့
05:33
and get more marshmallows,
113
321375
1518
ကျွန်မကို စောင့်နိုင်တယ်၊
05:34
they can have two instead.
114
322917
1791
တစ်ခုအစား မုန့်နှစ်ခု ရနိုင်တယ်လေ။
05:37
Now, most kids really want
that second marshmallow,
115
325417
4017
ကဲ ကလေးအများစုဟာ
ဒုတိယ မုန့်ချိုကို တကယ်လိုချင်ပေမဲ့
05:41
but the key question is:
How long can they wait?
116
329458
3226
အဓိက မေးခွန်းက
ဘယ်လောက်ကြာကြာ သူတို့ စောင်နိုင်လဲ။
05:44
(Laughter)
117
332708
1101
(ရယ်သံများ)
05:45
Now, I added a twist
to look at the effects of context.
118
333833
4000
ကဲ အခြေအနေရဲ့ အကျိုးသက်ရောက်မှုကို
ကြည့်ဖို့ အလိမ်တစ်ခုထည့်လိုက်တယ်။
05:50
I told each kid that they were in a group,
119
338750
2976
သူတို့ဟာ အဖွဲ့တစ်စုမှာရှိခဲ့တာလို့
ကလေးတိုင်းကို ပြောခဲ့တယ်၊
05:53
like the green group,
120
341750
1643
ဥပမာ အစိမ်းရောင်အဖွဲ့ပေါ့။
05:55
and I even gave them
a green T-shirt to wear.
121
343417
3142
သူတို့ကို အစိမ်းရောင် တီရှပ်တောင်
ဝတ်ဖို့ပေးလိုက်တယ်။
05:58
And I said, "Your group
waited for two marshmallows,
122
346583
4101
ပြီးတော့ ကျွန်မက "မင်းတို့အဖွဲ့က
မု့န်ချိုတွေ စောင့်နေပြီး
06:02
and this other group, the orange group,
123
350708
2351
ဒီအခြားအဖွဲ့၊ လိမ္မော်ရောင်အဖွဲ့က
06:05
did not."
124
353083
1268
မစောင့်ဘူး"လို့။
06:06
Or I said the opposite:
125
354375
1476
(သို့) ဆန့်ကျင်ဘက် ပြောတာက
06:07
"Your group didn't wait
for two marshmallows
126
355875
2059
"မင်းတို့အဖွဲ့က မုန့်ချိုတွေ မစောင့်ဘူး၊
06:09
and this other group did."
127
357958
2060
သူများအဖွဲ့က စောင့်တယ်။"
06:12
And then I left the kid alone in the room
128
360042
2309
နောက် ကလေးကို အခန်းထဲမှာ
တစ်ယောက်တည်းထားခဲ့ပြီး
06:14
and I watched on a webcam
to see how long they waited.
129
362375
2833
ဘယ်လောက်ကြာကြာ စောင့်လဲသိဖို့
ဝက်ဘ်ကမ်ကနေ စောင့်ကြည့်တယ်။
06:17
(Laughter)
130
365792
4059
(ရယ်သံများ)
06:21
So what I found was that kids who believed
131
369875
3768
ဒီတော့ တွေ့ရှိရတာက သူတို့အဖွဲ့ဟာ
မုန့်ချိုနှစ်ခုကို
06:25
that their group waited
for two marshmallows
132
373667
2142
စောင့်တယ်လို့ ယုံကြည်တဲ့ ကလေးတွေဟာ
06:27
were themselves more likely to wait.
133
375833
2834
စောင့်ဖို့ဖြစ်နိုင်ခြေပိုရှိတယ်။
06:32
So they were influenced by a peer group
that they'd never even met.
134
380042
4434
ဒီတော့ သူတို့ဟာ တစ်ခါမှ မဆုံဖူးတဲ့
အရွယ်တူအဖွဲ့ရဲ့ လွှမ်းမိုးတာခံရတယ်။
06:36
(Laughter)
135
384500
1393
(ရယ်သံများ)
06:37
Pretty cool, isn't it?
136
385917
1684
တော်တော် မိုက်တယ်မို့လား။
06:39
Well, so with this result
I still didn't know
137
387625
2601
ကဲ၊ ကျွန်မ မသိသေးတဲ့
ဒီရလဒ်နဲ့ဆို
06:42
if they were just copying their group
or if it was something deeper than that.
138
390250
4500
သူတို့အဖွဲ့ကို သူတို့လိုက်တုပတာ (သို့)
ဒီထက် ပိုနက်ရှိုင်းတာ တစ်ခုခုလားပေါ့။
06:47
So I brought in some more kids,
139
395333
1685
ဒါနဲ့ နောက်ထပ်ကလေးတွေခေါ်လာပြီး
06:49
and after the marshmallow test,
I showed them pictures of pairs of kids,
140
397042
5017
မုန့်ချိုစမ်းသပ်မှုအပြီးမှာ ကလေးစုံတွဲ
တွေရဲ့ပုံတွေကို သူတို့ကို ပြခဲ့တယ်၊
06:54
and I told them, "One of these kids
likes to have things right away,
141
402083
3685
ပြီးတော့ သူတို့ကို "ဒီကလေးတွေထဲက
တစ်ယောက်ဟာ အရာတွေကို ချက်ချင်းလိုချင်တယ်၊
06:57
like cookies and stickers.
142
405792
1976
ဥပမာ ကွတ်ကီးတို့၊ စတစ်ကာတို့ပေါ့။
06:59
And the other kid likes to wait
143
407792
1517
အခြားကလေးတွေက စောင့်ချင်တော့
07:01
so that they can have
more of these things."
144
409333
2476
သူတို့တွေက ဒါတွေကို ပိုရနိုင်တာပေါ့။"
07:03
And then I asked them,
145
411833
1268
ဒီနောက် သူတို့ကို မေးတာက
07:05
"Which one of these two kids
do you like more
146
413125
2143
"ဒီနှစ်ယောက်ထဲက ဘယ်ကလေးကို
ပိုသဘောကျလဲ၊
07:07
and who would you want to play with?"
147
415292
1791
ဘယ်သူနဲ့ ပိုကစားချင်လဲ။"
07:09
And what I found was that kids
who believed that their group waited
148
417833
3851
တွေ့ရှိရတာက သူတို့အဖွဲ့ စောင့်နေတာလို့
ယုံကြည်တဲ့ကလေးတွေဟာ
07:13
tended to prefer other kids
who liked to wait for things.
149
421708
3417
အရာတွေအတွက် စောင့်ချင်တဲ့
အခြားကလေးတွေကို ပိုလိုလားတတ်တာပါ။
07:17
So learning what their group did
made them value waiting more.
150
425958
4125
ဒီတော့ သူတို့အဖွဲ့လုပ်တာကို သင်ယူခြင်းက
ပိုစောင့်တာကို ပိုတန်ဖိုးထားစေတယ်။
07:22
And not only that,
151
430958
1768
ဒါတင်မကပဲ
07:24
these kids likely used executive function
152
432750
2309
ဒီကလေးတွေဟာ ကိုယ်တိုင်
စောင့်တာကို အကူရဖို့
07:27
to generate strategies
to help themselves wait,
153
435083
3060
ဗျူဟာတွေထုတ်ဖို့ စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ်ကို
သုံးခဲ့တာဖြစ်နိုင်တယ်။
07:30
like sitting on their hands
or turning away from the marshmallow
154
438167
3476
ဥပမာ သူတို့လက်တွေပေါ်မှာ ထိုင်တာ၊
မုန့်ချိုတွေကနေ မျက်နှာလွှဲတာ
07:33
or singing a song to distract themselves.
155
441667
3101
(သို့) အာရုံပြောင်းဖို့
သီချင်းဆိုတာတို့ပေါ့။
07:36
(Laughter)
156
444792
1625
(ရယ်သံများ)
07:39
So what this all shows
is just how much context matters.
157
447500
4559
ဒီတော့ ဒါအားလုံးက အခြေအနေဟာ
ဘယ်လောက် အရေးပါတယ် ဆိုတာကိုပြတာပါ။
07:44
It's not that these kids
had good executive function or bad,
158
452083
3560
ဒီကလေးတွေမှာ စီမံခန့်ခွဲ​ရေး အလုပ်
ကောင်းတာ၊ ဆိုးတာ ရှိတာမဟုတ်ပဲ
07:47
it's that the context
helped them use it better.
159
455667
3000
အခြေအနေက ဒါကို ပိုကောင်ကောင်း
အသုံးပြုဖို့ ကူညီပေးတာပါ။
07:52
So what does this mean
for you and for your kids?
160
460417
3125
ဒီတော့ ဒါက သင်နဲ့သင့်ကလေးတွေ
အတွက် ဘာကိုဆိုလိုတာလဲ။
07:56
Well, let's say that you want
to learn Spanish.
161
464500
2643
ကဲ၊ သင်တို့ စပိန်စာ
သင်ချင်တယ်ဆိုပါစို့။
07:59
You could try changing your context
162
467167
1726
သင့်အခြေအနေကို ပြောင်းပြီး
08:00
and surrounding yourself
with other people who also want to learn,
163
468917
3934
သင်ယူချင်တဲ့အခြားသူတွေနဲ့ဝန်းရံဖို့
ကြိုးစားနိုင်ကာ
08:04
and even better if these are people
that you really like.
164
472875
3018
ဒီလူတွေဟာ သင် တကယ် သဘောကျတဲ့
သူတွေဆို ပိုတောင်ကောင်းပါတယ်။
08:07
That way you'll be more motivated
to use executive function.
165
475917
3416
ဒါက စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ်ကို အသုံးပြုဖို့
သင့်ကို ပိုနှိုးဆော်စေပုံပါ။
08:12
Or let's say that you want to help
your child do better on her math homework.
166
480167
4267
(သို့) သင့်ကလေးရဲ့ သင်္ချာအိမ်စာမှာ
ပိုတော်ဖို့ ကူညီချင်တယ်ဆိုပါစို့။
08:16
You could teach her strategies
to use executive function
167
484458
3143
ဒီထူးခြားတဲ့အခြေအနေမှာ
စီမံခန့်ခွဲရေးလုပ်ငန်းကို သုံးဖို့
08:19
in that particular context,
168
487625
1934
သူ့ကို ဗျူဟာတွေ သင်ပေးနိုင်ပါတယ်၊
08:21
like putting her phone away
before she starts studying
169
489583
3143
ဥပမာ သူစပြီး စာမကြည့်ခင်
သူ့ဖုန်းကို သိမ်းထားတာ
08:24
or planning to reward herself
after studying for an hour.
170
492750
3583
(သို့) တစ်နာရီ စာကြည့်ပြီးရင်
သူ့ဘာသာ ဆုပေးဖို့ စီစဉ်တာတို့ပေါ့။
08:29
Now, I don't want to make it sound
like context is everything.
171
497083
3268
ကဲ၊ အခြေအနေက အရေးပါတယ်ဆိုတာမျိုး
ထင်စေချင်တာမဟုတ်ဘူး။
08:32
Executive function is really complex,
and it's shaped by numerous factors.
172
500375
4976
စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ်ဟာ ရှုပ်ထွေးပြီး
အကြောင်းရင်းများစွာနဲ့ ပုံသွင်းထားတာပါ။
08:37
But what I want you to remember
173
505375
1518
ဒါပေမဲ့ ကျွန်မ အမှတ်ရစေချင်တာက
08:38
is if you want to improve
your executive function
174
506917
2517
ဘဝရဲ့ ကဏ္ဍတစ်ချို့မှာ
သင့်ရဲ့ စီမံခန့်ခွဲရေး အလုပ်
08:41
in some aspect of your life,
175
509458
2351
တိုးတက်ချင်ရင်
08:43
don't look for quick fixes.
176
511833
2143
တက်သုတ်ရိုက် ကုစားမှုတွေ မရှာပါနဲ့။
08:46
Think about the context
177
514000
1268
အခြေအနေအကြောင်းစဉ်းစားပြီး
08:47
and how you can make
your goals matter more to you,
178
515292
2934
ပန်းတိုင်တွေဟာ သင့်အတွက်
ပိုအရေးပါအောင်လုပ်နိုင်ပုံနဲ့
08:50
and how you can use strategies
179
518250
1476
ဒီထုးခြားတဲ့အခြေအနေမှာ
08:51
to help yourself
in that particular situation.
180
519750
2375
မိမိကိုယ်ကိုယ်ကူညီဖို့
ဗျူးဟာတွေသုံးနိုင်ပုံပါ။
08:55
I think the ancient Greeks said it best
when they said, "Know thyself."
181
523332
5394
ရှေးဂရိတွေပြောတဲ့ "ကိုယ့်ကိုယ်ကို သိ"
လို့ ပြောချိန်ဟာ အကောင်းဆုံးလို့ ထင်တယ်။
09:00
And a key part of this is knowing
how context shapes your behavior
182
528750
4309
ဒါရဲ့အဓိကအပိုင်းက အခြေအနေက
သင့်အပြုအမူကို ပုံသွင်းပေးပြီး
09:05
and how you can use that knowledge
to change for the better.
183
533083
3810
ပိုကောင်းတာအတွက် ဒီအသိသုတကို
အသုံးပြုနိုင်ပုံပါ။
09:08
Thank you.
184
536917
1267
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
09:10
(Applause)
185
538208
3125
လက်ခုပ်သံများ။
Translated by sann tint
Reviewed by Myo Aung

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Sabine Doebel - Cognitive scientist
Sabine Doebel studies the developing mind to understand how experience shapes our thinking and executive control skills.

Why you should listen

Sabine Doebel conducts research with children in an effort to understand the nature of the mind, with much of her work focusing on how children develop the cognitive abilities that serve us so well as adults, like controlling impulses, thinking ahead, and staying on task.

Doebel is an incoming assistant professor in the Department of Psychology at George Mason University in Fairfax, Virginia, where she will direct the brand new Developing Minds Lab. She earned her PhD from the Institute of Child Development at the University of Minnesota and subsequently was a postdoctoral fellow at the University of Colorado Boulder. Her research has been funded by the National Institutes of Health and published in Psychological Science, Cognition, Developmental Psychology and Child Development. A full list of her publications can be found here.

Doebel is also a passionate advocate of open science and has received funding from the National Science Foundation to help developmental scientists adopt transparency-enhancing practices that will allow them to build more easily on each other's work.

More profile about the speaker
Sabine Doebel | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee