Mission Blue II
Anote Tong: My country will be underwater soon -- unless we work together
Anote Tong: Mijn land zal weldra onder water staan -- tenzij we samenwerken
Filmed:
Readability: 3.7
1,133,033 views
Voor de mensen van Kiribati moet de klimaatverandering niet meer worden besproken, ontkend of gereguleerd - het is dagelijkse realiteit. De laaggelegen eilandnatie in de Stille Oceaan kan binnenkort onder water staan door de stijging van de zeespiegel. In een persoonlijk gesprek met TED curator Chris Anderson bespreekt president Anote Tong van Kiribati de huidige klimaatcatastrofe in zijn land en zijn bedreigde toekomst. "Omgaan met de klimaatverandering betekent dat er offers moeten worden gebracht. Er moet betrokkenheid zijn," zegt hij. "We moeten de mensen vertellen dat de wereld is veranderd."
Anote Tong - President of the Republic of Kiribati
Anote Tong has built worldwide awareness of the potentially devastating impacts of climate change. Full bio
Anote Tong has built worldwide awareness of the potentially devastating impacts of climate change. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
Chris Anderson: Misschien kun je beginnen
00:12
Chris Anderson: Perhaps we could start
by just telling us about your country.
by just telling us about your country.
0
760
3656
door ons wat te vertellen over je land.
00:16
It's three dots there on the globe.
Those dots are pretty huge.
Those dots are pretty huge.
1
4440
3856
Het zijn drie puntjes op de aardbol.
Die zijn vrij groot.
Die zijn vrij groot.
00:20
I think each one
is about the size of California.
is about the size of California.
2
8320
2656
Ik denk dat elk ervan
zo groot is als Californië.
zo groot is als Californië.
00:23
Tell us about Kiribati.
3
11000
1856
Vertel ons over Kiribati.
00:25
Anote Tong: Well, let me first begin
by saying how deeply grateful I am
by saying how deeply grateful I am
4
12880
4496
Anote Tong: Laat ik beginnen met
te zeggen hoe dankbaar ik ben
te zeggen hoe dankbaar ik ben
00:29
for this opportunity to share my story
with people who do care.
with people who do care.
5
17400
4136
voor de kans om mijn verhaal te delen
met mensen die erom geven.
met mensen die erom geven.
00:33
I think I've been sharing my story with
a lot of people who don't care too much.
a lot of people who don't care too much.
6
21560
5576
Ik heb mijn verhaal gedeeld
met een heleboel mensen
wie het niet veel kan schelen.
wie het niet veel kan schelen.
00:39
But Kiribati is comprised
of three groups of islands:
of three groups of islands:
7
27160
3856
Kiribati bestaat
uit drie groepen eilanden:
uit drie groepen eilanden:
00:43
the Gilbert Group on the west,
8
31040
2816
de Gilbert-groep in het westen,
00:46
we have the Phoenix Islands in the middle,
9
33880
3336
de Phoenix-eilanden in het midden
00:49
and the Line Islands in the east.
10
37240
4416
en de Line-eilanden in het oosten.
00:53
And quite frankly, Kiribati
is perhaps the only country
is perhaps the only country
11
41680
3096
En eerlijk gezegd is Kiribati
misschien wel het enige land
misschien wel het enige land
00:57
that is actually
in the four corners of the world,
in the four corners of the world,
12
44800
2341
dat in de vier hoeken van de wereld ligt:
00:59
because we are in the Northern Hemisphere,
in the Southern Hemisphere,
in the Southern Hemisphere,
13
47166
3299
in het noordelijk halfrond,
in het zuidelijk halfrond,
in het zuidelijk halfrond,
maar ook ten oosten en ten westen
van de internationale datumgrens.
van de internationale datumgrens.
01:02
and also in the east and the west
of the International Date Line.
of the International Date Line.
14
50490
3055
01:05
These islands are entirely
made up of coral atolls,
made up of coral atolls,
15
53570
6326
Deze eilanden zijn volledig
van koraal gemaakte atollen,
van koraal gemaakte atollen,
01:12
and on average about
two meters above sea level.
two meters above sea level.
16
59920
4935
gemiddeld ongeveer twee meter
boven de zeespiegel.
boven de zeespiegel.
01:17
And so this is what we have.
17
64879
3457
Dit is wat we hebben.
01:20
Usually not more
than two kilometers in width.
than two kilometers in width.
18
68360
4816
Meestal niet meer
dan twee kilometer breed.
dan twee kilometer breed.
01:25
And so, on many occasions,
I've been asked by people,
I've been asked by people,
19
73200
2936
Vaak vraagt men mij:
"Jullie lijden, waarom trekken
jullie je niet een beetje terug?"
jullie je niet een beetje terug?"
01:28
"You know, you're suffering,
why don't you move back?"
why don't you move back?"
20
76160
2536
Ze begrijpen het niet.
01:30
They don't understand.
21
78720
1216
01:32
They have no concept
of what it is that's involved.
of what it is that's involved.
22
79960
3696
Ze hebben geen idee
van wat er bij komt kijken.
van wat er bij komt kijken.
01:35
With the rising sea, they say,
"Well, you can move back."
"Well, you can move back."
23
83680
3576
Met de stijgende zeespiegel zeggen ze:
"Je kunt toch wat achteruit gaan."
"Je kunt toch wat achteruit gaan."
01:39
And so this is what I tell them.
24
87280
1576
Ik zeg hen dan:
01:41
If we move back, we will fall off
on the other side of the ocean. OK?
on the other side of the ocean. OK?
25
88880
4336
“Als we terugwijken, vallen we
aan de andere kant in de oceaan.”
aan de andere kant in de oceaan.”
01:45
But these are the kinds of issues
that people don't understand.
that people don't understand.
26
93240
4776
Dit soort kwesties
begrijpen die mensen niet.
begrijpen die mensen niet.
01:50
CA: So certainly this is
just a picture of fragility there.
just a picture of fragility there.
27
98040
4216
CA: Dit beschrijft zeker
jullie kwetsbaarheid daar.
jullie kwetsbaarheid daar.
01:54
When was it that you yourself realized
28
102280
2536
Wanneer realiseerde je je
01:57
that there might be
impending peril for your country?
impending peril for your country?
29
104840
3616
dat er misschien gevaar
dreigde voor je land?
dreigde voor je land?
02:00
AT: Well, the story of climate change
has been one that has been going on
has been one that has been going on
30
108480
3456
AT: Het verhaal van de klimaatverandering
is al een aantal decennia oud.
is al een aantal decennia oud.
02:04
for quite a number of decades.
31
111960
1456
02:05
And when I came into office in 2003,
32
113440
4736
Toen ik in 2003 aantrad,
begon ik in de Algemene Vergadering
van de Verenigde Naties
van de Verenigde Naties
02:10
I began talking about climate change
at the United Nations General Assembly,
at the United Nations General Assembly,
33
118200
4256
over klimaatverandering te praten.
02:14
but not with so much passion,
34
122480
2736
Niet al te gepassioneerd,
want de controverse
want de controverse
02:17
because then there was still
this controversy among the scientists
this controversy among the scientists
35
125240
3616
tussen de wetenschappers
was nog aan de gang.
was nog aan de gang.
02:21
whether it was human-induced,
whether it was real or it wasn't.
whether it was real or it wasn't.
36
128880
5256
Werd ze nu door mensen
veroorzaakt of niet?
veroorzaakt of niet?
02:26
But I think that that debate
was fairly much concluded in 2007
was fairly much concluded in 2007
37
134160
6136
Maar tegen 2007 was het debat
zo goed als beslecht
zo goed als beslecht
02:32
with the Fourth Assessment
Report of the IPCC,
Report of the IPCC,
38
140320
5576
met het Vierde Rapport van het IPCC.
02:38
which made a categorical statement
that it is real, it's human-induced,
that it is real, it's human-induced,
39
145920
6856
Dat verklaarde categorisch
dat het echt was, door de mens veroorzaakt
dat het echt was, door de mens veroorzaakt
02:45
and it's predicting
some very serious scenarios
some very serious scenarios
40
152800
3936
en het voorspelde een aantal
zeer ernstige scenario’s
zeer ernstige scenario’s
02:48
for countries like mine.
41
156760
2536
voor landen als het mijne.
02:51
And so that's when I got very serious.
42
159320
3256
Toen nam ik het zeer ernstig.
02:54
In the past, I talked about it.
43
162600
3976
Vroeger sprak ik erover.
02:58
We were worried.
44
166600
1216
We waren ongerust.
03:00
But when the scenarios,
the predictions came in 2007,
the predictions came in 2007,
45
167840
3736
Maar toen in 2007 de scenario's,
de voorspellingen kwamen,
de voorspellingen kwamen,
03:03
it became a real issue for us.
46
171600
2336
werd het echt een probleem.
03:06
CA: Now, those predictions are,
I think, that by 2100,
I think, that by 2100,
47
173960
5616
CA: De voorspellingen zijn,
denk ik, dat in 2100
denk ik, dat in 2100
de zeespiegel naar verwachting
misschien één meter zal stijgen.
misschien één meter zal stijgen.
03:11
sea levels are forecast to rise
perhaps three feet.
perhaps three feet.
48
179600
2776
03:14
There's scenarios where
it's higher than that, for sure,
it's higher than that, for sure,
49
182400
2620
Andere scenario’s voorspellen nog meer,
maar wat moet je zeggen
tegen een scepticus die zegt:
tegen een scepticus die zegt:
03:17
but what would you say
to a skeptic who said,
to a skeptic who said,
50
185044
2136
"Wat is één meter?
03:19
"What's three feet?
51
187204
1172
Jullie zitten gemiddeld
twee meter boven de zeespiegel.
twee meter boven de zeespiegel.
03:20
You're on average
six feet above sea level.
six feet above sea level.
52
188400
2176
03:22
What's the problem?"
53
190600
1576
Wat is het probleem?"
03:24
AT: Well, I think
it's got to be understood
it's got to be understood
54
192200
2056
AT: Je moet begrijpen
dat een marginale stijging
van de zeespiegel
van de zeespiegel
03:26
that a marginal rise in sea level
55
194280
2056
03:28
would mean a loss of a lot of land,
56
196360
2576
een groot verlies aan land zou betekenen,
03:31
because much of the land is low.
57
198960
3256
omdat een groot deel
van het land laaggelegen is.
van het land laaggelegen is.
03:34
And quite apart from that,
we are getting the swells at the moment.
we are getting the swells at the moment.
58
202240
5096
Daarbij komt nog de toegenomen golfslag.
03:39
So it's not about getting two feet.
59
207360
2176
Dat komt er nog bovenop.
03:41
I think what many people do not understand
60
209560
3016
Wat veel mensen niet begrijpen
03:44
is they think climate change is something
that is happening in the future.
that is happening in the future.
61
212600
6176
is dat klimaatverandering
iets is vandaag al gebeurt.
iets is vandaag al gebeurt.
03:51
Well, we're at the very
bottom end of the spectrum.
bottom end of the spectrum.
62
218800
2816
We zitten nog maar aan het begin.
03:53
It's already with us.
63
221640
1256
Maar het is al bezig.
03:55
We have communities
who already have been dislocated.
who already have been dislocated.
64
222920
3816
We hebben al gemeenschappen
die zijn moeten verhuizen.
die zijn moeten verhuizen.
03:58
They have had to move,
and every parliament session,
and every parliament session,
65
226760
3936
Ze moesten weg,
en bij iedere parlementaire sessie
en bij iedere parlementaire sessie
krijg ik klachten
van verschillende gemeenschappen
van verschillende gemeenschappen
04:02
I'm getting complaints
from different communities
from different communities
66
230720
2336
04:05
asking for assistance to build seawalls,
67
233080
3056
die hulp vragen
om zeeweringen te bouwen,
om zeeweringen te bouwen,
04:08
to see what we can do
about the freshwater lens
about the freshwater lens
68
236160
2536
om te zien wat we kunnen doen
aan de zoetwaterlens
aan de zoetwaterlens
04:10
because it's being destroyed,
69
238720
1816
omdat ze wordt vernield.
04:12
and so in my trips
to the different islands,
to the different islands,
70
240560
2736
Bij mijn reizen
naar de verschillende eilanden,
naar de verschillende eilanden,
04:15
I'm seeing evidence of communities
71
243320
2696
zie ik bewijs dat de gemeenschappen
04:18
which are now having to cope
with the loss of food crops,
with the loss of food crops,
72
246040
3616
nu te maken krijgen
met verlies van voedingsgewassen
met verlies van voedingsgewassen
04:21
the contamination of the water lenses,
73
249680
3576
en vervuiling van de waterlenzen.
04:25
and I see these communities
perhaps leaving, having to relocate,
perhaps leaving, having to relocate,
74
253280
4336
Misschien moeten deze gemeenschappen
binnen 5 tot 10 jaar wel gaan wegtrekken.
binnen 5 tot 10 jaar wel gaan wegtrekken.
04:29
within five to 10 years.
75
257640
2336
CA: En dan kreeg het land
zijn eerste cycloon te verwerken.
zijn eerste cycloon te verwerken.
04:32
CA: And then, I think the country
suffered its first cyclone,
suffered its first cyclone,
76
260000
3936
04:36
and this is connected, yes?
What happened here?
What happened here?
77
263960
3536
Dat staat ermee in verband, niet?
Wat is hier aan de hand?
Wat is hier aan de hand?
04:39
AT: Well, we're on the equator,
78
267520
2696
AT: Nou, we zitten op de evenaar,
04:42
and I'm sure many of you understand
that when you're on the equator,
that when you're on the equator,
79
270240
4416
en velen onder jullie weten
dat wanneer je op de evenaar zit,
dat wanneer je op de evenaar zit,
04:46
it's supposed to be in the doldrums.
We're not supposed to get the cyclones.
We're not supposed to get the cyclones.
80
274680
3576
je normaal in de luwte zit.
Daar krijg je normaal geen cyclonen.
Daar krijg je normaal geen cyclonen.
04:50
We create them, and then we send them
either north or south.
either north or south.
81
278280
2810
Wij maken ze en sturen ze dan
naar het noorden of het zuiden.
naar het noorden of het zuiden.
04:53
(Laughter)
82
281114
1382
(Gelach)
04:54
But they aren't supposed to come back.
83
282520
1856
Maar niet met de bedoeling
om terug te komen.
om terug te komen.
04:56
But for the first time,
at the beginning of this year,
at the beginning of this year,
84
284400
2524
Maar voor het eerst
in het begin van het jaar
in het begin van het jaar
04:59
the Cyclone Pam,
which destroyed Vanuatu,
which destroyed Vanuatu,
85
286948
3668
vernietigde de cycloon Pam Vanuatu
05:02
and in the process,
the very edges of it actually touched
the very edges of it actually touched
86
290640
3456
en reikten de randen ervan
05:06
our two southernmost islands,
87
294120
2376
tot onze twee meest zuidelijke eilanden.
05:08
and all of Tuvalu was underwater
when Hurricane Pam struck.
when Hurricane Pam struck.
88
296520
5376
Heel Tuvalu kwam onder water te staan
toen de orkaan Pam toesloeg.
toen de orkaan Pam toesloeg.
05:14
But for our two southernmost islands,
89
301920
3696
Over onze twee meest zuidelijke eilanden
05:17
we had waves come over half the island,
90
305640
3336
kwamen golven
tot over de helft van het eiland.
tot over de helft van het eiland.
05:21
and so this has never happened before.
91
309000
2456
Dat is nog nooit eerder gebeurd.
05:23
It's a new experience.
92
311480
1576
Het is een nieuwe ervaring.
05:25
And I've just come back
from my own constituency,
from my own constituency,
93
313080
5336
Ik ben net terug
van mijn eigen kiesdistrict.
van mijn eigen kiesdistrict.
05:30
and I've seen these beautiful trees
which had been there for decades,
which had been there for decades,
94
318440
3336
De prachtige bomen
die er al decennia stonden,
die er al decennia stonden,
05:34
they've been totally destroyed.
95
321800
1976
waren volledig verwoest.
05:36
So this is what's happening,
96
323800
1696
Dit is wat er gebeurt,
05:37
but when we talk
about the rising sea level,
about the rising sea level,
97
325520
3856
maar als we praten
over de stijgende zeespiegel,
over de stijgende zeespiegel,
05:41
we think it's something
that happens gradually.
that happens gradually.
98
329400
3096
denken we dat het is iets
dat geleidelijk gebeurt.
dat geleidelijk gebeurt.
05:44
It comes with the winds,
it comes with the swells,
it comes with the swells,
99
332520
3056
Het komt met de wind,
het komt met de deining,
het komt met de deining,
05:47
and so they can be magnified,
100
335600
1936
ze worden groter en groter,
05:49
but what we are beginning to witness
is the change in the weather pattern,
is the change in the weather pattern,
101
337560
6176
we beginnen verandering
in het weerpatroon te zien.
in het weerpatroon te zien.
Dat is misschien wel
de meest dringende uitdaging
de meest dringende uitdaging
05:55
which is perhaps the more urgent challenge
102
343760
2736
waarmee we misschien eerder
05:58
that we will face sooner
than perhaps the rising sea level.
than perhaps the rising sea level.
103
346520
4536
zullen worden geconfronteerd
dan met de stijgende zeespiegel.
dan met de stijgende zeespiegel.
06:03
CA: So the country
is already seeing effects now.
is already seeing effects now.
104
351080
3256
CA: Dus het land
ondergaat nu al de effecten.
ondergaat nu al de effecten.
06:06
As you look forward,
105
354360
2176
Als je vooruitblikt
06:08
what are your options
as a country, as a nation?
as a country, as a nation?
106
356560
3936
wat zijn dan je opties
als land, als natie?
als land, als natie?
06:12
AT: Well, I've been telling
this story every year.
this story every year.
107
360520
2656
AT: Ik vertel dit verhaal elk jaar.
Ik bezocht al een aantal landen -
06:15
I think I visit a number of --
108
363200
1429
06:16
I've been traveling the world
to try and get people to understand.
to try and get people to understand.
109
364653
4963
ik reis de wereld af
om het mensen te laten inzien.
om het mensen te laten inzien.
06:21
We have a plan, we think we have a plan.
110
369640
2456
We denken dat we een plan hebben.
06:24
And on one occasion,
I think I spoke in Geneva
I think I spoke in Geneva
111
372120
3416
Op een keer, ik denk in Genève,
06:27
and there was a gentleman
who was interviewing me
who was interviewing me
112
375560
4176
was er een man
die me hierover interviewde.
die me hierover interviewde.
06:31
on something like this,
113
379760
1736
Ik zei:
"We denken aan drijvende eilanden."
"We denken aan drijvende eilanden."
06:33
and I said, "We are looking
at floating islands,"
at floating islands,"
114
381520
2336
Hij dacht dat ik een grapje maakte,
maar iemand zei:
maar iemand zei:
06:36
and he thought it was funny,
but somebody said,
but somebody said,
115
383880
2216
"Nee, geen grapje. Deze mensen
zijn op zoek naar oplossingen."
zijn op zoek naar oplossingen."
06:38
"No, this is not funny.
These people are looking for solutions."
These people are looking for solutions."
116
386120
3936
06:42
And so I have been looking
at floating islands.
at floating islands.
117
390080
3536
Ik ging op zoek naar drijvende eilanden.
06:45
The Japanese are interested
in building floating islands.
in building floating islands.
118
393640
3736
De Japanners zijn geïnteresseerd
in het bouwen van drijvende eilanden.
in het bouwen van drijvende eilanden.
06:49
But, as a country,
we have made a commitment
we have made a commitment
119
397400
2936
Als land moeten we,
06:52
that no matter what happens,
we will try as much as possible
we will try as much as possible
120
400360
3696
wat er ook gebeurt,
zo veel mogelijk proberen te blijven
zo veel mogelijk proberen te blijven
06:56
to stay and continue to exist as a nation.
121
404080
4176
en te blijven bestaan als natie.
07:00
What that will take,
122
408280
1536
Wat daarvoor nodig is,
07:02
it's going to be
something quite significant,
something quite significant,
123
409840
3416
zal groot zijn,
07:05
very, very substantial.
124
413280
2016
zeer, zeer aanzienlijk.
Ofwel gaan we leven
op drijvende eilanden,
op drijvende eilanden,
07:07
Either we live on floating islands,
125
415320
1776
07:09
or we have to build up the islands
to continue to stay out of the water
to continue to stay out of the water
126
417120
3976
of moeten we de eilanden ophogen
om boven water te blijven
om boven water te blijven
07:13
as the sea level rises
and as the storms get more severe.
and as the storms get more severe.
127
421120
4736
als de zeespiegel stijgt
en de stormen erger worden.
en de stormen erger worden.
07:18
But even that, it's going to be
very, very difficult
very, very difficult
128
425880
2429
Maar zelfs dat gaat heel,
heel moeilijk zijn
heel moeilijk zijn
07:20
to get the kind of resourcing
that we would need.
that we would need.
129
428333
2843
omwille van de benodigde financiële
en personele middelen.
en personele middelen.
07:23
CA: And then the only recourse
is some form of forced migration.
is some form of forced migration.
130
431200
3856
CA: Ofwel is de enige oplossing
een vorm van gedwongen migratie.
een vorm van gedwongen migratie.
07:27
AT: Well, we are also looking at that
131
435080
2216
AT: daar denken we ook aan.
07:29
because in the event
that nothing comes forward
that nothing comes forward
132
437320
2896
Als er geen steun komt
07:32
from the international community,
133
440240
1816
van de internationale gemeenschap,
07:34
we are preparing,
134
442080
1256
bereiden we ons voor,
07:35
we don't want to be caught
like what's happening in Europe.
like what's happening in Europe.
135
443360
3216
want we willen niet iets meemaken
als wat er nu in Europa gebeurt.
als wat er nu in Europa gebeurt.
07:38
OK? We don't want to mass migrate
at some point in time.
at some point in time.
136
446600
2696
We willen niet op een bepaald moment
voor massale migratie komen te staan.
voor massale migratie komen te staan.
07:41
We want to be able
to give the people the choice today,
to give the people the choice today,
137
449320
3416
We willen de mensen
vandaag al de keuze geven.
vandaag al de keuze geven.
07:44
those who choose
and want to do that, to migrate.
and want to do that, to migrate.
138
452760
3656
Wie ervoor kiest en dat wil doen,
mag vandaag al migreren.
mag vandaag al migreren.
07:48
We don't want something to happen
that they are forced to migrate
that they are forced to migrate
139
456440
5056
We willen niet dat het zover komt
dat ze worden gedwongen om te migreren
dat ze worden gedwongen om te migreren
07:53
without having been prepared to do so.
140
461520
2296
zonder daar op voorbereid te zijn.
07:56
Of course, our culture is very different,
our society is very different,
our society is very different,
141
463840
3496
Natuurlijk zijn onze cultuur
en onze maatschappij heel anders,
en onze maatschappij heel anders,
07:59
and once we migrate
into a different environment,
into a different environment,
142
467360
2336
en zodra we naar een andere omgeving,
08:01
a different culture,
143
469720
1216
een andere cultuur migreren,
08:03
there's a whole lot
of adjustments that are required.
of adjustments that are required.
144
470960
2936
gaan er een hele hoop
aanpassingen nodig zijn.
aanpassingen nodig zijn.
08:06
CA: Well, there's forced migration
in your country's past,
in your country's past,
145
473920
3256
CA: Jullie hebben al
gedwongen migratie meegemaakt.
gedwongen migratie meegemaakt.
08:09
and I think just this week,
146
477200
1656
Je hebt deze mensen
enkele dagen geleden nog bezocht.
enkele dagen geleden nog bezocht.
08:11
just yesterday
or the day before yesterday,
or the day before yesterday,
147
478880
3256
08:14
you visited these people.
148
482160
2176
Wat is er gebeurd?
08:16
What happened here? What's the story here?
149
484360
2176
08:18
AT: Yes, and I'm sorry,
I think somebody was asking
I think somebody was asking
150
486560
2416
AT: Ja, het spijt me.
Ik denk dat iemand vroeg
Ik denk dat iemand vroeg
08:21
why we were sneaking off
to visit that place.
to visit that place.
151
489000
2976
waarom we die plaats gingen bezoeken.
08:24
I had a very good reason, because we have
a community of Kiribati people
a community of Kiribati people
152
492000
3976
Ik had een zeer goede reden,
want er leven al mensen van Kiribati
want er leven al mensen van Kiribati
08:28
living in that part
of the Solomon Islands,
of the Solomon Islands,
153
496000
4096
op dat deel van de Salomonseilanden,
08:32
but these were people who were relocated
from the Phoenix Islands, in fact,
from the Phoenix Islands, in fact,
154
500120
3856
maar dit waren mensen
van de Phoenix-eilanden
van de Phoenix-eilanden
die al in de jaren 60 werden verplaatst.
08:36
in the 1960s.
155
504000
1456
08:37
There was serious drought, and the people
could not continue to live on the island,
could not continue to live on the island,
156
505480
4536
Er was een ernstige droogte.
De mensen konden niet
op het eiland blijven,
op het eiland blijven,
08:42
and so they were moved
to live here in the Solomon Islands.
to live here in the Solomon Islands.
157
510040
3376
en dus werden ze verhuisd
naar de Salomonseilanden.
naar de Salomonseilanden.
Dus was het gisteren erg interessant
om deze mensen te ontmoeten.
om deze mensen te ontmoeten.
08:45
And so yesterday it was very interesting
to meet with these people.
to meet with these people.
158
513440
3176
08:48
They didn't know who I was.
They hadn't heard of me.
They hadn't heard of me.
159
516640
2456
Ze wisten niet wie ik was.
Ze kenden mij niet.
Ze kenden mij niet.
08:51
Some of them later recognized me,
160
519120
2576
Sommigen herkenden me later,
08:53
but I think they were very happy.
161
521720
3576
maar ik denk dat ze erg blij waren.
08:57
Later they really wanted to have
the opportunity to welcome me formally.
the opportunity to welcome me formally.
162
525320
4416
Later wilden ze me officieel verwelkomen.
09:01
But I think what I saw yesterday
was very interesting
was very interesting
163
529760
3256
Maar wat ik gisteren zag,
was erg interessant
was erg interessant
09:05
because here I see our people.
164
533040
1816
omdat ik onze mensen kon ontmoeten.
09:07
I spoke in our language, and of course
they spoke back, they replied,
they spoke back, they replied,
165
534880
5816
Ik sprak hen in onze taal,
en natuurlijk antwoordden ze me,
en natuurlijk antwoordden ze me,
09:12
but their accent, they are beginning
not to be able to speak Kiribati properly.
not to be able to speak Kiribati properly.
166
540720
4696
maar ze kunnen al niet meer
goed Kiribati spreken.
goed Kiribati spreken.
09:17
I saw them, there was
this lady with red teeth.
this lady with red teeth.
167
545440
2496
Er was een dame met rode tanden.
09:20
She was chewing betel nuts,
168
547960
2216
Ze kauwde op betelnoten,
09:22
and it's not something we do in Kiribati.
169
550200
2256
iets wat we niet doen in Kiribati.
09:24
We don't chew betel nuts.
170
552480
2616
Wij kauwen niet op betelnoten.
09:27
I met also a family who have married
the local people here,
the local people here,
171
555120
5856
Ik ontmoette ook iemand die met iemand
van de lokale bevolking was getrouwd.
van de lokale bevolking was getrouwd.
09:33
and so this is what is happening.
172
561000
4096
Dat is wat er gebeurt.
09:37
As you go into another community,
there are bound to be changes.
there are bound to be changes.
173
565120
3576
In een andere gemeenschap
krijg je veranderingen.
krijg je veranderingen.
09:40
There is bound to be
a certain loss of identity,
a certain loss of identity,
174
568720
4456
Er is een zeker verlies van identiteit,
09:45
and this is what we will be
looking for in the future
looking for in the future
175
573200
3456
daar krijgen we
in de toekomst mee te maken
in de toekomst mee te maken
09:48
if and when we do migrate.
176
576680
2256
als we gaan migreren.
09:51
CA: It must have been
just an extraordinarily emotional day
just an extraordinarily emotional day
177
578960
3176
CA: Het moet wel een bijzonder
emotionele dag zijn geweest
emotionele dag zijn geweest
09:54
because of these questions about identity,
178
582160
2816
door deze vragen over identiteit,
09:57
the joy of seeing you and perhaps
an emphasized sense of what they had lost.
an emphasized sense of what they had lost.
179
585000
5216
de vreugde van het terugzien
en misschien ook het aanvoelen
van wat ze hadden verloren.
van wat ze hadden verloren.
Het is heel inspirerend om je te horen
zeggen dat je gaat vechten tot het einde
zeggen dat je gaat vechten tot het einde
10:02
And it's very inspiring to hear you say
you're going to fight to the end
you're going to fight to the end
180
590240
3381
10:05
to try to preserve
the nation in a location.
the nation in a location.
181
593645
4411
om de natie op één locatie
proberen te houden.
proberen te houden.
10:10
AT: This is our wish.
182
598080
1296
AT: Dat is onze wens.
10:11
Nobody wants ever to leave their home,
183
599400
3056
Niemand wil ooit zijn thuis verlaten,
10:14
and so it's been
a very difficult decision for me.
a very difficult decision for me.
184
602480
3056
en dus is het
een zeer moeilijke beslissing voor mij.
een zeer moeilijke beslissing voor mij.
10:17
As a leader, you don't make plans
to leave your island, your home,
to leave your island, your home,
185
605560
5376
Als leider maak je geen plannen
om je eiland, je thuis te verlaten.
om je eiland, je thuis te verlaten.
10:23
and so I've been asked
on a number of occasions,
on a number of occasions,
186
610960
2256
Herhaaldelijk vroeg men me:
10:25
"So how do you feel?"
187
613240
1216
"Hoe voel je je?"
10:26
And it doesn't feel good at all.
188
614480
3136
En het voelt helemaal niet goed.
10:29
It's an emotional thing,
and I've tried to live with it,
and I've tried to live with it,
189
617640
3576
Het is een emotionele zaak.
Ik probeer ermee te leven,
Ik probeer ermee te leven,
en ik weet dat ik
er al van ben beschuldigd
er al van ben beschuldigd
10:33
and I know that on occasions, I'm accused
of not trying to solve the problem
of not trying to solve the problem
190
621240
4936
dat ik het probleem
niet probeer op te lossen.
niet probeer op te lossen.
10:38
because I can't solve the problem.
191
626200
1976
Ik alleen kan het probleem niet oplossen.
10:40
It's something that's got
to be done collectively.
to be done collectively.
192
628200
2816
Het is iets dat collectief moet gebeuren.
10:43
Climate change is a global phenomenon,
and as I've often argued,
and as I've often argued,
193
631040
5776
Klimaatverandering
is een wereldwijd fenomeen,
is een wereldwijd fenomeen,
zoals ik vaak heb betoogd.
10:49
unfortunately, the countries,
when we come to the United Nations --
when we come to the United Nations --
194
636840
4496
Als we bij de Verenigde Naties
vergaderen met de landen
vergaderen met de landen
10:53
I was in a meeting with
the Pacific Island Forum countries
the Pacific Island Forum countries
195
641360
4896
van het Pacific Island Forum
waar Australië en Nieuw-Zeeland
waar Australië en Nieuw-Zeeland
10:58
where Australia and New Zealand
are also members,
are also members,
196
646280
2496
ook leden van zijn,
is er vaak discussie.
is er vaak discussie.
11:01
and we had an argument.
197
648800
1736
11:02
There was a bit of a story in the news
198
650560
2696
In het nieuws ging het verhaal
11:05
because they were arguing
that to cut emissions,
that to cut emissions,
199
653280
4296
dat verminderen van de uitstoot
niet zou lukken
niet zou lukken
11:09
it would be something
that they're unable to do
that they're unable to do
200
657600
2256
omdat het invloed
zou hebben op hun industrie.
zou hebben op hun industrie.
11:12
because it would affect the industries.
201
659880
3216
11:15
And so here I was saying,
202
663120
1456
Ik zei: “Oké, ik versta jullie wel,
11:16
OK, I hear you,
203
664600
2216
11:19
I understand what you're saying,
204
666840
1656
maar probeer
ook te begrijpen wat ik zeg
ook te begrijpen wat ik zeg
11:20
but try also to understand what I'm saying
205
668520
2256
11:23
because if you do not cut your emissions,
206
670800
2616
want als jullie
je uitstoot niet verminderen,
je uitstoot niet verminderen,
11:25
then our survival is on the line.
207
673440
2376
staat ónze overleving op het spel.
11:28
And so it's a matter for you
to weigh this, these moral issues.
to weigh this, these moral issues.
208
675840
4336
Het is aan jullie
om deze morele kwesties af te wegen.
om deze morele kwesties af te wegen.
11:32
It's about industry as opposed to
the survival of a people.
the survival of a people.
209
680200
4016
Het gaat om industrie
of het voortbestaan van een volk.
of het voortbestaan van een volk.
11:36
CA: You know, I ask you yesterday
what made you angry,
what made you angry,
210
684240
2656
CA: Ik vroeg je gisteren
wat je boos maakte,
wat je boos maakte,
11:39
and you said, "I don't get angry."
But then you paused.
But then you paused.
211
686920
3496
en je zei: "Ik wordt niet boos."
Maar dan pauzeerde je.
Maar dan pauzeerde je.
11:42
I think this made you angry.
212
690440
1616
Ik denk dat dit je boos maakte.
11:44
AT: I'd refer you to my earlier
statement at the United Nations.
statement at the United Nations.
213
692080
4896
AT: Ik verwijs
naar mijn eerdere verklaring
naar mijn eerdere verklaring
bij de Verenigde Naties.
11:49
I was very angry, very frustrated
and then depressed.
and then depressed.
214
697000
4936
Ik was heel boos,
erg gefrustreerd en depressief.
erg gefrustreerd en depressief.
11:54
There was a sense of futility
215
701960
1976
Er was een gevoel van zinloosheid
11:56
that we are fighting a fight
that we have no hope of winning.
that we have no hope of winning.
216
703960
5456
dat we een uitzichtloos gevecht leveren.
12:01
I had to change my approach.
217
709440
2176
Ik moest mijn aanpak veranderen.
12:03
I had to become more reasonable
218
711640
2096
Ik moest redelijker worden
omdat ik dacht
dat mensen zouden luisteren
dat mensen zouden luisteren
12:05
because I thought people would listen
to somebody who was rational,
to somebody who was rational,
219
713760
3143
naar iemand die rationeel was,
12:09
but I remain radically rational,
whatever that is.
whatever that is.
220
716927
2569
maar ik blijf radicaal rationeel
-- wat dat ook moge zijn.
-- wat dat ook moge zijn.
12:11
(Laughter)
221
719520
1616
(Gelach)
12:13
CA: Now, a core part
of your nation's identity is fishing.
of your nation's identity is fishing.
222
721160
3736
CA: Een belangrijk onderdeel
van jullie identiteit is visserij.
van jullie identiteit is visserij.
Ik denk dat je zei dat vrijwel iedereen
12:17
I think you said pretty much everyone
is involved in fishing in some way.
is involved in fishing in some way.
223
724920
3496
op een bepaalde manier
betrokken is bij het vissen.
betrokken is bij het vissen.
12:20
AT: Well, we eat fish
every day, every day,
every day, every day,
224
728440
2776
AT: We eten elke dag vis.
12:23
and I think there is no doubt
that our rate of consumption of fish
that our rate of consumption of fish
225
731240
4536
Ik denk dat ons percentage
van consumptie van vis
van consumptie van vis
12:28
is perhaps the highest in the world.
226
735800
2136
misschien wel het hoogste is in de wereld.
12:30
We don't have a lot of livestock,
227
737960
2456
We hebben niet veel vee,
12:32
so it's fish that we depend on.
228
740440
2776
we zijn afhankelijk van vis.
12:35
CA: So you're dependent on fish,
both at the local level
both at the local level
229
743240
3136
CA: Jullie zijn afhankelijk van vis,
zowel op lokaal niveau
zowel op lokaal niveau
12:38
and for the revenues
that the country receives
that the country receives
230
746400
2696
als voor de inkomsten
die het land ontvangt
die het land ontvangt
12:41
from the global fishing business for tuna,
231
749120
2576
van de mondiale visserij
activiteiten voor tonijn,
activiteiten voor tonijn,
12:43
and yet despite that, a few years ago
you took a very radical step.
you took a very radical step.
232
751720
4896
en toch, ondanks dat namen jullie
een paar jaar geleden
een zeer ingrijpende beslissing.
een zeer ingrijpende beslissing.
12:48
Can you tell us about that?
233
756640
1376
Kan je ons daar iets over vertellen?
12:50
I think something happened
right here in the Phoenix Islands.
right here in the Phoenix Islands.
234
758040
3336
Hier op de Phoenix-eilanden
is iets gebeurd.
is iets gebeurd.
12:53
AT: Let me give some of the background
of what fish means for us.
of what fish means for us.
235
761400
5296
AT: Laat me je wat meer vertellen
over hoe belangrijk vis voor ons is.
over hoe belangrijk vis voor ons is.
12:58
We have one of the largest
tuna fisheries remaining in the world.
tuna fisheries remaining in the world.
236
766720
3936
We hebben één van de grootste
tonijnvisserijen in de wereld.
tonijnvisserijen in de wereld.
In de Stille Oceaan bezitten we,
denk ik, ongeveer 60 procent
denk ik, ongeveer 60 procent
13:02
In the Pacific, I think we own
something like 60 percent
something like 60 percent
237
770680
2856
van de resterende tonijnvisserij.
13:05
of the remaining tuna fisheries,
238
773560
1896
13:07
and it remains relatively healthy
for some species, but not all.
for some species, but not all.
239
775480
4256
Het blijft relatief gezond
voor sommige soorten, maar niet voor alle.
voor sommige soorten, maar niet voor alle.
13:11
And Kiribati is one of the three
major resource owners,
major resource owners,
240
779760
5120
Kiribati is een
van de drie grote eigenaars
van de drie grote eigenaars
13:18
tuna resource owners.
241
785920
1696
van het tonijnbestand.
13:19
And at the moment, we have been getting
242
787640
3576
Op het moment komt ongeveer
13:23
something like 80 to 90
percent of our revenue
percent of our revenue
243
791240
2896
80 tot 90 procent van onze inkomsten
13:26
from access fees, license fees.
244
794160
2456
van toegangskosten, licentiekosten.
13:28
CA: Of your national revenue.
245
796640
1856
CA: van jullie nationale inkomsten.
13:30
AT: National revenue,
246
798520
1816
AT: Nationale inkomsten,
13:32
which drives everything that we do
247
800360
2816
waarvan alles afhangt van wat we doen
13:35
in governments, hospitals,
schools and what have you.
schools and what have you.
248
803200
4016
voor overheden, ziekenhuizen,
scholen en wat dan ook.
scholen en wat dan ook.
13:39
But we decided to close this,
and it was a very difficult decision.
and it was a very difficult decision.
249
807240
5216
Maar we besloten om deze te sluiten.
Het was een zeer moeilijke beslissing.
Het was een zeer moeilijke beslissing.
13:44
I can assure you, politically,
locally, it was not easy,
locally, it was not easy,
250
812480
5536
Ik kan je verzekeren
dat het politiek en lokaal
niet gemakkelijk was,
niet gemakkelijk was,
13:50
but I was convinced that we had to do this
251
818040
3936
maar ik was ervan overtuigd
dat we dit moesten doen
dat we dit moesten doen
13:54
in order to ensure
that the fishery remains sustainable.
that the fishery remains sustainable.
252
822000
4576
om te waarborgen
dat de visserij duurzaam blijft.
dat de visserij duurzaam blijft.
13:58
There had been some indications
that some of the species,
that some of the species,
253
826600
2776
Er waren aanwijzingen dat sommige soorten,
14:01
in particular the bigeye,
was under serious threat.
was under serious threat.
254
829400
4136
in het bijzonder de grootoogtonijn,
ernstig werden bedreigd.
ernstig werden bedreigd.
14:05
The yellowfin was also heavily fished.
255
833560
3376
De geelvintonijn was ook zwaar bevist.
14:09
Skipjack remains healthy.
256
836960
1736
De gestreepte blijft gezond.
14:10
And so we had to do something like that,
and so that was the reason I did that.
and so that was the reason I did that.
257
838720
4776
We moesten er iets aan doen,
daarom nam ik die beslissing.
daarom nam ik die beslissing.
14:15
Another reason why I did that
258
843520
3896
Een andere reden waarom ik dat deed,
14:19
was because I had been asking
the international community
the international community
259
847440
4696
was omdat ik de internationale
gemeenschap had gevraagd
gemeenschap had gevraagd
14:24
that in order to deal with climate change,
in order to fight climate change,
in order to fight climate change,
260
852160
4536
dat om de klimaatverandering tegen te gaan
14:28
there has got to be sacrifice,
there has got to be commitment.
there has got to be commitment.
261
856720
3896
er offers en afspraken nodig zullen zijn.
14:32
So in asking the international community
to make a sacrifice,
to make a sacrifice,
262
860640
5296
Als we de internationale gemeenschap
vroegen om een offer te brengen,
vroegen om een offer te brengen,
14:38
I thought we ourselves
need to make that sacrifice.
need to make that sacrifice.
263
865960
2816
vond ik dat we zelf
een offer moesten brengen.
een offer moesten brengen.
14:41
And so we made the sacrifice.
264
868800
1816
En dus brachten we dat offer.
14:42
And forgoing commercial fishing
265
870640
4943
Afzien van commerciële visserij
14:47
in the Phoenix Islands protected area
266
875608
2608
in het beschermd gebied
van de Phoenix-eilanden
van de Phoenix-eilanden
zou een verlies
aan inkomsten betekenen.
aan inkomsten betekenen.
14:50
would mean a loss of revenue.
267
878240
1856
14:52
We are still trying to assess
what that loss would be
what that loss would be
268
880120
2477
We zijn de grootte van dat verlies
aan het uitrekenen
aan het uitrekenen
14:54
because we actually closed it off
at the beginning of this year,
at the beginning of this year,
269
882621
5235
omdat we het afsloten
aan het begin van dit jaar.
aan het begin van dit jaar.
15:00
and so we will see by the end of this year
270
887880
2336
Aan het einde van dit jaar gaan we weten
15:02
what it means in terms
of the lost revenue.
of the lost revenue.
271
890240
3496
hoe groot de verloren inkomsten zijn.
15:05
CA: So there's so many things
playing into this.
playing into this.
272
893760
2256
CA: Hier komen zoveel dingen bij kijken.
15:08
On the one hand,
it may prompt healthier fisheries.
it may prompt healthier fisheries.
273
896040
6976
Aan de ene kant zet het aan
tot gezondere visserij.
tot gezondere visserij.
15:15
I mean, how much are you able
to move the price up
to move the price up
274
903040
2376
Ik bedoel: hoeveel
kun je de prijs opdrijven
kun je de prijs opdrijven
15:17
that you charge for the remaining areas?
275
905440
2496
voor de exploitatie
van de resterende gebieden?
van de resterende gebieden?
15:20
AT: The negotiations
have been very difficult,
have been very difficult,
276
907960
4616
AT: De onderhandelingen
erg moeilijk zijn geweest,
erg moeilijk zijn geweest,
15:24
but we have managed
to raise the cost of a vessel day.
to raise the cost of a vessel day.
277
912600
3856
maar we zijn erin geslaagd om
de kosten van een schip-dag te verhogen.
de kosten van een schip-dag te verhogen.
15:28
For any vessel
to come in to fish for a day,
to come in to fish for a day,
278
916480
2616
Voor elk vaartuig dat één dag komt vissen
15:31
we have raised the fee from --
it was $6,000 and $8,000,
it was $6,000 and $8,000,
279
919120
3616
hebben we de prijs
verhoogd van $6.000-$8.000
verhoogd van $6.000-$8.000
15:34
now to $10,000, $12,000 per vessel day.
280
922760
4576
tot $10.000-$12.000 per schip per dag.
15:39
And so there's been
that significant increase.
that significant increase.
281
927360
3216
Al een aanzienlijke stijging.
15:42
But at the same time,
what's important to note is,
what's important to note is,
282
930600
4576
Maar het is belangrijk dat,
15:47
whereas in the past these fishing boats
283
935200
4336
terwijl in het verleden deze vissersboten
15:51
might be fishing in a day
and maybe catch 10 tons,
and maybe catch 10 tons,
284
939560
3936
misschien 10 ton per dag vingen,
15:55
now they're catching maybe 100 tons
because they've become so efficient.
because they've become so efficient.
285
943520
3896
nu misschien 100 ton vangen,
omdat ze zo efficiënt zijn geworden.
omdat ze zo efficiënt zijn geworden.
15:59
And so we've got to respond likewise.
286
947440
2336
Daarop moeten we ook reageren.
16:02
We've got to be very, very careful
because the technology has so improved.
because the technology has so improved.
287
949800
4176
We moeten heel, heel voorzichtig zijn,
want de techniek is zo verbeterd.
want de techniek is zo verbeterd.
16:06
There was a time when the Brazilian fleet
moved from the Atlantic to the Pacific.
moved from the Atlantic to the Pacific.
288
954000
5416
Ooit probeerde de Braziliaanse vloot
van de Atlantische
naar de Stille Oceaan te verhuizen.
naar de Stille Oceaan te verhuizen.
16:11
They couldn't.
289
959440
1216
Het lukte niet.
16:12
They started experimenting
if they could, per se.
if they could, per se.
290
960680
3216
Maar ze bleven proberen.
16:16
But now they've got ways of doing it,
and they've become so efficient.
and they've become so efficient.
291
963920
3680
Nu kunnen ze het wel,
en wel zeer efficiënt.
en wel zeer efficiënt.
16:21
CA: Can you give us a sense
of what it's like in those negotiations?
of what it's like in those negotiations?
292
969000
3198
CA: Kunt u ons een idee
van deze onderhandelingen geven?
van deze onderhandelingen geven?
16:24
Because you're up against companies
293
972223
1697
Je moet opboksen tegen bedrijven
16:26
that have hundreds of millions
of dollars at stake, essentially.
of dollars at stake, essentially.
294
973944
3592
die honderden miljoenen dollars
op het spel hebben staan.
op het spel hebben staan.
16:29
How do you hold the line?
295
977560
3336
Hoe gaat dat?
16:33
Is there any advice you can give
296
980920
2056
Kun je advies geven
16:35
to other leaders who are dealing
with the same companies
with the same companies
297
983000
3056
aan andere leiders die
met dezelfde bedrijven te maken hebben
met dezelfde bedrijven te maken hebben
16:38
about how to get
the most for your country,
the most for your country,
298
986080
4296
over hoe je het meest
voor je land kunt krijgen,
voor je land kunt krijgen,
16:42
get the most for the fish?
299
990400
4016
het meest voor jullie vis?
16:46
What advice would you give?
300
994440
1536
Welk advies zou je geven?
16:48
AT: Well, I think we focus
too often on licensing
too often on licensing
301
996000
6256
AT: We richten ons maar al te vaak
op de vergunningverlening
op de vergunningverlening
16:54
in order to get the rate of return,
302
1002280
1667
om er wat aan te verdienen,
16:56
because what we are getting
from license fees
from license fees
303
1003971
2805
want wat we krijgen van licentiekosten
16:59
is about 10 percent
of the landed value of the catch
of the landed value of the catch
304
1006800
2616
ongeveer 10%
van de waarde van de vangst
van de waarde van de vangst
17:01
on the side of the wharf,
not in the retail shops.
not in the retail shops.
305
1009440
3136
aan de kade, niet in de winkels.
17:04
And we only get about 10 percent.
306
1012600
3976
We krijgen slechts ongeveer 10%.
17:08
What we have been trying
to do over the years
to do over the years
307
1016600
2616
Door de jaren heen probeerden we
17:11
is actually to increase
our participation in the industry,
our participation in the industry,
308
1019240
3856
onze deelname in de industrie te verhogen,
17:15
in the harvesting, in the processing,
309
1023120
2616
in de oogst, de verwerking,
en uiteindelijk,
hopelijk, de marketing.
hopelijk, de marketing.
17:17
and eventually, hopefully, the marketing.
310
1025760
1857
17:19
They're not easy to penetrate,
311
1027642
3694
Het is niet gemakkelijk
daar een plaats te veroveren,
daar een plaats te veroveren,
maar we werken eraan,
17:23
but we are working towards that,
312
1031359
2297
17:25
and yes, the answer would be to enhance.
313
1033680
2616
en ja, het antwoord is verhoging.
17:28
In order to increase our rate of return,
we have to become more involved.
we have to become more involved.
314
1036319
4217
Om ons rendement te verhogen,
moeten we meer betrokken worden.
moeten we meer betrokken worden.
17:32
And so we've started doing that,
315
1040560
3176
We begonnen dat te doen,
17:35
and we have to restructure the industry.
316
1043760
4256
en moeten de industrie herstructureren.
17:40
We've got to tell these people
that the world has changed.
that the world has changed.
317
1048040
3376
We moeten deze mensen vertellen
dat de wereld is veranderd.
dat de wereld is veranderd.
17:43
Now we want to produce the fish ourselves.
318
1051440
2416
Nu willen we de vis zelf gaan produceren.
17:46
CA: And meanwhile,
for your local fishermen,
for your local fishermen,
319
1053880
2096
CA: Ondertussen vissen
jullie lokale vissers nog steeds zelf,
jullie lokale vissers nog steeds zelf,
17:48
they are still able to fish,
320
1056000
3096
maar hoe zien de zaken er voor hen uit?
17:51
but what is business like for them?
321
1059120
2456
Wordt het steeds moeilijker?
Raken de wateren uitgeput?
Raken de wateren uitgeput?
17:53
Is it getting harder?
Are the waters depleted?
Are the waters depleted?
322
1061600
2336
17:56
Or is that being run
on a sustainable basis?
on a sustainable basis?
323
1063960
3456
Wordt dat duurzaam uitgebaat?
AT: Met de ambachtelijke visserij --
17:59
AT: For the artisanal fishery,
324
1067440
1456
18:01
we do not participate
in the commercial fishing activity
in the commercial fishing activity
325
1068920
3256
we nemen niet deel
aan de commerciële visserij --
aan de commerciële visserij --
18:04
except only to supply the domestic market.
326
1072200
3016
bevoorraden we alleen
de binnenlandse markt.
de binnenlandse markt.
18:07
The tuna fishery is really
entirely for the foreign market,
entirely for the foreign market,
327
1075240
3296
De tonijnvisserij is helemaal
voor de buitenlandse markt,
voor de buitenlandse markt,
18:10
mostly here in the US, Europe, Japan.
328
1078560
6216
vooral hier in de VS, Europa, Japan.
18:17
So I am a fisherman, very much,
329
1084800
4536
Als visser
ving ik heel veel geelvintonijn.
ving ik heel veel geelvintonijn.
18:21
and I used to be able to catch yellowfin.
330
1089360
3176
18:24
Now it's very, very rare
to be able to catch yellowfin
to be able to catch yellowfin
331
1092560
2776
Nu vang je nog maar zelden geelvintonijn
18:27
because they are being lifted
out of the water by the hundreds of tons
out of the water by the hundreds of tons
332
1095360
3376
omdat ze met honderden tonnen tegelijk
18:30
by these purse seiners.
333
1098760
1880
door deze ringzegenvaartuigen
uit het water worden geschept.
uit het water worden geschept.
18:34
CA: So here's a couple
of beautiful girls from your country.
of beautiful girls from your country.
334
1102360
4936
CA: Hier een paar
mooie meisjes uit jouw land.
mooie meisjes uit jouw land.
18:39
I mean, as you think about their future,
335
1107320
3216
Als je over hun toekomst denkt,
18:42
what message would you have for them
336
1110560
2656
welke boodschap heb je dan voor hen
18:45
and what message
would you have for the world?
would you have for the world?
337
1113240
3016
en welke boodschap voor de wereld?
18:48
AT: Well, I've been telling the world
that we really have to do something
that we really have to do something
338
1116280
3429
AT: Ik vertel de wereld
dat we echt iets moeten doen
dat we echt iets moeten doen
18:51
about what is happening to the climate
339
1119733
1843
aan wat er gebeurt met het klimaat
18:53
because for us, it's about
the future of these children.
the future of these children.
340
1121600
2776
want voor ons gaat het
over de toekomst van deze kinderen.
over de toekomst van deze kinderen.
18:56
I have 12 grandchildren, at least.
341
1124400
1936
Ik heb 12 kleinkinderen,
tenminste, dat denk ik toch.
tenminste, dat denk ik toch.
18:58
I think I have 12, my wife knows.
342
1126360
2016
Mijn vrouw weet het zeker.
19:00
(Laughter)
343
1128400
2216
(Gelach)
19:02
And I think I have eight children.
344
1130640
3016
Ik heb acht kinderen.
19:05
It's about their future.
345
1133680
1256
Het gaat over hún toekomst.
19:07
Every day I see my grandchildren,
about the same age as these young girls,
about the same age as these young girls,
346
1134960
3736
Elke dag zie ik mijn kleinkinderen,
ongeveer zo oud als deze jonge meisjes,
ongeveer zo oud als deze jonge meisjes,
19:10
and I do wonder,
347
1138720
2416
en ik vraag het me af,
19:13
and I get angry sometimes, yes I do.
348
1141160
2216
en soms word ik echt boos.
19:15
I wonder what is to become of them.
349
1143400
2056
Ik vraag me af wat er
van hen moet geworden.
van hen moet geworden.
19:17
And so it's about them
350
1145480
3136
Over hen moeten we iedereen vertellen,
19:20
that we should be telling everybody,
351
1148640
2256
dat het niet gaat
over hun eigen nationale belangen,
over hun eigen nationale belangen,
19:23
that it's not about
their own national interest,
their own national interest,
352
1150920
2256
19:25
because climate change,
regrettably, unfortunately,
regrettably, unfortunately,
353
1153200
3656
omdat klimaatverandering, helaas, helaas,
19:29
is viewed by many countries
as a national problem. It's not.
as a national problem. It's not.
354
1156880
4096
door vele landen als een nationaal
probleem wordt ervaren, ten onrechte.
probleem wordt ervaren, ten onrechte.
19:33
And this is the argument
we got into recently with our partners,
we got into recently with our partners,
355
1161000
3000
Dat is de discussie die we
onlangs hadden met onze partners,
onlangs hadden met onze partners,
19:36
the Australians and New Zealanders,
356
1164024
1696
de Australiërs en Nieuw-Zeelanders,
19:37
because they said,
"We can't cut any more."
"We can't cut any more."
357
1165744
3312
want ze zeiden: "We kunnen
niet meer terugschroeven."
niet meer terugschroeven."
19:41
This is what one of the leaders,
the Australian leader, said,
the Australian leader, said,
358
1169080
3616
Een Australische leider zei:
19:44
that we've done our part,
we are cutting back.
we are cutting back.
359
1172720
4256
“We hebben ons deel gedaan.”
19:49
I said, What about the rest?
Why don't you keep it?
Why don't you keep it?
360
1177000
3656
Ik zei: “Hoe zit het met de rest?
Waarom hou je dat niet voor jezelf?
Waarom hou je dat niet voor jezelf?
19:52
If you could keep
the rest of your emissions
the rest of your emissions
361
1180680
2696
Als jullie de uitstoot
binnen jullie grenzen
binnen jullie grenzen
19:55
within your boundaries,
within your borders,
within your borders,
362
1183400
2296
kunnen houden,
hoeven wij niets te vragen.
hoeven wij niets te vragen.
19:57
we'd have no question.
363
1185720
1776
Produceer dan maar
zoveel als jullie willen.
zoveel als jullie willen.
19:59
You can go ahead as much as you like.
364
1187520
1816
20:01
But unfortunately,
you're sending it our way,
you're sending it our way,
365
1189360
2136
Maar helaas sturen
jullie het ónze kant op
jullie het ónze kant op
20:03
and it's affecting
the future of our children.
the future of our children.
366
1191520
2191
en bedreigt het
de toekomst van ónze kinderen.
de toekomst van ónze kinderen.
20:05
And so surely I think that is the heart
of the problem of climate change today.
of the problem of climate change today.
367
1193735
5041
Dat is de kern van het probleem
van de klimaatverandering vandaag.
van de klimaatverandering vandaag.
20:11
We will be meeting in Paris
at the end of this year,
at the end of this year,
368
1198800
3056
We komen eind dit jaar samen in Parijs,
20:14
but until we can think of this
as a global phenomenon,
as a global phenomenon,
369
1201880
3936
maar we moeten dit zien
als een wereldwijd fenomeen.
als een wereldwijd fenomeen.
20:18
because we create it,
individually, as nations,
individually, as nations,
370
1205840
3256
Wij, als naties,
zijn er verantwoordelijk voor,
zijn er verantwoordelijk voor,
20:21
but it affects everybody else,
371
1209120
1936
maar het beïnvloedt ieder ander,
20:23
and yet, we refuse
to do anything about it,
to do anything about it,
372
1211080
3616
en toch weigeren we
om er iets aan te doen,
om er iets aan te doen,
20:26
and we deal with it as a national problem,
373
1214720
2456
en zien het als een nationaal probleem.
20:29
which it is not -- it is a global issue,
374
1217200
2096
Dat is het niet –-
het is een wereldwijd probleem,
het is een wereldwijd probleem,
20:31
and it's got to be
dealt with collectively.
dealt with collectively.
375
1219320
2720
en we moeten het collectief aanpakken.
20:35
CA: People are incredibly bad
at responding to graphs and numbers,
at responding to graphs and numbers,
376
1223120
4336
CA: Mensen hebben ongelooflijk
weinig verstand van grafieken en cijfers.
weinig verstand van grafieken en cijfers.
20:39
and we shut our minds to it.
377
1227480
3776
We sluiten onze geest er voor af.
20:43
Somehow, to people, we're slightly better
at responding to that sometimes.
at responding to that sometimes.
378
1231280
6256
Als het om mensen gaat,
reageren we soms een beetje beter.
reageren we soms een beetje beter.
20:49
And it seems like it's
very possible that your nation,
very possible that your nation,
379
1237560
2936
Het ziet ernaar uit dat jullie land,
20:52
despite, actually because of
the intense problems you face,
the intense problems you face,
380
1240520
4456
ondanks, of eigenlijk net vanwege
de grote problemen die op jullie afkomen,
de grote problemen die op jullie afkomen,
20:57
you may yet be the warning light
to the world that shines most visibly,
to the world that shines most visibly,
381
1245000
4896
het sterkste alarmsignaal is
voor de rest van de wereld.
voor de rest van de wereld.
21:02
most powerfully.
382
1249920
1976
21:04
I just want to thank you,
I'm sure, on behalf of all of us,
I'm sure, on behalf of all of us,
383
1251920
2817
Ik wil je namens ons allemaal bedanken
voor je buitengewone leiderschap
en voor je aanwezigheid hier.
en voor je aanwezigheid hier.
21:06
for your extraordinary leadership
and for being here.
and for being here.
384
1254762
2494
21:09
Mr. President, thank you so much.
385
1257280
1573
Meneer de president, dank je wel.
21:11
AT: Thank you.
386
1258873
773
AT: Dank je wel.
21:11
(Applause)
387
1259666
2454
(Applaus)
ABOUT THE SPEAKER
Anote Tong - President of the Republic of KiribatiAnote Tong has built worldwide awareness of the potentially devastating impacts of climate change.
Why you should listen
His Excellency Anote Tong is the fourth President of the Republic of Kiribati. He was first elected as President on 10 July 2003 and subsequently won two more elections in 2007 and in 2012. He is now serving his last term, which will end in mid-2015. Under his leadership, President Anote Tong also holds the portfolio of Head of State and Minister of Foreign Affairs and Immigration.
Anote Tong was born in 1952 on Fanning Island (also known as Tabuaeran) in the Line Islands and is a member of the Kiribati House of Parliament from the constituency of Maiana Island in the central Kiribati group.
Educated in New Zealand and in England at the University of Canterbury and the London School of Economics respectively, President Tong holds a Bachelor of Science and a Master of Economics under his belt.
Since the beginning of his presidency, President Anote Tong has become a strong climate change advocate and has built worldwide awareness of the potentially devastating impacts of climate change.
He has stated on many occasions that Kiribati may cease to exist altogether and that its entire population may need to be resettled not as climate change refugees but as citizens who migrate on merit and with dignity.
With one of the lowest carbon-emission footprints in the world, Tong has often described Kiribati as a “frontline country” that has been among the first to experience dramatic climate change impacts.
As an extraordinary measure to set an example for the rest of the world, President Tong created the Phoenix Islands Protected Area, one of the largest marine protected areas in the world with a size of 408,250 square kilometers which was inscribed as a United Nations World Heritage site in 2008.
President Tong has won a number of awards and recognition that acknowledges his contribution and leadership on climate change and ocean conservation.
Anote Tong | Speaker | TED.com