TEDGlobal 2013
Michael Sandel: Why we shouldn't trust markets with our civic life
Michael Sandel: Dlaczego nie powinniśmy zawierzać życia społecznego rynkom
Filmed:
Readability: 3.6
2,044,888 views
Michael Sandel twierdzi, że na przestrzeni ostatnich 30 lat Stany Zjednoczone przeszły od gospodarki rynkowej do społeczeństwa rynkowego; można powiedzieć, że Amerykanin doświadcza wspólnego życia społecznego w stopniu zależnym od zasobności portfela. (Trzy kluczowe przykłady: dostęp do edukacji, dostęp do sprawiedliwości, wpływ na politykę). W swoim wystąpieniu z udziałem publiczności Sandel prosi, żebyśmy uczciwie zastanowili się nad tym pytaniem: Czy obecna demokracja nie wystawia za dużo na sprzedaż?
Michael Sandel - Political philosopher
Michael Sandel teaches political philosophy at Harvard, exploring some of the most hotly contested moral and political issues of our time. Full bio
Michael Sandel teaches political philosophy at Harvard, exploring some of the most hotly contested moral and political issues of our time. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
Here's a question we need to rethink together:
0
1459
4227
Kwestia do wspólnego przemyślenia.
00:17
What should be the role of money
1
5686
2441
Jaka powinna być rola pieniądza
00:20
and markets in our societies?
2
8127
3486
oraz rynków w społeczeństwie?
00:23
Today, there are very few things
3
11613
2494
Dzisiaj prawie wszystko
00:26
that money can't buy.
4
14107
2688
można kupić za pieniądze.
00:28
If you're sentenced to a jail term
5
16795
1657
Odsiadując wyrok
00:30
in Santa Barbara, California,
6
18452
2451
w Santa Barbara w Kalifornii
00:32
you should know
7
20903
1352
musisz wiedzieć,
00:34
that if you don't like the standard accommodations,
8
22255
2715
że jeśli nie odpowiadają ci
tamtejsze warunki,
tamtejsze warunki,
00:36
you can buy a prison cell upgrade.
9
24970
4343
możesz opłacić podwyższony standard celi.
00:41
It's true. For how much, do you think?
10
29313
2846
Poważnie. Ile to kosztuje?
00:44
What would you guess?
11
32159
1941
Spróbujcie zgadnąć.
00:46
Five hundred dollars?
12
34100
1705
500 dolarów?
00:47
It's not the Ritz-Carlton. It's a jail!
13
35805
3335
To więzienie a nie Ritz-Carlton!
00:51
Eighty-two dollars a night.
14
39140
2024
82 dolary za noc.
00:53
Eighty-two dollars a night.
15
41164
2372
82 dolary za noc.
00:55
If you go to an amusement park
16
43536
2200
W wesołym miasteczku
00:57
and don't want to stand in the long lines
17
45736
2692
jeśli nie chcesz stać w długiej kolejce
01:00
for the popular rides,
18
48428
1456
po zwykłe bilety,
01:01
there is now a solution.
19
49884
2887
masz inne rozwiązanie.
01:04
In many theme parks, you can pay extra
20
52771
4264
W wielu parkach tematycznych
za dodatkową opłatą
za dodatkową opłatą
01:09
to jump to the head of the line.
21
57035
1614
wskakujesz na początek kolejki
01:10
They call them Fast Track or VIP tickets.
22
58649
4515
dzięki biletom Ekspres albo VIP.
01:15
And this isn't only happening in amusement parks.
23
63164
3589
Tak jest nie tylko w parkach rozrywki.
01:18
In Washington, D.C., long lines,
24
66753
3216
W Waszyngtonie D.C.
01:21
queues sometimes form
25
69969
1940
tworzą się nieraz długie kolejki
01:23
for important Congressional hearings.
26
71909
3869
przed ważnymi wystąpieniami w Kongresie.
01:27
Now some people don't like to wait in long queues,
27
75778
3505
Nie wszyscy lubią czekać w kolejkach,
01:31
maybe overnight, even in the rain.
28
79283
2505
czasem całą noc, czasem w deszczu.
01:33
So now, for lobbyists and others
29
81788
1997
Zatem dla nich i lobbystów,
01:35
who are very keen to attend these hearings
30
83785
1806
którym zależy na posiedzeniach,
01:37
but don't like to wait, there are companies,
31
85591
2719
ale nie lubią czekać,
01:40
line-standing companies,
32
88310
2043
powstały usługi stania w kolejce,
01:42
and you can go to them.
33
90353
1863
wystarczy się zgłosić.
01:44
You can pay them a certain amount of money,
34
92216
1889
Płacisz określoną sumę,
01:46
they hire homeless people and others who need a job
35
94105
3265
firma wynajmuje bezdomnych lub bezrobotnych
01:49
to stand waiting in the line for as long as it takes,
36
97370
3283
do stania w kolejce tyle, ile trzeba.
01:52
and the lobbyist, just before the hearing begins,
37
100653
2868
Tuż przed posiedzeniem lobbysta
01:55
can take his or her place at the head of the line
38
103521
2879
zajmuje miejsce na czele kolejki,
01:58
and a seat in the front of the room.
39
106400
2745
a na sali siądzie w pierwszym rzędzie.
02:01
Paid line standing.
40
109145
3079
Odpłatne stanie w kolejce.
02:04
It's happening, the recourse to market mechanisms
41
112224
3582
Uciekanie się do mechanizmów rynkowych,
02:07
and market thinking and market solutions,
42
115806
2674
do myślenia i rozwiązań rynkowych
na większej arenie.
na większej arenie.
02:10
in bigger arenas.
43
118480
2632
do myślenia i rozwiązań rynkowych
na większej arenie.
na większej arenie.
02:13
Take the way we fight our wars.
44
121112
2671
Weźmy sposób toczenia wojen.
02:15
Did you know that, in Iraq and Afghanistan,
45
123783
3067
Wiecie, że w Iraku i Afganistanie
02:18
there were more private military contractors on the ground
46
126850
4045
było więcej żołnierzy kontraktowych
02:22
than there were U.S. military troops?
47
130895
3820
niż żołnierzy sił zbrojnych USA?
02:26
Now this isn't because we had a public debate
48
134715
3119
Nie było żadnej publicznej debaty
02:29
about whether we wanted to outsource war
49
137834
2977
na temat zlecania wojny
02:32
to private companies,
50
140811
2171
prywatnym spółkom,
02:34
but this is what has happened.
51
142982
2707
ale tak właśnie się stało.
02:37
Over the past three decades,
52
145689
2428
Na przestrzeni ostatnich 30 lat
02:40
we have lived through a quiet revolution.
53
148117
4098
doświadczyliśmy cichej rewolucji.
02:44
We've drifted almost without realizing it
54
152215
4967
Niemal nieświadomie odeszliśmy
02:49
from having a market economy
55
157182
3248
od gospodarki rynkowej
02:52
to becoming market societies.
56
160430
3967
do społeczeństwa rynkowego.
02:56
The difference is this: A market economy is a tool,
57
164397
3585
Gdzie tkwi różnica? Gospodarka rynkowa
02:59
a valuable and effective tool,
58
167982
1662
to wartościowe i skuteczne narzędzie
03:01
for organizing productive activity,
59
169644
3058
efektywnej organizacji działań.
03:04
but a market society is a place where
60
172702
3058
W społeczeństwie rynkowym
03:07
almost everything is up for sale.
61
175760
2848
niemal wszystko jest na sprzedaż.
03:10
It's a way of life, in which market thinking
62
178608
3452
Sposób życia, w którym myślenie rynkowe
03:14
and market values begin to dominate
63
182060
2721
i wartości rynku zdominują
03:16
every aspect of life:
64
184781
3524
każdy aspekt życia.
03:20
personal relations, family life, health, education,
65
188305
4735
Relacje międzyludzkie, życie rodzinne,
służbę zdrowia, edukację,
służbę zdrowia, edukację,
03:25
politics, law, civic life.
66
193040
3299
politykę, prawo, życie społeczne.
03:28
Now, why worry? Why worry about our becoming
67
196339
5491
Czy to powód do zmartwienia,
03:33
market societies?
68
201830
2546
że stajemy się społeczeństwem rynkowym?
03:36
For two reasons, I think.
69
204376
3104
Nawet dwa powody.
03:39
One of them has to do with inequality.
70
207480
4681
Jeden wiąże się z nierównością.
03:44
The more things money can buy,
71
212161
3333
Im więcej można kupić za pieniądze,
03:47
the more affluence, or the lack of it, matters.
72
215494
4294
tym bardziej liczy się bogactwo, lub jego brak.
03:51
If the only thing that money determined
73
219788
2857
Jeśli pieniądz decydowałby tylko
03:54
was access to yachts or fancy vacations or BMWs,
74
222645
5689
o dostępie do jachtów,
egzotycznych wakacji czy BMW,
egzotycznych wakacji czy BMW,
04:00
then inequality wouldn't matter very much.
75
228334
4352
nierówność nie miałaby większego znaczenia.
04:04
But when money comes increasingly to govern
76
232686
3427
Ale kiedy pieniądz coraz bardziej rządzi
04:08
access to the essentials of the good life --
77
236113
4837
dostępem do rzeczy niezbędnych w życiu,
04:12
decent health care, access to the best education,
78
240950
3926
jak przyzwoita opieka zdrowotna,
najlepsze wykształcenie
najlepsze wykształcenie
04:16
political voice and influence in campaigns --
79
244876
4870
głos i wpływ w polityce,
04:21
when money comes to govern all of those things,
80
249746
3580
kiedy rządzi tym pieniądz,
04:25
inequality matters a great deal.
81
253326
2550
nierówność ma ogromne znaczenie.
04:27
And so the marketization of everything
82
255876
2255
Marketyzacja wyostrza nierówności
04:30
sharpens the sting of inequality
83
258131
3570
Marketyzacja wyostrza nierówności
04:33
and its social and civic consequence.
84
261701
2184
oraz ich obyczajowe i społeczne następstwa.
04:35
That's one reason to worry.
85
263885
2986
To pierwszy powód do zmartwień.
04:38
There's a second reason
86
266871
2237
Drugi powód,
04:41
apart from the worry about inequality,
87
269108
3899
prócz problemów związanych z nierównością,
04:45
and it's this:
88
273007
2319
to fakt,
04:47
with some social goods and practices,
89
275326
3924
że niektóre dobra i praktyki społeczne,
04:51
when market thinking and market values enter,
90
279250
5466
w warunkach myślenia i wartości rynkowych,
04:56
they may change the meaning of those practices
91
284716
2772
mogą zmienić znaczenie
04:59
and crowd out attitudes and norms
92
287488
3349
i wyprzeć postawy oraz normy
05:02
worth caring about.
93
290837
1949
warte pielęgnowania.
05:04
I'd like to take an example
94
292786
2624
Przywołam kontrowersyjny przykład
05:07
of a controversial use of a market mechanism,
95
295410
3726
użycia mechanizmu rynkowego
05:11
a cash incentive, and see what you think about it.
96
299136
4745
w postaci motywacji finansowej.
Ciekawe, co o tym sądzicie.
Ciekawe, co o tym sądzicie.
05:15
Many schools struggle with the challenge
97
303881
3165
Wiele szkół boryka się z wyzwaniem,
05:19
of motivating kids, especially kids
98
307046
2539
jak motywować dzieci,
05:21
from disadvantaged backgrounds, to study hard,
99
309585
3955
zwłaszcza pokrzywdzone przez los,
05:25
to do well in school, to apply themselves.
100
313540
3039
do pilnej nauki i pracy, do przykładania się.
05:28
Some economists have proposed a market solution:
101
316579
3488
Niektórzy ekonomiści proponują
rozwiązania rynkowe,
rozwiązania rynkowe,
05:32
Offer cash incentives to kids for getting good grades
102
320067
4059
dawać dzieciakom gotówkę za dobre stopnie,
05:36
or high test scores
103
324126
2374
świetne wyniki egzaminów
05:38
or for reading books.
104
326500
1951
i czytanie książek.
05:40
They've tried this, actually.
105
328451
1782
Wypróbowali to,
05:42
They've done some experiments
106
330233
1285
przeprowadzając eksperymenty
05:43
in some major American cities.
107
331518
3431
w większych miastach Ameryki.
05:46
In New York, in Chicago, in Washington, D.C.,
108
334949
3647
W Nowym Jorku, Chicago, Waszyngtonie D.C.
05:50
they've tried this, offering 50 dollars for an A,
109
338596
3711
dzieci dostają 50 dolarów za piątkę,
05:54
35 dollars for a B.
110
342307
2192
35 dolarów za 4.
05:56
In Dallas, Texas, they have a program that offers
111
344499
3174
W Dallas w Teksasie w ramach tego programu
05:59
eight-year-olds two dollars for each book they read.
112
347673
4420
8-latki dostają 2 dolary za przeczytaną książkę.
06:04
So let's see what -- Some people are in favor,
113
352093
2919
Niektórzy są za,
06:07
some people are opposed to this cash incentive
114
355012
3390
niektórzy przeciw motywacji finansowej
06:10
to motivate achievement.
115
358402
1698
do osiągania wyników.
06:12
Let's see what people here think about it.
116
360100
2637
Zobaczmy, co sądzą tu obecni.
06:14
Imagine that you are the head of a major school system,
117
362737
4508
Wyobraźcie sobie, że zarządzacie dużą szkołą,
06:19
and someone comes to you with this proposal.
118
367245
2985
a ktoś przychodzi z taką propozycją.
06:22
And let's say it's a foundation. They will provide the funds.
119
370230
2637
Powiedzmy, że to fundacja,
która zapewni fundusze.
która zapewni fundusze.
06:24
You don't have to take it out of your budget.
120
372867
1866
Nie musicie uszczuplać własnego budżetu.
06:26
How many would be in favor
121
374733
1282
Ile osób byłoby za,
06:28
and how many would be opposed to giving it a try?
122
376015
3594
a ile przeciw podjęciu próby?
06:31
Let's see by a show of hands.
123
379609
1596
Podnieście ręce w górę.
06:33
First, how many think it might at least be worth a try
124
381205
3594
Kto uważa, że warto chociaż spróbować
06:36
to see if it would work? Raise your hand.
125
384799
3896
i zobaczyć, czy się uda. Ręka w górę.
06:40
And how many would be opposed? How many would --
126
388695
2731
Kto jest przeciw?
06:43
So the majority here are opposed,
127
391426
2814
Większość na sali jest przeciw,
06:46
but a sizable minority are in favor.
128
394240
2982
ale pokaźna mniejszość jest za.
06:49
Let's have a discussion.
129
397222
1569
Przedyskutujmy to.
06:50
Let's start with those of you who object,
130
398791
3043
Zacznijmy od tych, którzy są przeciw
06:53
who would rule it out even before trying.
131
401834
2881
i wykluczyliby eksperyment bez spróbowania.
06:56
What would be your reason?
132
404715
1621
Jaki jest powód?
06:58
Who will get our discussion started? Yes?
133
406336
3872
Zapraszam do dyskusji.
07:02
Heike Moses: Hello everyone, I'm Heike,
134
410208
1898
Heike Moses: Witam. Jestem Heike.
07:04
and I think it just kills the intrinsic motivation,
135
412106
2767
Myślę, że to zabija motywację wewnętrzną.
07:06
so in the respect that children, if they would like to read,
136
414873
5148
Dzieciom przeszłaby ochota na czytanie,
07:12
you just take this incentive away
137
420021
2117
gdyby zabrać zachętę,
07:14
in just paying them, so it just changes behavior.
138
422138
3452
brak zapłaty zmieniłby ich zachowanie.
07:17
Michael Sandel: Takes the intrinsic incentive away.
139
425590
3418
Michael Sandel: Odbiera wewnętrzną motywację.
07:21
What is, or should be, the intrinsic motivation?
140
429008
4235
Czym jest lub powinna być
motywacja wewnętrzna?
motywacja wewnętrzna?
07:25
HM: Well, the intrinsic motivation
141
433243
1690
HM: Motywacja wewnętrzna
07:26
should be to learn.
142
434933
1677
powinna skłaniać do nauki.
07:28
MS: To learn.
HM: To get to know the world.
HM: To get to know the world.
143
436610
3143
MS: Do nauki.
HM: Do poznawania świata.
HM: Do poznawania świata.
07:31
And then, if you stop paying them, what happens then?
144
439753
2894
Co się stanie, jak nie dostaną zapłaty?
07:34
Then they stop reading?
145
442647
1747
Przestaną czytać?
07:36
MS: Now, let's see if there's someone who favors,
146
444394
3000
MS: Zobaczmy,
07:39
who thinks it's worth trying this.
147
447394
2348
kto uważa, że warto spróbować.
07:41
Elizabeth Loftus: I'm Elizabeth Loftus,
148
449742
1972
Elizbeth Loftus: Jestem Elizabeth Loftus.
07:43
and you said worth a try, so why not try it
149
451714
4130
Powiedziałeś "warto spróbować",
więc dlaczego nie spróbować,
więc dlaczego nie spróbować,
07:47
and do the experiment and measure things?
150
455844
4123
zrobić eksperyment i pomierzyć wyniki?
07:51
MS: And measure. And what would you measure?
151
459967
2173
MS: Co pomierzyć?
07:54
You'd measure how many --
152
462140
1721
Pomierzyć, ile .... ?
07:55
EL: How many books they read
153
463861
1844
EL: Ile książek przeczytali,
07:57
and how many books they continued to read
154
465705
2690
a ile książek czytali potem,
08:00
after you stopped paying them.
155
468395
1715
gdy przestali dostawać za to pieniądze.
08:02
MS: Oh, after you stopped paying.
156
470110
2357
MS: Kiedy przestali dostawać pieniądze.
08:04
All right, what about that?
157
472467
1354
To co wtedy?
08:05
HM: To be frank, I just think
158
473821
1977
HM: Szczerze mówiąc,
08:07
this is, not to offend anyone, a very American way.
159
475798
4633
to jest bardzo, bez obrazy, amerykańskie.
08:12
(Laughter) (Applause)
160
480431
6472
(Śmiech) (Brawa)
08:18
MS: All right. What's emerged from this discussion
161
486903
2203
MS: Z tej dyskusji wynika pytanie.
08:21
is the following question:
162
489106
2120
MS: Z tej dyskusji wynika pytanie.
08:23
Will the cash incentive drive out or corrupt
163
491226
4251
Czy motywacja finansowa zepsuje
08:27
or crowd out the higher motivation,
164
495477
3189
lub wyprze motywację wyższą,
08:30
the intrinsic lesson that we hope to convey,
165
498666
4794
którą chcemy widzieć
08:35
which is to learn to love to learn and to read
166
503460
4087
jako rzeczywistą pasję do nauki i do czytania
08:39
for their own sakes?
167
507547
2003
dla nich samych?
08:41
And people disagree about what the effect will be,
168
509550
4097
Nie jesteśmy zgodni, co do skutków,
08:45
but that seems to be the question,
169
513647
2657
ale problem w tym,
08:48
that somehow a market mechanism
170
516304
2036
że jeżeli mechanizm rynkowy
08:50
or a cash incentive teaches the wrong lesson,
171
518340
4861
czy motywacja finansowa są złą nauką,
08:55
and if it does, what will become of these children later?
172
523201
3607
to co stanie się z tymi dziećmi później?
08:58
I should tell you what's happened with these experiments.
173
526808
3373
Wróćmy do eksperymentu.
09:02
The cash for good grades has had very mixed results,
174
530181
4518
Gotówka za dobre oceny
przyniosła mieszane rezultaty
przyniosła mieszane rezultaty
09:06
for the most part has not resulted in higher grades.
175
534699
3147
i raczej nie poprawiła ocen.
09:09
The two dollars for each book
176
537846
2371
Dwa dolary za książkę sprawiły,
09:12
did lead those kids to read more books.
177
540217
3301
że dzieciaki czytały więcej książek,
09:15
It also led them to read shorter books.
178
543518
2644
ale książki zrobiły się krótsze.
09:18
(Laughter)
179
546162
4178
(Śmiech)
09:22
But the real question is,
180
550340
1650
Pozostaje pytanie,
09:23
what will become of these kids later?
181
551990
2572
co z tych dzieci wyrośnie później?
09:26
Will they have learned that reading is a chore,
182
554562
2114
Czy nauczą się, że czytanie to obowiązek,
09:28
a form of piecework to be done for pay, that's the worry,
183
556676
2972
ciężka praca konieczna, żeby dostać zapłatę?
09:31
or may it lead them to read maybe for the wrong reason initially
184
559648
4617
Czy też, choć zaczęły czytać
pod fałszywym pozorem,
pod fałszywym pozorem,
09:36
but then lead them to fall in love with reading for its own sake?
185
564265
4746
pokochają czytanie dla czytania?
09:41
Now, what this, even this brief debate, brings out
186
569011
4821
Nawet krótka dyskusja ukazuje coś,
09:45
is something that many economists overlook.
187
573832
3818
czego nie dostrzega wielu ekonomistów.
09:49
Economists often assume
188
577650
2096
Ekonomiści często zakładają,
09:51
that markets are inert,
189
579746
2624
że rynki są bierne,
09:54
that they do not touch or taint the goods they exchange.
190
582370
4366
nie zostawiają śladu na dobrach,
którymi obracają,
którymi obracają,
09:58
Market exchange, they assume,
191
586736
3104
a wymiana rynkowa nie zmienia znaczenia
10:01
doesn't change the meaning or value
192
589840
2460
ani wartości towarów,
10:04
of the goods being exchanged.
193
592300
1283
którymi obraca.
10:05
This may be true enough
194
593583
1576
Może to prawda,
10:07
if we're talking about material goods.
195
595159
2417
gdy mowa o dobrach materialnych.
10:09
If you sell me a flat screen television
196
597576
2506
Czy kupię telewizor z płaskim ekranem
10:12
or give me one as a gift,
197
600082
2178
czy dostanę go w prezencie,
10:14
it will be the same good.
198
602260
1360
będzie to ten sam towar.
10:15
It will work the same either way.
199
603620
2486
W obu przypadkach działa tak samo.
10:18
But the same may not be true
200
606106
2776
Ale to nie musi być prawdą,
10:20
if we're talking about nonmaterial goods
201
608882
2332
gdy mowa o dobrach niematerialnych
10:23
and social practices such as teaching and learning
202
611214
3950
i praktykach społecznych,
takich jak nauka i nauczanie,
takich jak nauka i nauczanie,
10:27
or engaging together in civic life.
203
615164
3732
czy udział w życiu społecznym.
10:30
In those domains, bringing market mechanisms
204
618896
3421
W tych dziedzinach
włączenie mechanizmów rynkowych
włączenie mechanizmów rynkowych
10:34
and cash incentives may undermine
205
622317
3918
i motywacji pieniężnej może podkopać
10:38
or crowd out nonmarket values and attitudes
206
626235
4320
albo wyprzeć wartości i podejście nierynkowe,
10:42
worth caring about.
207
630555
2359
o które warto się troszczyć.
10:44
Once we see
208
632914
2224
Kiedy już widzimy,
10:47
that markets and commerce,
209
635138
3711
że rynki i handel,
10:50
when extended beyond the material domain,
210
638849
3661
wychodząc poza domenę materialną,
10:54
can change the character of the goods themselves,
211
642510
5450
mogą zmieniać charakter dóbr,
10:59
can change the meaning of the social practices,
212
647960
2561
zmieniać znaczenie praktyk społecznych,
11:02
as in the example of teaching and learning,
213
650521
3464
tak jak w przykładzie nauki i nauczania,
11:05
we have to ask where markets belong
214
653985
4646
musimy zapytać, gdzie jest miejsce rynków,
11:10
and where they don't,
215
658631
1931
a gdzie nie powinny mieć miejsca,
11:12
where they may actually undermine
216
660562
2373
bo mogą podkopać
11:14
values and attitudes worth caring about.
217
662935
3003
wartości i zachowania, na których nam zależy.
11:17
But to have this debate,
218
665938
3262
Zanim dojdzie do takiej dyskusji,
11:21
we have to do something we're not very good at,
219
669200
3498
musimy zrobić coś, co idzie nam słabo.
11:24
and that is to reason together in public
220
672698
3482
Musimy podjąć publiczny dialog
11:28
about the value and the meaning
221
676180
3240
na temat wartości i znaczenia
11:31
of the social practices we prize,
222
679420
4004
cennych praktyk społecznych,
11:35
from our bodies to family life
223
683424
2505
dotyczących ludzkiego ciała, życia rodzinnego,
11:37
to personal relations to health
224
685929
1953
relacji osobistych, zdrowia,
11:39
to teaching and learning to civic life.
225
687882
3713
nauki i nauczania oraz życia społecznego.
11:43
Now these are controversial questions,
226
691595
2984
Wszystkie te kwestie są kontrowersyjne,
11:46
and so we tend to shrink from them.
227
694579
2760
więc zwykle od nich uciekamy.
11:49
In fact, during the past three decades,
228
697339
2920
Przez ostatnie 30 lat,
11:52
when market reasoning and market thinking
229
700259
2497
kiedy myślenie i idee rynkowe
11:54
have gathered force and gained prestige,
230
702756
3488
nabierały siły i prestiżu,
11:58
our public discourse during this time
231
706244
3482
z debaty publicznej uszło powietrze,
12:01
has become hollowed out,
232
709726
2235
z debaty publicznej uszło powietrze,
12:03
empty of larger moral meaning.
233
711961
3706
zniknął większy moralny sens.
12:07
For fear of disagreement, we shrink from these questions.
234
715667
3212
Bojąc się konfliktu, unikamy pytań.
12:10
But once we see that markets
235
718879
3527
Kiedy zrozumiemy,
12:14
change the character of goods,
236
722406
2173
że rynek zmienia charakter dóbr,
12:16
we have to debate among ourselves
237
724579
4567
będziemy musieli przedyskutować
12:21
these bigger questions
238
729146
2337
poważniejsze kwestie,
12:23
about how to value goods.
239
731483
1960
dotyczące wartości różnych dóbr.
12:25
One of the most corrosive effects
240
733443
2995
Kiedy wszystko ma cenę,
12:28
of putting a price on everything
241
736438
2787
ma to destrukcyjny wpływ
12:31
is on commonality,
242
739225
2369
na poczucie wspólnoty, na poczucie,
12:33
the sense that we are all in it together.
243
741594
3178
że wszyscy jedziemy na jednym wózku.
12:36
Against the background of rising inequality,
244
744772
4723
Przy rosnącej nierówności społecznej
12:41
marketizing every aspect of life
245
749495
3867
marketyzacja wszystkich aspektów życia
12:45
leads to a condition where those who are affluent
246
753362
5551
powoduje sytuację, gdzie ludzie zamożni
12:50
and those who are of modest means
247
758913
1850
i ludzie o skromnych środkach finansowych
12:52
increasingly live separate lives.
248
760763
4382
prowadzą coraz bardziej oddzielne życie.
12:57
We live and work and shop and play
249
765145
3219
Mieszkamy, pracujemy,
robimy zakupy, bawimy się
robimy zakupy, bawimy się
13:00
in different places.
250
768364
1731
w różnych miejscach.
13:02
Our children go to different schools.
251
770095
3116
Nasze dzieci chodzą do różnych szkół.
13:05
This isn't good for democracy,
252
773211
2549
Nie jest to dobre dla demokracji,
13:07
nor is it a satisfying way to live,
253
775760
2923
ani nie jest to dobry sposób na życie,
13:10
even for those of us who can afford
254
778683
3280
nawet jeśli stać nas
13:13
to buy our way to the head of the line.
255
781963
2755
na opłacenie miejsca na początku kolejki.
13:16
Here's why.
256
784718
1773
Oto dlaczego.
13:18
Democracy does not require perfect equality,
257
786491
4929
Demokracja nie wymaga doskonałej równości,
13:23
but what it does require
258
791420
1763
ale wymaga od obywateli
13:25
is that citizens share in a common life.
259
793183
3628
współudziału w życiu społecznym.
13:28
What matters is that people
260
796811
2629
Ważne, żeby ludzie
13:31
of different social backgrounds
261
799440
1769
z różnych warstw społecznych
13:33
and different walks of life
262
801209
1724
i różnych środowisk
13:34
encounter one another,
263
802933
2284
mieli ze sobą kontakt,
13:37
bump up against one another
264
805217
2023
stykali się ze sobą
13:39
in the ordinary course of life,
265
807240
3490
w normalnym toku codziennego życia,
13:42
because this is what teaches us
266
810730
2724
ponieważ tak uczymy się negocjacji
13:45
to negotiate and to abide our differences.
267
813454
3672
i tolerowania odmienności.
13:49
And this is how we come to care for the common good.
268
817126
4214
Zaczynamy troszczyć się o wspólne dobro.
13:53
And so, in the end, the question of markets
269
821340
3350
Dlatego kwestia rynków
13:56
is not mainly an economic question.
270
824690
4140
nie jest głównie kwestią ekonomiczną.
14:00
It's really a question of how we want to live together.
271
828830
4088
To kwestia tego, jak chcemy razem żyć.
14:04
Do we want a society where everything is up for sale,
272
832918
4540
Czy chcemy społeczeństwa,
gdzie wszystko jest na sprzedaż,
gdzie wszystko jest na sprzedaż,
14:09
or are there certain moral and civic goods
273
837458
3512
czy może są dobra moralne i społeczne,
14:12
that markets do not honor
274
840970
1929
których rynki nie honorują,
14:14
and money cannot buy?
275
842899
2794
a pieniądze nie mogą kupić?
14:17
Thank you very much.
276
845693
1462
Dziękuję bardzo.
14:19
(Applause)
277
847155
5185
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Michael Sandel - Political philosopherMichael Sandel teaches political philosophy at Harvard, exploring some of the most hotly contested moral and political issues of our time.
Why you should listen
Michael Sandel is one of the best known American public intellectuals. The London Observer calls him "one of the most popular teachers in the world" and indeed his lectures at Harvard draw thousands of students eager to discuss big questions of modern political life: bioethics, torture, rights versus responsibilities, the value we put on things. Sandel's class is a primer on thinking through the hard choices we face as citizens. The course has been turned into a public TV series with companion website and book: Justice: What’s the Right Thing to Do? In his newest book, What Money Can't Buy, he challenges the idea that markets are morally neutral.
"To understand the importance of his purpose," a Guardian reviewer wrote of the book, "you first have to grasp the full extent of the triumph achieved by market thinking in economics, and the extent to which that thinking has spread to other domains. This school sees economics as a discipline that has nothing to do with morality, and is instead the study of incentives, considered in an ethical vacuum. Sandel's book is, in its calm way, an all-out assault on that idea, and on the influential doctrine that the economic approach to "utility maximisation" explains all human behaviour."
Read more about his thinking on markets and morality: "Lunch with Michael Sandel" on FT.com >>
Michael Sandel | Speaker | TED.com