TEDGlobal 2013
Michael Sandel: Why we shouldn't trust markets with our civic life
Michael Sandel: Neden toplumsal hayatımızda piyasalara güvenmemeliyiz
Filmed:
Readability: 3.6
2,044,888 views
Geçtiğimiz otuz yılda, diyor Michael Sandel, ABD pazar ekonomisinden pazar toplumuna kaydı; Bir Amerikalı'nın paylaşılan toplumsal hayat deneyiminin, ne kadar para kazandığına bağlı olduğunu söylemek haksızlık olmaz. (Üç anahtar örnek; eğitime erişim, adalete erişim, siyasi etki.) Sandel, bir konuşma ve dinleyici tartışması ile, şu soruyu dürüst bir şekilde düşünmemizi istiyor: Şu anki demokrasimizde, çok mu fazla şey satılık?
Michael Sandel - Political philosopher
Michael Sandel teaches political philosophy at Harvard, exploring some of the most hotly contested moral and political issues of our time. Full bio
Michael Sandel teaches political philosophy at Harvard, exploring some of the most hotly contested moral and political issues of our time. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
Here's a question we need to rethink together:
0
1459
4227
İşte hep birlikte yeniden düşünmemiz gereken bir soru:
00:17
What should be the role of money
1
5686
2441
Toplumlarımızda paranın ve
00:20
and markets in our societies?
2
8127
3486
piyasaların rolü ne olmalıdır?
00:23
Today, there are very few things
3
11613
2494
Günümüzde paranın satın alamayacağı
00:26
that money can't buy.
4
14107
2688
pek az şey bulunuyor.
00:28
If you're sentenced to a jail term
5
16795
1657
Eğer bir süre için hapse mahkum edilirseniz,
00:30
in Santa Barbara, California,
6
18452
2451
Santa Barbara, Kaliforniya'da,
00:32
you should know
7
20903
1352
bilmeniz gereken bir şey;
00:34
that if you don't like the standard accommodations,
8
22255
2715
standart konaklama olanaklarını sevmediyseniz,
00:36
you can buy a prison cell upgrade.
9
24970
4343
bir hapishane hücresi yükseltmesi satın alabilirsiniz.
00:41
It's true. For how much, do you think?
10
29313
2846
Gerçekten. Ne kadara mal olduğunu düşünüyorsunuz?
00:44
What would you guess?
11
32159
1941
Ne kadar tahmin edebilirsiniz?
00:46
Five hundred dollars?
12
34100
1705
Beş yüz dolar mı?
00:47
It's not the Ritz-Carlton. It's a jail!
13
35805
3335
Orası Ritz-Carlton değil, bir hapishane !
00:51
Eighty-two dollars a night.
14
39140
2024
Geceliği Seksen iki dolar.
00:53
Eighty-two dollars a night.
15
41164
2372
Geceliği seksen iki dolar.
00:55
If you go to an amusement park
16
43536
2200
Eğer bir lunaparka giderde,
00:57
and don't want to stand in the long lines
17
45736
2692
popüler oyuncaklara binmek için uzun kuyruklarda
01:00
for the popular rides,
18
48428
1456
beklemek istemezseniz,
01:01
there is now a solution.
19
49884
2887
artık bir çözüm var.
01:04
In many theme parks, you can pay extra
20
52771
4264
Birçok tema parkında, sıranın başına geçmek için
01:09
to jump to the head of the line.
21
57035
1614
ekstra ödeme yapabilirsiniz.
01:10
They call them Fast Track or VIP tickets.
22
58649
4515
Buna "Hızlı hat" veya "VIP bilet" diyorlar.
01:15
And this isn't only happening in amusement parks.
23
63164
3589
Ve bu sadece eğlence parklarında olmuyor.
01:18
In Washington, D.C., long lines,
24
66753
3216
Washington, DC'de bazen
01:21
queues sometimes form
25
69969
1940
önemli Kongre görüşmeleri nedeniyle
01:23
for important Congressional hearings.
26
71909
3869
uzun kuyruklar oluşuyor.
01:27
Now some people don't like to wait in long queues,
27
75778
3505
Bazı insanlar uzun kuyruklarda beklemeyi sevmezler,
01:31
maybe overnight, even in the rain.
28
79283
2505
Belki gece boyunca, hatta yağmurda bile.
01:33
So now, for lobbyists and others
29
81788
1997
Ve şimdi, bu duruşmalara katılmak için
01:35
who are very keen to attend these hearings
30
83785
1806
çok hevesli olan, ama beklemeyi sevmeyen
01:37
but don't like to wait, there are companies,
31
85591
2719
lobiciler ve diğerleri için, bazı şirketler var,
01:40
line-standing companies,
32
88310
2043
sıra tutan şirketler,
01:42
and you can go to them.
33
90353
1863
onlarla gidebilirsiniz,
01:44
You can pay them a certain amount of money,
34
92216
1889
Onlara belirli bir miktar para ödeyebilirsiniz,
01:46
they hire homeless people and others who need a job
35
94105
3265
onlar, evsiz insanları ve iş arayanları tutuyorlar,
01:49
to stand waiting in the line for as long as it takes,
36
97370
3283
sıraya girip, gerektiği kadar beklemek için,
01:52
and the lobbyist, just before the hearing begins,
37
100653
2868
ve lobiciler, görüşmenin başlamasından hemen önce
01:55
can take his or her place at the head of the line
38
103521
2879
gelip onların yerini alabiliyorlar, sıranın en başından,
01:58
and a seat in the front of the room.
39
106400
2745
ve salonun ön koltuklarından.
02:01
Paid line standing.
40
109145
3079
Paralı sıra bekleyicilik.
02:04
It's happening, the recourse to market mechanisms
41
112224
3582
Bu daha büyük alanlarda oluyor, piyasa mekanizmalarının,
02:07
and market thinking and market solutions,
42
115806
2674
piyasanın düşünüş şeklinin ve
02:10
in bigger arenas.
43
118480
2632
piyasanın çözümlerine cevap olarak
02:13
Take the way we fight our wars.
44
121112
2671
Bizim savaş yapma şeklimizi ele alalım.
02:15
Did you know that, in Iraq and Afghanistan,
45
123783
3067
Biliyor muydunuz, Irak ve Afganistan'da,
02:18
there were more private military contractors on the ground
46
126850
4045
cephede ABD askeri birliklerinden daha fazla sayıda
02:22
than there were U.S. military troops?
47
130895
3820
özel askeri taşeronlar var.
02:26
Now this isn't because we had a public debate
48
134715
3119
Bu kamuoyunda, savaşta özel şirketleri taşeron olarak
02:29
about whether we wanted to outsource war
49
137834
2977
kullanmayı isteyip istemediğimizle ilgili
02:32
to private companies,
50
140811
2171
bir tartışma olduğundan değil,
02:34
but this is what has happened.
51
142982
2707
Ama bu gerçekleşti.
02:37
Over the past three decades,
52
145689
2428
Son otuz yılda,
02:40
we have lived through a quiet revolution.
53
148117
4098
sessiz bir devrim yaşadık.
02:44
We've drifted almost without realizing it
54
152215
4967
Neredeyse farkında olmadan,
02:49
from having a market economy
55
157182
3248
bir pazar ekonomisine sahip olmaktan
02:52
to becoming market societies.
56
160430
3967
bir piyasa toplumu olmaya sürüklendik
02:56
The difference is this: A market economy is a tool,
57
164397
3585
Fark şudur: Pazar ekonomisi bir araçtır,
02:59
a valuable and effective tool,
58
167982
1662
değerli ve etkili bir araç
03:01
for organizing productive activity,
59
169644
3058
üretken etkinliği düzenlemek için,
03:04
but a market society is a place where
60
172702
3058
Ama piyasa toplumu, hemen hemen herşeyin
03:07
almost everything is up for sale.
61
175760
2848
satılık olduğu bir yerdir.
03:10
It's a way of life, in which market thinking
62
178608
3452
Bu, piyasa düşüncesinin ve
03:14
and market values begin to dominate
63
182060
2721
piyasa değerlerinin yaşamın her yönünde
03:16
every aspect of life:
64
184781
3524
egemen olmaya başladığı bir yaşam biçimidir:
03:20
personal relations, family life, health, education,
65
188305
4735
kişisel ilişkiler, aile hayatı, sağlık, eğitim,
03:25
politics, law, civic life.
66
193040
3299
siyaset, hukuk, toplumsal hayat.
03:28
Now, why worry? Why worry about our becoming
67
196339
5491
Şimdi, neden endişelenelim? Neden piyasa toplumu
03:33
market societies?
68
201830
2546
haline gelmemizden endişe duyalım?
03:36
For two reasons, I think.
69
204376
3104
Sanırım iki nedenden dolayı.
03:39
One of them has to do with inequality.
70
207480
4681
Bir tanesi eşitsizlik ile alakalı.
03:44
The more things money can buy,
71
212161
3333
Para daha çok şey satın alabilmeye başladıkça,
03:47
the more affluence, or the lack of it, matters.
72
215494
4294
daha fazla refah, ya da refahın eksikliği, önemli hale gelir.
03:51
If the only thing that money determined
73
219788
2857
Eğer paranın belirleyebildiği tek şey
03:54
was access to yachts or fancy vacations or BMWs,
74
222645
5689
yatlara, lüks tatillere ya da BMW'lere erişim olsaydı,
04:00
then inequality wouldn't matter very much.
75
228334
4352
o zaman eşitsizliğin pek önemi olmazdı.
04:04
But when money comes increasingly to govern
76
232686
3427
Ama ne zaman para giderek artan şekilde, iyi bir yaşam için
04:08
access to the essentials of the good life --
77
236113
4837
temel gereksinimlere erişimi yönetmeye başlarsa--
04:12
decent health care, access to the best education,
78
240950
3926
iyi bir sağlık hizmeti, en iyi eğitime erişim,
04:16
political voice and influence in campaigns --
79
244876
4870
siyasi olarak sesini duyurma ve kampanyalara etkisi gibi--
04:21
when money comes to govern all of those things,
80
249746
3580
para tüm bu şeyleri yönetmeye başladığında
04:25
inequality matters a great deal.
81
253326
2550
eşitsizlik büyük bir problem haline geliyor.
04:27
And so the marketization of everything
82
255876
2255
Ve bu yüzden her şeyin piyasalaşması,
04:30
sharpens the sting of inequality
83
258131
3570
eşitsizliğin ve onun sosyal ve toplumsal
04:33
and its social and civic consequence.
84
261701
2184
sonuçlarınnı daha da keskinleşmesine neden oluyor.
04:35
That's one reason to worry.
85
263885
2986
Bu endişelenmek için bir neden.
04:38
There's a second reason
86
266871
2237
Eşitsizlik hakkında endişelenmek dışında
04:41
apart from the worry about inequality,
87
269108
3899
ikinci bir neden de var,
04:45
and it's this:
88
273007
2319
ve o da şudur:
04:47
with some social goods and practices,
89
275326
3924
bazı toplumsal yarar ve uygulamalarda,
04:51
when market thinking and market values enter,
90
279250
5466
pazar düşüncesi ve piyasa değerleri devreye girdiğinde,
04:56
they may change the meaning of those practices
91
284716
2772
bu uygulama ve yararların anlamını değiştirebilir
04:59
and crowd out attitudes and norms
92
287488
3349
ve kalabalığın tutum ve normları
05:02
worth caring about.
93
290837
1949
göz önüne almaya değer hale geliyor.
05:04
I'd like to take an example
94
292786
2624
Bir örnek vermek istiyorum,
05:07
of a controversial use of a market mechanism,
95
295410
3726
piyasa mekanizmasının tartışmalı bir kullanımından,
05:11
a cash incentive, and see what you think about it.
96
299136
4745
bir nakit teşviki, ve bu konuda ne düşündüğünüzü görmek istiyorum.
05:15
Many schools struggle with the challenge
97
303881
3165
Pek çok okul çocukları, özellikle dezavantajlı kökenden gelen çocukları,
05:19
of motivating kids, especially kids
98
307046
2539
çok çalışmaya, okulda başarılı olmaya,
05:21
from disadvantaged backgrounds, to study hard,
99
309585
3955
kendilerini kabul ettirmeye
05:25
to do well in school, to apply themselves.
100
313540
3039
motive etme sorunuyla boğuşuyor.
05:28
Some economists have proposed a market solution:
101
316579
3488
Bazı ekonomistler bir piyasa çözümü önerdi:
05:32
Offer cash incentives to kids for getting good grades
102
320067
4059
Çocuklara nakit teşvikler önerin, İyi notlar almaları karşılığında,
05:36
or high test scores
103
324126
2374
veya yüksek sınav sonuçları için,
05:38
or for reading books.
104
326500
1951
ya da kitap okumaları için.
05:40
They've tried this, actually.
105
328451
1782
Bunu gerçekten denediler.
05:42
They've done some experiments
106
330233
1285
Bazı büyük Amerikan şehirlerinde
05:43
in some major American cities.
107
331518
3431
bazı deneyler yaptılar.
05:46
In New York, in Chicago, in Washington, D.C.,
108
334949
3647
New York'da, Chicago'da, Washington, DC'de,
05:50
they've tried this, offering 50 dollars for an A,
109
338596
3711
şunu denediler; A için 50 dolar önerdiler,
05:54
35 dollars for a B.
110
342307
2192
B için 35 dolar.
05:56
In Dallas, Texas, they have a program that offers
111
344499
3174
Dallas, Texas'da, sekiz yaşındakilere, okudukları
05:59
eight-year-olds two dollars for each book they read.
112
347673
4420
her kitap için 2 dolar öneren bir program var.
06:04
So let's see what -- Some people are in favor,
113
352093
2919
O zaman, ne olduğuna bakalım -- bazı insanlar bunu desteklediler,
06:07
some people are opposed to this cash incentive
114
355012
3390
bazı insanlar da başarıyı motive etmek için
06:10
to motivate achievement.
115
358402
1698
nakit teşvikleri yapılmasına karşı çıktılar.
06:12
Let's see what people here think about it.
116
360100
2637
Bakalım buradaki insanlar ne düşünüyorlar?
06:14
Imagine that you are the head of a major school system,
117
362737
4508
Büyük eğitim sisteminin başkanı olduğunuzu düşünün,
06:19
and someone comes to you with this proposal.
118
367245
2985
ve birisi size bu öneri ile geliyor.
06:22
And let's say it's a foundation. They will provide the funds.
119
370230
2637
Ve diyelim ki bu bir vakıf. Fonu onlar sağlayacak.
06:24
You don't have to take it out of your budget.
120
372867
1866
Bütçenizden birşey karşılamak zorunda değilsiniz.
06:26
How many would be in favor
121
374733
1282
Kaçınız bunu bir denemeyi destekler
06:28
and how many would be opposed to giving it a try?
122
376015
3594
ve kaçınız karşı çıkar?
06:31
Let's see by a show of hands.
123
379609
1596
Ellerinizi kaldırın görelim.
06:33
First, how many think it might at least be worth a try
124
381205
3594
Önce, kaç kişi en azından işe yarayacak mı diye
06:36
to see if it would work? Raise your hand.
125
384799
3896
bir denemeye değer diye düşünüyor? Elinizi kaldırın.
06:40
And how many would be opposed? How many would --
126
388695
2731
Ve kaç kişi buna karşı çıkar? Kaçınız -
06:43
So the majority here are opposed,
127
391426
2814
Yani burada çoğunluk karşı çıkıyor,
06:46
but a sizable minority are in favor.
128
394240
2982
Ama oldukça büyük bir azınlık destekliyor.
06:49
Let's have a discussion.
129
397222
1569
Bir tartışma yapalım.
06:50
Let's start with those of you who object,
130
398791
3043
İtiraz edenlerle başlayalım,
06:53
who would rule it out even before trying.
131
401834
2881
daha denemeden eleyenlerden.
06:56
What would be your reason?
132
404715
1621
Sebebiniz ne olabilir?
06:58
Who will get our discussion started? Yes?
133
406336
3872
Tartışmamızı kim başlatacak? Evet?
07:02
Heike Moses: Hello everyone, I'm Heike,
134
410208
1898
Heike Musa: Herkese merhaba, ben Heike,
07:04
and I think it just kills the intrinsic motivation,
135
412106
2767
ve sanırım bu içsel motivasyonu öldürür,
07:06
so in the respect that children, if they would like to read,
136
414873
5148
kitap okumak isteyen bir çocuğu düşünürsek,
07:12
you just take this incentive away
137
420021
2117
ona sadece para ödeyerek,
07:14
in just paying them, so it just changes behavior.
138
422138
3452
bu güdüyü ortadan kaldırırsınız, yani bu davranışı değiştirir.
07:17
Michael Sandel: Takes the intrinsic incentive away.
139
425590
3418
Michael Sandel: Teşvik, güdüyü ortadan kaldırıyor.
07:21
What is, or should be, the intrinsic motivation?
140
429008
4235
İçsel motivasyon nedir, ya da ne olmalıdır?
07:25
HM: Well, the intrinsic motivation
141
433243
1690
HM: Eh, içsel motivasyon
07:26
should be to learn.
142
434933
1677
öğrenmek olmalıdır.
07:28
MS: To learn.
HM: To get to know the world.
HM: To get to know the world.
143
436610
3143
MS: öğrenmek.
HM: dünyayı tanımak için.
HM: dünyayı tanımak için.
07:31
And then, if you stop paying them, what happens then?
144
439753
2894
Ve sonra, onlara ödeme yapmayı keserseniz, sonra ne olacak?
07:34
Then they stop reading?
145
442647
1747
Okumayı bırakacaklar mı?
07:36
MS: Now, let's see if there's someone who favors,
146
444394
3000
MS: Şimdi, teşvikten yana birisi var mı bakalım,
07:39
who thinks it's worth trying this.
147
447394
2348
bunun denemeye değer olduğunu düşünen biri,
07:41
Elizabeth Loftus: I'm Elizabeth Loftus,
148
449742
1972
Elizabeth Loftus: Ben Elizabeth Loftus,
07:43
and you said worth a try, so why not try it
149
451714
4130
ve denemeye değer dediniz, öyleyse neden denemeyelim,
07:47
and do the experiment and measure things?
150
455844
4123
deneyi yapıp sonuçlarını ölçmeyelim?
07:51
MS: And measure. And what would you measure?
151
459967
2173
MS: Ve ölçüm. Ve neyi ölçmek istiyorsunuz?
07:54
You'd measure how many --
152
462140
1721
Kaç tane neyi ölçmek istiyorsunuz...
07:55
EL: How many books they read
153
463861
1844
EL: Kaç kitap okuduklarını
07:57
and how many books they continued to read
154
465705
2690
ve ödeme yapmayı kestikten sonra
08:00
after you stopped paying them.
155
468395
1715
kaç tane kitap okumaya devam ettiklerini.
08:02
MS: Oh, after you stopped paying.
156
470110
2357
MS: Oh, ödeme yapmayı kestikten sonra..
08:04
All right, what about that?
157
472467
1354
Pekala, buna ne dersin?
08:05
HM: To be frank, I just think
158
473821
1977
HM: dürüst olmak gerekirse, bence
08:07
this is, not to offend anyone, a very American way.
159
475798
4633
kimseyi gücendirmek istemem ama, çok Amerikanvari bir yol.
08:12
(Laughter) (Applause)
160
480431
6472
(Kahkaha) (Alkış)
08:18
MS: All right. What's emerged from this discussion
161
486903
2203
MS: Tamam. Bu tartışmadan ortaya çıkan şey
08:21
is the following question:
162
489106
2120
aşağıdaki şu soru:
08:23
Will the cash incentive drive out or corrupt
163
491226
4251
Nakit teşvik artıracak mı veya bozacak mı
08:27
or crowd out the higher motivation,
164
495477
3189
ya da daha yüksek bir motivasyon mu sağlayacak,
08:30
the intrinsic lesson that we hope to convey,
165
498666
4794
ileri taşımayı umduğumuz içsel dersten;
08:35
which is to learn to love to learn and to read
166
503460
4087
öğrenmeyi sevmeyi öğrenmek ve kendi
08:39
for their own sakes?
167
507547
2003
iyiliği için okumaktan?
08:41
And people disagree about what the effect will be,
168
509550
4097
Ve insanlar etkinin ne olacağı hakkında aynı fikirde değiller,
08:45
but that seems to be the question,
169
513647
2657
ama soru bu gibi görünüyor,
08:48
that somehow a market mechanism
170
516304
2036
bir şekilde piyasa mekanizması
08:50
or a cash incentive teaches the wrong lesson,
171
518340
4861
ya da nakit teşvik yanlış dersi öğretirse
08:55
and if it does, what will become of these children later?
172
523201
3607
bu çocuklara daha sonra ne olacak?
08:58
I should tell you what's happened with these experiments.
173
526808
3373
Bu deneylerin sonucunda ne olduğunu söylemeliyim.
09:02
The cash for good grades has had very mixed results,
174
530181
4518
İyi notlar için nakit, çok karışık sonuçlar ortaya çıkardı,
09:06
for the most part has not resulted in higher grades.
175
534699
3147
çoğunluk için daha yüksek notlarla sonuçlanmadı.
09:09
The two dollars for each book
176
537846
2371
Her kitap için iki dolar
09:12
did lead those kids to read more books.
177
540217
3301
bu çocuklara daha fazla okumaları için rehberlik yaptı.
09:15
It also led them to read shorter books.
178
543518
2644
Ayrıca onları daha kısa kitaplar okumaya da yöneltti.
09:18
(Laughter)
179
546162
4178
(Kahkaha)
09:22
But the real question is,
180
550340
1650
Ama asıl soru şu,
09:23
what will become of these kids later?
181
551990
2572
Daha sonra bu çocuklara ne olacak?
09:26
Will they have learned that reading is a chore,
182
554562
2114
Okumanın sıkıcı bir iş olduğunu mu öğrenmiş olacaklar,
09:28
a form of piecework to be done for pay, that's the worry,
183
556676
2972
para için yapılması gereken bir parça başı iş, endişelendiğimiz bu,
09:31
or may it lead them to read maybe for the wrong reason initially
184
559648
4617
ya da belki de onları okumaya, başlangıçta yanlış bir nedenle yönlendirse de,
09:36
but then lead them to fall in love with reading for its own sake?
185
564265
4746
sonradan onları kendi iyilikleri için okumaya aşık eden?
09:41
Now, what this, even this brief debate, brings out
186
569011
4821
Şimdi, bu kısa tartışma bile, birçok ekonomistin
09:45
is something that many economists overlook.
187
573832
3818
gözden kaçırdığı birşeyi ortaya çıkarıyor.
09:49
Economists often assume
188
577650
2096
İktisatçılar sıklıkla piyasaların
09:51
that markets are inert,
189
579746
2624
hareketsiz olduğunu, takas ettikleri şeylere
09:54
that they do not touch or taint the goods they exchange.
190
582370
4366
dokunmadıklarını, lekelemediklerini varsayarlar.
09:58
Market exchange, they assume,
191
586736
3104
Piyasadaki alışveriş, onların kabulüne göre,
10:01
doesn't change the meaning or value
192
589840
2460
alışverişi yapılan malların
10:04
of the goods being exchanged.
193
592300
1283
anlamını veya değerini değiştirmez.
10:05
This may be true enough
194
593583
1576
Bu yeterince doğru olabilir,
10:07
if we're talking about material goods.
195
595159
2417
eğer maddi mallar hakkında konuşuyorsak.
10:09
If you sell me a flat screen television
196
597576
2506
Bana düz ekran bir televizyon satarsanız
10:12
or give me one as a gift,
197
600082
2178
ya da bana hediye olarak verirseniz,
10:14
it will be the same good.
198
602260
1360
aynı mal olacak.
10:15
It will work the same either way.
199
603620
2486
Her iki şekilde de aynı şekilde çalışacak.
10:18
But the same may not be true
200
606106
2776
Ama aynı şey geçerli olmayabilir,
10:20
if we're talking about nonmaterial goods
201
608882
2332
eğer maddesel olmayan şeyler ve öğretme ve öğrenme gibi
10:23
and social practices such as teaching and learning
202
611214
3950
sosyal uygulamalar veya şehir hayatında
10:27
or engaging together in civic life.
203
615164
3732
bir arada olmak hakkında konuşuyorsak.
10:30
In those domains, bringing market mechanisms
204
618896
3421
Bu alanlara, piyasa mekanizmaları ve nakit
10:34
and cash incentives may undermine
205
622317
3918
teşvikleri getirmek, ilgilenmeye değer
10:38
or crowd out nonmarket values and attitudes
206
626235
4320
piyasa dışı değer ve tutumları baltalayabilir
10:42
worth caring about.
207
630555
2359
veya artırabilir.
10:44
Once we see
208
632914
2224
Piyasaların ve ticaretin,
10:47
that markets and commerce,
209
635138
3711
maddesel alanın dışına genişlemeye başladığında
10:50
when extended beyond the material domain,
210
638849
3661
malların kendi karakterlerini değiştirebileceğini,
10:54
can change the character of the goods themselves,
211
642510
5450
öğretme ve öğrenme örneğinde olduğu gibi,
10:59
can change the meaning of the social practices,
212
647960
2561
sosyal uygulamaların anlamını değiştirebileceğini,
11:02
as in the example of teaching and learning,
213
650521
3464
bir kere görmeye başladığımızda
11:05
we have to ask where markets belong
214
653985
4646
piyasaların nereye ait olduğunu ve nereye ait olmadığını,
11:10
and where they don't,
215
658631
1931
nerede ilgilenmeye değecek değer ve tutumları
11:12
where they may actually undermine
216
660562
2373
gerçekten baltalayabileceklerini
11:14
values and attitudes worth caring about.
217
662935
3003
sormak zorundayız.
11:17
But to have this debate,
218
665938
3262
Ama bu tartışmayı yapmak için,
11:21
we have to do something we're not very good at,
219
669200
3498
çok da iyi olmadığımız birşeyi yapmak zorundayız,
11:24
and that is to reason together in public
220
672698
3482
bu da toplumla birlikte bir sonuca ulaşmak,
11:28
about the value and the meaning
221
676180
3240
ödüllendirdiğimiz sosyal uygulamaların
11:31
of the social practices we prize,
222
679420
4004
değeri ve anlamı hakkında,
11:35
from our bodies to family life
223
683424
2505
bedenlerimizden aile hayatımıza,
11:37
to personal relations to health
224
685929
1953
kişisel ilişkilerimizden sağlığa,
11:39
to teaching and learning to civic life.
225
687882
3713
öğretme ve öğrenmeye, şehir hayatına.
11:43
Now these are controversial questions,
226
691595
2984
Şimdi, bunlar tartışmalı sorular,
11:46
and so we tend to shrink from them.
227
694579
2760
ve bu yüzden onları küçültme eğilimindeyiz.
11:49
In fact, during the past three decades,
228
697339
2920
Aslında, son otuz yılda,
11:52
when market reasoning and market thinking
229
700259
2497
ne zaman market düşüncesi ve market mantığı
11:54
have gathered force and gained prestige,
230
702756
3488
güçlerini birleştirip prestij kazansa,
11:58
our public discourse during this time
231
706244
3482
bu süre içinde ortak söylemimiz
12:01
has become hollowed out,
232
709726
2235
içi boş bir hale geldi,
12:03
empty of larger moral meaning.
233
711961
3706
daha büyük bir ahlaki anlamda boş.
12:07
For fear of disagreement, we shrink from these questions.
234
715667
3212
Anlaşmazlık korkusu yüzünden, bu sorulardan kaçıyoruz.
12:10
But once we see that markets
235
718879
3527
Ama bir kez piyasaların
12:14
change the character of goods,
236
722406
2173
malların karakterini değiştiğini görünce,
12:16
we have to debate among ourselves
237
724579
4567
mallara nasıl değer vereceğimizle ilgili
12:21
these bigger questions
238
729146
2337
bu büyük soruları kendi aramızda
12:23
about how to value goods.
239
731483
1960
tartışmak zorundayız
12:25
One of the most corrosive effects
240
733443
2995
Herşeyin üzerine bir fiyat koymanın
12:28
of putting a price on everything
241
736438
2787
en aşındırıcı etkilerinden birisi
12:31
is on commonality,
242
739225
2369
ortaklık ile ilgilidir,
12:33
the sense that we are all in it together.
243
741594
3178
hepimiz birlikte bu konunun içindeyiz hissi.
12:36
Against the background of rising inequality,
244
744772
4723
Artan eşitsizliğin arka planına karşın,
12:41
marketizing every aspect of life
245
749495
3867
yaşamın her yönünü pazarlaştırmak
12:45
leads to a condition where those who are affluent
246
753362
5551
varlıklı olanlar ile mütevazi olanların
12:50
and those who are of modest means
247
758913
1850
giderek artan oranda ayrık bir hayat
12:52
increasingly live separate lives.
248
760763
4382
yaşamalarına sebep olacak bir duruma yol açar.
12:57
We live and work and shop and play
249
765145
3219
Yaşarız, çalışırız ve alışveriş yaparız ve oynarız,
13:00
in different places.
250
768364
1731
farklı yerlerde.
13:02
Our children go to different schools.
251
770095
3116
Çocuklarımız farklı okullara gider.
13:05
This isn't good for democracy,
252
773211
2549
Bu demokrasi için iyi değil,
13:07
nor is it a satisfying way to live,
253
775760
2923
ya da tatmin edici bir yaşam tarzı da değil,
13:10
even for those of us who can afford
254
778683
3280
sıranın en önüne geçebilecek yolları
13:13
to buy our way to the head of the line.
255
781963
2755
satın almaya gücü yetenlerimiz için bile.
13:16
Here's why.
256
784718
1773
İşte sebebi.
13:18
Democracy does not require perfect equality,
257
786491
4929
Demokrasi mükemmel eşitlik gerektirmez,
13:23
but what it does require
258
791420
1763
Ama gerektirdiği şey,
13:25
is that citizens share in a common life.
259
793183
3628
vatandaşların ortak bir yaşam paylaşmakta olmasıdır.
13:28
What matters is that people
260
796811
2629
Önemli olan bu insanların
13:31
of different social backgrounds
261
799440
1769
farklı sosyal kökenlerden gelen,
13:33
and different walks of life
262
801209
1724
ve hayatta farklı bir yoldan yürüyenlerin,
13:34
encounter one another,
263
802933
2284
birbirlerine rastlaması,
13:37
bump up against one another
264
805217
2023
hayatın sıradan düzeni içinde
13:39
in the ordinary course of life,
265
807240
3490
birbirlerine çarpması,
13:42
because this is what teaches us
266
810730
2724
Çünkü bu, bize pazarlık yapmayı ve
13:45
to negotiate and to abide our differences.
267
813454
3672
farklılıklarımıza katlanmayı öğretir.
13:49
And this is how we come to care for the common good.
268
817126
4214
Ve bu, herkesin iyiliğini düşünen hale geliş biçimimizdir.
13:53
And so, in the end, the question of markets
269
821340
3350
Ve böylece, sonunda, piyasaların sorusu
13:56
is not mainly an economic question.
270
824690
4140
ağırlıklı olarak ekonomik bir soru değildir.
14:00
It's really a question of how we want to live together.
271
828830
4088
Bu aslında nasıl beraber yaşamak istediğimizin sorusudur.
14:04
Do we want a society where everything is up for sale,
272
832918
4540
Biz, herşeyin satılık olduğu bir toplum mu istiyoruz,
14:09
or are there certain moral and civic goods
273
837458
3512
yoksa piyasaların kabul etmediği, ve parayla
14:12
that markets do not honor
274
840970
1929
satın alınamayacak belli bazı ahlaki
14:14
and money cannot buy?
275
842899
2794
ve toplumsal şeylerin olduğu bir toplum mu?
14:17
Thank you very much.
276
845693
1462
Çok teşekkür ederim.
14:19
(Applause)
277
847155
5185
(Alkış)
ABOUT THE SPEAKER
Michael Sandel - Political philosopherMichael Sandel teaches political philosophy at Harvard, exploring some of the most hotly contested moral and political issues of our time.
Why you should listen
Michael Sandel is one of the best known American public intellectuals. The London Observer calls him "one of the most popular teachers in the world" and indeed his lectures at Harvard draw thousands of students eager to discuss big questions of modern political life: bioethics, torture, rights versus responsibilities, the value we put on things. Sandel's class is a primer on thinking through the hard choices we face as citizens. The course has been turned into a public TV series with companion website and book: Justice: What’s the Right Thing to Do? In his newest book, What Money Can't Buy, he challenges the idea that markets are morally neutral.
"To understand the importance of his purpose," a Guardian reviewer wrote of the book, "you first have to grasp the full extent of the triumph achieved by market thinking in economics, and the extent to which that thinking has spread to other domains. This school sees economics as a discipline that has nothing to do with morality, and is instead the study of incentives, considered in an ethical vacuum. Sandel's book is, in its calm way, an all-out assault on that idea, and on the influential doctrine that the economic approach to "utility maximisation" explains all human behaviour."
Read more about his thinking on markets and morality: "Lunch with Michael Sandel" on FT.com >>
Michael Sandel | Speaker | TED.com