TEDGlobal 2013
Stephen Burt: Why people need poetry
Stephen Burt: Dlaczego ludzie potrzebują poezji
Filmed:
Readability: 3.5
1,326,640 views
„Wszyscy umrzemy i poezja może pomóc nam z tym żyć”. W uroczej i zabawnej prelekcji krytyk literacki Stephen Burt zabiera nas w liryczną podróż z ulubionymi poetami, aż do akapitu i z powrotem do ludzkiej potrzeby wyobraźni.
Stephen Burt - Poetry critic
In his influential poetry criticism, Stephen Burt links the contemporary with the classical, pinpoints new poetry movements, and promotes outstanding little-known poets. Full bio
In his influential poetry criticism, Stephen Burt links the contemporary with the classical, pinpoints new poetry movements, and promotes outstanding little-known poets. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
I read poetry all the time
0
1000
2462
Stale czytam poezję
00:15
and write about it frequently
1
3462
1560
i często o niej piszę.
00:17
and take poems apart
2
5022
1608
Analizuję wiersze,
00:18
to see how they work
3
6630
1643
żeby zrozumieć ich działanie,
00:20
because I'm a word person.
4
8273
1707
bo jestem miłośnikiem słów.
00:21
I understand the world best, most fully,
5
9980
2777
Najlepiej rozumiem świat poprzez słowa,
00:24
in words rather than, say, pictures or numbers,
6
12757
2893
dużo lepiej niż przez obrazy czy liczby.
00:27
and when I have a new experience or a new feeling,
7
15650
2568
Kiedy doświadczam czegoś
lub odczuwam coś nowego,
lub odczuwam coś nowego,
00:30
I'm a little frustrated
8
18218
1150
jestem sfrustrowany,
00:31
until I can try to put it into words.
9
19368
3195
dopóki nie ubiorę tego w słowa.
00:34
I think I've always been that way.
10
22563
2311
Chyba zawsze taki byłem.
00:36
I devoured science fiction as a child. I still do.
11
24874
2846
Jako dziecko pochłaniałem sci-fi.
Wciąż to robię.
Wciąż to robię.
00:39
And I found poems by Andrew Marvell
12
27720
2280
Odkryłem wiersze Andrew Marvella,
00:42
and Matthew Arnold and Emily Dickinson
13
30000
1718
Matthew Arnolda, Emily Dickinson,
00:43
and William Butler Yeats
14
31718
1404
Williama Butlera Yeatsa,
00:45
because they were quoted in science fiction,
15
33122
2280
bo były cytowane w książkach sci-fi.
00:47
and I loved their sounds
16
35402
1161
Pokochałem ich dźwięk,
00:48
and I went on to read about ottava rima
17
36563
3407
zacząłem czytać o strofach ośmiowersowych,
00:51
and medial caesuras and enjambment
18
39970
3009
średniówkach, przerzutni
00:54
and all that other technical stuff
19
42979
1831
i innych kwestiach technicznych,
00:56
that you care about if you already care about poems,
20
44810
4120
które obchodzą cię,
jeśli już interesujesz się poezją.
jeśli już interesujesz się poezją.
01:00
because poems already made me happier
21
48930
3246
Już wtedy wiersze sprawiły,
że byłem szczęśliwszy,
że byłem szczęśliwszy,
01:04
and sadder and more alive.
22
52176
2083
smutniejszy, bardziej czułem, że żyję.
01:06
And I became a poetry critic
23
54259
1829
Zostałem krytykiem poezji,
01:08
because I wanted to know how and why.
24
56088
4740
bo chciałem wiedzieć, jak i dlaczego.
01:12
Now, poetry isn't one thing that serves one purpose
25
60828
4792
Poezja nie służy jednemu celowi,
01:17
any more than music or computer programming
26
65620
3104
podobnie jak muzyka czy programowanie
służą wielu celom.
01:20
serve one purpose.
27
68724
1862
01:22
The greek word poem, it just means "a made thing,"
28
70586
3968
Greckie słowo "poemat" oznacza
"rzecz stworzoną".
"rzecz stworzoną".
01:26
and poetry is a set of techniques,
29
74554
2013
Poezja to zbiór technik,
01:28
ways of making patterns
30
76567
1951
sposobów tworzenia wzorców,
01:30
that put emotions into words.
31
78518
2089
które ubierają emocje w słowa.
01:32
The more techniques you know,
32
80607
2010
Im więcej znasz technik,
01:34
the more things you can make,
33
82617
2452
tym więcej rzeczy możesz stworzyć,
01:37
and the more patterns you can recognize
34
85069
3220
tym więcej wzorów możesz rozpoznać
01:40
in things you might already like or love.
35
88289
4165
w rzeczach już lubianych czy kochanych.
01:44
That said, poetry does seem to be
36
92454
3037
Poezja faktycznie wydaje się
01:47
especially good at certain things.
37
95491
2934
szczególnie pomocna w pewnych kwestiach.
01:50
For example, we are all going to die.
38
98425
6505
Na przykład: wszyscy umrzemy.
01:56
Poetry can help us live with that.
39
104930
2723
Poezja może nam pomóc z tym żyć.
01:59
Poems are made of words, nothing but words.
40
107653
2573
Wiersze są stworzone ze słów,
niczego więcej.
niczego więcej.
02:02
The particulars in poems are like
41
110226
2392
Szczegóły w wierszach
02:04
the particularities, the personalities,
42
112618
1496
są jak osobliwości, osobowości,
02:06
that distinguish people from one another.
43
114114
3277
odróżniające ludzi od siebie nawzajem.
02:09
Poems are easy to share, easy to pass on,
44
117391
2771
Wierszami łatwo się dzielić,
przekazywać je dalej.
przekazywać je dalej.
02:12
and when you read a poem, you can imagine
45
120162
1820
Gdy czytasz wiersz,
02:13
someone's speaking to you or for you,
46
121982
4008
możesz wyobrażać sobie,
że ktoś mówi do ciebie lub dla ciebie.
że ktoś mówi do ciebie lub dla ciebie.
02:17
maybe even someone far away
47
125990
1915
Może nawet ktoś z daleka,
02:19
or someone made up or someone deceased.
48
127905
4432
ktoś wymyślony albo zmarły.
02:24
That's why we can go to poems when we want to
49
132337
4445
To dlatego możemy zwrócić się ku poezji,
kiedy chcemy coś lub kogoś wspomnieć,
02:28
remember something or someone,
50
136782
2438
02:31
to celebrate or to look beyond death
51
139220
3112
coś uczcić, spojrzeć poza śmierć
02:34
or to say goodbye,
52
142332
1860
albo pożegnać się.
02:36
and that's one reason poems can seem important,
53
144192
3820
Z tego powodu wiersze
mogą wydać się istotne nawet ludziom,
mogą wydać się istotne nawet ludziom,
02:40
even to people who aren't me,
54
148012
2023
którzy nie są tacy jak ja,
02:42
who don't so much live in a world of words.
55
150035
4705
którzy nie żyją tak bardzo w świecie słów.
02:46
The poet Frank O'Hara said,
56
154740
2096
Poeta Frank O'Hara powiedział,
02:48
"If you don't need poetry, bully for you,"
57
156836
3254
"Jeśli nie potrzebujesz
poezji - gratuluję".
poezji - gratuluję".
02:52
but he also said when he didn't
want to be alive anymore,
want to be alive anymore,
58
160090
3632
Powiedział także,
że gdy nie chciał już żyć,
że gdy nie chciał już żyć,
02:55
the thought that he wouldn't write any more poems
59
163722
2510
powstrzymała go myśl,
02:58
had stopped him.
60
166232
1868
że nie mógłby już pisać wierszy.
03:00
Poetry helps me want to be alive,
61
168100
2037
Poezja sprawia, że chcę żyć.
03:02
and I want to show you why by showing you how,
62
170137
3119
Chciałbym wam to wyjaśnić
pokazując, jak kilka wierszy
reaguje na to,
reaguje na to,
03:05
how a couple of poems react to the fact that
63
173256
3078
03:08
we're alive in one place at one time in one culture,
64
176334
2936
że żyjemy w jednym miejscu,
jednym czasie, w jednej kulturze,
jednym czasie, w jednej kulturze,
03:11
and in another we won't be alive at all.
65
179270
5376
i nie będziemy żyć w innej.
03:16
So here's one of the first poems I memorized.
66
184646
4064
Oto jeden z pierwszych wierszy,
jakich nauczyłem się na pamięć.
jakich nauczyłem się na pamięć.
03:20
It could address a child or an adult.
67
188710
4490
Może dotyczyć dziecka albo dorosłego.
03:25
"From far, from eve and morning
68
193200
3351
"Z dala, ze światła i ciemności
03:28
From yon twelve-winded sky,
69
196551
2826
Dalekich wiatrów stu,
03:31
The stuff of life to knit me
70
199377
2100
Tkacz życia, co mnie złożył
03:33
Blew hither; here am I.
71
201477
2170
Tchnął: i oto jestem tu.
03:35
Now — for a breath I tarry
72
203647
2266
Już – póki trwa to tchnienie
03:37
Nor yet disperse apart —
73
205913
2120
Nie zniknie jak we mgle
03:40
Take my hand quick and tell me,
74
208033
2076
Chwyć moją dłoń i powiedz,
03:42
What have you in your heart.
75
210109
2103
Co niesie serce twe.
03:44
Speak now, and I will answer;
76
212212
2457
Mów zaraz, ja odpowiem;
03:46
How shall I help you, say;
77
214669
2580
Jak mam ci pomóc, jak;
03:49
Ere to the wind's twelve quarters
78
217249
2164
Nim ruszę w krąg stu wichrów
03:51
I take my endless way."
79
219413
3095
Na mój bezkresny szlak."
[A. E. Housman, tłum. Andrzej Ziółkowski]
03:54
[A. E. Housman]
80
222508
2169
03:56
Now, this poem has appealed
81
224677
1444
Ten wiersz przemówił
do pisarzy science-fiction.
do pisarzy science-fiction.
03:58
to science fiction writers.
82
226121
1403
03:59
It's furnished at least three science fiction titles,
83
227524
3169
Pojawił się w co najmniej
trzech książkach sci-fi.
trzech książkach sci-fi.
04:02
I think because it says poems can brings us news
84
230693
2728
Pokazuje, jak wiersze mogą
przynosić wieści z przeszłości,
przynosić wieści z przeszłości,
04:05
from the future or the past
85
233421
1993
przyszłości,
lub z drugiego końca świata,
lub z drugiego końca świata,
04:07
or across the world,
86
235414
2807
04:10
because their patterns can seem to tell you
87
238221
2705
ponieważ ich schematy
potrafią opowiedzieć o tym,
potrafią opowiedzieć o tym,
04:12
what's in somebody's heart.
88
240926
1751
co tkwi w czyimś sercu.
04:14
It says poems can bring people together temporarily,
89
242677
2872
Mówi nam, że wiersze
mogą chwilowo łączyć ludzi,
mogą chwilowo łączyć ludzi,
04:17
which I think is true,
90
245549
2080
co według mnie jest prawdą.
04:19
and it sticks in my head not just because it rhymes
91
247629
3537
Pamiętam go nie tylko dlatego,
że się rymuje,
że się rymuje,
ale dlatego, jak się rymuje.
04:23
but for how it rhymes,
92
251166
1438
04:24
cleanly and simply on the two and four,
93
252604
2387
Czysto i prosto
w drugim i czwartym wersie,
w drugim i czwartym wersie,
04:26
"say" and "way,"
94
254991
1237
"jak" i "szlak",
04:28
with anticipatory hints on the one and three,
95
256228
2807
niedokładnie wers pierwszy i trzeci,
04:31
"answer" and "quarters,"
96
259035
1625
"odpowiem" i "wichrów".
04:32
as if the poem itself were coming together.
97
260660
3875
Jakby wiersz składał się sam.
04:36
It plays up the fact that we die
98
264535
2012
Bawi się tym, że umrzemy,
04:38
by exaggerating the speed of our lives.
99
266547
2303
wyolbrzymiając tempo życia.
04:40
A few years on Earth become
100
268850
2278
Kilka lat na ziemi staje się
04:43
one speech, one breath.
101
271128
2239
jedną przemową, jednym oddechem.
04:45
It's a poem about loneliness --
102
273367
2159
To wiersz o samotności.
04:47
the "I" in the poem feels no connection will last —
103
275526
3103
Podmiot w wierszu czuje,
że żadna więź nie przetrwa.
że żadna więź nie przetrwa.
04:50
and it might look like a plea for help
104
278629
1912
Może to wyglądać jak wołanie o pomoc,
04:52
'til you get to the word "help,"
105
280541
2510
ale potem docieramy do słowa "pomóc",
04:55
where this "I" facing you, taking your hand,
106
283051
2542
kiedy to podmiot zwraca się
do ciebie, bierze za rękę
do ciebie, bierze za rękę
04:57
is more like a teacher or a genie,
107
285593
1981
i staje się nauczycielem lub dżinem,
04:59
or at least that's what he wants to believe.
108
287574
2724
a przynajmniej chce wierzyć, że nim jest.
05:02
It would not be the first time a poet had
109
290298
3115
Nie po raz pierwszy poeta napisał wierz,
05:05
written the poem that he wanted to hear.
110
293413
4862
który sam chciał usłyszeć.
05:10
Now, this next poem really changed
111
298275
2743
Kolejny wiersz wpłynął znacząco
na to, co lubiłem,
na to, co lubiłem,
05:13
what I liked and what I read
112
301018
1996
co czytałem i co wydało mi się,
05:15
and what I felt I could read as an adult.
113
303014
2359
że mógłbym czytać jako dorosły.
05:17
It might not make any sense to you
114
305373
1639
Jeśli nie widzieliście go wcześniej
05:19
if you haven't seen it before.
115
307012
3930
może się wydać bez sensu.
05:22
"The Garden"
116
310942
2208
"Ogród"
05:25
"Oleander: coral
117
313150
2391
"Oleander: koralowy
05:27
from lipstick ads in the 50's.
118
315541
2560
jak z reklam szminek
z lat pięćdziesiątych.
z lat pięćdziesiątych.
05:30
Fruit of the tree of such knowledge
119
318101
2968
Owoc drzewa poznania takiej wiedzy
05:33
To smack
(thin air)
(thin air)
120
321069
1944
Dać
(w powietrzu)
(w powietrzu)
05:35
meaning kiss or hit.
121
323013
2098
można buziaka lub klapsa.
05:37
It appears
122
325111
1119
Pojawia się
05:38
in the guise of outworn usages
123
326230
2019
pod postacią przebrzmiałego użycia,
05:40
because we are bad?
124
328249
2871
bo jesteśmy źli?
05:43
Big masculine threat,
125
331120
1837
Wielkie, męskie zagrożenie,
05:44
insinuating and slangy."
126
332957
2550
insynuujące i gwarowe".
05:47
[Rae Armantrout]
127
335507
2198
[Rae Armantrout]
05:49
Now, I found this poem in an anthology
128
337705
2748
Znalazłem ten wiersz
w antologii z 1989 roku,
w antologii z 1989 roku,
05:52
of almost equally confusing poems in 1989.
129
340453
2822
pełnej takich niezrozumiałych wierszy.
05:55
I just heard that there were these scandalous writers
130
343275
2018
Słyszałem, że są tacy pisarze-skandaliści,
05:57
called Language poets who didn't make any sense,
131
345293
2627
zwani Poetami Języka,
którzy pisali bez sensu.
którzy pisali bez sensu.
05:59
and I wanted to go and see
for myself what they were like,
for myself what they were like,
132
347920
2268
Chciałem przekonać się, kim są.
06:02
and some of them didn't do much for me,
133
350188
1690
Niektórzy nie trafili do mnie,
06:03
but this writer, Rae Armantrout,
134
351878
1552
ale ta poetka, Rae Armantrout,
06:05
did an awful lot, and I kept reading her
135
353430
2607
przemówiła do mnie bardzo.
Czytałem jej wiersze,
Czytałem jej wiersze,
06:08
until I felt I knew what was going on,
136
356037
3191
aż poczułem, że rozumiem, o co chodzi.
06:11
as I do with this poem.
137
359228
1265
Tak też zrozumiałem ten wiersz.
06:12
It's about the Garden of Eden and the Fall
138
360493
3121
Opowiada on o ogrodzie Eden i Upadku,
06:15
and the Biblical story of the Fall,
139
363614
3556
o biblijnej historii Upadku,
06:19
in which sex as we know it
140
367170
2152
w którym seks, jaki znamy,
06:21
and death and guilt
141
369322
1278
śmierć i wina
06:22
come into the world at the same time.
142
370600
2009
przychodzą na świat w jednej chwili.
06:24
It's also about how appearances deceive,
143
372609
2209
Opowiada też o tym, jak złudne są pozory,
06:26
how our culture can sweep us along
144
374818
2424
jak nasza kultura potrafi wciągnąć nas
06:29
into doing and saying things we didn't intend
145
377242
2368
w robienie i mówienie rzeczy,
których nie myślimy
których nie myślimy
06:31
or don't like, and Armantrout's style
146
379610
2470
lub nie lubimy.
06:34
is trying to help us stop or slow down.
147
382080
3438
Armantrout próbuje nam pomóc
zwolnić lub zatrzymać się.
zwolnić lub zatrzymać się.
06:37
"Smack" can mean "kiss" as in air kisses,
148
385518
4434
Dać można całusa, posłać pocałunek
06:41
as in lip-smacking,
149
389952
965
w powietrzu,
06:42
but that can lead to "smack" as in "hit"
150
390917
2362
ale można też dać klapsa, czyli zbić,
06:45
as in domestic abuse,
151
393279
2115
dopuścić się przemocy domowej,
06:47
because sexual attraction can seem threatening.
152
395394
3808
ponieważ pociąg seksualny
może wydawać się niebezpieczny.
może wydawać się niebezpieczny.
06:51
The red that means fertility
153
399202
2266
Czerwień oznacza płodność,
06:53
can also mean poison.
154
401468
1702
ale może to być też trucizna.
06:55
Oleander is poisonous.
155
403170
1093
Oleander jest trujący.
06:56
And outworn usages like "smack" for "kiss"
156
404263
3687
Przebrzmiałe użycie słów jak "buziak"
06:59
or "hit" can help us see
157
407950
2657
czy "klaps" pozwala nam ujrzeć,
07:02
how our unacknowledged assumptions
158
410607
2318
jak nasze nieuświadomione założenia
07:04
can make us believe we are bad,
159
412925
1995
potrafią nam wmówić, że jesteśmy źli,
07:06
either because sex is sinful
160
414920
2042
czy to dlatego, że seks jest grzeszny,
07:08
or because we tolerate so much sexism.
161
416962
2840
czy też dlatego,
że tolerujemy tyle seksizmu.
że tolerujemy tyle seksizmu.
07:11
We let guys tell women what to do.
162
419802
3096
Pozwalamy, by mężczyźni
mówili kobietom, co mają robić.
mówili kobietom, co mają robić.
07:14
The poem reacts to old lipstick ads,
163
422898
2613
Wiersz jest reakcją
na stare reklamy szminek,
na stare reklamy szminek,
07:17
and its edginess about statement,
164
425511
2061
a jego emocjonalne podejście,
07:19
its reversals and halts, have everything to do
165
427572
2322
jego zatrzymania i odwrócenia ról
07:21
with resisting the language of ads
166
429894
2221
związane są z oporem
przed językiem reklamy,
przed językiem reklamy,
07:24
that want to tell us so easily what to want,
167
432115
3208
który próbuje mówić nam,
czego mamy chcieć,
czego mamy chcieć,
07:27
what to do, what to think.
168
435323
1400
co mamy robić, co myśleć.
07:28
That resistance is a lot of the point of the poem,
169
436723
2544
Ten opór stanowi sedno wiersza,
07:31
which shows me, Armantrout shows me
170
439267
2168
przez który Armantrout pokazuje mi,
07:33
what it's like to hear grave threats
171
441435
1966
jak to jest słyszeć groźby
07:35
and mortal dishonesty in the language
172
443401
2548
i fundamentalną nieprawdę
w języku codziennym.
w języku codziennym.
07:37
of everyday life, and once she's done that,
173
445949
2567
Myślę, że przez tę demonstrację
07:40
I think she can show other people, women and men,
174
448516
4460
może pokazać innym ludziom,
mężczyznom i kobietom,
mężczyznom i kobietom,
07:44
what it's like to feel that way
175
452976
1475
jakie to uczucie,
07:46
and say to other people, women and men
176
454451
2706
i powiedzieć tym,
07:49
who feel so alienated or so threatened
177
457157
2913
którzy czują się wyalienowani i zagrożeni,
07:52
that they're not alone.
178
460070
1941
że nie są sami.
07:54
Now, how do I know that I'm right
179
462011
3468
Skąd wiem, że dobrze zrozumiałem
07:57
about this somewhat confusing poem?
180
465479
1978
ten nieco niejasny wiersz?
07:59
Well in this case, I emailed
the poet a draft of my talk
the poet a draft of my talk
181
467457
2741
W tym konkretnym przypadku
wysłałem autorce
wysłałem autorce
08:02
and she said, "Yeah, yeah, that's about it."
182
470198
2836
maila z moją prezentacją
i usłyszałem: "Tak, to jest to".
i usłyszałem: "Tak, to jest to".
08:05
Yeah. (Laughter) (Applause)
183
473034
3915
Tak.
08:08
But usually, you can't know. You never know.
184
476949
2926
Ale zazwyczaj nie ma pewności.
Nigdy nie wiadomo.
Nigdy nie wiadomo.
08:11
You can't be sure, and that's okay.
185
479875
2554
Nie ma pewności i nic w tym złego.
08:14
All we can do we is listen to poems
186
482429
1601
Możemy jedynie słuchać wierszy,
08:16
and look at poems and guess
187
484030
1659
czytać je i zgadywać,
08:17
and see if they can bring us what we need,
188
485689
2482
sprawdzać, czy dają nam to,
czego potrzebujemy.
czego potrzebujemy.
08:20
and if you're wrong about some part of a poem,
189
488171
2969
A jeśli źle odczytamy jakąś część wiersza,
08:23
nothing bad will happen.
190
491140
3931
to nic złego się nie stanie.
08:27
Now, this next poem is older than Armantrout's,
191
495071
2783
Następny wiersz jest starszy
od wiersza Armantrout,
od wiersza Armantrout,
08:29
but a little younger than A. E. Housman's.
192
497854
3764
ale nieco młodszy od wiersza
A. E. Housmana.
A. E. Housmana.
08:33
"The Brave Man"
193
501618
1868
"Ten dzielny człowiek"
08:35
"The sun, that brave man,
194
503486
2684
"Słońce, ten dzielny człowiek,
08:38
Comes through boughs that lie in wait,
195
506170
2720
Wychodzi spoza gałęzi,
które trwają w oczekiwaniu,
które trwają w oczekiwaniu,
08:40
That brave man.
196
508890
2425
Ten dzielny człowiek.
08:43
Green and gloomy eyes
197
511315
1585
Zielone, ponure oczy
08:44
In dark forms of the grass
198
512900
1828
W ciemnych kształtach trawy
08:46
Run away.
199
514728
1517
Umykają.
08:48
The good stars,
200
516245
1725
Dobre gwiazdy,
08:49
Pale helms and spiky spurs,
201
517970
2687
Jasne hełmy i kolczaste ostrogi,
08:52
Run away.
202
520657
1390
Umykają.
08:54
Fears of my bed,
203
522047
1355
Lęki mego łóżka,
08:55
Fears of life and fears of death,
204
523402
2478
Lęki życia i lęki śmierci,
08:57
Run away.
205
525880
1480
Umykają.
08:59
That brave man comes up
206
527360
2296
Ten dzielny człowiek wschodzi
09:01
From below and walks without meditation,
207
529656
2920
I kroczy bez zastanowienia,
09:04
That brave man."
208
532576
1777
Ten dzielny człowiek".
09:06
[Wallace Stevens]
209
534353
2990
[Wallace Stevens,
tłum. Adam Lipszyc]
tłum. Adam Lipszyc]
09:09
Now, the sun in this poem,
210
537343
2353
Słońce w tym wierszu
09:11
in Wallace Stevens' poem, seems so grave
211
539696
2489
Wallace'a Stevensa,
wydaje się tak dzielne,
wydaje się tak dzielne,
09:14
because the person in the poem is so afraid.
212
542185
3471
bo osoba w wierszu
tak bardzo się go boi.
tak bardzo się go boi.
09:17
The sun comes up in the morning through branches,
213
545656
2487
Słońce wschodzi rankiem,
świeci poprzez gałęzie,
świeci poprzez gałęzie,
09:20
dispels the dew, the eyes, on the grass,
214
548143
2939
osusza rosę, oświetla oczy, trawę,
09:23
and defeats stars envisioned as armies.
215
551082
3405
pokonuje gwiazdy
przedstawione jako armie.
przedstawione jako armie.
09:26
"Brave" has its old sense of showy
216
554487
1969
"Dzielny" kojarzy się z efekciarstwem,
09:28
as well as its modern sense, courage.
217
556456
2244
ale także współcześnie z odwagą.
09:30
This sun is not afraid to show his face.
218
558700
3340
Słońce nie boi się pokazać swego oblicza.
09:34
But the person in the poem is afraid.
219
562040
3352
Osoba w wierszu boi się.
09:37
He might have been up all night.
220
565392
1539
Być może nie spała całą noc.
09:38
That is the reveal Stevens
saves for that fourth stanza,
saves for that fourth stanza,
221
566931
3982
Stevens odkrywa to przed nami
w czwartej zwrotce,
w czwartej zwrotce,
09:42
where run away has become a refrain.
222
570913
2778
w której "umykanie" staje się refrenem.
09:45
This person might want to run away too,
223
573691
2192
Osoba mówiąca może także chcieć umknąć,
09:47
but fortified by the sun's example,
224
575883
2290
ale umocniona przykładem słońca,
09:50
he might just rise.
225
578173
2725
może wzejść i powstać.
09:52
Stevens saves that sonically odd word "meditation"
226
580898
4278
Stevens zostawia na koniec
dziwnie brzmiące tu
dziwnie brzmiące tu
09:57
for the end.
227
585176
1674
słowo "zastanowienie".
09:58
Unlike the sun, human beings think.
228
586850
2901
W przeciwieństwie do słońca,
ludzie myślą.
ludzie myślą.
10:01
We meditate on past and future, life and death,
229
589751
4097
Zastanawiamy się nad przeszłością
i przyszłością, życiem i śmiercią,
i przyszłością, życiem i śmiercią,
10:05
above and below.
230
593848
2546
górą i dołem.
10:08
And it can make us afraid.
231
596394
3784
To może wywołać u nas strach.
10:12
Poems, the patterns in poems,
232
600178
2070
Wiersze i motywy w wierszach
10:14
show us not just what somebody thought
233
602248
1942
pokazują nam nie tylko, co ktoś pomyślał
10:16
or what someone did or what happened
234
604190
1672
czy zrobił, czy co się wydarzyło,
10:17
but what it was like to be a person like that,
235
605862
4796
ale także jak to jest być taką osobą,
10:22
to be so anxious, so lonely, so inquisitive,
236
610658
3690
jak to jest bać się,
być samotnym, dociekliwym,
być samotnym, dociekliwym,
10:26
so goofy, so preposterous, so brave.
237
614348
5886
niemądrym, absurdalnym, dzielnym.
10:32
That's why poems can seem at once so durable,
238
620234
3646
Dlatego wiersze mogą równocześnie
wydawać się tak trwałe,
wydawać się tak trwałe,
10:35
so personal, and so ephemeral,
239
623880
2041
osobiste i efemeryczne,
10:37
like something inside and outside you at once.
240
625921
3127
jak coś, co jest równocześnie
wewnątrz i na zewnątrz nas.
wewnątrz i na zewnątrz nas.
10:41
The Scottish poet Denise Riley compares poetry
241
629048
3335
Szkocka poetka Denise Riley
porównuje poezję do igły,
porównuje poezję do igły,
10:44
to a needle, a sliver of outside I cradle inside,
242
632383
4118
drzazgi ze świata zewnętrznego,
która uwiera nas w środku.
która uwiera nas w środku.
10:48
and the American poet Terrance Hayes
243
636501
2408
Amerykański poeta Terrance Hayes
10:50
wrote six poems called "Wind in a Box."
244
638909
3083
napisał sześć wierszy pod tytułem
"Wiatr w pudełku".
"Wiatr w pudełku".
10:53
One of them asks, "Tell me,
245
641992
1436
W jednym z nich pyta:
"Powiedz,
"Powiedz,
10:55
what am I going to do when I'm dead?"
246
643428
2634
co będę robił,
gdy już umrę?"
gdy już umrę?"
10:58
And the answer is that he'll stay with us
247
646062
2730
Odpowiedź brzmi: zostaniesz z nami,
11:00
or won't stay with us inside us as wind,
248
648792
2876
lub nie zostaniesz z nami,
w nas, jako wiatr,
w nas, jako wiatr,
11:03
as air, as words.
249
651668
3222
jako powietrze, jako słowa.
11:06
It is easier than ever to find poems
250
654890
2658
Obecnie znalezienie wiersza,
który zostanie w nas,
który zostanie w nas,
11:09
that might stay inside you, that might stay with you,
251
657548
3592
jest łatwiejsze niż kiedykolwiek.
11:13
from long, long ago, or from right this minute,
252
661140
2458
Wiersza napisanego dawno temu
albo tuż przed chwilą,
albo tuż przed chwilą,
11:15
from far away or from right close to where you live,
253
663598
2574
w odległej krainie
lub niedaleko od nas,
lub niedaleko od nas,
11:18
almost no matter where you live.
254
666172
3326
niezależnie od tego, gdzie żyjemy.
11:21
Poems can help you say, help
you show how you're feeling,
you show how you're feeling,
255
669498
3469
Wiersze mogą nam pomóc
wyrazić siebie, nasze uczucia,
wyrazić siebie, nasze uczucia,
11:24
but they can also introduce you
256
672967
2440
ale mogą nas także wystawić
11:27
to feelings, ways of being in the world,
257
675407
2283
na inne uczucia,
na inne sposoby życia,
na inne sposoby życia,
11:29
people, very much unlike you,
258
677690
2377
na ludzi zupełnie od nas różnych,
11:32
maybe even people from long, long ago.
259
680067
4581
może nawet na ludzi,
którzy żyli dawno temu.
którzy żyli dawno temu.
11:36
Some poems even tell you
260
684648
2087
Niektóre wiersze mówią nam,
11:38
that that is what they can do.
261
686735
4551
że właśnie to robią.
11:43
That's what John Keats is doing
262
691286
2670
To właśnie robi John Keats
11:45
in his most mysterious, perhaps, poem.
263
693956
4368
w swoim chyba najbardziej
tajemniczym wierszu.
tajemniczym wierszu.
11:50
It's mysterious because it's probably unfinished,
264
698324
3912
Jest on tajemniczy, bo prawdopodobnie
11:54
he probably left it unfinished,
265
702236
2329
nie został ukończony,
11:56
and because it might be meant
266
704565
1597
a także dlatego, że mógłby być
11:58
for a character in a play,
267
706162
2626
kwestią postaci w sztuce,
12:00
but it might just be Keats' thinking
268
708788
1677
ale może też być głosem Keatsa,
12:02
about what his own writing,
269
710465
1635
przemyśleniami o własnej sztuce,
12:04
his handwriting, could do,
270
712100
2200
o jego piśmie.
12:06
and in it I hear, at least I hear, mortality,
271
714300
3890
W tym wierszu słyszę głos śmiertelnika
12:10
and I hear the power of older poetic techniques,
272
718190
3529
oraz moc dawnych technik poetyckich.
12:13
and I have the feeling, you might have the feeling,
273
721719
2531
I mam do uczucie,
być może wy też to poczujecie,
być może wy też to poczujecie,
12:16
of meeting even for an instant, almost becoming,
274
724250
2986
że na krótką chwilę spotykam kogoś,
nawet staję się kimś,
nawet staję się kimś,
12:19
someone else from long ago,
275
727236
1522
kto żył dawno temu,
12:20
someone quite memorable.
276
728758
2715
kimś zaprawdę godnym zapamiętania.
12:23
"This living hand, now warm and capable
277
731473
3176
"Ta żywa ręka, gorąca i skłonna
12:26
Of earnest grasping, would, if it were cold
278
734649
3710
Do uściśnienia - gdyby była martwa
12:30
And in the icy silence of the tomb,
279
738359
2391
I lodowata w milczeniu mogiły -
12:32
So haunt thy days and chill thy dreaming nights
280
740750
3576
Byłaby zmorą twoich dni i nocy,
12:36
That thou would wish thine own heart dry of blood
281
744326
3934
A ty, by zgłuszyć wyrzuty sumienia,
Serce byś własnej pozbawiła krwi,
Serce byś własnej pozbawiła krwi,
12:40
So in my veins red life might stream again,
282
748260
3651
Byle w mych żyłach znów mogła popłynąć
12:43
And thou be conscience-calm’d -- see here it is --
283
751911
4899
Czerwoną strugą... patrz, oto ma dłoń,
12:48
I hold it towards you."
284
756810
2988
Którą wyciągam ku tobie".
[tłum. Włodzimierz Lewik]
[tłum. Włodzimierz Lewik]
12:53
Thanks.
285
761110
2307
Dziękuję.
12:55
(Applause)
286
763417
6789
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Stephen Burt - Poetry criticIn his influential poetry criticism, Stephen Burt links the contemporary with the classical, pinpoints new poetry movements, and promotes outstanding little-known poets.
Why you should listen
Stephen Burt is a serious fan of science fiction, indie music and women’s basketball, but what he’s known for is his highly influential poetry criticism. That list of passions, though, hints at Burt’s mission as a critic: he aims not only to describe new movements in the form, but also to champion under-the-radar writers whose work he admires.
Burt, a professor of English at Harvard, is passionate about both the classics and the contemporary, and his poetry criticism bridges those two worlds. He is also a poet in his own right, with two full-length books under his belt, and a cross-dresser who mines his feminine persona in his own writing. “I am a literary critic and a writer of verse, a parent and husband and friend, before and after I am a guy in a skirt, or a guy in blue jeans, or a fictional girl,” he has written. His books include The Art of the Sonnet (with David Mikics); Close Calls With Nonsense: Reading New Poetry; and Parallel Play: Poems.
More profile about the speakerBurt, a professor of English at Harvard, is passionate about both the classics and the contemporary, and his poetry criticism bridges those two worlds. He is also a poet in his own right, with two full-length books under his belt, and a cross-dresser who mines his feminine persona in his own writing. “I am a literary critic and a writer of verse, a parent and husband and friend, before and after I am a guy in a skirt, or a guy in blue jeans, or a fictional girl,” he has written. His books include The Art of the Sonnet (with David Mikics); Close Calls With Nonsense: Reading New Poetry; and Parallel Play: Poems.
Stephen Burt | Speaker | TED.com