TEDWomen 2015
Marlene Zuk: What we learn from insects' sex lives
Marlene Zuk: Czego może nas nauczyć perwersyjne życie owadów
Filmed:
Readability: 3.6
1,551,523 views
Marlene Zuk z zachwytem i determinacją bada owady. W tej pouczającej i zabawnej prelekcji dzieli się kilkoma obserwacjami, które są naprawdę zdumiewające - zwłaszcza te, na temat kreatywnych sposobów uprawiania owadziego seksu.
Marlene Zuk - Evolutionary biologist
Marlene Zuk studies insect behavior -- and how humans use animal behavior to think about how we behave ourselves. Full bio
Marlene Zuk studies insect behavior -- and how humans use animal behavior to think about how we behave ourselves. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
So, people are more afraid of insects
than they are of dying.
than they are of dying.
0
1793
4992
Niektórzy bardziej się boją
owadów niż śmierci.
owadów niż śmierci.
00:18
(Laughter)
1
6809
1778
(Śmiech)
Przynajmniej według ankiety
z "Book of Lists" z 1973 roku,
z "Book of Lists" z 1973 roku,
00:20
At least, according to a 1973
"Book of Lists" survey
"Book of Lists" survey
2
8611
4508
00:25
which preceded all those online best,
worst, funniest lists that you see today.
worst, funniest lists that you see today.
3
13143
7000
która poprzedziła wszystkie listy "naj",
które przyglądacie dzisiaj online.
które przyglądacie dzisiaj online.
Tylko wysokość i przemówienia publiczne
00:32
Only heights and public speaking
4
20167
3638
00:35
exceeded the six-legged
as sources of fear.
as sources of fear.
5
23829
3536
wyprzedziły sześcionogie
jako źródło strachu.
jako źródło strachu.
00:39
And I suspect if you had put
spiders in there,
spiders in there,
6
27884
3552
Przypuszczam, że gdyby dodano pająki,
00:43
the combinations of insects and spiders
would have just topped the chart.
would have just topped the chart.
7
31460
4529
kombinacja owadów i pająków
podbiłaby szczyt listy.
podbiłaby szczyt listy.
00:48
Now, I am not one of those people.
8
36736
2103
Ja nie jestem jedną z tych osób.
00:50
I really love insects.
9
38863
2146
Naprawdę kocham owady.
00:53
I think they're interesting and beautiful,
10
41033
4051
Uważam, że są interesujące i piękne,
00:57
and sometimes even cute.
11
45108
1488
a czasem nawet słodkie.
00:58
(Laughter)
12
46620
1467
(Śmiech)
01:00
And I'm not alone.
13
48111
1368
Nie tylko ja tak sądzę.
01:01
For centuries, some
of the greatest minds in science,
of the greatest minds in science,
14
49503
3706
Od stuleci najwybitniejsze umysły ścisłe,
01:05
from Charles Darwin to E.O. Wilson,
15
53233
3012
od Karola Darwina po E.O. Wilsona,
01:08
have drawn inspiration from studying
some of the smallest minds on Earth.
some of the smallest minds on Earth.
16
56269
5281
czerpią inspirację z badań nad jednymi
z najmniejszych istot Ziemi.
z najmniejszych istot Ziemi.
01:14
Well, why is that?
17
62661
1701
Dlaczego tak jest?
01:16
What is that keeps us
coming back to insects?
coming back to insects?
18
64386
3045
Co nas stale przyciąga do owadów?
01:20
Some of it, of course, is just the sheer
magnitude of almost everything about them.
magnitude of almost everything about them.
19
68055
4599
Częściowo chodzi o wielkość
każdego aspektu związanego z nimi.
każdego aspektu związanego z nimi.
01:24
They're more numerous
than any other kind of animal.
than any other kind of animal.
20
72678
2987
Są liczniejsze niż jakikolwiek
inny rodzaj zwierząt.
inny rodzaj zwierząt.
01:27
We don't even know how many species
of insects there are,
of insects there are,
21
75689
2824
Nie wiemy nawet, ile jest gatunków owadów,
01:30
because new ones
are being discovered all the time.
are being discovered all the time.
22
78537
2717
bo stale odkrywamy nowe.
01:33
There are at least a million,
maybe as many as 10 million.
maybe as many as 10 million.
23
81278
3625
Jest ich przynajmniej milion,
a być może nawet 10 milionów.
a być może nawet 10 milionów.
01:37
This means that you could have
an insect-of-the-month calendar
an insect-of-the-month calendar
24
85221
4264
To znaczy, że moglibyśmy mieć
kalendarz z owadem miesiąca
kalendarz z owadem miesiąca
01:41
and not have to reuse a species
for over 80,000 years.
for over 80,000 years.
25
89509
3985
bez potrzeby powtarzania gatunku
przez ponad 80 000 lat.
przez ponad 80 000 lat.
01:45
(Laughter)
26
93518
2900
(Śmiech)
01:48
Take that, pandas and kittens!
27
96442
1688
Co wy na to, kociaki i pandy?
01:50
(Laughter)
28
98154
2328
(Śmiech)
01:52
More seriously, insects are essential.
29
100506
3468
Bardziej na serio, owady są niezbędne.
01:55
We need them.
30
103998
1447
Potrzebujemy ich.
01:57
It's been estimated
that 1 out of every 3 bites of food
that 1 out of every 3 bites of food
31
105469
3400
Oszacowano, że jeden na trzy kęsy jedzenia
02:00
is made possible by a pollinator.
32
108893
2674
powstaje dzięki owadom zapylającym.
02:04
Scientist use insects to make fundamental
discoveries
discoveries
33
112972
3227
Dzięki owadom naukowcy dokonują
fundamentalnych odkryć,
fundamentalnych odkryć,
02:08
about everything from the structure
of our nervous systems
of our nervous systems
34
116223
2901
począwszy od budowy systemu nerwowego
02:11
to how our genes and DNA work.
35
119148
2148
po działanie genów i DNA.
Ale najbardziej fascynuje mnie to,
02:14
But what I love most about insects
36
122388
1878
02:16
is what they can tell us
about our own behavior.
about our own behavior.
37
124290
2781
że owady mogą nam wiele powiedzieć
o naszym zachowaniu.
o naszym zachowaniu.
02:19
Insects seem like they do
everything that people do.
everything that people do.
38
127539
3057
Wydaje się, że robią
wszytko to, co ludzie.
wszytko to, co ludzie.
02:22
They meet, they mate,
they fight, they break up.
they fight, they break up.
39
130620
3539
Spotykają się, kopulują,
walczą i odchodzą od siebie.
walczą i odchodzą od siebie.
02:26
And they do so with what looks
like love or animosity.
like love or animosity.
40
134509
4061
Robią to jakby z miłością lub wrogością.
02:31
But what drives their behaviors is really
different than what drives our own,
different than what drives our own,
41
139665
5211
Ale motywacja ich działania
jest odmienna od naszej.
jest odmienna od naszej.
02:36
and that difference
can be really illuminating.
can be really illuminating.
42
144900
2574
Ta różnica może być bardzo pouczająca.
02:40
There's nowhere where that's more true
43
148234
1867
Najbardziej prawdziwa wydaje się być
02:42
than when it comes to one
of our most consuming interests -- sex.
of our most consuming interests -- sex.
44
150125
3561
w kwestii jednego z najbardziej
pasjonujących nas zainteresowań - seksu.
pasjonujących nas zainteresowań - seksu.
02:46
Now, I will maintain.
and I think I can defend,
and I think I can defend,
45
154142
2833
Postawię teraz tezę i myślę,
że będę mogła ją obronić,
że będę mogła ją obronić,
02:48
what may seem like a surprising statement.
46
156999
2401
choć może się wydać zaskakująca.
02:52
I think sex in insects is more
interesting than sex in people.
interesting than sex in people.
47
160749
3547
Myślę, że seks u owadów
jest bardziej interesujący niż u ludzi.
jest bardziej interesujący niż u ludzi.
02:56
(Laughter)
48
164320
1787
(Śmiech)
02:58
And the wild variety that we see
49
166131
3139
Ta ogromna różnorodność,
którą obserwujemy, sprawia,
którą obserwujemy, sprawia,
03:01
makes us challenge
some of our own assumptions
some of our own assumptions
50
169294
2913
że zaczynamy kwestionować
niektóre nasze założenia
niektóre nasze założenia
03:04
about what it means to be male and female.
51
172231
2724
odnośnie roli kobiety i mężczyzny.
03:07
Of course, to start with,
52
175663
1651
Zacznijmy od tego,
03:09
a lot of insects don't need
to have sex at all to reproduce.
to have sex at all to reproduce.
53
177338
2957
że wiele owadów nie musi
uprawiać seksu, żeby się rozmnażać.
uprawiać seksu, żeby się rozmnażać.
03:12
Female aphids can make little, tiny clones
of themselves without ever mating.
of themselves without ever mating.
54
180319
4430
Samica mszycy może stworzyć maluteńkie
klony samej siebie, nigdy nie kopulując.
klony samej siebie, nigdy nie kopulując.
03:17
Virgin birth, right there.
55
185441
1473
Niepokalane poczęcie, tam,
03:18
On your rose bushes.
56
186938
1288
na waszych krzakach róży.
03:20
(Laughter)
57
188250
3196
(Śmiech)
03:23
When they do have sex,
58
191470
1541
Kiedy owady kopulują,
03:25
even their sperm is more
interesting than human sperm.
interesting than human sperm.
59
193035
3257
nawet ich nasienie jest
bardziej interesujące niż ludzkie.
bardziej interesujące niż ludzkie.
03:28
There are some kinds of fruit flies
60
196316
2375
Istnieją pewne gatunki muszek owocówek,
03:30
whose sperm is longer
than the male's own body.
than the male's own body.
61
198715
3477
których plemniki są dłuższe
niż ciało samca.
niż ciało samca.
03:34
And that's important because the males
use their sperm to compete.
use their sperm to compete.
62
202216
4260
Jest to ważne, bo samce
używają plemników do rywalizacji.
używają plemników do rywalizacji.
03:38
Now, male insects do compete with weapons,
like the horns on these beetles.
like the horns on these beetles.
63
206873
4187
Samce owadów walczą ze sobą,
używając broni, jak rogi u chrząszczy.
używając broni, jak rogi u chrząszczy.
03:43
But they also compete
after mating with their sperm.
after mating with their sperm.
64
211553
4244
Ale konkurują też po kopulacji
poprzez swoje plemniki.
poprzez swoje plemniki.
03:48
Dragonflies and damselflies have penises
that look kind of like Swiss Army knives
that look kind of like Swiss Army knives
65
216726
5126
Ważki równoskrzydłe mają penisy
podobne do szwajcarskich scyzoryków
podobne do szwajcarskich scyzoryków
03:53
with all of the attachments pulled out.
66
221876
2093
z różnymi wyciąganymi końcówkami.
03:55
(Laughter)
67
223993
1870
(Śmiech)
03:57
They use these formidable devices
like scoops,
like scoops,
68
225887
4146
Używają tych pokaźnych
przyrządów jak szufelek,
przyrządów jak szufelek,
04:02
to remove the sperm from previous males
that the female has mated with.
that the female has mated with.
69
230057
4737
żeby usunąć nasienie rywali,
z którymi samica kopulowała wcześniej.
z którymi samica kopulowała wcześniej.
04:06
(Laughter)
70
234818
2067
(Śmiech)
04:08
So, what can we learn from this?
71
236909
2697
Jakie wnioski możemy z tego wyciągnąć?
04:11
(Laughter)
72
239630
5679
(Śmiech)
04:17
All right, it is not a lesson in the sense
of us imitating them
of us imitating them
73
245333
5010
Nie chodzi o to, że mamy imitować owady
04:22
or of them setting
an example for us to follow.
an example for us to follow.
74
250367
3524
albo że one mają być dla nas
wzorem do naśladowania.
wzorem do naśladowania.
04:25
Which, given this,
is probably just as well.
is probably just as well.
75
253915
3326
Choć w sumie i to jest chyba słuszne.
04:29
And also, did I mention sexual cannibalism
is rampant among insects?
is rampant among insects?
76
257265
3574
Czy wspomniałam, że wśród owadów
szerzy się seksualny kanibalizm?
szerzy się seksualny kanibalizm?
04:32
So, no, that's not the point.
77
260863
2328
Nie w tym rzecz.
04:35
But what I think insects do,
78
263215
1737
Myślę, że owady łamią wiele zasad,
04:36
is break a lot of the rules
that we humans have about the sex roles.
that we humans have about the sex roles.
79
264976
5989
jakie my ludzie mamy
odnośnie podziału ról seksualnych.
odnośnie podziału ról seksualnych.
04:43
So, people have this idea that nature
dictates kind of a 1950s sitcom version
dictates kind of a 1950s sitcom version
80
271319
5529
Ludziom wydaje się, że natura narzuca
postrzeganie roli mężczyzny i kobiety
postrzeganie roli mężczyzny i kobiety
04:48
of what males and females are like.
81
276872
1955
jak w komedii z lat 50.
04:50
So that males are always
supposed to be dominant and aggressive,
supposed to be dominant and aggressive,
82
278851
3153
Samców zawsze widzimy
jako dominujących i agresywnych,
jako dominujących i agresywnych,
04:54
and females are passive and coy.
83
282028
1742
a samice jako bierne i nieśmiałe.
04:55
But that's just not the case.
84
283794
1950
Ale to nieprawda.
04:58
So for example, take katydids,
85
286606
2062
Weźmy na przykład pasikonikowate,
05:00
which are relatives of crickets
and grasshoppers.
and grasshoppers.
86
288692
2842
które są krewnymi
świerszczowatych i szarańczaków.
świerszczowatych i szarańczaków.
05:03
The males are very picky
about who they mate with,
about who they mate with,
87
291558
3477
Samce są bardzo wybredne
jeśli chodzi o partnerkę do kopulacji,
jeśli chodzi o partnerkę do kopulacji,
05:07
because they not only transfer
sperm during mating,
sperm during mating,
88
295059
3225
bo podczas stosunku
nie przekazują tylko nasienia,
nie przekazują tylko nasienia,
05:10
they also give the female
something called a nuptial gift.
something called a nuptial gift.
89
298308
4466
ale dają samicy coś, co nazywamy
"prezentem ślubnym", spermatoforem.
"prezentem ślubnym", spermatoforem.
05:14
You can see two katydids
mating in these photos.
mating in these photos.
90
302798
3677
Na tym zdjęciu widzicie
dwa kopulujące pasikoniki.
dwa kopulujące pasikoniki.
05:18
In both panels,
the male's the one on the right,
the male's the one on the right,
91
306499
2320
Na obu zdjęciach samiec jest po prawej,
05:20
and that sword-like appendage
is the female's egg-laying organ.
is the female's egg-laying organ.
92
308843
3580
a ta mieczykowata część ciała
to żeński narząd do składania jaj.
to żeński narząd do składania jaj.
05:25
The white blob is the sperm,
93
313126
2527
Biały pęcherzyk to sperma,
05:27
the green blob is the nuptial gift,
94
315677
3386
zielony to spermatofor,
05:31
and the male manufactures
this from his own body
this from his own body
95
319087
3366
który samiec wytwarza z własnego ciała
05:34
and it's extremely costly to produce.
96
322477
2178
i który jest niezwykle trudny
do wyprodukowania.
do wyprodukowania.
05:36
It can weigh up to a third
of his body mass.
of his body mass.
97
324679
2708
Może ważyć nawet jedną trzecią
masy ciała samca.
masy ciała samca.
05:39
I will now pause for a moment
and let you think about
and let you think about
98
327985
2534
Przerwę na chwilę i pozwolę wam pomyśleć,
05:42
what it would be like if human men,
every time they had sex,
every time they had sex,
99
330543
4163
jakby to było, gdyby mężczyźni,
uprawiając seks,
uprawiając seks,
05:46
had to produce something
that weighed 50, 60, 70 pounds.
that weighed 50, 60, 70 pounds.
100
334730
6047
musieli za każdym razem wyprodukować coś,
co ważyłoby 20, 25 czy 30 kilogramów.
co ważyłoby 20, 25 czy 30 kilogramów.
05:52
(Laughter)
101
340801
3607
(Śmiech)
05:56
Okay, they would not be able
to do that very often.
to do that very often.
102
344432
3239
Nie byliby w stanie
robić tego zbyt często.
robić tego zbyt często.
05:59
(Laughter)
103
347695
1497
(Śmiech)
06:01
And indeed, neither can the katydids.
104
349216
2401
W rzeczywistości
pasikonikowate też nie mogą.
pasikonikowate też nie mogą.
06:04
And so what that means
105
352343
1912
Oznacza to,
06:06
is the katydid males are very choosy
106
354279
3808
że ich samce są bardzo wybredne
06:10
about who they offer
these nuptial gifts to.
these nuptial gifts to.
107
358111
3080
w wyborze tej,
której podarują spermatofor.
której podarują spermatofor.
06:13
Now, the gift is very nutritious,
108
361215
1926
Podarunek ten jest bardzo odżywczy
06:15
and the female eats it
during and after mating.
during and after mating.
109
363165
2694
i samica zjada go w trakcie i po stosunku.
06:17
So, the bigger it is,
the better off the male is,
the better off the male is,
110
365883
2357
Im jest większy, tym lepiej dla samca,
06:20
because that means more time for his sperm
111
368264
2176
bo oznacza to więcej czasu
06:22
to drain into her body
and fertilize her eggs.
and fertilize her eggs.
112
370464
2448
na przeniknięcie nasienia
i zapłodnienie jaj samicy.
i zapłodnienie jaj samicy.
06:25
But it also means that the males
are very passive about mating,
are very passive about mating,
113
373521
4350
Ale znaczy to też, że samce
są bierne podczas kopulacji.
są bierne podczas kopulacji.
06:29
whereas the females
are extremely aggressive and competitive,
are extremely aggressive and competitive,
114
377895
3525
Samice z kolei są wyjątkowo agresywne,
walcząc o jak największą liczbę
odżywczych spermatoforów.
odżywczych spermatoforów.
06:33
in an attempt to get as many of these
nutritious nuptial gifts as they can.
nutritious nuptial gifts as they can.
115
381444
4316
06:37
So, it's not exactly
a stereotypical set of rules.
a stereotypical set of rules.
116
385784
3795
Nie jest to stereotypowy zbiór obyczajów.
06:42
Even more generally though,
117
390974
1711
Jeszcze bardziej generalizując,
06:44
males are actually not all that important
in the lives of a lot of insects.
in the lives of a lot of insects.
118
392709
5064
samce nie są aż tak niezbędne
w życiu wielu owadów.
w życiu wielu owadów.
06:49
In the social insects --
the bees and wasps and ants --
the bees and wasps and ants --
119
397797
4429
U owadów społecznych, takich jak
pszczoły, osy czy mrówki,
pszczoły, osy czy mrówki,
06:54
the individuals that you see every day --
120
402250
2595
te małe istotki, które widzimy codziennie,
06:56
the ants going back and forth
to your sugar bowl,
to your sugar bowl,
121
404869
2445
mrówki chodzące tam i z powrotem
do miski z cukrem,
do miski z cukrem,
06:59
the honey bees that are flitting
from flower to flower --
from flower to flower --
122
407338
3009
pszczoły miodne mknące
od kwiatu do kwiatu,
od kwiatu do kwiatu,
07:02
all of those are always female.
123
410371
2299
one wszystkie to samice.
07:05
People have had a hard time getting
their head around that idea for millennia.
their head around that idea for millennia.
124
413300
4576
Od wieków ludziom ciężko jest
pogodzić się z tą koncepcją.
pogodzić się z tą koncepcją.
07:09
The ancient Greeks knew that there was
a class of bees, the drones,
a class of bees, the drones,
125
417900
5098
Starożytni Grecy wiedzieli,
że jest klasa pszczół, trutnie,
że jest klasa pszczół, trutnie,
07:15
that are larger than the workers,
126
423022
2051
które są większe od robotnic,
07:17
although they disapproved
of the drones' laziness
of the drones' laziness
127
425097
2570
i choć potępiali lenistwo trutni,
07:19
because they could see that
the drones just hang around the hive
the drones just hang around the hive
128
427691
3055
bo widzieli, że obijają się tylko koło ula
07:22
until the mating flight --
129
430770
1525
do czasu lotu godowego,
07:24
they're the males.
130
432319
1219
uznali je za samce.
07:25
They hang around until the mating flight,
131
433562
2019
Kręcą się wokół ula
do czasu lotu godowego,
do czasu lotu godowego,
07:27
but they don't participate
in gathering nectar or pollen.
in gathering nectar or pollen.
132
435605
2739
ale nie uczestniczą
w zbieraniu nektaru i pyłku.
w zbieraniu nektaru i pyłku.
07:30
The Greeks couldn't figure out
the drones' sex,
the drones' sex,
133
438368
2284
Grecy nie mogli odkryć płci trutni.
07:32
and part of the confusion was that they
were aware of the stinging ability of bees
were aware of the stinging ability of bees
134
440676
4567
Zamieszanie wynikało po części z tego,
że znali zdolność pszczół do żądlenia,
że znali zdolność pszczół do żądlenia,
07:37
but they found it difficult to believe
135
445267
2857
ale nie mogli sobie wyobrazić,
07:40
that any animals that bore such a weapon
could possibly be a female.
could possibly be a female.
136
448148
3247
że to samica może posiadać taką broń.
07:43
Aristotle tried to get involved as well.
137
451705
3010
Arystoteles także się zaangażował.
07:46
He suggested, "OK, if the stinging
individuals are going to be the males ..."
individuals are going to be the males ..."
138
454739
4588
Zasugerował: "Jeśli te żądlące
to samce, to...".
to samce, to...".
07:51
Then he got confused,
because that would have meant
because that would have meant
139
459351
2466
I wtedy się pogubił, bo znaczyłoby to,
07:53
the males were also taking care
of the young in a colony,
of the young in a colony,
140
461841
2729
że samce opiekowałyby się
także kolonią młodych,
także kolonią młodych,
07:56
and he seemed to think
that would be completely impossible.
that would be completely impossible.
141
464594
4408
a to wydawało mu się
kompletnie niemożliwe.
kompletnie niemożliwe.
08:01
He then concluded that maybe
bees had the organs of both sexes
bees had the organs of both sexes
142
469026
3049
Wtedy wywnioskował, że pszczoły
mogą mieć organy obu płci
mogą mieć organy obu płci
08:04
in the same individual,
143
472099
1151
w jednym ciele,
08:05
which is not that far-fetched,
some animals do that,
some animals do that,
144
473274
2569
co nie było zbyt naciągane,
bo niektóre zwierzęta tak mają,
bo niektóre zwierzęta tak mają,
08:07
but he never really
did get it figured out.
did get it figured out.
145
475867
2253
ale nigdy nie rozwiązał tej zagadki.
08:10
And you know, even today,
my students, for instance,
my students, for instance,
146
478744
3786
Nawet obecnie moi studenci
08:14
call every animal they see,
including insects, a male.
including insects, a male.
147
482554
4691
nazywają samcem każde
napotkane zwierzę, także owady.
napotkane zwierzę, także owady.
08:19
And when I tell them
that the ferocious army-ant soldiers
that the ferocious army-ant soldiers
148
487585
3536
Kiedy mówię im, że wściekła armia
mrówczych żołnierzy
mrówczych żołnierzy
08:23
with their giant jaws,
used to defend the colony,
used to defend the colony,
149
491145
2933
z gigantycznymi szczękami
do obrony kolonii
do obrony kolonii
08:26
are all always female,
150
494102
3102
to zawsze samice,
08:29
they seem to not quite believe me.
151
497228
2334
zdają się mi nie wierzyć.
08:31
(Laughter)
152
499586
1145
(Śmiech)
08:32
And certainly all of the movies --
Antz, Bee Movie --
Antz, Bee Movie --
153
500755
5200
Filmy jak: „Mrówka Z"
czy „Film o pszczołach"
czy „Film o pszczołach"
08:37
portray the main character
in the social insects as being male.
in the social insects as being male.
154
505979
5855
przedstawiają głównego bohatera
u owadów społecznych jako samca.
u owadów społecznych jako samca.
08:44
Well, what difference does this make?
155
512869
1804
No i co za różnica?
08:46
These are movies. They're fiction.
156
514697
1637
To są filmy. To fikcja.
08:48
They have talking animals in them.
157
516358
1622
Zwierzęta w nich gadają.
08:50
What difference does it make
if they talk like Jerry Seinfeld?
if they talk like Jerry Seinfeld?
158
518004
3680
Co za różnica, jeśli mówią
jak Jerry Seinfeld?
jak Jerry Seinfeld?
08:53
I think it does matter,
159
521708
2164
Myślę, że to ma znaczenie
08:55
and it's a problem that actually
is part of a much deeper one
is part of a much deeper one
160
523896
2864
i jest to część
znacznie głębszego problemu,
znacznie głębszego problemu,
08:58
that has implications
for medicine and health
for medicine and health
161
526784
4129
który ma następstwa
dla medycyny i zdrowia
dla medycyny i zdrowia
09:02
and a lot of other aspects of our lives.
162
530937
2634
oraz innych aspektów naszego życia.
09:05
You all know that scientists
use what we call model systems,
use what we call model systems,
163
533595
3493
Wiecie, że naukowcy używają
tak zwanych organizmów modelowych,
tak zwanych organizmów modelowych,
09:09
which are creatures --
white rats or fruit flies --
white rats or fruit flies --
164
537112
3361
na przykład białych szczurów
albo muszek owocówek,
albo muszek owocówek,
09:12
that are kind of stand-ins
for all other animals, including people.
for all other animals, including people.
165
540497
4554
które są jakby modelem zastępczym
dla wszystkich gatunków, również ludzi.
dla wszystkich gatunków, również ludzi.
09:17
And the idea is
that what's true for a person
that what's true for a person
166
545075
2944
Zgodnie z założeniem,
że to, co jest prawdziwe dla człowieka,
że to, co jest prawdziwe dla człowieka,
09:20
will also be true for the white rat.
167
548043
2411
będzie też prawdziwe dla szczura.
09:22
And by and large,
that turns out to be the case.
that turns out to be the case.
168
550478
2980
Ogólnie rzecz biorąc, to się sprawdza.
09:25
But you can take the idea
of a model system too far.
of a model system too far.
169
553482
3761
Ale można się zapędzić za daleko.
09:29
And what I think we've done,
170
557924
2269
Myślę, że zaczęliśmy uznawać
samców, różnych gatunków,
samców, różnych gatunków,
09:32
is use males, in any species,
as though they are the model system.
as though they are the model system.
171
560217
5451
za organizmy modelowe.
09:37
The norm.
172
565692
1223
Przyjęliśmy to za normę,
09:38
The way things are supposed to be.
173
566939
2547
normalny stan rzeczy.
09:41
And females as a kind of variant --
174
569510
3049
A samice są innym wariantem,
09:44
something special that you only study
after you get the basics down.
after you get the basics down.
175
572583
3727
czymś niezwykłym, co badamy tylko wtedy,
kiedy rozgryziemy już podstawy.
kiedy rozgryziemy już podstawy.
09:49
And so, back to the insects.
176
577802
2683
Wracając do owadów.
09:52
I think what that means
177
580509
1348
Moim zdaniem
09:53
is that people just couldn't see
what was in front of them.
what was in front of them.
178
581881
2819
ludzie nie potrafili dostrzec
tego, co świat im ukazywał.
tego, co świat im ukazywał.
09:56
Because they assumed that the world's
stage was largely occupied by male players
stage was largely occupied by male players
179
584724
6436
Założyli, że ziemska scena
jest zdominowana przez męskich aktorów,
jest zdominowana przez męskich aktorów,
10:03
and females would only have
minor, walk-on roles.
minor, walk-on roles.
180
591184
3852
a kobiety odgrywają tylko małe,
przechodnie role.
przechodnie role.
10:07
But when we do that, we really miss out
on a lot of what nature is like.
on a lot of what nature is like.
181
595626
5439
Jednak kiedy tak myślimy, wiele tracimy,
nie widząc prawdziwego oblicza natury.
nie widząc prawdziwego oblicza natury.
10:13
And we can also miss out on the way
natural, living things, including people,
natural, living things, including people,
182
601588
6999
Możemy nie dostrzec także tego,
jak istoty żywe, w tym ludzie,
jak istoty żywe, w tym ludzie,
10:20
can vary.
183
608611
1390
mogą się różnić.
10:22
And I think that's why we've used males
as models in a lot of medical research,
as models in a lot of medical research,
184
610025
5075
Myślę, że to dlatego samce stały się
modelem w badaniach medycznych.
modelem w badaniach medycznych.
10:27
something that we know now to be a problem
185
615124
2065
Wiemy już, że jest to problem,
10:29
if we want the results to apply
to both men and women.
to both men and women.
186
617213
4397
jeśli chcemy zastosować
wyniki do obu płci.
wyniki do obu płci.
10:34
Well, the last thing
I really love about insects
I really love about insects
187
622760
2527
Jeszcze jedno urzekło mnie w owadach,
10:37
is something that a lot of people
find unnerving about them.
find unnerving about them.
188
625311
3261
choć wielu ludzi uważa to
za deprymującą cechę owadów.
za deprymującą cechę owadów.
10:40
They have little, tiny brains
189
628596
1767
Mają maluteńkie móżdżki
10:42
with very little cognitive ability,
the way we normally think of it.
the way we normally think of it.
190
630387
3393
z równie małymi możliwościami poznawczymi,
jak zazwyczaj myślimy.
jak zazwyczaj myślimy.
10:46
They have complicated behavior,
but they lack complicated brains.
but they lack complicated brains.
191
634398
4676
Ich zachowanie jest złożone,
ale ich mózgi nie.
ale ich mózgi nie.
10:51
And so, we can't just think of them
as though they're little people
as though they're little people
192
639860
5177
Nie możemy o nich myśleć
jak o malutkich ludzikach,
jak o malutkich ludzikach,
10:57
because they don't do things
the way that we do.
the way that we do.
193
645061
3545
bo nie zachowują się tak jak my.
11:00
I really love that it's difficult
to anthropomorphize insects,
to anthropomorphize insects,
194
648630
4100
Podoba mi się to, że tak trudno jest
uczłowieczyć owady,
uczłowieczyć owady,
11:04
to look at them and just think of them
like they're little people
like they're little people
195
652754
3523
patrzeć na nie i myśleć o nich
jak o małych ludzikach
jak o małych ludzikach
11:08
in exoskeletons, with six legs.
196
656301
2138
z pancerzykiem i sześcioma nogami.
11:10
(Laughter)
197
658927
1261
(Śmiech)
11:12
Instead, you really have to accept them
on their own terms,
on their own terms,
198
660212
3545
Zamiast tego trzeba je zaakceptować
na ich własnych warunkach,
na ich własnych warunkach,
11:15
because insects make us question
what's normal and what's natural.
what's normal and what's natural.
199
663781
5133
bo one sprawiają, że kwestionujemy to,
co uważamy za normalne i naturalne.
co uważamy za normalne i naturalne.
11:21
Now, you know, people write fiction
and talk about parallel universes.
and talk about parallel universes.
200
669527
4633
Jak wiecie, ludzie tworzą fikcję literacką
i piszą o równoległych światach.
i piszą o równoległych światach.
11:26
They speculate about the supernatural,
201
674184
3298
Spekulują o zjawiskach nadprzyrodzonych,
11:29
maybe the spirits of the departed
walking among us.
walking among us.
202
677506
3433
może duchy umarłych chodzą między nami.
11:34
The allure of another world
203
682537
3196
Urok innego świata jest tym,
11:37
is something that people say is part of
why they want to dabble in the paranormal.
why they want to dabble in the paranormal.
204
685757
6154
co przyciąga ludzi
do badań zjawisk paranormalnych.
do badań zjawisk paranormalnych.
11:44
But as far as I'm concerned,
205
692376
2289
Jeśli chodzi o mnie,
11:46
who needs to be able to see dead people,
206
694689
2169
po co komu widzieć zmarłych,
11:48
when you can see live insects?
207
696882
1678
jeśli można obserwować żywe owady?
11:51
Thank you.
208
699262
1162
Dziękuję.
11:52
(Applause)
209
700448
4483
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Marlene Zuk - Evolutionary biologistMarlene Zuk studies insect behavior -- and how humans use animal behavior to think about how we behave ourselves.
Why you should listen
Marlene Zuk is a biologist and writer who researches animal behavior and evolution, mostly using insects as subjects. Zuk is interested in the ways that people use animal behavior to think about human behavior, and vice versa, as well as in the public's understanding of evolution. She teaches graduate and undergraduate courses in the Department of Ecology, Evolution and Behavior at the University of Minnesota -- including a seminar called “What’s the Alternative to Alternative Medicine?”
In addition to publishing numerous scientific articles, Zuk has published four books for a general audience: Sexual Selections: What We Can and Can’t Learn About Sex from Animals; Riddled with Life: Friendly Worms, Ladybug Sex, and the Parasites That Make Us Who We Are; Sex on Six Legs: Lessons on Life, Love and Language from the Insect World; and most recently, Paleofantasy: What Evolution Really Tells Us About Sex, Diet and the Way We Live.
Marlene Zuk | Speaker | TED.com