TEDWomen 2015
Marlene Zuk: What we learn from insects' sex lives
Marlene Zuk: Böceklerin garip seks hayatlarından ne öğreniyoruz
Filmed:
Readability: 3.6
1,551,523 views
Marlene Zuk içten ve azimli bir şekilde böcekleri araştırıyor. Bu aydınlatıcı, eğlenceli konuşmasında, onların gerçekten de hayran bırakan — özellikle de yaratıcı seks yönlerini paylaşıyor.
Marlene Zuk - Evolutionary biologist
Marlene Zuk studies insect behavior -- and how humans use animal behavior to think about how we behave ourselves. Full bio
Marlene Zuk studies insect behavior -- and how humans use animal behavior to think about how we behave ourselves. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
So, people are more afraid of insects
than they are of dying.
than they are of dying.
0
1793
4992
Pekâlâ, insanlar ölmekten çok,
böceklerden korkar.
böceklerden korkar.
00:18
(Laughter)
1
6809
1778
(Gülüşmeler)
00:20
At least, according to a 1973
"Book of Lists" survey
"Book of Lists" survey
2
8611
4508
En azından, bugünkü İnternet'te gördüğünüz
en iyi, en kötü, en komik listelerinden
en iyi, en kötü, en komik listelerinden
00:25
which preceded all those online best,
worst, funniest lists that you see today.
worst, funniest lists that you see today.
3
13143
7000
önce çıkan, 1973 tarihli "Book of Lists"
(Liste Kitabı) araştırmasına göre.
(Liste Kitabı) araştırmasına göre.
00:32
Only heights and public speaking
4
20167
3638
Korku kaynağı olarak, sadece yükseklik ve
00:35
exceeded the six-legged
as sources of fear.
as sources of fear.
5
23829
3536
topluluk önünde konuşma
bu altı ayaklıları geçebildi.
bu altı ayaklıları geçebildi.
00:39
And I suspect if you had put
spiders in there,
spiders in there,
6
27884
3552
Ve bana soracak olursanız
örümcekleri de dâhil ederseniz,
örümcekleri de dâhil ederseniz,
00:43
the combinations of insects and spiders
would have just topped the chart.
would have just topped the chart.
7
31460
4529
böcek ve örümcek kombinasyonu
tablonun tepesine otururdu.
tablonun tepesine otururdu.
00:48
Now, I am not one of those people.
8
36736
2103
Ben bu tür insanlardan değilim.
00:50
I really love insects.
9
38863
2146
Böcekleri gerçekten seviyorum.
00:53
I think they're interesting and beautiful,
10
41033
4051
Bence çok ilginç ve güzeller
00:57
and sometimes even cute.
11
45108
1488
hatta bazen şirinler bile.
00:58
(Laughter)
12
46620
1467
(Gülüşmeler)
01:00
And I'm not alone.
13
48111
1368
Ve yalnız değilim.
01:01
For centuries, some
of the greatest minds in science,
of the greatest minds in science,
14
49503
3706
Yüzyıllardır, Charles Darwin'den
E.O. Wilson'a
E.O. Wilson'a
01:05
from Charles Darwin to E.O. Wilson,
15
53233
3012
kadar bilimdeki bazı dehalar,
01:08
have drawn inspiration from studying
some of the smallest minds on Earth.
some of the smallest minds on Earth.
16
56269
5281
dünyadaki bu en küçük zihinlerle
çalışarak ilham almışlar.
çalışarak ilham almışlar.
01:14
Well, why is that?
17
62661
1701
Peki, neden böyle?
01:16
What is that keeps us
coming back to insects?
coming back to insects?
18
64386
3045
Bizi böceklere geri getirip duran şey ne?
01:20
Some of it, of course, is just the sheer
magnitude of almost everything about them.
magnitude of almost everything about them.
19
68055
4599
Tabii ki bazıları için onlar hakkında
neredeyse her şeyin büyüklüğü.
neredeyse her şeyin büyüklüğü.
01:24
They're more numerous
than any other kind of animal.
than any other kind of animal.
20
72678
2987
Diğer bütün hayvan türlerinden
sayıca fazlalar.
sayıca fazlalar.
01:27
We don't even know how many species
of insects there are,
of insects there are,
21
75689
2824
Hâlen kaç tane böcek türü
olduğunu bilmiyoruz,
olduğunu bilmiyoruz,
01:30
because new ones
are being discovered all the time.
are being discovered all the time.
22
78537
2717
çünkü sürekli yenileri keşfediliyor.
01:33
There are at least a million,
maybe as many as 10 million.
maybe as many as 10 million.
23
81278
3625
En az bir milyon belki de
10 milyon kadarlar.
10 milyon kadarlar.
01:37
This means that you could have
an insect-of-the-month calendar
an insect-of-the-month calendar
24
85221
4264
Bunun anlamı, eğer ayın böceği
takvimimiz olsaydı,
takvimimiz olsaydı,
01:41
and not have to reuse a species
for over 80,000 years.
for over 80,000 years.
25
89509
3985
aynı türe gelmemiz
80.000 yıldan fazla sürerdi.
80.000 yıldan fazla sürerdi.
01:45
(Laughter)
26
93518
2900
(Gülüşmeler)
01:48
Take that, pandas and kittens!
27
96442
1688
Alın bakalım pandalar ve kedicikler!
01:50
(Laughter)
28
98154
2328
(Gülüşmeler)
01:52
More seriously, insects are essential.
29
100506
3468
Daha ciddi olursak,
böcekler çok önemliler.
böcekler çok önemliler.
01:55
We need them.
30
103998
1447
Onlara ihtiyacımız var.
01:57
It's been estimated
that 1 out of every 3 bites of food
that 1 out of every 3 bites of food
31
105469
3400
Tahmini olarak yediğimiz
gıdaların 3'te 1'i
gıdaların 3'te 1'i
02:00
is made possible by a pollinator.
32
108893
2674
tozlayıcılar sayesinde üretilebiliyor.
02:04
Scientist use insects to make fundamental
discoveries
discoveries
33
112972
3227
Bilim insanları sinir sistemimizin
yapısından, genlerimizin
yapısından, genlerimizin
02:08
about everything from the structure
of our nervous systems
of our nervous systems
34
116223
2901
ve DNA'mızın nasıl çalıştığına
kadar temel keşifleri
kadar temel keşifleri
02:11
to how our genes and DNA work.
35
119148
2148
yapmak için böcekleri kullanıyor.
02:14
But what I love most about insects
36
122388
1878
Ama benim böcekler
hakkında en sevdiğim
hakkında en sevdiğim
02:16
is what they can tell us
about our own behavior.
about our own behavior.
37
124290
2781
ise kendi davranışlarımız
hakkında bize anlatabildikleri.
hakkında bize anlatabildikleri.
02:19
Insects seem like they do
everything that people do.
everything that people do.
38
127539
3057
Böcekler insanların yaptığı
her şeyi yapıyormuş gibi görünüyor.
her şeyi yapıyormuş gibi görünüyor.
02:22
They meet, they mate,
they fight, they break up.
they fight, they break up.
39
130620
3539
Tanışıyorlar, eş buluyorlar,
kavga ediyorlar, ayrılıyorlar.
kavga ediyorlar, ayrılıyorlar.
02:26
And they do so with what looks
like love or animosity.
like love or animosity.
40
134509
4061
Ve bu yaptıkları sevgiden ya da
düşmanlıktanmış gibi görünüyor.
düşmanlıktanmış gibi görünüyor.
02:31
But what drives their behaviors is really
different than what drives our own,
different than what drives our own,
41
139665
5211
Ancak davranışlarını gerçekten
neyin yönlendirdiği bizimkinden farklı
neyin yönlendirdiği bizimkinden farklı
02:36
and that difference
can be really illuminating.
can be really illuminating.
42
144900
2574
ve bu fark gerçekten
aydınlatıcı olabiliyor.
aydınlatıcı olabiliyor.
02:40
There's nowhere where that's more true
43
148234
1867
En düşkün olduğumuz güdümüze
02:42
than when it comes to one
of our most consuming interests -- sex.
of our most consuming interests -- sex.
44
150125
3561
gelince, bunun daha gerçek
olduğu başka yer yok -- seks.
olduğu başka yer yok -- seks.
02:46
Now, I will maintain.
and I think I can defend,
and I think I can defend,
45
154142
2833
Şimdi kanıtlayacağım ve bence bu,
02:48
what may seem like a surprising statement.
46
156999
2401
şaşırtıcı görünen sözü savunabilirim.
02:52
I think sex in insects is more
interesting than sex in people.
interesting than sex in people.
47
160749
3547
Bence böceklerin cinselliği
insanlarınkinden daha ilginç.
insanlarınkinden daha ilginç.
02:56
(Laughter)
48
164320
1787
(Gülüşmeler)
02:58
And the wild variety that we see
49
166131
3139
Ve gördüğümüz bu vahşi türün,
erkek ve kadın
erkek ve kadın
03:01
makes us challenge
some of our own assumptions
some of our own assumptions
50
169294
2913
olmanın anlamı hakkındaki bazı
03:04
about what it means to be male and female.
51
172231
2724
varsayımlarımızı hiçe saydığını görüyoruz.
03:07
Of course, to start with,
52
175663
1651
Tabii ki de, ilk olarak, çoğu böcek
03:09
a lot of insects don't need
to have sex at all to reproduce.
to have sex at all to reproduce.
53
177338
2957
üreyebilmek için
seks yapmaya ihtiyaç duymuyor.
seks yapmaya ihtiyaç duymuyor.
03:12
Female aphids can make little, tiny clones
of themselves without ever mating.
of themselves without ever mating.
54
180319
4430
Dişi fidanbitleri çiftleşmeden, kendi
kendine ufak, minik kopyalar yapabiliyor.
kendine ufak, minik kopyalar yapabiliyor.
03:17
Virgin birth, right there.
55
185441
1473
İşte size bakireden doğma.
03:18
On your rose bushes.
56
186938
1288
Gül çalılıklarınızda.
03:20
(Laughter)
57
188250
3196
(Gülüşmeler)
03:23
When they do have sex,
58
191470
1541
Seks yaptıklarında,
03:25
even their sperm is more
interesting than human sperm.
interesting than human sperm.
59
193035
3257
spermleri bile insan sperminden
çok daha ilginç.
çok daha ilginç.
03:28
There are some kinds of fruit flies
60
196316
2375
Erkeğinin kendi vücudundan daha uzun
03:30
whose sperm is longer
than the male's own body.
than the male's own body.
61
198715
3477
spermi olan bazı tür meyve sinekleri var.
03:34
And that's important because the males
use their sperm to compete.
use their sperm to compete.
62
202216
4260
Bu önemli, çünkü erkekler spermlerini
rekabet için kullanırlar.
rekabet için kullanırlar.
03:38
Now, male insects do compete with weapons,
like the horns on these beetles.
like the horns on these beetles.
63
206873
4187
Erkek böcekler, bu kınkanatlı boynuzları
gibi silahlarıyla rekabet ediyor.
gibi silahlarıyla rekabet ediyor.
03:43
But they also compete
after mating with their sperm.
after mating with their sperm.
64
211553
4244
Ancak çiftleşmeden sonra da
spermleriyle de rekabet ediyorlar.
spermleriyle de rekabet ediyorlar.
03:48
Dragonflies and damselflies have penises
that look kind of like Swiss Army knives
that look kind of like Swiss Army knives
65
216726
5126
Yusufçuklar ve kızböcekleri tüm bölmeleri
açılmış bir çeşit İsviçre çakısına
açılmış bir çeşit İsviçre çakısına
03:53
with all of the attachments pulled out.
66
221876
2093
benzeyen penislere sahipler.
03:55
(Laughter)
67
223993
1870
(Gülüşmeler)
03:57
They use these formidable devices
like scoops,
like scoops,
68
225887
4146
Kepçeye benzeyen bu korkunç aygıtları
dişinin çiftleştiği
dişinin çiftleştiği
04:02
to remove the sperm from previous males
that the female has mated with.
that the female has mated with.
69
230057
4737
önceki erkeğin spermlerini
çıkarmak için kullanıyorlar.
çıkarmak için kullanıyorlar.
04:06
(Laughter)
70
234818
2067
(Gülüşmeler)
04:08
So, what can we learn from this?
71
236909
2697
Peki bundan ne öğrenebiliriz?
04:11
(Laughter)
72
239630
5679
(Gülüşmeler)
04:17
All right, it is not a lesson in the sense
of us imitating them
of us imitating them
73
245333
5010
Pekâlâ, bu onları
taklit ettiğimiz ya da örnek alıp
taklit ettiğimiz ya da örnek alıp
04:22
or of them setting
an example for us to follow.
an example for us to follow.
74
250367
3524
peşinden gitmeyi
öğrendiğimiz bir ders değil.
öğrendiğimiz bir ders değil.
04:25
Which, given this,
is probably just as well.
is probably just as well.
75
253915
3326
Bu verdiğimiz örnekte dâhil.
Bunun yanında böcekler arasında
04:29
And also, did I mention sexual cannibalism
is rampant among insects?
is rampant among insects?
76
257265
3574
seksüel yamyamlığın
yaygınlığına değinmiş miydim?
yaygınlığına değinmiş miydim?
04:32
So, no, that's not the point.
77
260863
2328
Yani hayır, konu bu değil.
04:35
But what I think insects do,
78
263215
1737
Ancak benim düşüncem, böcekler,
04:36
is break a lot of the rules
that we humans have about the sex roles.
that we humans have about the sex roles.
79
264976
5989
insanların sahip olduğu cinsel roller
hakkındaki birçok kuralı yıkıyor.
hakkındaki birçok kuralı yıkıyor.
04:43
So, people have this idea that nature
dictates kind of a 1950s sitcom version
dictates kind of a 1950s sitcom version
80
271319
5529
İnsanlar şu fikre sahip, doğa kadın ve
erkeği 1950 yılındaki sitcom'larda
erkeği 1950 yılındaki sitcom'larda
04:48
of what males and females are like.
81
276872
1955
olduğu gibi tanımlıyor.
04:50
So that males are always
supposed to be dominant and aggressive,
supposed to be dominant and aggressive,
82
278851
3153
Her zaman erkekler baskın ve agresif,
04:54
and females are passive and coy.
83
282028
1742
kadınlar pasif ve cilveli.
04:55
But that's just not the case.
84
283794
1950
Ancak olayın aslı bu değil.
04:58
So for example, take katydids,
85
286606
2062
Örnek olarak cırcır böceği ve
05:00
which are relatives of crickets
and grasshoppers.
and grasshoppers.
86
288692
2842
çekirgelerle akraba olan
katididleri ele alalım.
katididleri ele alalım.
05:03
The males are very picky
about who they mate with,
about who they mate with,
87
291558
3477
Erkekler kiminle çiftleştikleri
konusunda oldukça seçiciler
konusunda oldukça seçiciler
05:07
because they not only transfer
sperm during mating,
sperm during mating,
88
295059
3225
çünkü çiftleşme esnasında sadece
sperm alışverişi olmuyor,
sperm alışverişi olmuyor,
05:10
they also give the female
something called a nuptial gift.
something called a nuptial gift.
89
298308
4466
bunun yanında dişiye çiftleşme hediyesi
olarak bilinen bir şey veriyorlar.
olarak bilinen bir şey veriyorlar.
05:14
You can see two katydids
mating in these photos.
mating in these photos.
90
302798
3677
Bu fotoğraflarda iki tane katididi
çiftleşirken görüyorsunuz.
çiftleşirken görüyorsunuz.
05:18
In both panels,
the male's the one on the right,
the male's the one on the right,
91
306499
2320
İki kısımda da erkek olan sağdaki
05:20
and that sword-like appendage
is the female's egg-laying organ.
is the female's egg-laying organ.
92
308843
3580
ve kılıç gibi olan ikincil olansa
dişinin yumurtlama organı.
dişinin yumurtlama organı.
05:25
The white blob is the sperm,
93
313126
2527
Beyaz kütle sperm,
05:27
the green blob is the nuptial gift,
94
315677
3386
yeşil kütle ise çiftleşme hediyesi
05:31
and the male manufactures
this from his own body
this from his own body
95
319087
3366
ve erkek bunu kendi vücudundan üretiyor.
05:34
and it's extremely costly to produce.
96
322477
2178
Yapması ona oldukça pahalıya mal oluyor.
05:36
It can weigh up to a third
of his body mass.
of his body mass.
97
324679
2708
Ağırlık olarak vücudunun
3'te 1'ine denk gelebiliyor.
3'te 1'ine denk gelebiliyor.
05:39
I will now pause for a moment
and let you think about
and let you think about
98
327985
2534
Şimdi bir anlığına duracağım ve şunu
05:42
what it would be like if human men,
every time they had sex,
every time they had sex,
99
330543
4163
düşünmenizi istiyorum,
insan erkeğinin her seks yaptığında,
insan erkeğinin her seks yaptığında,
05:46
had to produce something
that weighed 50, 60, 70 pounds.
that weighed 50, 60, 70 pounds.
100
334730
6047
20, 30, 40 kilogram kadar bir şeyi üretmek
zorunda olsaydı nasıl olurdu.
zorunda olsaydı nasıl olurdu.
05:52
(Laughter)
101
340801
3607
(Gülüşmeler)
05:56
Okay, they would not be able
to do that very often.
to do that very often.
102
344432
3239
Tamam, çok sık yapmaya uygun olmazlardı.
05:59
(Laughter)
103
347695
1497
(Gülüşmeler)
06:01
And indeed, neither can the katydids.
104
349216
2401
Aslında katididler de öyleler.
06:04
And so what that means
105
352343
1912
Bu şu anlama geliyor,
06:06
is the katydid males are very choosy
106
354279
3808
katidid erkekleri bu
çiftleşme hediyesini vermek
çiftleşme hediyesini vermek
06:10
about who they offer
these nuptial gifts to.
these nuptial gifts to.
107
358111
3080
konusunda aşırı seçici davranıyorlar.
06:13
Now, the gift is very nutritious,
108
361215
1926
Bu hediye oldukça besleyici,
06:15
and the female eats it
during and after mating.
during and after mating.
109
363165
2694
dişi çiftleşme sırasında ve
sonrasında bunu yiyor.
sonrasında bunu yiyor.
06:17
So, the bigger it is,
the better off the male is,
the better off the male is,
110
365883
2357
Yani ne kadar büyükse
erkek için o kadar iyi,
erkek için o kadar iyi,
06:20
because that means more time for his sperm
111
368264
2176
çünkü bu spermlerini dişinin vücuduna
06:22
to drain into her body
and fertilize her eggs.
and fertilize her eggs.
112
370464
2448
aktarmak ve döllemek için
daha fazla zaman demek.
daha fazla zaman demek.
06:25
But it also means that the males
are very passive about mating,
are very passive about mating,
113
373521
4350
Ancak buradan, erkeklerin çiftleşirken
çok pasif olduğu anlamı da çıkıyor,
çok pasif olduğu anlamı da çıkıyor,
06:29
whereas the females
are extremely aggressive and competitive,
are extremely aggressive and competitive,
114
377895
3525
halbuki dişiler bu besleyici çiftleşme
hediyesini olabildiğince
hediyesini olabildiğince
06:33
in an attempt to get as many of these
nutritious nuptial gifts as they can.
nutritious nuptial gifts as they can.
115
381444
4316
elde etmek konusunda oldukça
agresif ve rekabetçiler.
agresif ve rekabetçiler.
06:37
So, it's not exactly
a stereotypical set of rules.
a stereotypical set of rules.
116
385784
3795
Yani bunlar kesinlikle,
alışıldık kurallar dizisi değiller.
alışıldık kurallar dizisi değiller.
06:42
Even more generally though,
117
390974
1711
Hatta genel kanı aslında
06:44
males are actually not all that important
in the lives of a lot of insects.
in the lives of a lot of insects.
118
392709
5064
erkeklerin, böcek hayatında
çok da önemli olmadığıdır.
çok da önemli olmadığıdır.
06:49
In the social insects --
the bees and wasps and ants --
the bees and wasps and ants --
119
397797
4429
Sosyal böceklerde --
arılar, eşek arıları, karıncalar --
arılar, eşek arıları, karıncalar --
06:54
the individuals that you see every day --
120
402250
2595
her gün bireylerini gördükleriniz --
06:56
the ants going back and forth
to your sugar bowl,
to your sugar bowl,
121
404869
2445
karıncalar, gezerler ve
şeker kâsenizden çıkarlar,
şeker kâsenizden çıkarlar,
06:59
the honey bees that are flitting
from flower to flower --
from flower to flower --
122
407338
3009
bal arıları, çiçekten çiçeğe uçarlar --
07:02
all of those are always female.
123
410371
2299
tüm bunların hepsi dişidir.
07:05
People have had a hard time getting
their head around that idea for millennia.
their head around that idea for millennia.
124
413300
4576
İnsanlar bu fikri bin yılda
anlarken zor zamanlar geçirdi.
anlarken zor zamanlar geçirdi.
07:09
The ancient Greeks knew that there was
a class of bees, the drones,
a class of bees, the drones,
125
417900
5098
Antik Yunanlar arı sınıfında, işçi
arılardan daha büyük erkek arılar olduğunu
arılardan daha büyük erkek arılar olduğunu
07:15
that are larger than the workers,
126
423022
2051
biliyorlardı, buna rağmen erkek arıların
07:17
although they disapproved
of the drones' laziness
of the drones' laziness
127
425097
2570
tembel oldukları kanısını benimsemediler,
07:19
because they could see that
the drones just hang around the hive
the drones just hang around the hive
128
427691
3055
çünkü onları kovan etrafında
çiftleşme uçuşuna
çiftleşme uçuşuna
07:22
until the mating flight --
129
430770
1525
kadar boşta görebiliyorlardı --
07:24
they're the males.
130
432319
1219
onlar erkekti.
07:25
They hang around until the mating flight,
131
433562
2019
Çiftleşme uçuşuna kadar dolanıyorlar,
07:27
but they don't participate
in gathering nectar or pollen.
in gathering nectar or pollen.
132
435605
2739
ancak nektar ya da polen
toplanmasına katılmıyorlar.
toplanmasına katılmıyorlar.
07:30
The Greeks couldn't figure out
the drones' sex,
the drones' sex,
133
438368
2284
Yunanlar erkek arıların
cinsiyetini çözemediler
cinsiyetini çözemediler
07:32
and part of the confusion was that they
were aware of the stinging ability of bees
were aware of the stinging ability of bees
134
440676
4567
ve akıl karıştıran kısım şuydu, arıların
sokma yeteneklerinin farkındaydılar,
sokma yeteneklerinin farkındaydılar,
07:37
but they found it difficult to believe
135
445267
2857
ama delme görevindeki bu silahın dişi bir
07:40
that any animals that bore such a weapon
could possibly be a female.
could possibly be a female.
136
448148
3247
hayvana ait olabileceğine
inanmakta zorlandılar.
inanmakta zorlandılar.
07:43
Aristotle tried to get involved as well.
137
451705
3010
Aristo da bunu açıklamaya çalıştı.
07:46
He suggested, "OK, if the stinging
individuals are going to be the males ..."
individuals are going to be the males ..."
138
454739
4588
"Pekâlâ eğer sokan bireyleri, erkekler
olacaksa..." şeklinde belirtti.
olacaksa..." şeklinde belirtti.
07:51
Then he got confused,
because that would have meant
because that would have meant
139
459351
2466
Sonradan aklı karıştı, çünkü
bu erkek olanların
bu erkek olanların
07:53
the males were also taking care
of the young in a colony,
of the young in a colony,
140
461841
2729
kolonideki yavrulara
baktıkları anlamına da
baktıkları anlamına da
07:56
and he seemed to think
that would be completely impossible.
that would be completely impossible.
141
464594
4408
geliyordu ve o bunun tamamıyla
imkânsız olduğunu düşünüyordu.
imkânsız olduğunu düşünüyordu.
08:01
He then concluded that maybe
bees had the organs of both sexes
bees had the organs of both sexes
142
469026
3049
Daha sonra aynı bireyde belki de
iki ayrı cinsiyet organının
iki ayrı cinsiyet organının
08:04
in the same individual,
143
472099
1151
olabileceği sonucuna
08:05
which is not that far-fetched,
some animals do that,
some animals do that,
144
473274
2569
vardı ki bazı hayvanlarda görürüz,
imkânsız değil
imkânsız değil
08:07
but he never really
did get it figured out.
did get it figured out.
145
475867
2253
ama hiçbir zaman buna
bir çözüm getiremedi.
bir çözüm getiremedi.
08:10
And you know, even today,
my students, for instance,
my students, for instance,
146
478744
3786
Bugün bile, öğrencilerim
gördükleri her hayvanı,
gördükleri her hayvanı,
08:14
call every animal they see,
including insects, a male.
including insects, a male.
147
482554
4691
buna böcekler de dâhil, erkek
olarak farzediyorlar.
olarak farzediyorlar.
08:19
And when I tell them
that the ferocious army-ant soldiers
that the ferocious army-ant soldiers
148
487585
3536
Onlara kolonilerini savunmak
için büyük çenelerini
için büyük çenelerini
08:23
with their giant jaws,
used to defend the colony,
used to defend the colony,
149
491145
2933
kullanan gaddar karınca
askerlerinin tamamının
askerlerinin tamamının
08:26
are all always female,
150
494102
3102
her zaman dişi olduğunu söylüyorum ve
08:29
they seem to not quite believe me.
151
497228
2334
bana çokta inanmış görünmüyorlar.
08:31
(Laughter)
152
499586
1145
(Gülüşmeler)
08:32
And certainly all of the movies --
Antz, Bee Movie --
Antz, Bee Movie --
153
500755
5200
Elbette tüm filmlerdeki --
Karınca Z, Arı Filmi --
Karınca Z, Arı Filmi --
08:37
portray the main character
in the social insects as being male.
in the social insects as being male.
154
505979
5855
sosyal böceklerin ana karakteri
erkek olarak yansıtılıyor.
erkek olarak yansıtılıyor.
08:44
Well, what difference does this make?
155
512869
1804
Peki bu nasıl bir fark yaratıyor?
08:46
These are movies. They're fiction.
156
514697
1637
Bunlar film. Bunlar kurgu.
08:48
They have talking animals in them.
157
516358
1622
İçlerinde konuşan hayvanlar var.
08:50
What difference does it make
if they talk like Jerry Seinfeld?
if they talk like Jerry Seinfeld?
158
518004
3680
Sanki Jerry Seinfeld gibi
konuşsalardı ne değişir?
konuşsalardı ne değişir?
08:53
I think it does matter,
159
521708
2164
Bence bu önemli
08:55
and it's a problem that actually
is part of a much deeper one
is part of a much deeper one
160
523896
2864
ve aslında tıp, sağlık ve
08:58
that has implications
for medicine and health
for medicine and health
161
526784
4129
hayatlarımız açısından da birçok yönden
09:02
and a lot of other aspects of our lives.
162
530937
2634
çıkarımları olan bir problem.
09:05
You all know that scientists
use what we call model systems,
use what we call model systems,
163
533595
3493
Bilim insanları model sistemler
dediğimiz şeyi kullanıyor,
dediğimiz şeyi kullanıyor,
09:09
which are creatures --
white rats or fruit flies --
white rats or fruit flies --
164
537112
3361
canlıları -- beyaz fareler ya da
meyve sinekleri gibi --
meyve sinekleri gibi --
09:12
that are kind of stand-ins
for all other animals, including people.
for all other animals, including people.
165
540497
4554
insanlar da dâhil diğer hayvanlar için
bir çeşit dublör olarak.
bir çeşit dublör olarak.
09:17
And the idea is
that what's true for a person
that what's true for a person
166
545075
2944
Ana fikir ise insan için doğru olan neyse
09:20
will also be true for the white rat.
167
548043
2411
aynı zamanda beyaz fare içinde doğru olur.
09:22
And by and large,
that turns out to be the case.
that turns out to be the case.
168
550478
2980
Ve genellikle bu durum ortaya çıkıyor.
09:25
But you can take the idea
of a model system too far.
of a model system too far.
169
553482
3761
Model sistem fikrini
çok daha öteye götürebilirsiniz.
çok daha öteye götürebilirsiniz.
09:29
And what I think we've done,
170
557924
2269
Yaptığımız şey tam olarak,
09:32
is use males, in any species,
as though they are the model system.
as though they are the model system.
171
560217
5451
her türden erkek bireyleri,
model sistemmiş gibi düşünerek kullanmak.
model sistemmiş gibi düşünerek kullanmak.
09:37
The norm.
172
565692
1223
Kural bu.
09:38
The way things are supposed to be.
173
566939
2547
Olması gereken buymuş gibi varsayılıyor.
09:41
And females as a kind of variant --
174
569510
3049
Dişiler ise bir çeşit varyant gibi--
basit çalışmalardan sonra araştırılması
gereken özel bir şeymiş gibi görülüyor.
gereken özel bir şeymiş gibi görülüyor.
09:44
something special that you only study
after you get the basics down.
after you get the basics down.
175
572583
3727
09:49
And so, back to the insects.
176
577802
2683
Böceklere dönecek olursak.
09:52
I think what that means
177
580509
1348
Benim fikrime göre bu
09:53
is that people just couldn't see
what was in front of them.
what was in front of them.
178
581881
2819
insanların önlerinde duranı
göremedikleri anlamına geliyor.
göremedikleri anlamına geliyor.
09:56
Because they assumed that the world's
stage was largely occupied by male players
stage was largely occupied by male players
179
584724
6436
Çünkü dünya sahnesinin çoğunlukla
erkek oyuncuların elinde olduğunu
erkek oyuncuların elinde olduğunu
10:03
and females would only have
minor, walk-on roles.
minor, walk-on roles.
180
591184
3852
ve kadınların ufak, figüran rolünün
olduğunu farzediyorlar.
olduğunu farzediyorlar.
10:07
But when we do that, we really miss out
on a lot of what nature is like.
on a lot of what nature is like.
181
595626
5439
Ancak bunu yaptığımızda, doğanın özünde
olan birçok şeyi de kaçırmış oluyoruz.
olan birçok şeyi de kaçırmış oluyoruz.
10:13
And we can also miss out on the way
natural, living things, including people,
natural, living things, including people,
182
601588
6999
Ve doğal olanın, yaşayan şeylerin,
insanlar da dâhil, farklı olabileceğini
insanlar da dâhil, farklı olabileceğini
10:20
can vary.
183
608611
1390
gözden kaçırabiliriz.
10:22
And I think that's why we've used males
as models in a lot of medical research,
as models in a lot of medical research,
184
610025
5075
Bana göre şu anda hem kadına hem de
erkeğe uygularken problem olan birçok
erkeğe uygularken problem olan birçok
10:27
something that we know now to be a problem
185
615124
2065
tıbbi araştırmanın sonucunun
10:29
if we want the results to apply
to both men and women.
to both men and women.
186
617213
4397
böyle olmasının nedeni, model olarak
erkek bireylerin kullanılmış olması.
erkek bireylerin kullanılmış olması.
10:34
Well, the last thing
I really love about insects
I really love about insects
187
622760
2527
Böcekler hakkında gerçekten
sevdiğim son bir şey
sevdiğim son bir şey
10:37
is something that a lot of people
find unnerving about them.
find unnerving about them.
188
625311
3261
ki birçok insan bunu sinir bozucu buluyor.
10:40
They have little, tiny brains
189
628596
1767
Normalde düşündüğümüz gibi,
10:42
with very little cognitive ability,
the way we normally think of it.
the way we normally think of it.
190
630387
3393
bilinç yetenekleri çok az olan, çok küçük,
minik beyinlere sahipler.
minik beyinlere sahipler.
10:46
They have complicated behavior,
but they lack complicated brains.
but they lack complicated brains.
191
634398
4676
Karmaşık davranışları var ama karmaşık
beyinlerden yoksunlar.
beyinlerden yoksunlar.
10:51
And so, we can't just think of them
as though they're little people
as though they're little people
192
639860
5177
Bu yüzden onları küçük insanlar
gibi algılayamıyoruz,
gibi algılayamıyoruz,
10:57
because they don't do things
the way that we do.
the way that we do.
193
645061
3545
çünkü işlerini bizim yaptığımız
yoldan yapmıyorlar.
yoldan yapmıyorlar.
11:00
I really love that it's difficult
to anthropomorphize insects,
to anthropomorphize insects,
194
648630
4100
Böceklere insani özellikler yerleştirmek
zor ve bunu gerçekten seviyorum,
zor ve bunu gerçekten seviyorum,
11:04
to look at them and just think of them
like they're little people
like they're little people
195
652754
3523
onlara bakmayı ve altı bacaklı,
böcek iskeleti içindeki
böcek iskeleti içindeki
11:08
in exoskeletons, with six legs.
196
656301
2138
ufak insanlarmış gibi düşünmeyi --
11:10
(Laughter)
197
658927
1261
(Gülüşmeler)
11:12
Instead, you really have to accept them
on their own terms,
on their own terms,
198
660212
3545
Bunun yerine onları gerçekten kendi
kurallarıyla kabul etmeniz gerekiyor,
kurallarıyla kabul etmeniz gerekiyor,
11:15
because insects make us question
what's normal and what's natural.
what's normal and what's natural.
199
663781
5133
çünkü bizi neyin normal ve
doğal olduğunu sorgulamaya itiyorlar.
doğal olduğunu sorgulamaya itiyorlar.
11:21
Now, you know, people write fiction
and talk about parallel universes.
and talk about parallel universes.
200
669527
4633
Biliyorsunuz, insanlar paralel evrenler
hakkında kurgulayıp yazıyorlar.
hakkında kurgulayıp yazıyorlar.
11:26
They speculate about the supernatural,
201
674184
3298
Belki de ölü ruhların aramızda
yürüdüğü gibi
yürüdüğü gibi
11:29
maybe the spirits of the departed
walking among us.
walking among us.
202
677506
3433
doğaüstü şeyler hakkında kafa yoruyorlar.
11:34
The allure of another world
203
682537
3196
İnsanların söylediği gibi başka bir
11:37
is something that people say is part of
why they want to dabble in the paranormal.
why they want to dabble in the paranormal.
204
685757
6154
dünyayı ilginç kılan, onlardaki
paranormal şeylerle uğraşma isteği.
paranormal şeylerle uğraşma isteği.
11:44
But as far as I'm concerned,
205
692376
2289
Ama merak ettiğim, yaşayan böcekleri
11:46
who needs to be able to see dead people,
206
694689
2169
görebilirken, kimin ölü insanları
11:48
when you can see live insects?
207
696882
1678
görebilmeye ihtiyacı var ki?
11:51
Thank you.
208
699262
1162
Teşekkürler.
11:52
(Applause)
209
700448
4483
(Alkış)
ABOUT THE SPEAKER
Marlene Zuk - Evolutionary biologistMarlene Zuk studies insect behavior -- and how humans use animal behavior to think about how we behave ourselves.
Why you should listen
Marlene Zuk is a biologist and writer who researches animal behavior and evolution, mostly using insects as subjects. Zuk is interested in the ways that people use animal behavior to think about human behavior, and vice versa, as well as in the public's understanding of evolution. She teaches graduate and undergraduate courses in the Department of Ecology, Evolution and Behavior at the University of Minnesota -- including a seminar called “What’s the Alternative to Alternative Medicine?”
In addition to publishing numerous scientific articles, Zuk has published four books for a general audience: Sexual Selections: What We Can and Can’t Learn About Sex from Animals; Riddled with Life: Friendly Worms, Ladybug Sex, and the Parasites That Make Us Who We Are; Sex on Six Legs: Lessons on Life, Love and Language from the Insect World; and most recently, Paleofantasy: What Evolution Really Tells Us About Sex, Diet and the Way We Live.
Marlene Zuk | Speaker | TED.com