TEDxUF
Mac Stone: Stunning photos of the endangered Everglades
Mac Stone: Zdumiewające zdjęcia zagrożonego Everglades
Filmed:
Readability: 4.1
1,268,200 views
Przez wieki ludzie postrzegali bagna i mokradła jako zbędne przeszkody do ominięcia. Fotograf Mac Stone, który dokumentuje naturę w Everglades na Florydzie, myśli o nich inaczej - to dla niego prawdziwy skarb narodowy. Przez zapierające dech w piersiach zdjęcia, Stone rzuca nowe światło na prastarą, lekceważoną, a przecież niezwykle ważną dla nas, dziką przyrodę. Jego przesłaniem jest motywowanie innych do odkrycia tego osobiście: „Po prostu zanurzcie stopy w wodzie” - mówi. „Bagno odmieni was na zawsze, obiecuję”.
Mac Stone - Photographer
Florida-based photographer Mac Stone specializes in documenting the Everglades, an area he prizes for its wildlife and flora. Full bio
Florida-based photographer Mac Stone specializes in documenting the Everglades, an area he prizes for its wildlife and flora. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
So I've had the great privilege
0
658
2056
Mam wielki przywilej
00:14
of traveling to some incredible places,
1
2738
2416
podróżowania w niesamowite miejsca,
00:17
photographing these distant landscapes
and remote cultures
and remote cultures
2
5178
4234
fotografując odległe krajobrazy
i odmienne kultury
i odmienne kultury
00:21
all over the world.
3
9436
1426
na całym świecie.
00:22
I love my job.
4
10886
1410
Kocham swoją pracę.
00:24
But people think it's
this string of epiphanies
this string of epiphanies
5
12320
2565
Choć ludzie myślą,
że spotyka mnie seria objawień,
że spotyka mnie seria objawień,
00:26
and sunrises and rainbows,
6
14909
2489
wschodów słońca, tęczy,
00:29
when in reality, it looks
more something like this.
more something like this.
7
17422
2764
w rzeczywistości, wygląda to raczej tak.
00:32
(Laughter)
8
20210
1222
(Śmiech)
00:33
This is my office.
9
21456
1525
To moje biuro.
00:35
We can't afford the fanciest places
to stay at night,
to stay at night,
10
23473
2631
Nie możemy sobie pozwolić
na wymyślne noclegi,
na wymyślne noclegi,
00:38
so we tend to sleep a lot outdoors.
11
26128
2838
często śpimy na dworze.
00:41
As long as we can stay dry,
12
29365
1429
Dopóki człowiek jest suchy,
00:42
that's a bonus.
13
30818
1401
ma to same zalety.
00:44
We also can't afford
the fanciest restaurants.
the fanciest restaurants.
14
32243
2405
Nie stać nas też na wyszukane restauracje.
00:46
So we tend to eat
whatever's on the local menu.
whatever's on the local menu.
15
34672
2920
Jemy, co tylko znajdzie się
w miejscowym menu.
w miejscowym menu.
00:50
And if you're in the Ecuadorian Páramo,
16
38045
3072
W ekwadorskim Paramo
00:53
you're going to eat
a large rodent called a cuy.
a large rodent called a cuy.
17
41141
2762
zjecie dużą świnkę morską.
00:55
(Laughter)
18
43927
1617
(Śmiech)
00:57
But what makes our experiences
perhaps a little bit different
perhaps a little bit different
19
45568
3618
Co odróżnia nasze doświadczenia
01:01
and a little more unique
than that of the average person
than that of the average person
20
49210
2722
od przeciętnych przygód,
01:03
is that we have this gnawing thing
in the back of our mind
in the back of our mind
21
51956
3456
to uporczywa myśl,
01:07
that even in our darkest moments,
and those times of despair,
and those times of despair,
22
55436
3917
która nawet w najmroczniejszych momentach,
czy w chwilach rozpaczy
czy w chwilach rozpaczy
01:11
we think, "Hey, there might be
an image to be made here,
an image to be made here,
23
59377
3902
mówi nam: "Tu trzeba zrobić zdjęcie,
01:15
there might be a story to be told."
24
63303
2123
tu jest historia do opowiedzenia".
01:18
And why is storytelling important?
25
66164
1917
Dlaczego to takie ważne?
01:20
Well, it helps us to connect with our
cultural and our natural heritage.
cultural and our natural heritage.
26
68509
4530
Pozwala nam znaleźć więź
z dziedzictwem kulturowym i naturą.
z dziedzictwem kulturowym i naturą.
01:25
And in the Southeast,
27
73063
1159
Na południowym wschodzie
01:26
there's an alarming disconnect
between the public
between the public
28
74246
3058
panuje niepokojąca rozbieżność
między obszarami zamieszkanymi
między obszarami zamieszkanymi
01:29
and the natural areas that allow
us to be here in the first place.
us to be here in the first place.
29
77328
3723
a naturalnymi, które nas tu sprowadzają.
01:33
We're visual creatures,
30
81770
2205
Jesteśmy wzrokowcami,
01:35
so we use what we see
to teach us what we know.
to teach us what we know.
31
83999
3352
wykorzystujemy to, co widzimy
do poznania świata.
do poznania świata.
Większość ludzi niechętnie
wejdzie w bagno.
wejdzie w bagno.
01:39
Now the majority of us
aren't going to willingly go
aren't going to willingly go
32
87773
2398
01:42
way down to a swamp.
33
90195
1652
01:44
So how can we still expect
those same people to then advocate
those same people to then advocate
34
92638
3594
Jak więc oczekiwać, że ci sami ludzie
staną w jego obronie,
staną w jego obronie,
01:48
on behalf of their protection?
35
96256
1718
będą je chronić?
01:50
We can't.
36
98410
1174
Nie można.
01:51
So my job, then, is to use photography
as a communication tool,
as a communication tool,
37
99608
4245
Moim zadaniem jest użycie fotografii
jako narzędzia do komunikacji,
jako narzędzia do komunikacji,
01:55
to help bridge the gap
between the science and the aesthetics,
between the science and the aesthetics,
38
103877
3975
do połączenia nauki i estetyki,
01:59
to get people talking,
39
107876
1618
zmotywowania ludzi do dialogu,
02:01
to get them thinking,
40
109518
1369
do myślenia,
02:02
and to hopefully, ultimately,
41
110911
1657
i wreszcie, miejmy nadzieję,
02:04
get them caring.
42
112592
1391
żeby zaczęło im zależeć.
02:06
I started doing this 15 years ago
right here in Gainesville,
right here in Gainesville,
43
114841
2910
Zacząłem 15 lat temu,
tutaj w Gainesville na Florydzie,
tutaj w Gainesville na Florydzie,
02:09
right here in my backyard.
44
117775
1875
na swoim podwórku.
02:11
And I fell in love
with adventure and discovery,
with adventure and discovery,
45
119674
2848
Zakochałem się w przygodzie i odkryciach,
02:14
going to explore
all these different places
all these different places
46
122546
2057
zamierzałem badać wszystkie miejsca
02:16
that were just minutes
from my front doorstep.
from my front doorstep.
47
124627
2293
oddalone o kilka minut od domu.
02:18
There are a lot
of beautiful places to find.
of beautiful places to find.
48
126944
2588
Jest wiele pięknych miejsc do odkrycia.
02:21
Despite all these years that have passed,
49
129872
2302
Pomimo upływu lat
02:24
I still see the world
through the eyes of a child
through the eyes of a child
50
132198
2294
wciąż patrzę na świat oczami dziecka.
02:26
and I try to incorporate
that sense of wonderment
that sense of wonderment
51
134516
2853
Staram się wcielić to poczucie zdziwienia,
02:29
and that sense of curiosity
into my photography
into my photography
52
137393
4681
ten rodzaj ciekawości do moich zdjęć,
02:34
as often as I can.
53
142098
1750
tak często, jak się da.
02:37
And we're pretty lucky
because here in the South,
because here in the South,
54
145006
2298
Mamy szczęście, bo tu na południu
02:39
we're still blessed
with a relatively blank canvas
with a relatively blank canvas
55
147328
3072
jest wciąż wiele nieodkrytych ścieżek,
02:42
that we can fill with the most
fanciful adventures
fanciful adventures
56
150424
3184
które można badać,
przeżywając wymyślne przygody
przeżywając wymyślne przygody
02:45
and incredible experiences.
57
153632
2447
i niezwykłe doświadczenia.
02:48
It's just a matter of how far
our imagination will take us.
our imagination will take us.
58
156103
3944
Wszystko zależy od tego,
jak daleko poniesie nas wyobraźnia.
jak daleko poniesie nas wyobraźnia.
Wiele osób powie:
"To naprawdę piękne drzewo".
"To naprawdę piękne drzewo".
02:52
See, a lot of people
look at this and they say,
look at this and they say,
59
160402
2199
02:54
"Oh yeah, wow, that's a pretty tree."
60
162625
1778
Ale ja widzę nie tylko drzewo.
02:56
But I don't just see a tree --
61
164427
1471
02:57
I look at this and I see opportunity.
62
165922
2579
Widzę możliwości.
03:00
I see an entire weekend.
63
168525
1597
Widzę cały weekend.
03:03
Because when I was a kid,
these were the types of images
these were the types of images
64
171122
2637
Kiedy byłem dzieckiem,
właśnie takie widoki
właśnie takie widoki
03:05
that got me off the sofa
and dared me to explore,
and dared me to explore,
65
173783
2468
ściągały mnie z kanapy
i zachęcały do odkryć,
i zachęcały do odkryć,
03:08
dared me to go find the woods
66
176275
1441
żeby pójść do lasu,
03:09
and put my head underwater
and see what we have.
and see what we have.
67
177740
2895
włożyć głowę pod wodę
i zobaczyć, co tam jest.
i zobaczyć, co tam jest.
03:13
And folks, I've been photographing
all over the world
all over the world
68
181433
2801
Robiłem zdjęcia na całym świecie,
03:16
and I promise you,
69
184258
1341
zaklinam się, że to, co mamy na południu,
03:17
what we have here in the South,
70
185623
1495
03:19
what we have in the Sunshine State,
71
187142
1681
w naszym słonecznym stanie,
nie ustępuje niczemu, co widziałem.
nie ustępuje niczemu, co widziałem.
03:20
rivals anything else that I've seen.
72
188847
2295
03:23
But yet our tourism industry is busy
promoting all the wrong things.
promoting all the wrong things.
73
191943
4012
Ale nasz przemysł turystyczny
promuje niewłaściwe rzeczy.
promuje niewłaściwe rzeczy.
03:28
Before most kids are 12,
they'll have been to Disney World
they'll have been to Disney World
74
196698
2731
Dużo dzieci przed 12 rokiem życia
było już w Disney World,
było już w Disney World,
03:31
more times than they've been in a canoe
75
199453
1961
więcej razy niż choćby na kajakach
03:33
or camping under a starry sky.
76
201438
2842
czy na obozie pod gołym niebem.
03:36
And I have nothing against Disney
or Mickey; I used to go there, too.
or Mickey; I used to go there, too.
77
204816
3547
Nie mam nic przeciwko Myszce Miki,
też tam chodziłem.
też tam chodziłem.
03:40
But they're missing out on those
fundamental connections
fundamental connections
78
208387
2659
Ale dzieci tracą przez to
podstawowe wartości
podstawowe wartości
03:43
that create a real sense
of pride and ownership
of pride and ownership
79
211070
3222
tworzące poczucie dumy, własności,
03:46
for the place that they call home.
80
214316
2103
z miejscem, które nazywają domem.
03:49
And this is compounded by the issue
that the landscapes
that the landscapes
81
217251
3039
Składa się na to też fakt,
że nasze otoczenie,
że nasze otoczenie,
03:52
that define our natural heritage
82
220314
2109
nasze naturalne dziedzictwo,
03:54
and fuel our aquifer
for our drinking water
for our drinking water
83
222447
2976
źródła naszej wody pitnej
03:57
have been deemed as scary
and dangerous and spooky.
and dangerous and spooky.
84
225447
4443
były uznawane za nawiedzone,
niebezpieczne i straszne.
niebezpieczne i straszne.
04:02
When our ancestors first came here,
85
230329
1753
Nasi przodkowie czuli zagrożenie,
04:04
they warned, "Stay out
of these areas, they're haunted.
of these areas, they're haunted.
86
232106
2636
kiedy tu trafili: "Trzymaj się z dala,
04:06
They're full of evil spirits and ghosts."
87
234766
3097
te miejsca są nawiedzone,
pełne złych duchów".
pełne złych duchów".
04:09
I don't know where
they came up with that idea.
they came up with that idea.
88
237887
2346
Nie wiem, skąd wziął się ten pomysł.
04:12
But it's actually led
to a very real disconnect,
to a very real disconnect,
89
240804
2632
Ale doprowadził do głębokiego braku więzi,
04:15
a very real negative mentality
90
243460
1761
negatywnej mentalności,
04:17
that has kept the public
disinterested, silent,
disinterested, silent,
91
245245
3578
która sprawiała, że ludzie
nie interesowali się otoczeniem,
nie interesowali się otoczeniem,
04:20
and ultimately, our environment at risk.
92
248847
2565
wystawiając je na niebezpieczeństwo.
04:24
We're a state that's surrounded
and defined by water,
and defined by water,
93
252523
3452
Woda otacza i określa nasz stan.
04:27
and yet for centuries,
94
255999
1276
A mimo to przez wieki
04:29
swamps and wetlands have been regarded
95
257299
1893
bagna i moczary były uważane
04:31
as these obstacles to overcome.
96
259216
2707
za przeszkody do pokonania.
04:34
And so we've treated them
as these second-class ecosystems,
as these second-class ecosystems,
97
262367
3982
Traktowaliśmy je jako
ekosystemy drugiej klasy,
ekosystemy drugiej klasy,
04:38
because they have
very little monetary value
very little monetary value
98
266373
2264
bo nie mają dużej wartości pieniężnej,
04:40
and of course, they're known
to harbor alligators and snakes --
to harbor alligators and snakes --
99
268661
3685
no i są domem aligatorów i węży.
04:44
which, I'll admit, these aren't
the most cuddly of ambassadors.
the most cuddly of ambassadors.
100
272370
3298
Muszę przyznać, że to niezbyt
milusińscy mieszkańcy.
milusińscy mieszkańcy.
04:47
(Laughter)
101
275692
1136
(Śmiech)
04:48
So it became assumed, then,
that the only good swamp
that the only good swamp
102
276852
2778
Założono więc, że jedyne dobre bagno,
04:51
was a drained swamp.
103
279654
1318
to osuszone bagno.
Osuszanie bagien pozwala
na rozwój rolnictwa,
na rozwój rolnictwa,
04:53
And in fact,
104
281364
1151
04:54
draining a swamp to make way
for agriculture and development
for agriculture and development
105
282539
3411
04:57
was considered the very essence
of conservation not too long ago.
of conservation not too long ago.
106
285974
3913
jeszcze całkiem niedawno uważano,
że to ochrona przyrody.
że to ochrona przyrody.
05:02
But now we're backpedaling,
107
290522
1546
Ale teraz cofamy się,
05:04
because the more we come to learn
about these sodden landscapes,
about these sodden landscapes,
108
292092
3351
bo im więcej wiadomo
o podmokłych terenach,
o podmokłych terenach,
05:07
the more secrets we're starting to unlock
109
295467
1966
tym więcej tajemnic odkrywamy
o relacjach międzygatunkowych,
o relacjach międzygatunkowych,
05:09
about interspecies relationships
110
297457
2363
05:11
and the connectivity of habitats,
watersheds and flyways.
watersheds and flyways.
111
299844
4550
siedliskach, zlewiskach
i ścieżkach migracyjnych ptaków.
i ścieżkach migracyjnych ptaków.
05:17
Take this bird, for example:
112
305040
1985
Na przykład ten ptak,
05:19
this is the prothonotary warbler.
113
307049
1888
to bursztynka.
05:20
I love this bird because
it's a swamp bird,
it's a swamp bird,
114
308961
2186
Uwielbiam go, bo to ptak z bagien.
05:23
through and through, a swamp bird.
115
311171
1704
Ptak na wskroś bagienny.
05:24
They nest and they mate and they breed
in these old-growth swamps
in these old-growth swamps
116
312899
3648
Gniazduje, łączy się w pary
i rozmnaża się na starych bagnach,
i rozmnaża się na starych bagnach,
05:28
in these flooded forests.
117
316571
1464
w zalanych wodą lasach.
05:30
And so after the spring,
after they raise their young,
after they raise their young,
118
318059
2548
Na wiosnę wychowują młode,
05:32
they then fly thousand of miles
over the Gulf of Mexico
over the Gulf of Mexico
119
320631
2805
potem lecą tysiące kilometrów
przez Zatokę Meksykańską
przez Zatokę Meksykańską
05:35
into Central and South America.
120
323460
1949
do Środkowej i Południowej Ameryki.
05:37
And then after the winter,
121
325806
1252
Po zimie nadchodzi wiosna
i wtedy powracają.
i wtedy powracają.
05:39
the spring rolls around
and they come back.
and they come back.
122
327082
2015
05:41
They fly thousands of miles
over the Gulf of Mexico.
over the Gulf of Mexico.
123
329121
2899
Lecą tysiące kilometrów
przez Zatokę Meksykańską.
przez Zatokę Meksykańską.
05:44
And where do they go? Where do they land?
124
332044
2906
Dokąd lecą? Gdzie lądują?
05:47
Right back in the same tree.
125
335474
2516
Dokładnie na tym samym drzewie.
05:50
That's nuts.
126
338686
1150
To szaleństwo.
05:52
This is a bird the size
of a tennis ball --
of a tennis ball --
127
340151
3347
To ptak wielkości piłki do tenisa.
05:55
I mean, that's crazy!
128
343522
1677
To naprawdę szaleństwo!
05:57
I used a GPS to get here today,
129
345223
2550
Ja potrzebowałem GPSa, żeby tu dojechać,
05:59
and this is my hometown.
130
347797
1667
a przecież to moje miasto.
06:01
(Laughter)
131
349488
1271
(Śmiech)
06:02
It's crazy.
132
350783
1157
Masakra.
06:04
So what happens, then, when this bird
flies over the Gulf of Mexico
flies over the Gulf of Mexico
133
352374
3690
Co się dzieje, kiedy ten ptak
przelatuje nad Zatoką Meksykańską,
przelatuje nad Zatoką Meksykańską,
06:08
into Central America for the winter
134
356088
1868
by przezimować w Ameryce Środkowej,
06:09
and then the spring rolls around
and it flies back,
and it flies back,
135
357980
2441
potem nadchodzi wiosna,
on znów przylatuje,
on znów przylatuje,
06:12
and it comes back to this:
136
360445
2767
wraca do tego:
06:15
a freshly sodded golf course?
137
363236
1894
wykarczowane pole golfowe.
06:17
This is a narrative that's
all too commonly unraveling
all too commonly unraveling
138
365942
2589
Ta historia powtarza się za często
06:20
here in this state.
139
368555
1187
w naszym stanie.
06:21
And this is a natural process
that's occurred for thousands of years
that's occurred for thousands of years
140
369766
3239
To naturalny proces,
występujący od tysięcy lat,
występujący od tysięcy lat,
06:25
and we're just now learning about it.
141
373029
1778
a my uczymy się o tym dopiero teraz.
06:26
So you can imagine all else we have
to learn about these landscapes
to learn about these landscapes
142
374831
3163
Wyobrażacie sobie, czego jeszcze
trzeba nauczyć się o tym obszarze,
trzeba nauczyć się o tym obszarze,
06:30
if we just preserve them first.
143
378018
1858
ale najpierw musimy go zachować.
06:31
Now despite all this rich life
that abounds in these swamps,
that abounds in these swamps,
144
379900
4531
Pomimo całej obfitości życia,
którego pełno na tych bagnach,
którego pełno na tych bagnach,
06:36
they still have a bad name.
145
384455
1824
wciąż cieszą się one złą sławą.
06:38
Many people feel uncomfortable
with the idea of wading
with the idea of wading
146
386828
3666
Wiele osób przeraża sama myśl o brodzeniu
06:42
into Florida's blackwater.
147
390518
1664
w tych mrocznych wodach Florydy.
06:44
I can understand that.
148
392206
1789
Rozumiem to.
06:46
But what I loved about growing up
in the Sunshine State
in the Sunshine State
149
394019
3141
W dorastaniu w słonecznym stanie
podobało mi się,
podobało mi się,
06:49
is that for so many of us,
150
397184
1282
że przepełnia nas ukryty,
ale namacalny strach,
ale namacalny strach,
06:50
we live with this latent
but very palpable fear
but very palpable fear
151
398490
3789
06:54
that when we put our toes into the water,
152
402303
2341
że gdy umoczymy palec w wodzie,
06:56
there might be something much more ancient
153
404668
2982
możemy trafić na coś bardzo starego,
06:59
and much more adapted than we are.
154
407674
2137
znacznie lepiej przystosowanego od nas.
07:02
Knowing that you're not top dog
is a welcomed discomfort, I think.
is a welcomed discomfort, I think.
155
410664
4799
Poczucie, że nie jesteśmy królami
stworzenia trochę nas niepokoi.
stworzenia trochę nas niepokoi.
07:08
How often in this modern
and urban and digital age
and urban and digital age
156
416082
3886
Jak często w nowoczesnym, cyfrowym świecie
07:11
do you actually get the chance
to feel vulnerable,
to feel vulnerable,
157
419992
3644
czujemy się bezbronni
07:15
or consider that the world may not
have been made for just us?
have been made for just us?
158
423660
4166
i myślimy o tym, że świat
nie został wcale stworzony dla nas?
nie został wcale stworzony dla nas?
07:19
So for the last decade,
159
427850
1282
Przez ostatnie 10 lat
07:21
I began seeking out these areas
where the concrete yields to forest
where the concrete yields to forest
160
429156
3395
szukałem miejsc,
gdzie beton ustępuje lasom,
gdzie beton ustępuje lasom,
07:24
and the pines turn to cypress,
161
432575
2178
a sosny zmieniają się w cyprysy.
07:26
and I viewed all these
mosquitoes and reptiles,
mosquitoes and reptiles,
162
434777
3645
Widziałem komary i gady,
07:30
all these discomforts,
163
438446
1499
wszelkie niedogodności,
07:31
as affirmations that I'd found
true wilderness,
true wilderness,
164
439969
3532
jako afirmacje prawdziwej dzikości,
07:35
and I embrace them wholly.
165
443525
2160
przyjmowałem wszystko w całości.
07:37
Now as a conservation photographer
obsessed with blackwater,
obsessed with blackwater,
166
445709
3403
Jako fotograf chroniący przyrodę,
opętany mrocznymi wodami,
opętany mrocznymi wodami,
07:41
it's only fitting that I'd
eventually end up
eventually end up
167
449136
2120
nie mogłem skończyć inaczej
07:43
in the most famous swamp of all:
168
451280
2177
niż na najsławniejszym bagnie:
07:45
the Everglades.
169
453481
1250
w Everglades.
07:47
Growing up here in North Central Florida,
170
455144
1969
Dorastałem w północnej Florydzie,
otoczony przez magiczne nazwy:
otoczony przez magiczne nazwy:
07:49
it always had these enchanted names,
171
457137
1730
07:50
places like Loxahatchee and Fakahatchee,
172
458891
3342
Loxahatchee, Fakahatchee,
07:54
Corkscrew, Big Cypress.
173
462257
2122
Corkscrew, Big Cypress.
07:56
I started what turned
into a five-year project
into a five-year project
174
464403
3540
Rozpocząłem projekt,
który miał trwać pięć lat,
który miał trwać pięć lat,
07:59
to hopefully reintroduce
the Everglades in a new light,
the Everglades in a new light,
175
467967
3750
i postawił Everglades w nowym świetle,
08:03
in a more inspired light.
176
471741
1681
mam nadzieję bardziej inspirującym.
08:05
But I knew this would be a tall order,
because here you have an area
because here you have an area
177
473922
3225
Wiedziałem, że to
twardy orzech do zgryzienia,
twardy orzech do zgryzienia,
08:09
that's roughly a third the size
the state of Florida, it's huge.
the state of Florida, it's huge.
178
477171
3029
to prawie jedna trzecia Florydy,
ogromny obszar.
ogromny obszar.
08:12
And when I say Everglades,
179
480224
1277
Kiedy mówię Everglades,
08:13
most people are like,
"Oh, yeah, the national park."
"Oh, yeah, the national park."
180
481525
2468
większość odpowie: "A tak, park narodowy".
08:16
But the Everglades is not just a park;
it's an entire watershed,
it's an entire watershed,
181
484017
5013
Ale to nie tylko park, to całe zlewisko,
08:21
starting with the Kissimmee
chain of lakes in the north,
chain of lakes in the north,
182
489054
3005
zaczynające się od grupy
jezior Kissimmee na północy.
jezior Kissimmee na północy.
08:24
and then as the rains
would fall in the summer,
would fall in the summer,
183
492083
2225
Gdy zaczynają się letnie deszcze,
08:26
these downpours would flow
into Lake Okeechobee,
into Lake Okeechobee,
184
494332
2632
trafiają do wód jeziora Okeechobee,
08:28
and Lake Okeechobee would fill up
and it would overflow its banks
and it would overflow its banks
185
496988
3247
które występuje z brzegów,
08:32
and spill southward, ever slowly,
with the topography,
with the topography,
186
500259
3274
woda płynie na południe, powoli,
zgodnie z ukształtowaniem terenu,
zgodnie z ukształtowaniem terenu,
08:35
and get into the river of grass,
the Sawgrass Prairies,
the Sawgrass Prairies,
187
503557
2596
docierając do rzeki traw, prerii Sawgrass,
08:38
before meting into the cypress slews,
188
506177
2045
tuż przed cyprysowymi moczarami,
08:40
until going further south
into the mangrove swamps,
into the mangrove swamps,
189
508246
2687
dalej na południe w stronę
bagien namorzynowych,
bagien namorzynowych,
08:42
and then finally -- finally --
reaching Florida Bay,
reaching Florida Bay,
190
510957
3750
aż w wreszcie docierają
do Zatoki Florydzkiej,
do Zatoki Florydzkiej,
08:46
the emerald gem of the Everglades,
191
514731
1773
szmaragdowego klejnotu Everglades,
08:48
the great estuary,
192
516528
1183
wielkiego ujścia rzeki,
szerokiego na 1400 kilometrów.
szerokiego na 1400 kilometrów.
08:49
the 850 square-mile estuary.
193
517735
2253
08:52
So sure, the national park
is the southern end of this system,
is the southern end of this system,
194
520464
4333
Park narodowy stanowi
południową część tego systemu,
południową część tego systemu,
08:56
but all the things that make it unique
are these inputs that come in,
are these inputs that come in,
195
524821
3303
ale wyjątkowości dodają mu
wszystkie dopływy,
wszystkie dopływy,
09:00
the fresh water that starts
100 miles north.
100 miles north.
196
528148
2807
świeża woda, która ma źródła
ponad 150 km na północ.
ponad 150 km na północ.
09:02
So no manner of these political
or invisible boundaries
or invisible boundaries
197
530979
3265
Nie sposób za pomocą politycznych,
niewidocznych granic
niewidocznych granic
09:06
protect the park from polluted water
or insufficient water.
or insufficient water.
198
534268
4387
chronić parku przed skażoną wodą
lub jej niedoborem.
lub jej niedoborem.
09:11
And unfortunately, that's precisely
what we've done.
what we've done.
199
539242
2826
Niestety, właśnie to zrobiliśmy.
09:14
Over the last 60 years,
200
542630
1533
Przez ostatnie 60 lat
09:16
we have drained, we have dammed,
we have dredged the Everglades
we have dredged the Everglades
201
544187
3357
osuszaliśmy, budowaliśmy tamy
i pogłębialiśmy rzeki w Everglades,
i pogłębialiśmy rzeki w Everglades,
09:19
to where now only one third of the water
that used to reach the bay
that used to reach the bay
202
547568
3981
przez co obecnie tylko jedna trzecia wody,
która zwykle docierała do zatoki,
która zwykle docierała do zatoki,
09:23
now reaches the bay today.
203
551573
2007
dociera tam dzisiaj.
09:26
So this story is not all sunshine
and rainbows, unfortunately.
and rainbows, unfortunately.
204
554586
3668
Ta historia to niestety
nie tylko tęcza i słońce.
nie tylko tęcza i słońce.
09:30
For better or for worse,
205
558953
1886
Na dobre i na złe,
09:32
the story of the Everglades
is intrinsically tied
is intrinsically tied
206
560863
3417
historia Everglades jest
nieodłącznie powiązana
nieodłącznie powiązana
09:36
to the peaks and the valleys
of mankind's relationship
of mankind's relationship
207
564304
3196
ze wzlotami i upadkami
stosunku człowieka do natury.
stosunku człowieka do natury.
09:39
with the natural world.
208
567524
1340
09:41
But I'll show you
these beautiful pictures,
these beautiful pictures,
209
569255
2025
Pokażę wam te przepiękne zdjęcia,
09:43
because it gets you on board.
210
571304
1461
bo wprowadzą was w klimat.
09:44
And while I have your attention,
I can tell you the real story.
I can tell you the real story.
211
572789
3128
Przy okazji opowiem prawdziwą historię.
09:47
It's that we're taking this,
212
575941
1951
Bierzemy to
09:49
and we're trading it for this,
213
577916
2963
i wymieniamy na coś takiego
09:52
at an alarming rate.
214
580903
1495
w niepokojącym tempie.
09:55
And what's lost on so many people
215
583358
1710
Wiele osób nie dostrzega,
ogromnej skali tego problemu.
ogromnej skali tego problemu.
09:57
is the sheer scale
of which we're discussing.
of which we're discussing.
216
585092
2511
09:59
Because the Everglades is not just
responsible for the drinking water
responsible for the drinking water
217
587627
3428
Everglades odpowiada
nie tylko za wodę pitną
nie tylko za wodę pitną
10:03
for 7 million Floridians;
218
591079
2204
dla 7 milionów mieszkańców Florydy.
10:05
today it also provides
the agricultural fields
the agricultural fields
219
593307
2538
Nawadnia też pola uprawne
10:07
for the year-round tomatoes and oranges
220
595869
2559
całorocznych pomidorów i pomarańczy
10:10
for over 300 million Americans.
221
598452
2831
dla blisko 300 milionów Amerykanów.
10:14
And it's that same seasonal pulse
of water in the summer
of water in the summer
222
602391
3314
To ten sam sezonowy napływ wody w lecie,
10:17
that built the river of grass
6,000 years ago.
6,000 years ago.
223
605729
3893
który stworzył rzekę traw 6000 lat temu.
10:22
Ironically, today, it's also responsible
for the over half a million acres
for the over half a million acres
224
610284
4378
Jak na ironię, dziś odpowiada też
za ponad pół miliona akrów
za ponad pół miliona akrów
10:26
of the endless river of sugarcane.
225
614686
2455
niekończącej się rzeki trzciny cukrowej.
10:29
These are the same fields
that are responsible
that are responsible
226
617899
2169
Te same pola są odpowiedzialne
10:32
for dumping exceedingly high levels
of fertilizers into the watershed,
of fertilizers into the watershed,
227
620092
4024
za wrzucanie ogromnych ilości
nawozów sztucznych do wód gruntowych,
nawozów sztucznych do wód gruntowych,
10:36
forever changing the system.
228
624140
2163
co zmienia system na zawsze.
10:38
But in order for you to not just
understand how this system works,
understand how this system works,
229
626749
3212
Żebyście nie tylko zrozumieli,
jak ten system działa,
jak ten system działa,
10:41
but to also get personally
connected to it,
connected to it,
230
629985
2063
ale też poczuli z nim osobistą więź,
10:44
I decided to break the story down
into several different narratives.
into several different narratives.
231
632072
3275
postanowiłem rozbić tę historię
na kilka mniejszych opowieści.
na kilka mniejszych opowieści.
10:47
And I wanted that story to start
in Lake Okeechobee,
in Lake Okeechobee,
232
635371
2788
Zacznijmy od jeziora Okeechobee,
10:50
the beating heart of the Everglade system.
233
638183
2747
bijącego serca systemu Everglade.
10:52
And to do that, I picked an ambassador,
234
640954
2463
Wybrałem też przedstawiciela,
10:55
an iconic species.
235
643441
1249
gatunek-symbol.
10:57
This is the Everglade snail kite.
236
645204
1992
Oto ślimakojad czerwonooki.
10:59
It's a great bird,
237
647720
1246
Wspaniały ptak,
11:00
and they used to nest in the thousands,
238
648990
1874
niegdyś było ich wiele tysięcy,
11:02
thousands in the northern Everglades.
239
650888
1803
gniazdowały w Everglades.
11:04
And then they've gone down
to about 400 nesting pairs today.
to about 400 nesting pairs today.
240
652715
3504
Zostało ich obecnie tylko 400 par.
11:08
And why is that?
241
656243
1345
Dlaczego?
11:09
Well, it's because they eat
one source of food, an apple snail,
one source of food, an apple snail,
242
657612
3124
Bo żywią się jedną rzeczą,
ziemno-wodnymi ślimakami
ziemno-wodnymi ślimakami
11:12
about the size of a ping-pong ball,
an aquatic gastropod.
an aquatic gastropod.
243
660760
3401
wielkości piłeczki pingpongowej.
11:16
So as we started damming up
the Everglades,
the Everglades,
244
664185
3225
Tamy w Everglades,
11:19
as we started diking Lake Okeechobee
and draining the wetlands,
and draining the wetlands,
245
667434
3477
groble na jeziorze Okeechobee
i osuszanie mokradeł
i osuszanie mokradeł
11:22
we lost the habitat for the snail.
246
670935
2112
zniszczyły środowisko życia ślimaka.
11:25
And thus, the population
of the kites declined.
of the kites declined.
247
673071
2792
Przez to populacja ślmakojadów spadła.
11:28
And so, I wanted a photo that would
not only communicate this relationship
not only communicate this relationship
248
676454
3496
Chciałem zrobić zdjęcie,
które nie tylko przedstawi zależności
które nie tylko przedstawi zależności
11:31
between wetland, snail and bird,
249
679974
3089
między mokradłami, ślimakiem i ptakiem,
11:35
but I also wanted a photo
that would communicate
that would communicate
250
683087
2249
ale też pokaże,
11:37
how incredible this relationship was,
251
685360
2794
jak niesamowita była ta zależność,
11:40
and how very important it is
that they've come to depend on each other,
that they've come to depend on each other,
252
688178
4156
jak ważne jest, że są one
od siebie zależne,
od siebie zależne,
11:44
this healthy wetland and this bird.
253
692358
1667
mokradła i ten ptak.
11:46
And to do that, I brainstormed this idea.
254
694049
1972
Zrobiłem burzę mózgów,
11:48
I started sketching
out these plans to make a photo,
out these plans to make a photo,
255
696045
3238
zacząłem szkicować plany dla tego zdjęcia.
11:51
and I sent it to the wildlife biologist
down in Okeechobee --
down in Okeechobee --
256
699307
2887
Wysłałem je biologowi z Okeechobee.
11:54
this is an endangered bird,
so it takes special permission to do.
so it takes special permission to do.
257
702218
3087
To zagrożony gatunek,
więc wymagało to specjalnego pozwolenia.
więc wymagało to specjalnego pozwolenia.
11:57
So I built this submerged platform
258
705329
1694
Zbudowałem podwodną platformę,
11:59
that would hold snails
just right under the water.
just right under the water.
259
707047
2482
która utrzymuje ślimaki
tuż pod powierzchnią.
tuż pod powierzchnią.
12:01
And I spent months planning
this crazy idea.
this crazy idea.
260
709553
4458
Planowanie tego szalonego pomysłu
zajęło mi kilka miesięcy.
zajęło mi kilka miesięcy.
12:06
And I took this platform
down to Lake Okeechobee
down to Lake Okeechobee
261
714035
2976
Zabrałem platformę do Okeechobee,
12:09
and I spent over a week in the water,
262
717035
2072
gdzie spędziłem ponad tydzień w wodzie,
12:11
wading waist-deep,
9-hour shifts from dawn until dusk,
9-hour shifts from dawn until dusk,
263
719131
3716
brodząc po pas, na 9-godzinnych wachtach,
od świtu do zmierzchu,
od świtu do zmierzchu,
12:14
to get one image that I thought
might communicate this.
might communicate this.
264
722871
3160
żeby zrobić jedno zdjęcie,
które to przedstawi.
które to przedstawi.
12:18
And here's the day that it finally worked:
265
726055
2215
Tego dnia wreszcie się udało.
12:20
[Video: (Mac Stone narrating)
After setting up the platform,
After setting up the platform,
266
728294
2857
(Wideo) Mac Stone: Po ustawieniu platformy
12:23
I look off and I see a kite
coming over the cattails.
coming over the cattails.
267
731175
2537
zobaczyłem nadlatującego
z sitowia ślimakojada.
z sitowia ślimakojada.
12:25
And I see him scanning and searching.
268
733736
1922
Obserwował i szukał.
12:27
And he gets right over the trap,
269
735682
1605
Nadleciał tuż nad pułapkę,
12:29
and I see that he's seen it.
270
737311
1521
widać, że ją zauważył.
12:30
And he beelines,
he goes straight for the trap.
he goes straight for the trap.
271
738856
2723
Zanurkował prosto w jej stronę.
12:33
And in that moment,
all those months of planning, waiting,
all those months of planning, waiting,
272
741603
3156
W tym momencie miesiące
planowania, czekania,
planowania, czekania,
12:36
all the sunburn, mosquito bites --
273
744783
2110
oparzenia słoneczne, ugryzienia komarów,
12:38
suddenly, they're all worth it.
274
746917
2538
nagle wszystko stało się tego warte.
12:41
(Mac Stone in film) Oh my gosh,
I can't believe it!]
I can't believe it!]
275
749479
3915
O mój Boże! Nie mogę w to uwierzyć!
12:45
You can believe how excited I was
when that happened.
when that happened.
276
753695
2597
Wyobraźcie sobie moją radość.
12:48
But what the idea was,
277
756316
1340
Chodziło o to,
12:49
is that for someone
who's never seen this bird
who's never seen this bird
278
757680
2199
żeby ktoś, kto nigdy
nie widział tego ptaka,
nie widział tego ptaka,
12:51
and has no reason to care about it,
279
759903
2070
znalazł powód, żeby się tym zainteresować.
12:53
these photos, these new perspectives,
280
761997
2625
Te zdjęcia, nowe perspektywy
12:56
will help shed a little new light
on just one species
on just one species
281
764646
3122
pozwolą nam rzucić trochę
nowego światła na jeden z gatunków,
nowego światła na jeden z gatunków,
12:59
that makes this watershed
so incredible, so valuable, so important.
so incredible, so valuable, so important.
282
767792
4282
przez które to zlewisko jest
tak niesamowite, cenne i ważne.
tak niesamowite, cenne i ważne.
13:04
Now, I know I can't come
here to Gainesville
here to Gainesville
283
772615
2923
Wiem, że nie mogę tu, w Gainesville,
13:07
and talk to you about animals
in the Everglades
in the Everglades
284
775562
2246
opowiadać wam o zwierzętach z Everglades
13:09
without talking about gators.
285
777832
1788
bez wspominania o aligatorach.
13:11
I love gators, I grew up loving gators.
286
779644
2290
Uwielbiam je od dzieciństwa.
13:14
My parents always said I had
an unhealthy relationship with gators.
an unhealthy relationship with gators.
287
782361
3416
Rodzice zawsze mi mówili,
że mam do nich niezdrowy stosunek.
że mam do nich niezdrowy stosunek.
13:17
But what I like about them is,
288
785801
1468
Podoba mi się w nich to,
13:19
they're like the freshwater
equivalent of sharks.
equivalent of sharks.
289
787293
2604
że są jak słodkowodne rekiny.
13:21
They're feared, they're hated,
290
789921
1648
Boimy się ich, nienawidzimy ich,
13:23
and they are tragically misunderstood.
291
791593
2364
a tak naprawdę w ogóle ich nie rozumiemy.
13:26
Because these are a unique species,
they're not just apex predators.
they're not just apex predators.
292
794386
3764
To unikalne gatunki, nie tylko
są na szczycie łańcucha pokarmowego,
są na szczycie łańcucha pokarmowego,
13:30
In the Everglades,
293
798174
1290
ale w Everglades
13:31
they are the very architects
of the Everglades,
of the Everglades,
294
799488
2494
są też architektami całego obszaru.
13:34
because as the water drops
down in the winter
down in the winter
295
802006
2143
Kiedy wody opadają w zimie,
podczas pory suchej,
podczas pory suchej,
13:36
during the dry season,
296
804173
1158
13:37
they start excavating these holes
called gator holes.
called gator holes.
297
805355
3022
zaczynają drążyć otwory,
nazywane dziurami aligatorów.
nazywane dziurami aligatorów.
13:40
And they do this because
as the water drops down,
as the water drops down,
298
808401
2310
po to, żeby po opadnięciu wód
13:42
they'll be able to stay wet
and they'll be able to forage.
and they'll be able to forage.
299
810735
3387
miały się gdzie moczyć i żerować.
13:46
And now this isn't just affecting them,
300
814645
2319
To dotyka nie tylko ich,
13:48
other animals also depend
on this relationship,
on this relationship,
301
816988
2233
inne zwierzęta też są od tego zależne,
13:51
so they become a keystone species as well.
302
819245
2678
dlatego aligatory są kluczowym gatunkiem.
13:54
So how do you make an apex predator,
an ancient reptile,
an ancient reptile,
303
822677
4235
Jak ten drapieżnik, pradawny gad,
13:58
at once look like it dominates the system,
304
826936
2478
może być gatunkiem dominującym,
14:01
but at the same time, look vulnerable?
305
829438
2443
a jednocześnie narażonym na zagrożenia?
14:04
Well, you wade into a pit
of about 120 of them,
of about 120 of them,
306
832706
4043
Wystarczy wejść do sadzawki
z 120 aligatorami,
z 120 aligatorami,
14:08
then you hope that you've made
the right decision.
the right decision.
307
836773
2406
modląc się, że to była właściwa decyzja.
14:11
(Laughter)
308
839203
1764
(Śmiech)
14:13
I still have all my fingers, it's cool.
309
841955
1960
Wciąż mam wszystkie palce.
14:16
But I understand, I know
I'm not going to rally you guys,
I'm not going to rally you guys,
310
844677
2702
Ale rozumiem was, nie zamierzam naciskać.
14:19
I'm not going to rally the troops to
"Save the Everglades for the gators!"
"Save the Everglades for the gators!"
311
847403
3610
Nie będę skandował:
"Ocalcie Everglades dla aligatorów!".
"Ocalcie Everglades dla aligatorów!".
14:23
It won't happen because
they're so ubiquitous,
they're so ubiquitous,
312
851037
2198
Nie trzeba, bo jest ich dużo,
14:25
we see them now,
313
853259
1151
ciągle je widzimy,
14:26
they're one of the great conservation
success stories of the US.
success stories of the US.
314
854434
3342
to jeden z największych sukcesów
w ochronie zwierząt w USA.
w ochronie zwierząt w USA.
14:29
But there is one species in the Everglades
that no matter who you are,
that no matter who you are,
315
857800
3326
Ale jest jeden gatunek w Everglades,
który każdy pokocha,
który każdy pokocha,
14:33
you can't help but love, too,
and that's the roseate spoonbill.
and that's the roseate spoonbill.
316
861150
3079
to warzęcha różowa.
14:36
These birds are great, but they've had
a really tough time in the Everglades,
a really tough time in the Everglades,
317
864253
3631
To wspaniałe ptaki,
ale było im tu naprawdę ciężko.
ale było im tu naprawdę ciężko.
14:39
because they started out with thousands
of nesting pairs in Florida Bay,
of nesting pairs in Florida Bay,
318
867908
3466
Kiedyś tysiące par
gniazdowało w Zatoce Florydzkiej.
gniazdowało w Zatoce Florydzkiej.
14:43
and at the turn of the 20th century,
319
871398
2063
Pod koniec XX wieku
14:45
they got down to two -- two nesting pairs.
320
873485
3592
ich populacja spadła do dwóch par!
14:49
And why?
321
877101
1164
Dlaczego?
14:50
That's because women thought
they looked better on their hats
they looked better on their hats
322
878681
2896
Bo zdaniem kobiet wyglądały piękniej
jako ozdoba kapeluszy
jako ozdoba kapeluszy
14:53
then they did flying in the sky.
323
881601
2013
niż na niebie.
14:56
Then we banned the plume trade,
324
884324
2409
Wtedy zakazano handlu piórami,
14:58
and their numbers started rebounding.
325
886757
2118
a ich liczba zaczęła rosnąć.
15:00
And as their numbers started rebounding,
326
888899
2025
Kiedy populacja się zwiększyła,
15:02
scientists began to pay attention,
327
890948
1739
naukowcy zwrócili na nie uwagę
15:04
they started studying these birds.
328
892711
1713
i zaczęli badać te ptaki.
15:06
And what they found out is that
329
894448
1485
Odkryli, że ich zachowanie
jest mocno związane
jest mocno związane
15:07
these birds' behavior
is intrinsically tied
is intrinsically tied
330
895957
2158
15:10
to the annual draw-down
cycle of water in the Everglades,
cycle of water in the Everglades,
331
898139
2918
z sezonowym opadem wód w Everglades,
15:13
the thing that defines
the Everglades watershed.
the Everglades watershed.
332
901081
2679
które charakteryzuje całe zlewisko.
15:16
What they found out is that
333
904291
1537
Doszli do tego,
15:17
these birds started nesting in the winter
as the water drew down,
as the water drew down,
334
905852
3068
że ptaki zaczynają gniazdować zimą,
gdy wody opadają,
gdy wody opadają,
15:20
because they're tactile feeders,
so they have to touch whatever they eat.
so they have to touch whatever they eat.
335
908944
3580
bo wszystko, co jedzą, muszą
najpierw zbadać dotykiem.
najpierw zbadać dotykiem.
15:24
And so they wait for these
concentrated pools of fish
concentrated pools of fish
336
912548
3098
Czekają na zagęszczone zbiorniki z rybami,
15:27
to be able to feed enough
to feed their young.
to feed their young.
337
915670
2397
aby zdobyć wystarczająco
pożywienia dla młodych.
pożywienia dla młodych.
15:30
So these birds became the very icon
of the Everglades --
of the Everglades --
338
918877
2989
Te ptaki stały się ikoną Everglades,
15:33
an indicator species
of the overall health of the system.
of the overall health of the system.
339
921890
3492
gatunkiem wskaźnikowym,
odzwierciedlającym kondycję systemu.
odzwierciedlającym kondycję systemu.
15:37
And just as their numbers were rebounding
in the mid-20th century --
in the mid-20th century --
340
925406
3207
Kiedy ich liczba się rosła,
w połowie XX wieku,
w połowie XX wieku,
15:40
shooting up to 900, 1,000, 1,100, 1,200 --
341
928637
4649
dochodząc do 900, 1000, 1100, 1200,
15:45
just as that started happening, we started
draining the southern Everglades.
draining the southern Everglades.
342
933310
3756
właśnie wtedy zaczęto osuszać
południowe Everglades.
południowe Everglades.
15:49
And we stopped two-thirds
of that water from moving south.
of that water from moving south.
343
937090
3504
Zatrzymano dwie trzecie wody
przed płynięciem na południe.
przed płynięciem na południe.
15:52
And it had drastic consequences.
344
940618
2499
Miało to dramatyczne konsekwencje.
15:55
And just as those numbers
started reaching their peak,
started reaching their peak,
345
943584
2614
Akurat, kiedy ich liczba osiągała szczyt,
15:58
unfortunately, today,
the real spoonbill story,
the real spoonbill story,
346
946222
3073
niestety, dziś historia tego gatunku,
16:01
the real photo of what it looks like
is more something like this.
is more something like this.
347
949319
4617
prawdziwy obraz sytuacji wygląda tak.
16:07
And we're down to less than 70
nesting pairs in Florida Bay today,
nesting pairs in Florida Bay today,
348
955007
4616
Ich liczba spadła do 70 par
w Zatoce Florydzkiej,
w Zatoce Florydzkiej,
16:11
because we've disrupted
the system so much.
the system so much.
349
959647
2544
tak bardzo zakłóciliśmy działanie systemu.
16:14
So all these different organizations
are shouting, they're screaming,
are shouting, they're screaming,
350
962215
3251
Różne organizacje krzyczą:
16:17
"The Everglades is fragile! It's fragile!"
351
965490
2015
'Everglades jest delikatne, kruche!".
16:19
It is not.
352
967529
1151
Nie, nie jest.
16:20
It is resilient.
353
968704
1550
Jest bardzo odporne.
16:22
Because despite all we've taken,
despite all we've done and we've drained
despite all we've done and we've drained
354
970278
3492
Ponieważ cokolwiek mu zrobiliśmy,
osuszyliśmy i zabraliśmy,
osuszyliśmy i zabraliśmy,
16:25
and we've dammed and we've dredged it,
355
973794
1839
postawiliśmy tamy czy pogłębiliśmy,
16:27
pieces of it are still here,
waiting to be put back together.
waiting to be put back together.
356
975657
2896
jego fragmenty wciąż tu są,
czekając, aby się połączyć.
czekając, aby się połączyć.
16:30
And this is what I've loved
about South Florida,
about South Florida,
357
978577
2254
To właśnie kocham w południowej Florydzie.
16:32
that in one place, you have
this unstoppable force of mankind
this unstoppable force of mankind
358
980855
3774
Niepowstrzymana siła człowieka
16:36
meeting the immovable object
of tropical nature.
of tropical nature.
359
984653
3435
ściera się tu z niewzruszoną
siłą tropikalnej przyrody.
siłą tropikalnej przyrody.
16:40
And it's at this new frontier
that we are forced with a new appraisal.
that we are forced with a new appraisal.
360
988973
3840
Docieramy do nowej granicy,
którą musimy oszacować.
którą musimy oszacować.
16:44
What is wilderness worth?
361
992837
1683
Ile warta jest dzika przyroda?
16:47
What is the value of biodiversity,
or our drinking water?
or our drinking water?
362
995119
3094
Jaka jest wartość bioróżnorodności
czy naszej wody pitnej?
czy naszej wody pitnej?
16:51
And fortunately, after decades of debate,
363
999195
2433
Na szczęście po latach dyskusji
16:53
we're finally starting to act
on those questions.
on those questions.
364
1001652
2967
zaczynamy wreszcie działać.
16:56
We're slowly undertaking these projects
365
1004643
2357
Podejmujemy się projektów
16:59
to bring more freshwater back to the bay.
366
1007024
2496
przywracających świeżą wodę do zatoki.
17:01
But it's up to us as citizens,
as residents, as stewards
as residents, as stewards
367
1009544
3655
Ale to od obywateli, mieszkańców zależy,
czy utrzymają przy władzy osoby,
które dotrzymają tych obietnic.
które dotrzymają tych obietnic.
17:05
to hold our elected officials
to their promises.
to their promises.
368
1013223
2955
17:09
What can you do to help?
369
1017154
1833
Jak możecie pomóc?
17:11
It's so easy.
370
1019011
1255
To łatwe.
17:12
Just get outside, get out there.
371
1020290
1968
Trzeba wyjść z domu, jechać tam.
17:14
Take your friends out, take your kids out,
372
1022282
2031
Weźcie przyjaciół, dzieci, rodziny.
17:16
take your family out.
373
1024337
1575
17:17
Hire a fishing guide.
374
1025936
1662
Wynajmijcie przewodnika.
17:19
Show the state that protecting wilderness
375
1027622
1983
Pokażcie stanowi, że ochrona przyrody
17:21
not only makes ecological sense,
but economic sense as well.
but economic sense as well.
376
1029629
4087
ma sens nie tylko ekologiczny,
ale i ekonomiczny.
ale i ekonomiczny.
17:26
It's a lot of fun, just do it --
put your feet in the water.
put your feet in the water.
377
1034288
3327
To naprawdę dobra zabawa,
brodzić sobie w wodzie.
brodzić sobie w wodzie.
17:29
The swamp will change you, I promise.
378
1037639
2514
Bagna was odmienią, obiecuję.
17:33
Over the years, we've been so generous
379
1041351
1872
Przez lata byliśmy tak hojni
17:35
with these other landscapes
around the country,
around the country,
380
1043247
3070
wobec innych obszarów w naszym kraju,
17:38
cloaking them with this American pride,
381
1046341
2821
otaczaliśmy je dumą narodową,
17:41
places that we now consider to define us:
382
1049186
2371
te miejsca nas określają:
17:43
Grand Canyon, Yosemite, Yellowstone.
383
1051581
3125
Wielki Kanion, Yosemite, Yellowstone.
17:46
And we use these parks
and these natural areas
and these natural areas
384
1054730
2409
Te parki narodowe służą nam
17:49
as beacons and as cultural compasses.
385
1057163
3243
jako punkty naprowadzające,
kulturowe kompasy.
kulturowe kompasy.
17:53
And sadly, the Everglades is very commonly
386
1061184
2045
Niestety, Everglades jest często pomijany
17:55
left out of that conversation.
387
1063253
1916
w tego typu wyliczeniach.
17:57
But I believe it's every bit
as iconic and emblematic
as iconic and emblematic
388
1065600
2508
Ale wierzę, że stanowi też ikonę
18:00
of who we are as a country
389
1068132
1873
i symbol tego, kim jesteśmy jako naród,
18:02
as any of these other wildernesses.
390
1070029
2501
tak samo jak inne dzikie obszary.
18:04
It's just a different kind of wild.
391
1072554
2487
To po prostu inny rodzaj dzikiej przyrody.
18:08
But I'm encouraged,
392
1076057
1327
Ale nie tracę nadziei,
18:09
because maybe we're finally
starting to come around,
starting to come around,
393
1077408
2694
bo może wreszcie osiągniemy cel,
18:12
because what was once deemed
this swampy wasteland,
this swampy wasteland,
394
1080126
2587
coś, co uznawano do niedawna
za bagniste nieużytki,
za bagniste nieużytki,
18:14
today is a World Heritage site.
395
1082737
2063
dziś należy do światowego dziedzictwa.
18:17
It's a wetland
of international importance.
of international importance.
396
1085404
2754
To mokradła o międzynarodowym znaczeniu.
18:20
And we've come a long way
in the last 60 years.
in the last 60 years.
397
1088699
2803
Przeszliśmy długą drogę
przez ostatnie 60 lat.
przez ostatnie 60 lat.
18:23
And as the world's largest and most
ambitious wetland restoration project,
ambitious wetland restoration project,
398
1091526
4394
To największy w świecie i najambitniejszy
program odbudowy mokradeł,
program odbudowy mokradeł,
18:27
the international spotlight
is on us in the Sunshine State.
is on us in the Sunshine State.
399
1095944
4341
międzynarodowa uwaga jest skupiona
na słonecznym stanie.
na słonecznym stanie.
18:32
Because if we can heal this system,
400
1100309
1733
Bo możemy uzdrowić ten system.
18:34
it's going to become an icon
for wetland restoration
for wetland restoration
401
1102066
3449
Stanie się ikoną odbudowania
systemu mokradeł
systemu mokradeł
18:37
all over the world.
402
1105539
1365
na całym świecie.
18:40
But it's up to us to decide which legacy
we want to attach our flag to.
we want to attach our flag to.
403
1108236
4546
To od nas zależy,
w jakie dziedzictwo wetkniemy flagę.
18:45
They say that the Everglades
is our greatest test.
is our greatest test.
404
1113508
3384
Mówi się, że Everglades
to najtrudniejszy egzamin.
to najtrudniejszy egzamin.
18:49
If we pass it, we get to keep the planet.
405
1117984
2670
Jeśli go zdamy, zachowamy planetę.
18:53
I love that quote,
406
1121565
1403
Uwielbiam ten cytat,
18:54
because it's a challenge, it's a prod.
407
1122992
2033
stanowi wyzwanie, bodziec do działania.
18:57
Can we do it? Will we do it?
408
1125049
1879
Czy nam się uda? Czy możemy to zrobić?
18:58
We have to, we must.
409
1126952
1739
Musimy.
19:01
But the Everglades is not just a test.
410
1129507
1965
Everglades to nie tylko egzamin,
19:03
It's also a gift,
411
1131916
1619
to także wielki dar
19:05
and ultimately, our responsibility.
412
1133559
2867
i nasza odpowiedzialność.
19:08
Thank you.
413
1136959
1151
Dziękuję.
19:10
(Applause)
414
1138134
3866
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Mac Stone - PhotographerFlorida-based photographer Mac Stone specializes in documenting the Everglades, an area he prizes for its wildlife and flora.
Why you should listen
Mac Stone is a conservation photographer from Gainesville, Florida. Growing up exploring the springs, swamps, and hammocks of North Central Florida, he developed a passion for photography at a young age.
Over the years his camera has carried him to some of the most remote and imperiled areas this side of the globe. For six months, Stone lived in Ecuador during the presidential overthrow of 2005 and worked with Wildlife Conservation Society biologists in the Amazon rainforest. Soon after, he moved to Honduras and lived in a small village along the Cangrejal River. For two years he taught photography to underprivileged youth as a way to raise environmental awareness in the region. Some of the students have gone on to win international acclaim and start up their own eco-tourism businesses. Through photography, Stone strives to start new conversations and expose the dynamic relationship between mankind and the natural world.
Currently, his work focuses on America's swamps in an attempt to change public opinion towards our country’s wetlands. After spending five years living and working in the Everglades watershed, he will be releasing a 304-page coffee table book about the heralded River of Grass. Everglades: America's Wetland, published by University Press of Florida in October 2014 has won a silver medal with the Florida Book Awards and is now in its second printing.
Mac Stone | Speaker | TED.com