TED2008
Chris Abani: On humanity
Chris Abani, insanlık üzerine ilham veriyor
Filmed:
Readability: 3.2
946,913 views
Chris Abani, insanların, askerlere kafa tutan, merhametli, insan olan ve insanlığını ehlileştiren insanların hikayelerini... "Iinsan olmanın tek yolu, senin benim insanlığımı yine bana yansıtabilmen" diyor, Ubuntu'yu tanımlarken.
Chris Abani - Novelist, poet
Imprisoned three times by the Nigerian government, Chris Abani turned his experience into poems that Harold Pinter called "the most naked, harrowing expression of prison life and political torture imaginable." His novels include GraceLand (2004) and The Virgin of Flames (2007). Full bio
Imprisoned three times by the Nigerian government, Chris Abani turned his experience into poems that Harold Pinter called "the most naked, harrowing expression of prison life and political torture imaginable." His novels include GraceLand (2004) and The Virgin of Flames (2007). Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
My search is always to find ways to chronicle,
0
0
5000
Benim arayışım, insanların, sıradan insanların
00:23
to share and to document stories about people, just everyday people.
1
5000
5000
hikayelerini kaydetmek, paylaşmak ve belgelemek.
00:28
Stories that offer transformation, that lean into transcendence,
2
10000
5000
Dönüşüm sağlayan ve biraz sıra dışı
00:33
but that are never sentimental,
3
15000
2000
ama kesinlikle aşırı duygusal olmayan
00:35
that never look away from the darkest things about us.
4
17000
4000
ve karanlık şeylerden barındırmayan hikayeler.
00:39
Because I really believe that we're never more beautiful
5
21000
3000
İnanıyorum ki; en çirkin halimizden
00:42
than when we're most ugly.
6
24000
2000
daha güzel olamayız.
00:44
Because that's really the moment we really know what we're made of.
7
26000
4000
Çünkü ne olduğumuzu bildiğimiz an, tam olarak şu zaman.
00:48
As Chris said, I grew up in Nigeria
8
30000
5000
Chris'in (Anderson) dediği gibi, Nijerya'da büyüdüm.
00:53
with a whole generation -- in the '80s --
9
35000
2000
80'lerde, tamamı öğrenci olan,
00:55
of students who were protesting a military dictatorship, which has finally ended.
10
37000
5000
askeri diktatörlüğü protesto eden ve sonunda bitiren nesilden geliyorum.
01:01
So it wasn't just me, there was a whole generation of us.
11
43000
2000
Sadece ben değil, tüm bir nesil olarak biz yaptık bunu.
01:03
But what I've come to learn
12
45000
2000
Bunun sonucunda öğrendim ki:
01:06
is that the world is never saved in grand messianic gestures,
13
48000
4000
Dünyamız, gökten gelen kurtarıcı hareketleri ile korunmuyor.
01:10
but in the simple accumulation of gentle, soft, almost invisible acts of compassion,
14
52000
7000
Dünyamız, sade, yumuşak, ve gizli merhamet ile
01:17
everyday acts of compassion.
15
59000
2000
Sıradan ve bildiğimiz şevkat ile korunuyor.
01:19
In South Africa, they have a phrase called Ubuntu.
16
61000
6000
Güney Afrika'da, 'Ubuntu' diye bir tabirimiz vardır.
01:26
Ubuntu comes out of a philosophy that says,
17
68000
2000
Ubuntu felsefesi der ki:
01:28
the only way for me to be human is for you to reflect
18
70000
4000
Benim insan tek olmamın yolu, senin beni yansıtman,
01:32
my humanity back at me.
19
74000
2000
benim insanlığımı yansıtmandır.
01:34
But if you're like me, my humanity is more like a window.
20
76000
4000
Eğer sen de benim gibiysen; benim insanlığım daha çok cam gibidir.
01:38
I don't really see it, I don't pay attention to it
21
80000
2000
İnsanlığımı gerçekten göremem, onun farkına varamam.
01:40
until there's, you know, like a bug that's dead on the window.
22
82000
3000
Ta ki... Hani bir sinek arabanın canıma yapışır kalır ya, onun gibi.
01:43
Then suddenly I see it, and usually, it's never good.
23
85000
4000
O an aniden farkına varırım. O iyi bir an değildir (ölü sinek gibi)
01:47
It's usually when I'm cussing in traffic
24
89000
2000
Mesela, trafikte söylendiğim gibi.
01:50
at someone who is trying to drive their car and drink coffee
25
92000
3000
Arabasını kullanan, kahve içen, mail atan ve notlar tutan
01:53
and send emails and make notes.
26
95000
3000
insanlara söylendiğim gibi. O zaman belirir insanlığım.
01:57
So what Ubuntu really says
27
99000
3000
Ubuntu tam olarak ne der?
02:00
is that there is no way for us to be human without other people.
28
102000
5000
Başka insanlar olmadan, insan olmamız mümkün değil.
02:05
It's really very simple, but really very complicated.
29
107000
3000
Gerçekten çok çok basit, ama çok da karmaşık.
02:08
So, I thought I should start with some stories.
30
110000
3000
Şimdi, bir kaç hikaye anlatmak istiyorum.
02:11
I should tell you some stories about remarkable people,
31
113000
2000
Size muhteşem insanlar hakkında hikayeler anlatmalıyım.
02:13
so I thought I'd start with my mother.
32
115000
2000
Yani annem hakkında anlatmalıyım.
02:16
(Laughter)
33
118000
1000
(Gülüşmeler)
02:17
And she was dark, too.
34
119000
2000
O da koyu tenliydi, tıpkı benim gibi.
02:19
My mother was English.
35
121000
1000
Annem Ingiliz'di.
02:20
My parents met in Oxford in the '50s,
36
122000
2000
Babamla 50'lerde Oxford'da tanışmışlar
02:22
and my mother moved to Nigeria and lived there.
37
124000
2000
ve Nijerya'ya taşınıp, orada yaşamışlar.
02:24
She was five foot two, very feisty and very English.
38
126000
4000
1,55 boyunda, çok alıngan ve çok İngiliz'di!
02:28
This is how English my mother is -- or was, she just passed.
39
130000
3000
İşte, annemin ne kadar İngiliz olduğu:
02:31
She came out to California, to Los Angeles, to visit me,
40
133000
4000
Beni ziyarete California, Los Angeles'a geldi.
02:35
and we went to Malibu, which she thought was very disappointing.
41
137000
2000
Birlikte Malibu'ya gittik. Malibu'yu görünce hayal kırıklığına uğradı.
02:37
(Laughter)
42
139000
2000
(gülüşmeler)
02:39
And then we went to a fish restaurant,
43
141000
2000
Sonra bir balık restoranına gittik.
02:41
and we had Chad, the surfer dude, serving us,
44
143000
3000
Chad adında bir surfçü bize servis yapıyordu.
02:44
and he came up and my mother said,
45
146000
2000
Yanımıza geldi ve annem sordu:
02:46
"Do you have any specials, young man?"
46
148000
2000
"Genç adam, menude özel yemeğiniz var mı?"
02:48
And Chad says, "Sure, like, we have this, like, salmon,
47
150000
4000
ve Chad cevapladı, "Tabi. yani, var; Somon gibi,
02:52
that's, like, rolled in this, like, wasabi, like, crust.
48
154000
2000
böyle, yani sarılı, gibi. Wasabi gibi, derisi var.
02:54
It's totally rad."
49
156000
2000
Kıyak yani..."
02:56
And my mother turned to me and said,
50
158000
3000
Annem bana döndü ve:
02:59
"What language is he speaking?"
51
161000
2000
"Bu hangi dilde konuşuyor"...
03:01
(Laughter)
52
163000
1000
(gülüşmeler)
03:02
I said, "English, mum."
53
164000
2000
"Ingilizce anne" dedim.
03:04
And she shook her head and said,
54
166000
2000
Kafasını iki yana salladı ve:
03:06
"Oh, these Americans. We gave them a language,
55
168000
2000
"Off bu Amerikalılar, onlara dil verdik.
03:08
why don't they use it?"
56
170000
2000
neden kullanmıyorlar?"
03:10
(Laughter)
57
172000
6000
(gülüşmeler)
03:16
So, this woman, who converted from the Church of England
58
178000
4000
İşte bu kadın, babamla evlendikten sonra, Ingiltere Klisesinden,
03:20
to Catholicism when she married my father --
59
182000
2000
Katolik Klisesine geçti.
03:22
and there's no one more rabid than a Catholic convert --
60
184000
4000
ve sonradan Katolik olanların hiçbirisi, Nijerya'nın kırsalında
03:26
decided to teach in the rural areas in Nigeria,
61
188000
4000
Ingilizce öğretmeye çalışacak kadar deli değildi.
03:30
particularly among Igbo women,
62
192000
2000
Özellikle bir Igbo kadını (Igbo: Yerel Nijerya Halkı)
03:32
the Billings ovulation method,
63
194000
2000
ve Billings doğum kontrol methodunu kullanan bir kadın.
03:34
which was the only approved birth control by the Catholic Church.
64
196000
4000
Bu Katolik klisesinin onayladığı tek doğum kontrol yöntemidir.
03:38
But her Igbo wasn't too good.
65
200000
4000
Igbo dilini pek iyi bilmiyordu.
03:42
So she took me along to translate.
66
204000
2000
Tercüme yapmam için beni yanına alırdı.
03:44
I was seven.
67
206000
2000
Yeni yaşındaydım!
03:46
(Laughter)
68
208000
1000
(gülüşmeler)
03:47
So, here are these women,
69
209000
2000
Şimdi, bir tarafta kadınlar var.
03:49
who never discuss their period with their husbands,
70
211000
3000
Kocalarıyla asla adet dönemlerini bile paylaşmayan kadınlar.
03:52
and here I am telling them, "Well, how often do you get your period?"
71
214000
4000
Diğer tarafta ben. Kadınlara soruyorum, "Ne sıklıkta regli oluyorsunuz?"
03:56
(Laughter)
72
218000
1000
(gülüşmeler)
03:57
And, "Do you notice any discharges?"
73
219000
2000
"ve hiç akıntınız oluyor mu?"
03:59
(Laughter)
74
221000
1000
(gülüşmeler)
04:00
And, "How swollen is your vulva?"
75
222000
2000
"Vulvanız ne kadar şişkin?"
04:02
(Laughter)
76
224000
5000
(gülüşmeler)
04:07
She never would have thought of herself as a feminist,
77
229000
3000
Annem kendini hiç bir zaman feminist olarak görmedi.
04:10
my mother, but she always used to say,
78
232000
3000
ama annem hep şunu söylerdi:
04:13
"Anything a man can do, I can fix."
79
235000
3000
"Bir erkeğin yaptığı herşeyi, tamir edebilirim."
04:16
(Applause)
80
238000
6000
(alkış)
04:23
And when my father complained about this situation,
81
245000
5000
Babam bu durumdan ne zaman yedi yaşında bir çocuğu
04:28
where she's taking a seven-year-old boy
82
250000
2000
kadınlarla doğum kontrolü hakkında
04:30
to teach this birth control, you know,
83
252000
2000
konuşmasından şikayet etse;
04:32
he used to say, "Oh, you're turning him into --
84
254000
2000
"Off onu, şeye çeviriyorsun,
04:34
you're teaching him how to be a woman."
85
256000
2000
kadın gibi olmayı öğretiyorsun" derdi.
04:36
My mother said, "Someone has to."
86
258000
2000
Annemin cevabı: "Ee, Biri öğretmeli!"
04:38
(Laughter)
87
260000
1000
(gülüşmeler)
04:39
This woman -- during the Biafran war,
88
261000
3000
İşte kadın! Biafran savaşında yakalanıp
04:43
we were caught in the war.
89
265000
2000
tutsak kalmıştık.
04:45
It was my mother with five little children.
90
267000
3000
Annem, beş çocuğu ile birlikte
04:48
It takes her one year, through refugee camp after refugee camp,
91
270000
3000
o mülteci kampı, bu mülteci kampı, ailesine bir hava yolu bulmak için
04:51
to make her way to an airstrip where we can fly out of the country.
92
273000
2000
ve ülkeden ayrılmak için bir sene boyunca koşuşturdu.
04:53
At every single refugee camp, she has to face off soldiers
93
275000
6000
Gittiği her bir mülteci kampında eli silahlı askerlerle uğraştı.
04:59
who want to take my elder brother Mark, who was nine,
94
281000
2000
Askerler, dokuz yaşındaki ağabeyim Mark'ı
05:01
and make him a boy soldier.
95
283000
2000
asker yapmak istiyorlardı.
05:03
Can you imagine this five-foot-two woman,
96
285000
2000
Bu 1.57'lik kadını hayal edebiliyor musunuz?
05:05
standing up to men with guns who want to kill us?
97
287000
3000
Bizi öldürmek isteyen silahlı adamların karşına dikilmiş halde?
05:09
All through that one year,
98
291000
2000
O bir yıl boyunca annem,
05:11
my mother never cried one time, not once.
99
293000
3000
bir kez olsun göz yaşı dökmedi.
05:14
But when we were in Lisbon, in the airport,
100
296000
2000
sonunda, Ingiltere'ye uçmak için, Lizbon'da
05:16
about to fly to England,
101
298000
2000
havaalanında beklerken,
05:18
this woman saw my mother wearing this dress,
102
300000
3000
bir kadın annemin yanına sokuldu.
05:21
which had been washed so many times it was basically see through,
103
303000
4000
Defalarca yıkandığından içi görünen bir elbise giyinmiş,
05:25
with five really hungry-looking kids,
104
307000
3000
birbirinden aç 5 çocuğu ile annemi gördü.
05:28
came over and asked her what had happened.
105
310000
2000
Yanına geldi ve neler olduğunu sordu.
05:30
And she told this woman.
106
312000
1000
Annem hikayesini anlattı.
05:31
And so this woman emptied out her suitcase
107
313000
2000
Kadın dinledikten sonra çantasını boşalttı
05:33
and gave all of her clothes to my mother, and to us,
108
315000
3000
ve tüm kıyafetlerini anneme ve bize verdi.
05:36
and the toys of her kids, who didn't like that very much, but --
109
318000
3000
Çocuklarının oyuncaklarını da verdi, zaten çok da sevmiyorlardı. Ama -
05:39
(Laughter) --
110
321000
1000
(Gülüşmeler)
05:40
that was the only time she cried.
111
322000
2000
O an, annem ilk defa ağladı.
05:43
And I remember years later, I was writing about my mother,
112
325000
2000
Yıllar sonra, hala hatırlıyorum: Annem hakkında yazıyordum.
05:45
and I asked her, "Why did you cry then?"
113
327000
2000
"Neden ağladın" diye sormuştum.
05:47
And she said, "You know, you can steel your heart
114
329000
3000
Dedi ki, "Her türlü beladan, kötülükten korunmak için,
05:50
against any kind of trouble, any kind of horror.
115
332000
3000
kalbini çelik telle örebilirsin.
05:53
But the simple act of kindness from a complete stranger
116
335000
5000
Ama tamamen yabancı birinden gelen basit bir şevkat
05:58
will unstitch you."
117
340000
2000
tüm dikişleri söker."
06:04
The old women in my father's village, after this war had happened,
118
346000
4000
Savaştan sonra, babamın köyündeki yaşlı bir kadın
06:08
memorized the names of every dead person,
119
350000
3000
ölülerin hepsinin adını ezbere bilirdi.
06:11
and they would sing these dirges, made up of these names.
120
353000
7000
Ağıtlar söylerlerdi. Ağıtların sözleri ölülerin isminden oluşurdu.
06:18
Dirges so melancholic that they would scorch you.
121
360000
2000
Ağıtlar çok hüzünlüdür, içinizi kavurur.
06:20
And they would sing them only when they planted the rice,
122
362000
4000
Sadece prinç ekerken ağıt okurlardı. Bu sayede,
06:24
as though they were seeding the hearts of the dead
123
366000
2000
prinçler ile birlikte, ölülerin kalplerini ektiklerini
06:26
into the rice.
124
368000
2000
düşünürlerdi.
06:28
But when it came for harvest time,
125
370000
2000
Hasat zamanı geldiğinde,
06:30
they would sing these joyful songs,
126
372000
2000
neşeli şarkılar söyenirdi.
06:32
that were made up of the names of every child
127
374000
2000
Şarkıların sözleri, o yıl doğan bebeklerin
06:34
who had been born that year.
128
376000
2000
isimlerinden oluşurdu.
06:37
And then the next planting season, when they sang the dirge,
129
379000
4000
Bir sonraki ekim zamanı, ağıt okuduklarında,
06:41
they would remove as many names of the dead
130
383000
3000
yeni doğan bebeğe eşit sayıda ölüyü
06:44
that equaled as many people that were born.
131
386000
2000
isimleriyle birlikte, hasattan çıkartıyorlar.
06:46
And in this way, these women enacted a lot of transformation,
132
388000
6000
Bu yolla, bu kadınlar, dönüşümü canlandırıyorlar.
06:52
beautiful transformation.
133
394000
2000
güzel dönüşüm...
06:54
Did you know, that before the genocide in Rwanda,
134
396000
4000
Biliyor musunuz? Rwanda'daki soykırımdan önce
06:58
the word for rape and the word for marriage
135
400000
3000
'tecavüz' ve 'evlilik' kelimeleri
07:01
was the same one?
136
403000
2000
aynıydı.
07:04
But today, women are rebuilding Rwanda.
137
406000
4000
Ama bugün, Rwanda'yı kadınlar kuruyor.
07:08
Did you also know that after apartheid,
138
410000
3000
Peki şunu biliyor musunuz? Apartheid (Güney Afrika'da ırkçı ayrımcılık) yıkılınca
07:11
when the new government went into the parliament houses,
139
413000
2000
yeni hükümet, meclis binalarına giriyor ve
07:13
there were no female toilets in the building?
140
415000
4000
kadınlar için tuvalet olmadığını görüyor!
07:17
Which would seem to suggest that apartheid
141
419000
2000
Tuvaletlerin olmayışı, apartheid'in tamamiyle
07:19
was entirely the business of men.
142
421000
2000
erkek işi olduğunu gösteriyor.
07:22
All of this to say, that despite the horror, and despite the death,
143
424000
4000
Ölümlere, kibirlere rağmen kadınların toplum içinde
07:26
women are never really counted.
144
428000
3000
sayılmadığını gösteriyor.
07:29
Their humanity never seems to matter very much to us.
145
431000
4000
Kadınların insanlığı bizim için çok şey ifade etmemiş.
07:34
When I was growing up in Nigeria --
146
436000
3000
Nijerya'da büyüdüğüm zamanlarda
07:37
and I shouldn't say Nigeria, because that's too general,
147
439000
2000
Aslında Niyerya dememeliyim, çok genel oluyor.
07:39
but in Afikpo, the Igbo part of the country where I'm from --
148
441000
3000
Urhobo'da, ülkenin Ibgo bölümünde,
07:42
there were always rites of passage for young men.
149
444000
3000
genç erkekler için ayinler düzenlenirdi.
07:45
Men were taught to be men in the ways in which we are not women,
150
447000
4000
Erkenlere erkek oldukları, kadın olmadıkları öğretilirdi.
07:49
that's essentially what it is.
151
451000
2000
Tam anlamıyla bu şekilde.
07:51
And a lot of rituals involved killing, killing little animals,
152
453000
4000
Gelişme çağında öldürme üzerine bir çok rituel vardı.
07:55
progressing along, so when I turned 13 --
153
457000
2000
Hayvanları öldürme üzerine. 13'e girdiğimde...
07:57
and, I mean, it made sense, it was an agrarian community,
154
459000
3000
Aslında gerçekten, bir mantığı var, tarımla uğraşan kitlede
08:00
somebody had to kill the animals,
155
462000
2000
birisinin, hayvan öldürmesi gerekir.
08:02
there was no Whole Foods you could go and get kangaroo steak at --
156
464000
3000
Kanguru eti alabileceğiniz toptancı pazarı yok...
08:05
so when I turned 13, it was my turn now to kill a goat.
157
467000
5000
Neyse 13'e girdiğimde, oğlak öldürme sırası bana gelmişti.
08:10
And I was this weird, sensitive kid, who couldn't really do it,
158
472000
4000
Çok tuhaf olmuştum ve bunu yapamayacak kadar hassas bir çocuktum.
08:14
but I had to do it.
159
476000
2000
ama yapmam gerekiyordu.
08:16
And I was supposed to do this alone.
160
478000
2000
ve bunu tek başıma yapmam gerekiyordu.
08:18
But a friend of mine, called Emmanuel,
161
480000
2000
Emmanuel adında bir arkadaşım bana yardım etti.
08:20
who was significantly older than me,
162
482000
2000
Benden yaşça büyüktü ve
08:22
who'd been a boy soldier during the Biafran war,
163
484000
2000
Biafran savaşında, çocuk askerlerden biriydi.
08:24
decided to come with me.
164
486000
3000
Benimle gelmeye karar verdi.
08:27
Which sort of made me feel good,
165
489000
3000
Benden çok daha fazla şey gördüğü için
08:30
because he'd seen a lot of things.
166
492000
2000
beni rahatlatmıştı.
08:32
Now, when I was growing up, he used to tell me
167
494000
2000
Büyürken bana hikayeler anlatırdı
08:34
stories about how he used to bayonet people,
168
496000
2000
Insanları nasıl süngülediği, bağırsakları
08:36
and their intestines would fall out, but they would keep running.
169
498000
3000
sarkarken nasıl koşarak nasıl kaçtıkları hikayeler...
08:39
So, this guy comes with me.
170
501000
3000
İşte bu çocuk benimle gelecek!
08:42
And I don't know if you've ever heard a goat, or seen one --
171
504000
3000
Bilmiyorum, hiç oğlak sesi duydunuz mu ya da gördünüz mü?
08:45
they sound like human beings,
172
507000
2000
İnsana benzer sesler çıkarırlar.
08:47
that's why we call tragedies "a song of a goat."
173
509000
3000
Bu yüzden trajedilere 'oğlak şarkısı' da denir.
08:50
My friend Brad Kessler says that we didn't become human
174
512000
5000
Arkadaşım Brad Kessler, "oğlakları koruyana kadar,
08:55
until we started keeping goats.
175
517000
2000
insan olamayız" der.
08:57
Anyway, a goat's eyes are like a child's eyes.
176
519000
5000
Neyse, oğlak gözü, çocuk gözüne de benzer.
09:02
So when I tried to kill this goat and I couldn't,
177
524000
2000
Tabi oğlağı öldürmeye kalktığımda, yapamadım.
09:04
Emmanuel bent down, he puts his hand over the mouth of the goat,
178
526000
5000
Emmanuel eğildi, elini oğlağın gözlerine götürdü,
09:09
covers its eyes, so I don't have to look into them,
179
531000
3000
gözlerini kapattı ki öldürüken
09:12
while I kill the goat.
180
534000
2000
bakmak zorunda olmayayım.
09:15
It didn't seem like a lot, for this guy who'd seen so much,
181
537000
4000
Bu kadar çok şey yaşamış ve oğlak öldürmeyi
09:19
and to whom the killing of a goat must have seemed
182
541000
2000
günlük hayatın bir parçası haline getirmiş bu çocuğun
09:21
such a quotidian experience,
183
543000
2000
beni korurken içine girdiği durum
09:23
still found it in himself to try to protect me.
184
545000
4000
çok da anlamlı değil.
09:29
I was a wimp.
185
551000
2000
Tırsık biriydim.
09:31
I cried for a very long time.
186
553000
2000
Uzun süre ağladım.
09:33
And afterwards, he didn't say a word.
187
555000
2000
Hiçbirşey söylemedi.
09:35
He just sat there watching me cry for an hour.
188
557000
2000
Öylece oturdu ve bir saat boyunca beni seyretti.
09:37
And then afterwards he said to me,
189
559000
2000
Sonra dedi ki:
09:39
"It will always be difficult, but if you cry like this every time,
190
561000
5000
"Her zaman zordur. Ama böyle ağmaya devam edersen,
09:44
you will die of heartbreak.
191
566000
2000
kederinden öleceksin.
09:46
Just know that it is enough sometimes
192
568000
3000
Aslında bazen, zor olduğunu bilmek bile
09:49
to know that it is difficult."
193
571000
3000
yeterlidir."
09:54
Of course, talking about goats makes me think of sheep,
194
576000
3000
Tabi ki, oğlaklardan bahsetmek, bana kuzuları hatırlatıyor,
09:57
and not in good ways.
195
579000
2000
iyi anlamda değil!
09:59
(Laughter)
196
581000
2000
(Gülüşmeler)
10:01
So, I was born two days after Christmas.
197
583000
4000
Christmas'tan iki gün sonra doğdum.
10:05
So growing up, you know, I had a cake and everything,
198
587000
3000
Çocukken herşeyim vardı, ama hiç hediye alamadım,
10:08
but I never got any presents, because, born two days after Christmas.
199
590000
4000
çünkü Christmas'tan iki gün sonra doğmuşum
10:13
So, I was about nine, and my uncle had just come back from Germany,
200
595000
3000
Yaklaşık dokuz yaşındaydım, Almanya'dan amcam geldi.
10:16
and we had the Catholic priest over,
201
598000
3000
Evimizde bir de Katolik papaz vardı.
10:19
my mother was entertaining him with tea.
202
601000
2000
Annem misafirlere çay ikram ediyordu.
10:21
And my uncle suddenly says, "Where are Chris' presents?"
203
603000
4000
Amcam, "Chris'in hediyeleri nerede?" diye sordu.
10:25
And my mother said, "Don't talk about that in front of guests."
204
607000
4000
Annem, "Misariflerin önünde bundan bahsetme" dedi.
10:29
But he was desperate to show that he'd just come back,
205
611000
3000
Ama amcam, yeni geldiğini göstermek istiyordu,
10:32
so he summoned me up, and he said,
206
614000
2000
beni yanına çağırdı, ve:
10:34
"Go into the bedroom, my bedroom.
207
616000
2000
"Yatak odasına git, benim odama.
10:36
Take anything you want out of the suitcase.
208
618000
2000
Çantamı aç, içinden istediğini al.
10:38
It's your birthday present."
209
620000
2000
O senin doğum dünü hediyen." dedi.
10:40
I'm sure he thought I'd take a book or a shirt,
210
622000
2000
Eminin, çantadan kitap ya da shirt alacağımı düşünmüştür
10:42
but I found an inflatable sheep.
211
624000
3000
ama ben şişme bir kuzu buldum.
10:45
(Laughter)
212
627000
6000
(gülüşler)
10:51
So, I blew it up and ran into the living room,
213
633000
2000
Kuzuyu şişirdim ve oturma odasına koştum.
10:53
my finger where it shouldn't have been,
214
635000
2000
Parmağımı uygunsuz bir yerine geçirmişim.
10:55
I was waving this buzzing sheep around,
215
637000
3000
Vızıldayan kuzuyu havada sallıyordum.
10:58
and my mother looked like she was going to die of shock.
216
640000
3000
Ammen, şoktan ölecekmiş gibi görünüyordu.
11:01
(Laughter)
217
643000
2000
(Gülüşmeler)
11:04
And Father McGetrick was completely unflustered,
218
646000
3000
Peder McGerick tamamen sakindi.
11:07
just stirred his tea and looked at my mother and said,
219
649000
2000
Sakince çayından bir yudum aldı ve anneme baktı,
11:09
"It's all right Daphne, I'm Scottish."
220
651000
3000
"Sakin ol Daphne, Ben bir İskoç'um."
11:12
(Laughter)
221
654000
2000
(gülüşler)
11:14
(Applause)
222
656000
14000
(alkışlar)
11:28
My last days in prison, the last 18 months,
223
670000
6000
Hapisanede son günlerim, son 18 ayım.
11:34
my cellmate -- for the last year, the first year of the last 18 months --
224
676000
4000
Son 18 ayın son bir senesinde, hücre arkadaşımlayım.
11:38
my cellmate was 14 years old.
225
680000
3000
Hücre arkadaşım 14 yaşında bir çocuktu.
11:41
The name was John James,
226
683000
3000
İsmi John James'di.
11:44
and in those days, if a family member committed a crime,
227
686000
4000
O günlerde, bir aile şuç işlerse,
11:48
the military would hold you as ransom
228
690000
3000
güvenlik çocuğu fidye olarak tutabilirdi.
11:51
till your family turned themselves in.
229
693000
2000
taa ki, aile kendini teslim edene kadar...
11:53
So, here was this 14-year-old kid on death row.
230
695000
3000
Neyse, bu çocuk, 14 yaşında, idam sırasını bekliyor.
11:56
And not everybody on death row was a political prisoner.
231
698000
2000
Sırada bekleyenlerin hepsi siyasi suçlu değil;
11:58
There were some really bad people there.
232
700000
3000
bazıları gerçekten çok kötü insanlar.
12:01
And he had smuggled in two comics, two comic books --
233
703000
3000
Bu çocuk iki tane çizgi roman çaldığı için tutuklanmış,
12:04
"Spiderman" and "X-Men."
234
706000
2000
İki çizgi roman: Örümcek Adam ve X-Men.
12:06
He was obsessed.
235
708000
1000
Takıntılıydı.
12:07
And when he got tired of reading them,
236
709000
2000
Okumaktan sıkıldığı zaman,
12:09
he started to teach the men in death row how to read,
237
711000
4000
ölüm sırasını bekleyenlere, okumayı öğretmeye başlamıştı.
12:13
with these comic books.
238
715000
2000
bu çizgi romanlarla!
12:15
And so, I remember night after night,
239
717000
4000
Hatırlıyorum, her gece, her gece,
12:19
you'd hear all these men, these really hardened criminals,
240
721000
2000
Ağır suçlu adamlar, John James'in çevresine toplanmış,
12:21
huddled around John James, reciting, "Take that, Spidey!"
241
723000
5000
ezberden okurlardı, "Al bakalım Örümcek Adam!!!"
12:26
(Laughter)
242
728000
2000
(gülüşler)
12:28
It's incredible.
243
730000
2000
İnanılmaz!
12:31
I was really worried.
244
733000
2000
Gerçekten endişeliydim.
12:33
He didn't know what death row meant.
245
735000
2000
Ölüm sırasını beklemenin ne olduğunu bilmiyordu.
12:35
I'd been there twice,
246
737000
2000
Ben iki kere girmiştim
12:37
and I was terribly afraid that I was going to die.
247
739000
2000
ve öleceğim için dehşet içinde korkuyordum.
12:39
And he would always laugh, and say,
248
741000
2000
Her zaman güler ve
12:41
"Come on, man, we'll make it out."
249
743000
2000
"Hadi ama, hallederiz." derdi.
12:43
Then I'd say, "How do you know?"
250
745000
2000
"Nereden biliyorsun?" diye sorardım.
12:45
And he said, "Oh, I heard it on the grapevine."
251
747000
3000
"Fısıtlı gazetelerinden" derdi.
12:49
They killed him.
252
751000
2000
Onu öldürdüler.
12:51
They handcuffed him to a chair,
253
753000
3000
Ellerinden sandalyeye kelepçelediler,
12:54
and they tacked his penis to a table with a six-inch nail,
254
756000
5000
penisini 15 santimlik çivi ile masaya çaktılar,
13:00
then left him there to bleed to death.
255
762000
3000
kan kaybından ölüme bıraktılar...
13:03
That's how I ended up in solitary, because I let my feelings be known.
256
765000
8000
Kasvetin içine düştüm. Hissettiklerimi anlatmak istedim.
13:12
All around us, everywhere, there are people like this.
257
774000
5000
Tüm çevremizde, her yerde, böyle insanlar var.
13:17
The Igbo used to say that they built their own gods.
258
779000
6000
Igbo, kendi tanrılarını kendilerinin yarattığını söylerdi.
13:23
They would come together as a community,
259
785000
2000
Toplu olarak bir araya gelirler,
13:25
and they would express a wish.
260
787000
3000
ve bir dilek tutarlar,
13:28
And their wish would then be brought to a priest,
261
790000
2000
dileklerini papaza iletirlerdi.
13:30
who would find a ritual object,
262
792000
3000
Papaz rituel bir simge bulur,
13:33
and the appropriate sacrifices would be made,
263
795000
2000
uygun kurbanlığı seçer.
13:35
and the shrine would be built for the god.
264
797000
3000
Sonra kurban için bir tapınak kurulur;
13:38
But if the god became unruly and began to ask for human sacrifice,
265
800000
5000
eğer tanrı haşarılık yapar ve insan kurban isterse,
13:43
the Igbos would destroy the god.
266
805000
2000
Igbo'lar tanrıyı yok eder,
13:45
They would knock down the shrine,
267
807000
3000
tapınağı çökertir ve
13:48
and they would stop saying the god's name.
268
810000
2000
tanrının adını anmayı bırakır.
13:50
This is how they came to reclaim their humanity.
269
812000
5000
İşte bu onların insanlığı islah yolu.
13:55
Every day, all of us here,
270
817000
2000
Hergün, buradaki hepimiz,
13:57
we're building gods that have gone rampant,
271
819000
3000
sınır tanımayan tanrılar yaratıyoruz.
14:00
and it's time we started knocking them down
272
822000
3000
Onları çökertmenin zamanı geldi.
14:03
and forgetting their names.
273
825000
2000
Ve isimlerini unutmanın.
14:06
It doesn't require a tremendous thing.
274
828000
3000
Bunun için büyük birşeye ihtiyacımız yok.
14:09
All it requires is to recognize among us, every day --
275
831000
4000
Sadece içimizde görmemiz gerekiyor, her gün.
14:13
the few of us that can see -- are surrounded by people
276
835000
3000
Görebilenlerden bazıları, az önce
14:16
like the ones I've told you.
277
838000
3000
hikayelerini anlattığım kişiler ile çevrili.
14:19
There are some of you in this room, amazing people,
278
841000
3000
Bazılarınız, bu odadakilerin bazıları, harika insanlar.
14:22
who offer all of us the mirror to our own humanity.
279
844000
5000
Bize kendi insanlığımızı gösteren ayna insanlar.
14:28
I want to end with a poem by an American poet called Lucille Clifton.
280
850000
5000
Amerikalı şair Lucille Clifton'un bir şiiri ile bitirmek istiyorum.
14:33
The poem is called "Libation," and it's for my friend Vusi
281
855000
5000
Şiirin adı "Libation", bir tür ikram içeceği.
14:38
who is in the audience here somewhere.
282
860000
2000
Vusi için geliyor, dinleyicilerin arasında bir yerde.
14:42
"Libation,
283
864000
2000
"Libation,"
14:44
North Carolina, 1999.
284
866000
3000
Kuzey Carolina, 1999
14:47
I offer to this ground, this gin.
285
869000
6000
Bu toprağa bu cini sunuyorum.
14:54
I imagine an old man crying here,
286
876000
3000
Yaşlı, ağlayan bir adam düşlüyorum,
14:57
out of the sight of the overseer.
287
879000
4000
Ustabaşının göremediği yerlerde,
15:01
He pushes his tongue through a hole
288
883000
3000
dilini, eğer sağlam olsaydı
15:04
where his tooth would be, if he were whole.
289
886000
4000
dişlerinin olduğu yerden uzatan, adam.
15:09
It aches in that space where his tooth would be,
290
891000
4000
Acıyorken dişlerinin olduğu yer,
15:13
where his land would be,
291
895000
3000
toprağının olduğu yer,
15:16
his house, his wife, his son, his beautiful daughter.
292
898000
6000
evinin, karısının, oğlunun, kızının olduğu yer;
15:22
He wipes sorrow from his face,
293
904000
5000
kederi yüzünden silip atıyor.
15:27
and puts his thirsty finger to his thirsty tongue,
294
909000
4000
Susuz parmağını, diline bastırıyor,
15:31
and tastes the salt.
295
913000
3000
ve tuzu tadıyor.
15:37
I call a name that could be his.
296
919000
2000
Yaşlı adamın olacak bir isim söylüyorum,
15:39
This is for you, old man.
297
921000
4000
senin için yaşlı adam
15:44
This gin, this salty earth."
298
926000
4000
Bu cin, bu tuzlu toprak
15:48
Thank you.
299
930000
2000
Teşekkür ederim,
15:50
(Applause)
300
932000
19000
(Alkış)
ABOUT THE SPEAKER
Chris Abani - Novelist, poetImprisoned three times by the Nigerian government, Chris Abani turned his experience into poems that Harold Pinter called "the most naked, harrowing expression of prison life and political torture imaginable." His novels include GraceLand (2004) and The Virgin of Flames (2007).
Why you should listen
Chris Abani's first novel, published when he was 16, was Masters of the Board, a political thriller about a foiled Nigerian coup. The story was convincing enough that the Nigerian government threw him in jail for inciting a coincidentally timed real-life coup. Imprisoned and tortured twice more, he channeled the experience into searing poetry.
Abani's best-selling 2004 novel GraceLand is a searing and funny tale of a young Nigerian boy, an Elvis impersonator who moves through the wide, wild world of Lagos, slipping between pop and traditional cultures, art and crime. It's a perennial book-club pick, a story that brings the postcolonial African experience to vivid life.
Now based in Los Angeles, Abani published The Virgin of Flames in 2007. He is also a publisher, running the poetry imprint Black Goat Press.
Chris Abani | Speaker | TED.com