TEDGlobal 2012
Leslie T. Chang: The voices of China's workers
Leslie T. Chang: Tiếng nói của công nhân Trung Quốc
Filmed:
Readability: 3.8
1,558,400 views
Trong cuộc tranh luận đang diễn ra về vấn đề toàn cầu hóa, những gì thiếu sót chính là tiếng nói của công nhân. Hàng triệu người đã lên thành phố và làm việc cho các nhà máy ở Trung Quốc cũng như các quốc gia mới nổi khác, sản xuất những hàng hoá được bán ra trên toàn thế giới. Phóng viên Leslie T. Chang đã tiếp cận những nữ công nhân làm việc tại một trong những thành phố lớn của Trung Quốc, và thuật lại những câu chuyện về họ.
Leslie T. Chang - Journalist
In her reporting and writing, Leslie T. Chang explores the lives of workers in China, focusing on the experience of women. Full bio
In her reporting and writing, Leslie T. Chang explores the lives of workers in China, focusing on the experience of women. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
Xin chào.
Tôi muốn nói một chút
Tôi muốn nói một chút
00:16
Hi. So I'd like to talk a little bit about the people
0
794
2416
về những người tạo ra những thứ
mà chúng ta sử dụng hằng ngày:
mà chúng ta sử dụng hằng ngày:
00:19
who make the things we use every day:
1
3210
2529
00:21
our shoes, our handbags, our computers and cell phones.
2
5739
3760
giày, túi xách, máy tính,
và điện thoại.
và điện thoại.
00:25
Now, this is a conversation that often calls up a lot of guilt.
3
9499
4446
Cuộc nói chuyện này
thường gợi lên nhiều cảm giác tội lỗi.
thường gợi lên nhiều cảm giác tội lỗi.
00:29
Imagine the teenage farm girl who makes less than
4
13945
3591
Hãy tưởng tượng
các thiếu nữ nông thôn kiếm được
các thiếu nữ nông thôn kiếm được
00:33
a dollar an hour stitching your running shoes,
5
17536
2856
ít hơn một đô la
cho một giờ khâu giày chạy cho bạn.
cho một giờ khâu giày chạy cho bạn.
00:36
or the young Chinese man who jumps off a rooftop
6
20392
2698
hay một chàng trai trẻ Trung Quốc ,
nhảy xuống từ trên mái nhà
nhảy xuống từ trên mái nhà
00:38
after working overtime assembling your iPad.
7
23090
4040
sau khi làm thêm giờ
để lắp ráp chiếc iPad cho bạn.
để lắp ráp chiếc iPad cho bạn.
00:43
We, the beneficiaries of globalization, seem to exploit
8
27130
3608
Chúng ta, những người hưởng lợi từ toàn cầu hóa,
dường như bóc lột
dường như bóc lột
00:46
these victims with every purchase we make,
9
30738
2703
những nạn nhân này
với tất thảy mọi thứ mà chúng ta mua sắm,
với tất thảy mọi thứ mà chúng ta mua sắm,
00:49
and the injustice
10
33441
1633
và sự bất công
00:50
feels embedded in the products themselves.
11
35074
3089
nằm trong chính những sản phẩm đó.
00:54
After all, what's wrong with a world in which a worker
12
38163
2560
Cuối cùng, có gì sai ở thế giới
khi một người công nhân
khi một người công nhân
00:56
on an iPhone assembly line can't even afford to buy one?
13
40723
3776
trong dây chuyền sản xuất iPhone
không thể mua lấy một cái cho chính mình?
không thể mua lấy một cái cho chính mình?
01:00
It's taken for granted that Chinese factories are oppressive,
14
44499
2650
Việc những nhà máy Trung Quốc
luôn áp bức công nhân
luôn áp bức công nhân
01:03
and that it's our desire for cheap goods
15
47149
2731
và chính nhu cầu mua hàng giá rẻ
của chúng ta
của chúng ta
01:05
that makes them so.
16
49880
2361
đã khiến họ làm như thế.
01:08
So, this simple narrative equating Western demand
17
52241
3815
Câu chuyện đơn giản này
về nhu cầu của người phương Tây,
về nhu cầu của người phương Tây,
01:11
and Chinese suffering is appealing,
18
56056
2812
và sự chịu đựng của người Trung Quốc
rất đáng được chú ý.
rất đáng được chú ý.
01:14
especially at a time when many of us already feel guilty
19
58868
2635
đặc biệt là ở thời điểm
đa số chúng ta đã cảm thấy tội lỗi
đa số chúng ta đã cảm thấy tội lỗi
01:17
about our impact on the world,
20
61503
2578
về tác động của mình lên thế giới.
01:19
but it's also inaccurate and disrespectful.
21
64081
3783
Nhưng cảm giác ấy không hề chính xác,
mà có phần thiếu tôn trọng.
mà có phần thiếu tôn trọng.
01:23
We must be peculiarly self-obsessed to imagine that we
22
67864
2984
Chúng ta quá tự tin
khi nghĩ rằng mình
khi nghĩ rằng mình
01:26
have the power to drive tens of millions of people
23
70848
3168
có sức mạnh làm mười triệu người
01:29
on the other side of the world to migrate and suffer
24
74016
2712
ở phía bên kia của thế giới
di cư và chịu khổ
di cư và chịu khổ
01:32
in such terrible ways.
25
76728
2795
theo những cách khủng khiếp
đến như vậy.
đến như vậy.
01:35
In fact, China makes goods for markets all over the world,
26
79523
2818
Trong thực tế, Trung Quốc sản xuất hàng hóa
cho nhiều thị trường trên toàn thế giới
cho nhiều thị trường trên toàn thế giới
01:38
including its own, thanks to a combination of factors:
27
82341
3588
kể cả của chính Trung Quốc,
vì những lý do sau đây:
vì những lý do sau đây:
01:41
its low costs, its large and educated workforce,
28
85929
3406
chi phí thấp, lực lượng lao động lớn
và được giáo dục
và được giáo dục
01:45
and a flexible manufacturing system
29
89335
2466
và một hệ thống sản xuất linh hoạt
01:47
that responds quickly to market demands.
30
91801
3151
có thể đáp ứng nhanh
với nhu cầu thị trường.
với nhu cầu thị trường.
01:50
By focusing so much on ourselves and our gadgets,
31
94952
3049
Vì tập trung quá nhiều vào bản thân
và tiện ích của mình,
và tiện ích của mình,
01:53
we have rendered the individuals on the other end
32
98001
2463
chúng ta đã biến
những cá nhân đầu bên kia
những cá nhân đầu bên kia
01:56
into invisibility, as tiny and interchangeable
33
100464
3360
thành tàng hình,
nhỏ và dễ thay đổi
nhỏ và dễ thay đổi
01:59
as the parts of a mobile phone.
34
103824
3055
như những linh kiện
của một chiếc điện thoại.
của một chiếc điện thoại.
02:02
Chinese workers are not forced into factories
35
106879
2665
Công nhân Trung Quốc
không bị bắt làm việc cho các nhà máy
không bị bắt làm việc cho các nhà máy
02:05
because of our insatiable desire for iPods.
36
109544
2479
để phục vụ nhu cầu vô hạn
về iPod của chúng ta.
về iPod của chúng ta.
02:07
They choose to leave their homes in order to earn money,
37
112023
3072
Họ chọn rời khỏi nhà mình
để kiếm tiền,
để kiếm tiền,
02:10
to learn new skills, and to see the world.
38
115095
3953
để học những kỹ năng mới,
và để nhìn ra thế giới.
và để nhìn ra thế giới.
02:14
In the ongoing debate about globalization, what's
39
119048
2393
Trong cuộc tranh luận
đang diễn ra về toàn cầu hóa,
đang diễn ra về toàn cầu hóa,
02:17
been missing is the voices of the workers themselves.
40
121441
3431
những gì đang mất đi
là tiếng nói của chính các công nhân.
là tiếng nói của chính các công nhân.
02:20
Here are a few.
41
124872
2305
Dưới đây là một vài ví dụ
02:23
Bao Yongxiu: "My mother tells me to come home
42
127177
3749
Bảo Yongxiu:
"Mẹ tôi nói với tôi hãy về nhà
"Mẹ tôi nói với tôi hãy về nhà
02:26
and get married, but if I marry now, before I have fully
43
130926
3724
và kết hôn, nhưng nếu tôi lập gia đình bây giờ,
trước khi hoàn toàn phát triển bản thân mình
trước khi hoàn toàn phát triển bản thân mình
02:30
developed myself, I can only marry an ordinary worker,
44
134650
4085
tôi chỉ có thể kết hôn
một công nhân bình thường,
một công nhân bình thường,
02:34
so I'm not in a rush."
45
138735
2503
Vì vậy tôi không vội vã."
02:37
Chen Ying: "When I went home for the new year,
46
141238
3042
Chen Ying: "khi tôi về nhà dịp năm mới,
02:40
everyone said I had changed. They asked me,
47
144280
3256
tất cả mọi người nói tôi đã thay đổi.
Họ hỏi tôi,
Họ hỏi tôi,
02:43
what did you do that you have changed so much?
48
147536
3097
con đã làm những gì
con đã thay đổi rất nhiều?
con đã thay đổi rất nhiều?
02:46
I told them that I studied and worked hard. If you tell them
49
150633
3278
Tôi nói với họ rằng
tôi đã học và làm việc chăm chỉ.
tôi đã học và làm việc chăm chỉ.
02:49
more, they won't understand anyway."
50
153911
3368
Nếu bạn nói với họ nhiều hơn thế,
họ sẽ chẳng thể hiểu được đâu."
họ sẽ chẳng thể hiểu được đâu."
02:53
Wu Chunming: "Even if I make a lot of money,
51
157279
3385
Wu Chunming: "Ngay cả nếu khi
tôi kiếm được rất nhiều tiền,
tôi kiếm được rất nhiều tiền,
02:56
it won't satisfy me.
52
160664
2151
tôi vẫn sẽ không hài lòng.
02:58
Just to make money is not enough meaning in life."
53
162815
4369
Kiếm tiền không đủ
để làm cuộc sống trở nên ý nghĩa."
để làm cuộc sống trở nên ý nghĩa."
03:03
Xiao Jin: "Now, after I get off work, I study English,
54
167184
4712
Xiao Jin: "Bây giờ, sau giờ làm,
tôi học thêm tiếng Anh,
tôi học thêm tiếng Anh,
03:07
because in the future, our customers won't
55
171896
1789
bởi vì trong tương lai,
khách hàng của chúng tôi sẽ không
khách hàng của chúng tôi sẽ không
03:09
be only Chinese, so we must learn more languages."
56
173685
3862
chỉ là người Trung Quốc, do đó,
chúng tôi phải học thêm ngoại ngữ."
chúng tôi phải học thêm ngoại ngữ."
03:13
All of these speakers, by the way, are young women,
57
177547
2771
Tất cả những người nói trên,
đều là những phụ nữ trẻ,
đều là những phụ nữ trẻ,
03:16
18 or 19 years old.
58
180318
3082
18 hoặc 19 tuổi.
03:19
So I spent two years getting to know assembly line workers
59
183400
2942
Vì vậy tôi đã dành hai năm
để làm quen những công nhân dây chuyền lắp ráp
để làm quen những công nhân dây chuyền lắp ráp
03:22
like these in the south China factory city called Dongguan.
60
186342
3929
như thế này ở thành phố công nghiệp
phía Nam Trung Quốc, Đông Quảng.
phía Nam Trung Quốc, Đông Quảng.
03:26
Certain subjects came up over and over:
61
190271
2520
Một vài chủ đề nhất định cứ được bàn tán mãi:
03:28
how much money they made,
62
192791
1904
họ kiếm được bao nhiêu tiền ,
03:30
what kind of husband they hoped to marry,
63
194695
2379
họ hy vọng kết hôn
với những hình mẫu chồng nào,
với những hình mẫu chồng nào,
03:32
whether they should jump to another factory
64
197074
2125
liệu có họ nên nhảy việc
đến một nhà máy khác
đến một nhà máy khác
03:35
or stay where they were.
65
199199
2200
hay tiếp tục làm việc ở chỗ cũ..
03:37
Other subjects came up almost never, including
66
201399
2193
Các đề tài khác gần như không bao giờ
được nhắc đến, bao gồm cả
được nhắc đến, bao gồm cả
03:39
living conditions that to me looked close to prison life:
67
203592
3447
điều kiện sống mà tôi đánh giá là
gần như là tù ngục:
gần như là tù ngục:
03:42
10 or 15 workers in one room,
68
207039
2283
10 hoặc 15 công nhân
trong một căn phòng,
trong một căn phòng,
03:45
50 people sharing a single bathroom,
69
209322
3359
50 người chia sẻ
một phòng tắm duy nhất,
một phòng tắm duy nhất,
03:48
days and nights ruled by the factory clock.
70
212681
3334
ngày và đêm bị cai trị bởi
chiếc đồng hồ của nhà máy .
chiếc đồng hồ của nhà máy .
03:51
Everyone they knew lived in similar circumstances,
71
216015
3488
Tất cả mọi người họ biết đều
sống trong những hoàn cảnh tương tự,
sống trong những hoàn cảnh tương tự,
03:55
and it was still better than the dormitories and homes
72
219503
2761
và nó vẫn còn tốt hơn
so với các ký túc xá và nhà ở
so với các ký túc xá và nhà ở
03:58
of rural China.
73
222264
2568
tại các vùng nông thôn Trung Quốc.
04:00
The workers rarely spoke about the products they made,
74
224832
2726
Các công nhân ít khi nói về
các sản phẩm mà họ làm ra,
các sản phẩm mà họ làm ra,
04:03
and they often had great difficulty explaining
75
227558
2344
và họ thường gặp nhiều khó khăn
trong việc giải thích
trong việc giải thích
04:05
what exactly they did.
76
229902
2442
chính xác những gì họ đã làm.
04:08
When I asked Lu Qingmin,
77
232344
1711
Khi tôi hỏi Lu Qingmin,
04:09
the young woman I got to know best,
78
234055
2102
người phụ nữ trẻ mà tôi biết rõ nhất,
04:12
what exactly she did on the factory floor,
79
236157
2467
chính xác những gì cô ấy
đã làm trên sàn nhà máy,
đã làm trên sàn nhà máy,
04:14
she said something to me in Chinese that sounded like
80
238624
2405
cô ấy nói điều gì đó với tôi
bằng tiếng Trung Quốc có vẻ như
bằng tiếng Trung Quốc có vẻ như
04:16
"qiu xi."
81
241029
1777
"qiu xi."
04:18
Only much later did I realize that she had been saying
82
242806
2969
Chỉ sau đó, tôi nhận ra rằng
cô đã có nói
cô đã có nói
04:21
"QC," or quality control.
83
245775
3224
"QC", hay kiểm soát chất lượng.
04:24
She couldn't even tell me what she did on the factory floor.
84
248999
3863
Cô thậm chí không thể nói cho tôi nghe
những gì cô đã làm trên sàn nhà máy.
những gì cô đã làm trên sàn nhà máy.
04:28
All she could do was parrot a garbled abbreviation
85
252862
2457
Tất cả những gì cô ấy có thể làm
là nhại lại một từ viết tắt rời rạc
là nhại lại một từ viết tắt rời rạc
04:31
in a language she didn't even understand.
86
255319
3994
trong một ngôn ngữ
mà cô thậm chí còn không hiểu.
mà cô thậm chí còn không hiểu.
04:35
Karl Marx saw this as the tragedy of capitalism,
87
259313
3622
Karl Marx coi đây là bi kịch
của chủ nghĩa tư bản,
của chủ nghĩa tư bản,
04:38
the alienation of the worker from the product of his labor.
88
262935
4043
sự xa lạ của công nhân
đối với các sản phẩm từ chính nhà máy của họ.
đối với các sản phẩm từ chính nhà máy của họ.
04:42
Unlike, say, a traditional maker of shoes or cabinets,
89
266978
3624
Không giống như
một người thợ làm giày hoặc tủ truyền thống
một người thợ làm giày hoặc tủ truyền thống
04:46
the worker in an industrial factory has no control,
90
270602
3247
nhân viên nhà máy không có sự kiểm soát,
04:49
no pleasure, and no true satisfaction or understanding
91
273849
3257
không có niềm vui, không có sự hài lòng thật sự
hay sự hiểu biết
hay sự hiểu biết
04:53
in her own work.
92
277106
2191
trong công việc riêng của cô ấy.
04:55
But like so many theories that Marx arrived at
93
279297
2416
Nhưng như nhiều giả thuyết mà Marx đã đặt ra
04:57
sitting in the reading room of the British Museum,
94
281713
2819
khi ngồi trong phòng đọc sách của bảo tàng Anh,
05:00
he got this one wrong.
95
284532
2826
ông đã sai trong việc nhìn nhận vấn đề này.
05:03
Just because a person spends her time
96
287358
2299
Chỉ vì một người đã dành thời gian
05:05
making a piece of something does not mean
97
289657
2768
tạo ra một mẩu của một cái gì đó
không có nghĩa là
không có nghĩa là
05:08
that she becomes that, a piece of something.
98
292425
2552
cô ấy sẽ trở thành một mẩu của thứ đó.
05:10
What she does with the money she earns,
99
294977
3103
Những gì cô làm với số tiền kiếm được,
05:13
what she learns in that place, and how it changes her,
100
298080
3505
những gì cô học được tại nới đó,
và làm thế nào nó đã thay đổi cô,
và làm thế nào nó đã thay đổi cô,
05:17
these are the things that matter.
101
301585
2761
đó là những thứ quan trọng (với cô).
05:20
What a factory makes is never the point, and
102
304346
2300
thứ mà nhà máy tạo ra
không quan trọng với họ
không quan trọng với họ
05:22
the workers could not care less who buys their products.
103
306646
4084
các công nhân không mấy quan tâm
đến việc ai là người mua sản phẩm.
đến việc ai là người mua sản phẩm.
05:26
Journalistic coverage of Chinese factories,
104
310730
2488
Chính báo chí đề cập đến
các nhà máy Trung Quốc,
các nhà máy Trung Quốc,
05:29
on the other hand, plays up this relationship
105
313218
2112
mặt khác, mới là đầu mối
dấy lên mối quan hệ này,
dấy lên mối quan hệ này,
05:31
between the workers and the products they make.
106
315330
2829
mối quan hệ giữa công nhân
và các sản phẩm mà họ làm ra.
và các sản phẩm mà họ làm ra.
05:34
Many articles calculate: How long would it take
107
318159
3089
Nhiều bài viết tính toán: người công nhân
05:37
for this worker to work in order to earn enough money
108
321248
2844
sẽ phải làm việc trong bao lâu để đủ tiền
05:39
to buy what he's making?
109
324092
2460
mua cái mà anh ta tạo ra?
05:42
For example, an entry-level-line assembly line worker
110
326552
2488
Ví dụ, công nhân mới vào nghề
trong một dây chuyền lắp ráp tại Trung Quốc
trong một dây chuyền lắp ráp tại Trung Quốc
05:44
in China in an iPhone plant would have to shell out
111
329040
3272
trong khu công nghiệp sản xuất iPhone
sẽ phải dành ra
sẽ phải dành ra
05:48
two and a half months' wages for an iPhone.
112
332312
3545
hai tháng rưỡi lương
để sắm một chiếc iPhone.
để sắm một chiếc iPhone.
05:51
But how meaningful is this calculation, really?
113
335857
3337
Nhưng liệu tính toán này
có ý nghĩa như thế nào?
có ý nghĩa như thế nào?
05:55
For example, I recently wrote an article
114
339194
1990
Ví dụ, gần đây tôi đã viết một bài viết
05:57
in The New Yorker magazine,
115
341184
978
trên tạp chí The New Yorker,
05:58
but I can't afford to buy an ad in it.
116
342162
3239
nhưng tôi không đủ tiền
để mua một quảng cáo trong đó.
để mua một quảng cáo trong đó.
06:01
But, who cares? I don't want an ad in The New Yorker,
117
345401
2056
Tuy nhiên, ai quan tâm nào?
Tôi không muốn quảng cáo trên New Yorker,
Tôi không muốn quảng cáo trên New Yorker,
06:03
and most of these workers don't really want iPhones.
118
347457
2865
và hầu hết những người lao động
không thực sự muốn sở hữu iPhone.
không thực sự muốn sở hữu iPhone.
06:06
Their calculations are different.
119
350322
2760
Tính toán của họ là khác nhau.
06:08
How long should I stay in this factory?
120
353082
1814
Tôi nên ở bao lâu trong nhà máy này?
06:10
How much money can I save?
121
354896
2463
Tôi có thể tiết kiệm
được bao nhiêu tiền ?
được bao nhiêu tiền ?
06:13
How much will it take to buy an apartment or a car,
122
357359
2570
Sẽ phải mất bao lâu
mới đủ tiền mua một căn hộ hoặc một chiếc xe,
mới đủ tiền mua một căn hộ hoặc một chiếc xe,
06:15
to get married, or to put my child through school?
123
359929
4590
để kết hôn,
hay để gửi con tôi vào trường học?
hay để gửi con tôi vào trường học?
06:20
The workers I got to know had a curiously abstract
124
364519
2691
Các công nhân mà tôi biết
có một mối quan hệ trừu tượng
có một mối quan hệ trừu tượng
06:23
relationship with the product of their labor.
125
367210
3758
một cách đáng ngạc nhiên
với các sản phẩm mà họ tạo ra.
với các sản phẩm mà họ tạo ra.
06:26
About a year after I met Lu Qingmin, or Min,
126
370968
3142
Khoảng một năm sau khi gặp Lu Qingmin,
hay còn gọi là Min,
hay còn gọi là Min,
06:30
she invited me home to her family village
127
374110
2034
cô ấy mời tôi về nhà
về quê nhà cô ấy
về quê nhà cô ấy
06:32
for the Chinese New Year.
128
376144
2223
vào dịp Tết Âm Lịch.
06:34
On the train home, she gave me a present:
129
378367
2386
Trên chuyến tàu về quê,
cô ấy đã tặng tôi một món quà:
cô ấy đã tặng tôi một món quà:
06:36
a Coach brand change purse with brown leather trim.
130
380753
4391
một cái ví hiệu Coach
với viền cắt da màu nâu .
với viền cắt da màu nâu .
06:41
I thanked her, assuming it was fake,
131
385144
1673
Tôi cảm ơn cô ấy,
bụng cứ nghĩ rằng đó là đồ giả,
bụng cứ nghĩ rằng đó là đồ giả,
06:42
like almost everything else for sale in Dongguan.
132
386817
3477
giống như hầu hết mọi thứ khác
được bán tại Đông Quảng.
được bán tại Đông Quảng.
06:46
After we got home, Min gave her mother another present:
133
390294
3809
Khi về đến nhà,
Min lại cho mẹ mình một món quà khác:
Min lại cho mẹ mình một món quà khác:
06:50
a pink Dooney & Bourke handbag,
134
394103
2185
một túi xách màu hồng
hiệu Dooney & Bourke,
hiệu Dooney & Bourke,
06:52
and a few nights later, her sister was showing off
135
396288
2423
và một vài đêm sau,
em gái của cô đã khoe ra
em gái của cô đã khoe ra
06:54
a maroon LeSportsac shoulder bag.
136
398711
3504
một chiếc balo LeSportsac màu nâu.
06:58
Slowly it was dawning on me that these handbags
137
402215
3800
Dần dần, tôi biết được rằng
những túi xách này
những túi xách này
07:01
were made by their factory,
138
406015
2017
được tạo ra từ nhà máy của họ,
07:03
and every single one of them was authentic.
139
408032
3166
và mỗi một cái trong số chúng
đều là hàng thật.
đều là hàng thật.
07:07
Min's sister said to her parents,
140
411198
2465
Em gái của Min nói với cha mẹ cô,
07:09
"In America, this bag sells for 320 dollars."
141
413663
3362
"Tại Mỹ, chiếc túi này được bán
với giá 320 đô la."
với giá 320 đô la."
07:12
Her parents, who are both farmers, looked on, speechless.
142
417025
3039
Cha mẹ của cô, cả hai đều là nông dân,
nhìn vào nó, không nói nên lời.
nhìn vào nó, không nói nên lời.
07:15
"And that's not all -- Coach is coming out with a new line,
143
420064
2559
"Và đó không phải là tất cả
- Coach sắp ra một dòng mới,
- Coach sắp ra một dòng mới,
07:18
2191," she said. "One bag will sell for 6,000."
144
422623
4801
2191,"cô nói.
"Một chiếc túi sẽ được bán với giá 6.000."
"Một chiếc túi sẽ được bán với giá 6.000."
07:23
She paused and said, "I don't know if that's 6,000 yuan or
145
427424
4247
Cô ngừng lại và thốt lên,
"con không biết liệu đó là 6.000 yuan
"con không biết liệu đó là 6.000 yuan
07:27
6,000 American dollars, but anyway, it's 6,000." (Laughter)
146
431671
5647
hay 6.000 Đô la Mỹ, nhưng dù sao,
nó là 6.000. " (Tiếng cười)
nó là 6.000. " (Tiếng cười)
07:33
Min's sister's boyfriend, who had traveled home with her
147
437318
2595
Bạn trai của em gái Min,
người đã cùng về nhà với cô ấy
người đã cùng về nhà với cô ấy
07:35
for the new year, said,
148
439913
2117
nhân dịp năm mới, cho biết:
07:37
"It doesn't look like it's worth that much."
149
442030
2833
"Nó trông có vẻ không đáng giá đến vậy."
07:40
Min's sister turned to him and said, "Some people actually
150
444863
2825
Em gái của Min quay sang anh ta và nói,
"Một số người thực sự
"Một số người thực sự
07:43
understand these things. You don't understand shit."
151
447688
3544
hiểu những món đồ này.
Anh không hiểu cái khỉ khô gì hết."
Anh không hiểu cái khỉ khô gì hết."
07:47
(Laughter) (Applause)
152
451232
4655
(Tiếng cười) (Vỗ tay)
07:51
In Min's world, the Coach bags had a curious currency.
153
455887
4040
Trong thế giới của MIn, các túi xách hiệu Coach
sở hữu một loại tiền tệ gây tò mò.
sở hữu một loại tiền tệ gây tò mò.
07:55
They weren't exactly worthless, but they were nothing
154
459927
2320
Chúng không chính xác là vô giá trị,
nhưng khác xa với giá trị thực tế
nhưng khác xa với giá trị thực tế
07:58
close to the actual value, because almost no one they knew
155
462247
2710
, bởi vì hầu như không một ai
mà chị em Min quen biết
mà chị em Min quen biết
08:00
wanted to buy one, or knew how much it was worth.
156
464957
3930
lại muốn sắm lấy một cái cả,
hoặc biết được rằng giá trị của nó là bao nhiêu.
hoặc biết được rằng giá trị của nó là bao nhiêu.
08:04
Once, when Min's older sister's friend got married,
157
468887
3355
Một lần, khi một người bạn của chị gái Min
lập gia đình,
lập gia đình,
08:08
she brought a handbag along as a wedding present.
158
472242
2828
chị ấy đã mang theo một cái túi xách
như một món quà cho đám cưới.
như một món quà cho đám cưới.
08:10
Another time, after Min had already left
159
475070
2168
Một thời gian sau, khi Min đã đi khỏi
08:13
the handbag factory, her younger sister came to visit,
160
477238
3142
nhà máy sản xuất túi xách,
em gái của cô ấy đến thăm,
em gái của cô ấy đến thăm,
08:16
bringing two Coach Signature handbags as gifts.
161
480380
4111
mang theo hai cái túi Coach Signature
làm quà tặng.
làm quà tặng.
08:20
I looked in the zippered pocket of one,
162
484491
2075
Tôi nhìn vào trong túi có khoá kéo
của một trong hai,
của một trong hai,
08:22
and I found a printed card in English, which read,
163
486566
4239
và tôi nhìn thấy một tấm thẻ in
bằng tiếng Anh, viết rằng,
bằng tiếng Anh, viết rằng,
08:26
"An American classic.
164
490805
3258
"Một người Mỹ cổ điển.
08:29
In 1941, the burnished patina
165
494063
2510
Năm 1941, các mảnh vải da
08:32
of an all-American baseball glove
166
496573
2362
của một chiếc găng tay bóng chày
đậm chất Mỹ
đậm chất Mỹ
08:34
inspired the founder of Coach to create
167
498935
2200
đã gây cảm hứng
cho người sáng lập của Coach
cho người sáng lập của Coach
08:37
a new collection of handbags from the same
168
501135
2409
trong việc tạo ra
một bộ sưu tập túi xách mới
một bộ sưu tập túi xách mới
08:39
luxuriously soft gloved-hand leather.
169
503544
3209
từ cùng một loại da cao cấp và mềm mại
dùng để may những chiếc găng sang trọng.
dùng để may những chiếc găng sang trọng.
08:42
Six skilled leatherworkers crafted 12 Signature handbags
170
506753
4175
Sáu kỹ năng may vá trên da
đã tạo nên 12 chiếc túi xách đặc trưng
đã tạo nên 12 chiếc túi xách đặc trưng
08:46
with perfect proportions and a timeless flair.
171
510928
4136
với tỷ lệ hoàn hảo
và kiểu dáng vượt thời gian.
và kiểu dáng vượt thời gian.
08:50
They were fresh, functional, and women everywhere
172
515064
2280
Chúng tươi mới, tiện dụng,
và phụ nữ ở khắp mọi nơi yêu thích chúng
và phụ nữ ở khắp mọi nơi yêu thích chúng
08:53
adored them. A new American classic was born."
173
517344
5336
Một tác phẩm kinh điển của Mỹ
đã được sinh ra."
đã được sinh ra."
08:58
I wonder what Karl Marx would have made of Min
174
522680
2326
Tôi tự hỏi liệu Karl Marx sẽ làm gì cho Min
09:00
and her sisters.
175
525006
1908
và chị em của cô.
09:02
Their relationship with the product of their labor
176
526914
2607
Mối quan hệ của họ
với các sản phẩm lao động của chính mình
với các sản phẩm lao động của chính mình
09:05
was more complicated, surprising and funny
177
529521
2295
trở nên phức tạp,
đáng ngạc nhiên và vui vẻ
đáng ngạc nhiên và vui vẻ
09:07
than he could have imagined.
178
531816
2258
hơn ông tưởng.
09:09
And yet, his view of the world persists, and our tendency
179
534074
2823
Và, quan điểm của ông về thế giới vẫn tồn tại,
và chúng ta có xu hướng
và chúng ta có xu hướng
09:12
to see the workers as faceless masses,
180
536897
2609
xem các công nhân này
như là những đám đông vô danh tính,
như là những đám đông vô danh tính,
09:15
to imagine that we can know what they're really thinking.
181
539506
3874
và cho rằng mình có thể hiểu được
những gì họ đang nghĩ trong đầu.
những gì họ đang nghĩ trong đầu.
09:19
The first time I met Min, she had just turned 18
182
543380
3401
Lần đầu tiên tôi gặp Min,
cô vừa bước sang tuổi 18
cô vừa bước sang tuổi 18
09:22
and quit her first job on the assembly line
183
546781
2655
và từ bỏ công việc đầu tiên của mình
trên dây chuyền lắp ráp
trên dây chuyền lắp ráp
09:25
of an electronics factory.
184
549436
2315
một nhà máy điện tử.
09:27
Over the next two years, I watched as she switched jobs
185
551751
2646
Hơn hai năm sau đó,
tôi biết rằng cô đã chuyển việc 5 lần
tôi biết rằng cô đã chuyển việc 5 lần
09:30
five times, eventually landing a lucrative post
186
554397
3076
cuối cùng có được một vị trí hấp dẫn
09:33
in the purchasing department of a hardware factory.
187
557473
3574
tại bộ phậ thu mua
của một nhà máy sản xuất phần cứng.
của một nhà máy sản xuất phần cứng.
09:36
Later, she married a fellow migrant worker,
188
561047
2525
Sau đó, cô kết hôn
với một công nhân nhập cư,
với một công nhân nhập cư,
09:39
moved with him to his village,
189
563572
2142
cùng anh ta
chuyển đến sống tại làng của anh ấy,
chuyển đến sống tại làng của anh ấy,
09:41
gave birth to two daughters,
190
565714
2203
sinh hạ hai đứa con gái,
09:43
and saved enough money to buy a secondhand Buick
191
567917
2188
và tiết kiệm đủ tiền
để mua một chiếc xe Buick cũ
để mua một chiếc xe Buick cũ
09:46
for herself and an apartment for her parents.
192
570105
4406
cho mình và một căn hộ
cho cha mẹ cô.
cho cha mẹ cô.
09:50
She recently returned to Dongguan on her own
193
574511
3133
Gần đây, cô đã quay trở lại
Đông Quảng một mình
Đông Quảng một mình
09:53
to take a job in a factory that makes construction cranes,
194
577644
3616
để nhận một công việc
tại nhà máy chế tạo cần cẩu,
tại nhà máy chế tạo cần cẩu,
09:57
temporarily leaving her husband and children
195
581260
2200
tạm thời để chồng và con cái của mình
09:59
back in the village.
196
583460
1983
lại làng.
10:01
In a recent email to me, she explained,
197
585443
2581
Trong một bức thư điện tử gần đây cho tôi,
cô ấy đã giải thích,
cô ấy đã giải thích,
10:03
"A person should have some ambition while she is young
198
588024
4046
"Một người nên có một số tham vọng
khi còn trẻ
khi còn trẻ
10:07
so that in old age she can look back on her life
199
592070
2662
để mà lúc về già,
cô ấy có thể nhìn lại cuộc đời mình
cô ấy có thể nhìn lại cuộc đời mình
10:10
and feel that it was not lived to no purpose."
200
594732
4783
và hài lòng rằng
mình đã sống có mục đích."
mình đã sống có mục đích."
10:15
Across China, there are 150 million workers like her,
201
599515
4396
Trên khắp Trung Quốc,
có 150 triệu người lao động như cô,
có 150 triệu người lao động như cô,
10:19
one third of them women, who have left their villages
202
603911
2753
một phần ba số họ,
những phụ nữ đã rời bỏ làng quê mình
những phụ nữ đã rời bỏ làng quê mình
10:22
to work in the factories, the hotels, the restaurants
203
606664
3543
để đến làm việc tại các nhà máy,
các khách sạn, nhà hàng
các khách sạn, nhà hàng
10:26
and the construction sites of the big cities.
204
610207
2605
và các công trình xây dựng
tại các thành phố lớn.
tại các thành phố lớn.
10:28
Together, they make up the largest migration in history,
205
612812
3744
Cùng với nhau, họ tạo ra
những cuộc di cư lớn nhất trong lịch sử,
những cuộc di cư lớn nhất trong lịch sử,
10:32
and it is globalization, this chain that begins
206
616556
3000
và đó là toàn cầu hóa,
chuỗi này bắt đầu
chuỗi này bắt đầu
10:35
in a Chinese farming village
207
619556
2519
tại một ngôi làng làm nông của Trung Quốc
10:37
and ends with iPhones in our pockets and Nikes on our feet
208
622075
3777
và kết thúc bằng những chiếc iPhone trong túi
và những đôi Nikes trên chân
và những đôi Nikes trên chân
10:41
and Coach handbags on our arms
209
625852
2424
và những chiếc túi xách
mà ta mang trên tay
mà ta mang trên tay
10:44
that has changed the way these millions of people
210
628276
2289
điều đó đã thay đổi
cách các hàng triệu người
cách các hàng triệu người
10:46
work and marry and live and think.
211
630565
4913
làm việc và kết hôn
sống và suy nghĩ.
sống và suy nghĩ.
10:51
Very few of them would want to go back
212
635478
1949
Rất ít người trong số họ
sẽ muốn trở lại
sẽ muốn trở lại
10:53
to the way things used to be.
213
637427
2557
với cách thức điều ngày trước.
10:55
When I first went to Dongguan, I worried that
214
639984
3180
Khi lần đầu đến Đông Quảng,
tôi đã lo lắng rằng
tôi đã lo lắng rằng
10:59
it would be depressing to spend so much time with workers.
215
643164
4375
sẽ rất là chán nản
khi dành quá nhiều thời gian với người lao động.
khi dành quá nhiều thời gian với người lao động.
11:03
I also worried that nothing would ever happen to them,
216
647539
2771
Tôi cũng đã lo lắng rằng
sẽ không có gì sẽ xảy đến với họ,
sẽ không có gì sẽ xảy đến với họ,
11:06
or that they would have nothing to say to me.
217
650310
2629
hoặc họ sẽ không có gì để nói với tôi.
11:08
Instead, I found young women who were smart and funny
218
652939
2650
Thay vào đó, tôi tìm thấy những phụ nữ trẻ,
những người thông minh và hài hước
những người thông minh và hài hước
11:11
and brave and generous.
219
655589
2847
dũng cảm và hào phóng.
11:14
By opening up their lives to me,
220
658436
2331
Bằng cách mở rộng cuộc sống của họ cho tôi,
11:16
they taught me so much about factories
221
660767
2206
họ đã dạy tôi rất nhiều về nhà máy
11:18
and about China and about how to live in the world.
222
662973
4206
về Trung Quốc
và về làm thế nào để tồn tại trong thế giới này.
và về làm thế nào để tồn tại trong thế giới này.
11:25
This is the Coach purse that Min gave me
223
669486
2712
Đây là những chiếc ví hiệu Coach
mà Min đã cho tôi
mà Min đã cho tôi
11:28
on the train home to visit her family.
224
672198
2410
trên chuyến tàu về nhà
thăm lại gia đình mình.
thăm lại gia đình mình.
11:30
I keep it with me to remind me of the ties that tie me
225
674608
2643
Tôi giữ nó bên mình
để nhắc nhở bản thân về các mối dây
để nhắc nhở bản thân về các mối dây
11:33
to the young women I wrote about,
226
677251
2724
ràng buộc tôi với các phụ nữ trẻ
mà tôi đã viết về họ,
mà tôi đã viết về họ,
11:35
ties that are not economic but personal in nature,
227
679975
4270
những mối quan hệ không phải về mặt kinh tế
mà là những mối quan hệ cá nhân, xết về bản chất
mà là những mối quan hệ cá nhân, xết về bản chất
11:40
measured not in money but in memories.
228
684245
3567
không phả được đo lường bằng tiền bạc
mà là bằng ký ức và kỷ niệm
mà là bằng ký ức và kỷ niệm
11:43
This purse is also a reminder that the things that you imagine,
229
687812
3419
Chiếc ví này cũng là một lời nhắc nhở
rằng những điều mà bạn tưởng tượng,
rằng những điều mà bạn tưởng tượng,
11:47
sitting in your office or in the library,
230
691231
3542
khi ngồi trong văn phòng hoặc thư viện,
11:50
are not how you find them when you actually go out
231
694773
2403
không phải là
những gì bạn thực sự tìm thấy
những gì bạn thực sự tìm thấy
11:53
into the world.
232
697176
1507
khi ra ngoài kia.
11:54
Thank you. (Applause)
233
698683
1988
Cảm ơn các bạn. (Vỗ tay)
11:56
(Applause)
234
700671
6672
(Vỗ tay)
12:03
Chris Anderson: Thank you, Leslie, that was an insight
235
707343
2069
Chris Anderson: Cảm ơn bạn,
Leslie, đó là một cái nhìn sâu sắc
Leslie, đó là một cái nhìn sâu sắc
12:05
that a lot of us haven't had before.
236
709412
2597
mà rất nhiều trong chúng ta, trước kia
đã không có được.
đã không có được.
12:07
But I'm curious. If you had a minute, say,
237
712009
3487
Thế nhưng tôi tò mò.
Nếu bạn có một phút,
Nếu bạn có một phút,
12:11
with Apple's head of manufacturing,
238
715496
3721
để nói chuyện với,
người đứng đầu bộ phận sản xuất của Apple ,
người đứng đầu bộ phận sản xuất của Apple ,
12:15
what would you say?
239
719217
2360
bạn sẽ nói gì?
12:17
Leslie Chang: One minute?
240
721577
1128
Leslie Chang: Một phút ư?
12:18
CA: One minute. (Laughter)
241
722705
1513
CA: Một phút. (Tiếng cười)
12:20
LC: You know, what really impressed me about the workers
242
724218
1926
LC: Bạn biết đấy, những gì thực sự
khiến tôi ấn tượng về người lao động
khiến tôi ấn tượng về người lao động
12:22
is how much they're self-motivated, self-driven,
243
726144
3226
là họ rất vị kỷ, tham vọng
12:25
resourceful, and the thing that struck me,
244
729370
2617
và tháo vát,
và điều khiến tôi hết sức bất ngờ là
và điều khiến tôi hết sức bất ngờ là
12:27
what they want most is education, to learn,
245
731987
2965
những gì mà họ muốn
hầu hết là giáo dục, để học hỏi,
hầu hết là giáo dục, để học hỏi,
12:30
because most of them come from very poor backgrounds.
246
734952
1547
bởi vì hầu hết trong số họ
đến từ các gia đình rất nghèo.
đến từ các gia đình rất nghèo.
12:32
They usually left school when they were in 7th or 8th grade.
247
736499
2944
Họ thường phải bỏ học
khi đang học lớp 7 hoặc 8.
khi đang học lớp 7 hoặc 8.
12:35
Their parents are often illiterate,
248
739443
2239
Cha mẹ của họ thường mù chữ,
12:37
and then they come to the city, and they, on their own,
249
741682
2640
và sau đó họ lên thành phố,
một mình,
một mình,
12:40
at night, during the weekends, they'll take a computer class,
250
744322
2125
ban đêm, vào những ngày cuối tuần,
họ sẽ tham gia một lớp học máy tính,
họ sẽ tham gia một lớp học máy tính,
12:42
they'll take an English class, and learn
251
746447
2268
họ sẽ tham gia một lớp học tiếng Anh,
và học hỏi
và học hỏi
12:44
really, really rudimentary things, you know,
252
748715
2124
những điều thực sự, thực sự rất căn bản
bạn biết đấy,
bạn biết đấy,
12:46
like how to type a document in Word,
253
750839
1739
như là, làm thế nào
để nhập một tài liệu trong Word,
để nhập một tài liệu trong Word,
12:48
or how to say really simple things in English.
254
752578
2664
hoặc làm thế nào để diễn đạt những điều đơn giản
bằng tiếng Anh.
bằng tiếng Anh.
12:51
So, if you really want to help these workers,
255
755242
2128
Vì vậy, nếu bạn thực sự muốn giúp đỡ
các công nhân này,
các công nhân này,
12:53
start these small, very focused, very pragmatic classes
256
757370
3223
hãy bắt đầu các lớp học nhỏ,
rất tập trung, rất thực tế
rất tập trung, rất thực tế
12:56
in these schools, and what's going to happen is,
257
760593
3129
trong các trường học này,
và những gì sẽ xảy ra là,
và những gì sẽ xảy ra là,
12:59
all your workers are going to move on,
258
763722
1419
tất cả các công nhân của bạn
sẽ phát triển năng lực,
sẽ phát triển năng lực,
13:01
but hopefully they'll move on into higher jobs within Apple,
259
765141
3407
nhưng hy vọng rằng họ sẽ leo lên
những chức vụ, công việc cao cấp hơn tại Apple
những chức vụ, công việc cao cấp hơn tại Apple
13:04
and you can help their social mobility
260
768548
2941
và bạn có thể giúp họ
cải thiện tính lưu động xã hội
cải thiện tính lưu động xã hội
13:07
and their self-improvement.
261
771489
997
và hoàn thiện bản thân.
13:08
When you talk to workers, that's what they want.
262
772486
1778
Khi bạn nói chuyện với người lao động,
đó là những gì họ mong muốn.
đó là những gì họ mong muốn.
13:10
They do not say, "I want better hot water in the showers.
263
774264
2674
Họ không nói,
"tôi muốn có nước nóng từ vòi sen.
"tôi muốn có nước nóng từ vòi sen.
13:12
I want a nicer room. I want a TV set."
264
776938
1985
Tôi muốn có một căn phòng đẹp hơn.
Tôi muốn có một cái TV."
Tôi muốn có một cái TV."
13:14
I mean, it would be nice to have those things,
265
778923
1623
ý tôi nghĩa, sẽ tốt thôi
nếu có được những thứ trên,
nếu có được những thứ trên,
13:16
but that's not why they're in the city,
266
780546
1158
nhưng đó không phải là lý do tại sao
họ di cư lên thành phố,
họ di cư lên thành phố,
13:17
and that's not what they care about.
267
781704
2089
và đó là không phải là
những gì họ quan tâm.
những gì họ quan tâm.
13:19
CA: Was there a sense from them of a narrative that
268
783793
3550
CA: Đã có một lời kể rằng
13:23
things were kind of tough and bad, or was there a narrative
269
787343
3412
thực tế thì xù xì và xấu xí,
hoặc rằng
hoặc rằng
13:26
of some kind of level of growth, that things over time
270
790755
3013
có một số mức độ tăng trưởng (kinh tế) nào đó,
13:29
were getting better?
271
793768
1623
những điều như vậy
có trở nên tốt hơn qua thời gian không?
có trở nên tốt hơn qua thời gian không?
13:31
LC: Oh definitely, definitely. I mean, you know,
272
795391
1907
LC: Oh chắc chắn, chắc chắn rồi.
Ý tôi là, bạn biết đấy,
Ý tôi là, bạn biết đấy,
13:33
it was interesting, because I spent basically two years
273
797298
2366
thật là thú vị,
bởi vì tôi đã trải qua cơ bản hai năm
bởi vì tôi đã trải qua cơ bản hai năm
13:35
hanging out in this city, Dongguan,
274
799664
1994
sống tại thành phố này,
Đông Quảng,
Đông Quảng,
13:37
and over that time, you could see immense change
275
801658
2111
và trong thời gian đó,
bạn có thể thấy một sự thay đổi lớn
bạn có thể thấy một sự thay đổi lớn
13:39
in every person's life: upward, downward, sideways,
276
803769
2795
trong cuộc sống của mọi người:
lên, xuống, nghiêng ngả,
lên, xuống, nghiêng ngả,
13:42
but generally upward.
277
806564
1821
nhưng nói chung là đi lên.
13:44
If you spend enough time, it's upward, and I met people
278
808385
1787
Nếu bạn dành đủ thời gian cho nó,
nó sẽ là phát triển đi lên,
nó sẽ là phát triển đi lên,
13:46
who had moved to the city 10 years ago, and who are now
279
810172
2295
và tôi đã gặp những người chuyển
đã lên thành phố 10 năm về trước,
đã lên thành phố 10 năm về trước,
13:48
basically urban middle class people,
280
812467
2107
và họ , về cơ bản, đang thuộc
tầng lớp trung lưu thành thị,
tầng lớp trung lưu thành thị,
13:50
so the trajectory is definitely upward.
281
814574
2021
Vì vậy, quỹ đạo là chắc chắn sẽ đi lên.
13:52
It's just hard to see when you're suddenly
282
816595
1935
chỉ là khó để nhìn thấy
khi bạn chỉ quan sát thành thị
khi bạn chỉ quan sát thành thị
13:54
sucked into the city. It looks like everyone's poor and
283
818530
2121
vào những thời điểm nhất định.
Có vẻ như tất cả mọi người thì người nghèo
Có vẻ như tất cả mọi người thì người nghèo
13:56
desperate, but that's not really how it is.
284
820651
1738
và tuyệt vọng,
nhưng đó không thực sự như thế.
nhưng đó không thực sự như thế.
13:58
Certainly, the factory conditions are really tough,
285
822389
2154
Chắc chắn, các điều kiện tại nhà máy
thì cứng rắn và khó khăn,
thì cứng rắn và khó khăn,
14:00
and it's nothing you or I would want to do,
286
824543
2317
và cả bạn hay tôi đều không muốn như thế,
14:02
but from their perspective, where they're coming from
287
826860
3145
nhưng từ góc nhìn của người lao động,
nơi họ xuất thân
nơi họ xuất thân
14:05
is much worse, and where they're going
288
830005
1997
thì còn tồi tệ hơn nhiều,
và nơi họ đang đi đến
và nơi họ đang đi đến
14:07
is hopefully much better, and I just wanted to give
289
832002
2008
lại gieo rắc nhiều hy vọng tốt đẹp hơn,
và tôi chỉ muốn nói rằng
và tôi chỉ muốn nói rằng
14:09
that context of what's going on in their minds,
290
834010
2361
bối cảnh đó, về những gì đang xảy ra
trong tâm trí họ,
trong tâm trí họ,
14:12
not what necessarily is going on in yours.
291
836371
2363
thì không hẳn là những gì
mà bạn suy nghĩ về nó.
mà bạn suy nghĩ về nó.
14:14
CA: Thanks so much for your talk.
292
838734
1496
CA: Cảm ơn rất nhiều
vì bài nói chuyện của bạn.
vì bài nói chuyện của bạn.
14:16
Thank you very much. (Applause)
293
840230
4369
Cảm ơn rất nhiều. (Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Leslie T. Chang - JournalistIn her reporting and writing, Leslie T. Chang explores the lives of workers in China, focusing on the experience of women.
Why you should listen
Leslie T. Chang's book Factory Girls: From Village to City in a Changing China traces the lives of Chunming and Min, two young women working in Dongguan, a factory city in South China. Leaving their home villages far behind in pursuit of work, Chunming and Min are part of an estimated 10 million young migrants (estimated to be 70 percent women) who work in China's booming factories. These migrants live in a "perpetual present," forging individual and nontraditional lives amid the breakneck pace of manufacturing.
As Chang gets to know these two women and others, she reveals the harsh realities of China's spectacular industrial growth, and also explores her family's own history of migration from mainland China.
Chang lived in China for a decade as a correspondent for The Wall Street Journal. She is now based in Egypt.
Leslie T. Chang | Speaker | TED.com